visie RISICO VOOR GROEI
RISICO VOOR GROEI De visie van Marius Prins (directeur PPM Oost) op risicofinanciering
“Met geld en ondersteuning succesvolle groeiondernemingen creëren in de polder”
oktober 2011
Inhoud
Inhoud 3
Samenvattende inleiding
4
1. Het politiek-economisch klimaat
5
2. De provinciale uitgangspunten
6
3. De rol van PPM Oost NV
8
4. De visie van PPM Oost op risicofinanciering
12
5. De randvoorwaarden
Samenvattende inleiding
Samenvattende inleiding Het huidige kabinetsbeleid is erop gericht bedrijven meer ruimte te geven. Om te ondernemen en te groeien. Het kabinet Rutte gelooft namelijk in de kracht van ondernemers. En dat is terecht. Zij jagen innovaties aan die maatschappelijke issues kunnen helpen oplossen. En zij zorgen voor welvaart en werkgelegenheid. Het kabinet streeft met de benoeming van negen topsectoren naar clustering van kennis en ondernemerschap. Het beleid moet meer vraag gestuurd vanuit het bedrijfsleven ontstaan en geografische concentratie wordt gestimuleerd. Food Valley en Health Valley bewijzen dat dit een sterke propositie kan opleveren. Met een vliegwieleffect waardoor innovatie ook daadwerkelijk wordt omgezet in concrete resultaten. De regionale ontwikkelingsmaatschappijen krijgen een meer decentrale rol. Daarmee komt er meer ruimte voor eigen invulling, mede ingegeven door de provinciale bestuurlijke agenda.Voor PPM Oost is de visie van de
“Stel, we hebben in één van de briljante broedplaatsen in onze regio, op een van de universiteiten, een slimme jongen met een goed plan. Hij heeft een ‘frisse kop’ en we vinden dat hij de kans moet krijgen om dat plan waar te maken. Samen met de kennisinstellingen en andere partners zou je dan moeten zeggen: we gaan investeren in deze ondernemer.” Marius Prins
provincies Overijssel en Gelderland van groot belang. Er is innovatief ondernemerschap nodig. Daarover zijn alle geleerden het eens. Vanuit een cultuur waarin kennis wordt omgezet in concrete resultaten. Financiering en begeleiding van jonge, innovatieve starters is hiertoe een randvoorwaarde. Alle seinen staan op groen om dit voortvarend op te pakken. De bestuurlijke wil is aanwezig. Het geld is er. En zo ook de perfecte uitvoerder met ervaring en een goede track record. PPM Oost is de aangewezen partij om samen met haar netwerk van kennisinstellingen, collega-investeerders en ondernemers een centrale rol te vervullen in het aanjagen van de innovatie-economie. Om innovatieve starters te laten uitgroeien tot de TomToms® van deze wereld, is het nodig de huidige wijze van risicofinanciering onder de loep te nemen. Hierop een andere visie los te laten. Onderstaand de visie van Marius Prins (PPM Oost) op risicofinanciering.
3
Energie Landbouw Water Chemie Lifescience Creatieve industrie High Tech Agro Food Logistiek
Het politiek-economisch klimaat
1. Het politiek-economisch klimaat Het huidige kabinetsbeleid is erop gericht bedrijven meer ruimte te geven. Om te ondernemen en te groeien. Het kabinet Rutte gelooft namelijk in de kracht van ondernemers. En dat is terecht. Zij jagen innovaties aan die maatschappelijke issues kunnen helpen oplossen. En zij zorgen voor welvaart en werkgelegenheid. Ondernemers moeten ondernemen Het kabinet wil door maatregelen, geld en minder regeldruk een klimaat scheppen waarin ondernemers kunnen doen waar ze goed in zijn: ondernemen. Het beleid om negen topsectoren te benoemen en daarop integraal te focussen, is hiervan het gevolg. Kernwoorden: samenwerking en kennis delen, geld met een prikkel (revolverende fondsen in plaats van subsidies) en geografische bundeling. Voldoende kapitaal nodig Vooral snelgroeiende innovatieve bedrijven blijken een grote bijdrage te leveren aan de economie. Voor deze categorie is met name ambitie om (internationaal) te groeien en voldoende kapitaal nodig. Met name de exeptionele groeiers ervaren problemen. Er zijn al niet veel ondernemers met deze ambitie. Als ze er zijn, ondervinden ze veel hobbels op de weg naar financiering. Door de recente financiële en economische crisis is het daarom meer dan ooit van belang om de financiering van startende innovatieve ondernemingen die snel willen groeien te ondersteunen. Uit onderzoek blijkt dat met name technisch georiënteerde jonge bedrijven die snel willen groeien, de eerste vijf jaar van hun bestaan harde financieringsknelpunten tegen komen. Omdat ze niet alleen bancair vermogen nodig hebben, maar ook risicodragend vermogen. Banken zijn echter terughoudend vanwege het hoge risico dat dit soort financiering met zich meebrengt. Private investeerders zijn meer geïnteresseerd in een latere bedrijfsfase. Dan is er namelijk meer zicht op de essentiële exit. De ‘return on investment’ zit veelal in een latere fase van de onderneming. Mede daarom is het relevant om groei te stimuleren door publiek geld. PPM Oost richt zich specifiek op de bovenmodale groeiers om zo kansen voor de (regionale) economie te creëren. ROM’s meest effectief De overheid heeft een aantal instrumenten ingezet om de weg naar kapitaal te vergemakkelijken, zonder daarbij te sturen of deregulerend op te treden. Het Innovatiekrediet, garantieregelingen en bijvoorbeeld de TechnoPartner SEED-faciliteit werken goed. Maar het meest effectief zijn de ROM’s (Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen) en dan met name de participatiebedrijven daarvan. Zij zijn maar liefst verantwoordelijk voor bijna de helft van alle vroege fase-investeringen in Nederland. Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) is volgens cijfers van de NVP (Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen) de meest actieve durfinvesteerder met haar meer dan 120 participaties. Volgens de NVP zijn de vroege fase-ondernemingen waarin de ROM’s investeren goed voor 19 % van het BNP en voor 6% van de werkgelegenheid. Dat is substantieel. Meer nodig dan geld Om veel meer startende, innovatieve groeiers succesvol te laten zijn, is echter meer nodig dan geld alleen. Ook wezenlijk is het stimuleren en coachen van ondernemers in de beginfase en in alle fasen daarna. Plus voldoende slim geld ter beschikking stellen (dus geld met toegevoegde waarde) en syndicaten van bedrijven en/ of investeerders vormen. Hierdoor kunnen resultaten en rendementen omhoog en loont het voor de economie en voor de ondernemer om stevig door te groeien.
4
De provinciale uitgangspunten
2. De provinciale uitgangspunten Het kabinet streeft met de benoeming van negen topsectoren naar clustering van kennis en ondernemerschap. Het beleid moet meer vraag gestuurd vanuit het bedrijfsleven ontstaan en geografische concentratie wordt gestimuleerd. Food Valley en Health Valley bewijzen dat dit een sterke propositie kan opleveren. Met een vliegwieleffect waardoor innovatie ook daadwerkelijk wordt omgezet in concrete resultaten. Visie provincie van belang De regionale ontwikkelingsmaatschappijen krijgen een meer decentrale rol. Daarmee komt er meer ruimte voor eigen invulling, mede ingegeven door de provinciale bestuurlijke agenda. Voor PPM Oost is de visie van de provincies Overijssel en Gelderland van groot belang.
“Je moet voorkomen dat een bedrijf terecht komt in wat in de financiële wereld ‘the valley of death’ heet. Niet genoeg geld om door te ontwikkelen en te weinig body nog om nieuw geld te kunnen aantrekken. We moeten deze ondernemingen en ondernemers als dichtbij houden en goed begeleiden voordat er cofinanciers aan boord komen.” Marius Prins
Gelderland Het Gelders coalitie-akkoord past naadloos bij het kabinetsbeleid. En bij de ambitie en capaciteiten van PPM Oost om innovatief ondernemerschap te ontwikkelen en te ondersteunen. Gelderland ziet als belangrijkste economische uitdagingen het stimuleren van de economie door het bevorderen van innovatie en het verhogen van de werkgelegenheid. De provincie wil geen belemmeringen opwerpen voor ambitieuze burgers en bedrijven, maar juist nieuwe initiatieven als partner begeleiden. Samenwerking tussen overheidsinstellingen, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven heeft bij Food Valley en Health Valley al tot topresultaten geleid en zal daarom verder worden gestimuleerd. Innovatie gedijt kennelijk op campussen en lokale broed- en werkplaatsen rond kennisinstellingen. Daar worden succesvolle ondernemers geboren. In lijn met het kabinetsbeleid zullen subsidies voor kansrijke Gelderse sectoren omgevormd worden tot revolving funds, zodat het geld op termijn terug kan komen. De prikkel voor ondernemers om het geld terug te verdienen geeft een positief signaal. Oost NV (en dus PPM Oost) verbreedt haar werkterrein en er komt een revolving fund voor innovatie van in eerste instantie 100 miljoen. Overijssel Ook het Overijsselse hoofdlijnenakkoord ziet kansen in de decentralisatie. Het benadrukt dat Overijssel een bruisende plek is om te wonen, werken en te ondernemen. Met Gelderland als vanzelfsprekende partner wordt uitdrukking gegeven aan innovatie en ondernemerschap. Hoogwaardige (nano)technologie waarvan onder meer Universiteit Twente de drijvende kracht is, zorgt mede voor duurzame economische groei. Ook provincie Overijssel maakt geld vrij om innovatie te stimuleren via revolving funds om zo de randvoorwaarden te scheppen voor een dynamisch en concurrerend ondernemersklimaat.
5
De rol van Participatiemaatschappij Oost Nederland NV
3. De rol van Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) Er is innovatief ondernemerschap nodig. Daarover zijn alle geleerden het eens. Vanuit een cultuur waarin kennis wordt omgezet in concrete resultaten. Financiering en begeleiding van jonge, innovatieve starters is hiertoe een randvoorwaarde. Alle seinen staan op groen om dit voortvarend op te pakken. De bestuurlijke wil is aanwezig. Het geld is er. En ook de perfecte uitvoerder met ervaring en een goede track record. PPM Oost is de aangewezen partij om met haar netwerk van kennisinstellingen, collegainvesteerders en ondernemers een centrale rol te vervullen in het aanjagen van de innovatie-economie. Regionale economische ontwikkeling Oost NV is de ontwikkelingsmaatschappij van Oost Nederland (Gelderland en Overijssel). Zij stimuleert en ondersteunt het regionale bedrijfsleven door in te zetten op de vier i’s: infrastructuur, innovatie, internationalisering en investeren. De vierde i wordt uitgevoerd en ontwikkeld door PPM Oost, het participatiebedrijf van Oost NV.
“Ondernemerschap bete kent ook zelfstandigheid, er voor gaan. Dat is de verantwoordelijkheid van de ondernemer, hij moet er voor knokken. Gaat het goed, dan komt er (risico) kapitaal beschikbaar om de onderneming te vormen en is er grote groei mogelijk, nog meer (risico) kapiltaal. Dus in tegenstelling tot wat we nu doen: resourceplanning. Geld alloceren voor de toekomst in plaats van ‘nu of niet’.” Marius Prins
Durfkapitaal PPM Oost investeert risicodragend in met name vroege fasebedrijven, starters en doorstarters. Dit heet venture capital, durfkapitaal. Zie het schema achterin voor een verdere indeling in fasen. In de periode tussen 2004 tot 2010 heeft PPM Oost € 80 miljoen geïnvesteerd in 102 jonge, innovatieve bedrijven: € 12 miljoen in Food-ondernemers, € 15 miljoen in Health-ondernemers en € 45 miljoen in Tech-ondernemers. Hiervan is 66% geïnvesteerd in wat nu de negen topsectoren zijn. En 26 van deze 102 bedrijven zijn direct afkomstig van de drie kennisinstellingen in de regio (Universiteit Twente, Radboud Universiteit Nijmegen en Wageningen University). Positieve rendementen PPM Oost investeert in kansrijke bedrijven die zich profileren als voorloper of trekker van de regionale economie. Dit is natuurlijk een moving target. Je weet vooraf niet altijd wie die voorlopers zullen zijn. Door de opgebouwde ervaring in identificatie en validatie van kansen, is PPM Oost echter succesvol in het verstrekken van vroege fasefinanciering. Zij kan dit blijvend doen vanuit revolverende eigen, en voor derden beheerde fondsen. Hiermee het bewijs vormend dat ook met risicodragend publiek geld positieve rendementen gehaald kunnen worden (acht winstjaren op een rij). Op het vlak van innovatief ondernemerschap. En op het vlak van de versterking van de (regionale) economie en werkgelegenheid. Netwerk is veelomvattend PPM Oost heeft via haar meer dan 120 participaties toegang tot het netwerk van honderden commissarissen, kent 75 mede-investeerders (fondsen en informele investeerders) en participeert in platforms rondom kennisinstellingen en bedrijven. Dit netwerk staat de innovatieve ondernemer met groeiambitie volledig ter beschikking. Verschil in financieringsbehoefte Bedrijven in de investeringsportefeuille van PPM Oost hebben een hoog risicoprofiel en een innovatief karakter. Maar innovatie is een containerbegrip. Er zijn verschillende typen innovaties en verschillende fasen te herkennen onder de innovatieparaplu. Die typen en fasen vragen om een andere managementstijl en een andere financieringsbehoefte. De overheid (lees: PPM Oost) zal financiering moeten aanbieden die aansluit bij de behoeften van de ondernemer en hun fase van innovatie. Een starter met een goed idee, kersvers van de universiteit, heeft een andere financieringsbehoefte dan een ondernemer die al een prototype heeft ontwikkeld. Zonder juiste financiering zal het ondernemerschap van de een, en de groeiambitie van de ander, getemperd worden. Dat is jammer voor de ondernemer én jammer voor de economie.
6
De rol van Participatiemaatschappij Oost Nederland NV
PPM Oost maakt het verschil Gebrek aan bekendheid met andere kapitaalverschaffers dan banken, koud watervrees voor het delen van de zeggenschap, plus focus op het idee in plaats van het geld, maken dat innovatieve starters in verschillende fasen kunnen stranden. PPM Oost kan hierin het verschil maken. PPM Oost is dé participatiemaatschappij voor innovatieve starters in Oost-Nederland.
Provincie Overijssel 8,8%
Staat der Nederlanden 57,6%
Provincie Gelderland 33,6%
Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (Oost NV)
Universiteit Twente 3,2%
94,5%
Stichting Saxion 2,3%
Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost)
Een ondernemer zoekt cash om te kunnen ondernemen
7
De visie van PPM Oost
4. De visie van Marius Prins (PPM Oost) op risicofinanciering ‘Van onderzoeker naar ondernemer, van ondernemer naar entrepreneur en van entrepreneur naar onderneming’ Om innovatieve starters te laten uitgroeien tot de TomToms® van deze wereld, is het nodig de huidige wijze van risicofinanciering onder de loep te nemen en hierop een andere visie los te laten. De visie van Marius Prins (directeur PPM Oost) in zes punten. 1. Persoonlijkheid en ambitie van de ondernemer is cruciaal en maatgevend. Groei stimuleren door verplichte scholing. 2. Resourceplanning geeft een gezonde prikkel en voorkomt ‘the valley of death’. Volgen van ondernemers van voorfase tot en met internationale expansie. 3. Revolverende fondsen zijn niet zaligmakend, accepteren dat mislukken ook bij ondernemen hoort. 4. Begeleiding en financiering aanpassen aan fase van innovatie en onderneming. 5. Onderneming blijft in portefeuille PPM Oost tot waarde is gecreëerd, dan private cofinanciering. 6. Ondernemers vormen community: stimuleren van delen ervaring en kennis.
1 Persoonlijkheid en ambitie van de ondernemer is cruciaal en maatgevend. Groei stimuleren door verplichte scholing. PPM Oost kent de ondernemers via haar netwerk en via de kennisinstellingen. PPM Oost is samen met de Oost NV-collega’s aanwezig bij kennisinstellingen, zorgt dat potentials PPM Oost kennen. Idealiter op een fysieke locatie middenin de broedplaatsen waar het gebeurt. De investment teams hebben daar (in een ideale situatie) hun werkplek. Daarnaast biedt PPM Oost een geoliede back office waarmee zij als fondsbeheerder alle onderliggende financiële en juridische activiteiten aan kan. AgroFood zit dan bijvoorbeeld in Wageningen, Health/Life Sciences in Nijmegen en High Tech Materials & Systems in Twente. Ook voor mode, recreatie&toerisme en cultuur is dit denkbaar. Hierbij geldt dat de sectoren, neem bijvoorbeeld Energie & Milieutechnologie, niet altijd exact geografisch af te bakenen zijn. Dit mag echter geen belemmering zijn voor groei.
Shoot for the moon. Even if you miss it, you will land among the stars.
PPM Oost wil de ondernemers in de topsectoren direct vanuit de universiteit onder haar hoede nemen en begeleiden naar het ondernemerschap, samen met de kennisinstellingen waaruit ze voort komen. Dit geldt natuurlijk ook voor spin-offs van bedrijven. Ingebed in de regionale infrastructuur van bedrijven en overheid. Zo waarborg je enerzijds verankering in de regio, en anderzijds ondersteuning en coaching vanuit de ervaring van bewezen ondernemers. Jonge ondernemers wenden zich nu vaak automatisch tot banken terwijl die nauwelijks iets kunnen bijdragen aan hun ondernemerschap. Meer succesverhalen en opleiding in de vorm van workshops ‘ondernemerschap’ of ‘groei’ zijn nodig om innovatieve starters de weg te wijzen.
8
De visie van PPM Oost
2 Resourceplanning geeft een gezonde prikkel en voorkomt ‘the valley of death’ Als het idee van de ondernemer aanspreekt en een toekenningscommissie (kennisinstellingen en PPM Oost) positief oordeelt, wordt er geld gealloceerd voor een langere periode. In vooraf vastgestelde tranches, met ingebouwde harde evaluatiemomenten, komt het geld beschikbaar. Liefst revolverend, maar dit is niet altijd noodzakelijk (zie punt 3). Bijvoorbeeld in zes stappen: vijf keer tranches van maximaal € 50.000,- en daarna in stappen van maximaal € 250.000,- tot € 1.000.000,-. Deze laatste stappen vallen qua beoordeling onder de verantwoordelijkheid van PPM Oost en haar Investment Commitee. Dit IC bestaat idealiter uit een aantal sub-IC’s op basis van de thema’s Agrofood, Life-sciences, High Tech Materials & Systemen en Energie & Milieutechnologie. In dit sub-IC is alle relevante kennis over een thema samengebald en dus beschikbaar. Zo kun je een onderneming verantwoord volgen en ondersteunen in elke fase. Bovendien hoeft de ondernemer niet steeds zijn verhaal opnieuw te houden en kunnen ook meer voorstellen worden behandeld (deal flow vergroten).
Ondernemen is als schaken, om succesvol te zijn moet je vooruit denken, overigens ook als financier.
Door een vergaande samenwerking met huidige initiatieven en kennisinstellingen is zowel de inhoud als het geld (via PPM Oost) geborgd in deze vroege fase van de onderneming. Het geld wordt bij zoveel mogelijk jonge ondernemers uitgezet. Van de 100 starters gaan er gemiddeld 20 failliet en 60 blijven in de middenmoot. En zo’n 20 breken er door en hebben daarvoor veel kapitaal nodig. Door het volgen van de hele groeicyclus ondervangt PPM Oost het probleem dat financiering van de latere groeifase op problemen stuit. Er zijn immers maar weinig fondsen die zich richten op die kapitaalintensieve fase. Investeerders vinden deze fase veelal te arbeidsintensief, met een te hoog risico. Daarom ook is publiek geld nodig in deze fase. Let wel: de stelregel is wat privaat kan, niet publiek doen. Maar het blijkt dat bedrijven hun groeiambitie aanpassen als er geen geld is: de groei volgt het beschikbare kapitaal in plaats van andersom. Door geschetste werkwijze (zie ook het schema achterin) kan het innovatieve idee worden doorontwikkeld zonder dat in de cruciale fase (waarin nog geen geld wordt verdiend, of de markt nog niet betreden kan worden) het bedrijf sneuvelt bij gebrek aan financiering. Dit is ‘the valley of death’ en vormt een berucht struikelblok voor ambitieuze groeiers. Als die groei eenmaal volbracht is, vormt PPM Oost de link naar het private geld en kan er worden gecofinancierd. Daarna zijn er lange termijngroeifondsen nodig. Die hebben in deze fase wel belangstelling omdat er rendement kan worden gegenereerd. Door hier als provincie ook in te participeren (naast pensioenfondsen en internationaal opererende venture capitalists) kan een onderneming blijvend worden verankerd in de regio. Bovendien profiteert de overheid ook van het rendement en kan het fonds daardoor voor de toekomstige generaties beschikbaar blijven.
9
De visie van PPM Oost
3 Revolverende fondsen zijn niet zaligmakend, mislukken hoort ook bij ondernemen Om een succesverhaal als Google of TomTom te genereren zijn wel 100 starters nodig. Er valt van de 100 starters zo’n 20% in de beginfase af, en zo blijven er in iedere fase bedrijven over die wellicht niet het grote succesverhaal zijn. Maar ook die bedrijven kunnen bijdragen bij aan innovatie, werkgelegenheid of aan de regionale economie.
Revolverende fondsen zijn niet zaligmakend, mislukken hoort ook bij ondernemen.
Niet alle financiering zal revolverend kunnen zijn omdat er ook andere factoren gelden dan louter financiële maatstaven. De overheid moet dus bereid blijven om een deel van de fondsen af te schrijven of in subsidie om te zetten. Zodat de kweekvijver van die paar succesvolle groeiers niet bij voorbaat al te klein wordt. Ondernemerschap stimuleren betekent immers ook dat er een kans op mislukken is. Die mogelijkheid moet worden geaccepteerd als onderdeel van het spel. Maar stel dat er wel een bedrijf als Google ontstaat, dan zal zo’n bedrijf aan het eind van de rit alle investeringen van de 100 starters goed kunnen maken en het fonds voor de volgende generaties behouden.
4 Begeleiding en financiering aangepast aan fase innovatie en onderneming Innovatie kent verschillende fasen, evenals de onderneming. Behalve het in tranches beschikbaar stellen van financiering, zal de begeleiding steeds een andere vorm hebben. Je hoeft als ondernemer echt niet alles te kunnen. PPM Oost wil een verplicht relevant programma met scholing door workshops en presentaties aanbieden, zodat de ondernemer ook in dat opzicht groeit. Een starter heeft minder behoefte aan marketingkennis, een bedrijf in de doorgroeifase juist wel. Ondernemers zijn niet alleen op zoek naar geld, maar naar toegevoegde waarde, slim geld. PPM Oost en de partners uit haar netwerk voorzien in een klankbord en relevante deskundigheid. Financiële begeleiding spreekt voor zich, maar is slechts een onderdeel van de relatie. PPM Oost gaat er meer als een co-ondernemer voor zorgen dat ondernemers op het juiste moment kan aanhaken bij bestaande inhoudelijke of regionale netwerken en platforms op zijn vakgebied. Dat de ondernemer zich via verplichte workshops schoolt in ondernemerschap. En gestimuleerd wordt om zichzelf met regelmaat te presenteren en te verkopen, ook in de beginfase van zijn bedrijf.
10
De visie van PPM Oost
5 Onderneming blijft bij PPM Oost tot waarde is gecreëerd, dan cofinanciering of syndicaatvorming PPM Oost kan risicokapitaal bieden waar anderen dat niet kunnen en willen. Een hoog risicoprofiel is voor een investeerder niet aantrekkelijk. Een te kleine financiering ook niet in verband met transactiekosten. Maar in verschillende fasen van de onderneming zijn banken en cofinanciers wel degelijk nodig en wenselijk. Door de begeleide start is de onderneming na een aantal fasen ook gezond genoeg om interessant te zijn voor cofinanciers. Zo loodst PPM Oost met haar partners de ondernemer door de lastige beginfase heen en levert een bedrijf met potentie af. Dit betreft niet alleen geld. Het kan ook betekenen dat er kennis wordt gedeeld of bedrijven samengebracht, shared facilities zijn belangrijk en inspirerend. Na de eerste fasen, als het bedrijf omzet en ook winst gaat maken, verschuift de focus van publiek geld naar privaat geld. PPM Oost is de link naar dit private geld. De onderneming moet het nu gaan waarmaken en er kan geld worden verdiend door de investeerders. Overigens zou er niet van een te rigide exit-datum moeten worden uitgegaan. En bedrijf moet de tijd krijgen om zich te ontwikkelen, dat kun je niet vooraf vastleggen.
Stopt hij er mee of is het niet succesvol, dan stopt de financiering. Een goede motivatie om door te gaan en lukt het niet dan zijn de verliezen beperkt.” Marius Prins
6 Ondernemers vormen community: delen van ervaring en kennis Ondernemers kunnen het meest leren van andere ondernemers. Zij delen kennis en inspiratie. In de portefeuille van PPM Oost worden ondernemers geacht om zich te scholen. Zich te presenteren in pitches en daarnaast andere ondernemers en corporate bedrijven op te zoeken. Zo ontstaat betrokkenheid en een community waardoor er ook steeds meer nieuwe ondernemers aangetrokken worden. Vanuit de bestaande infrastructuur ontstaat steeds meer ondernemerschap dat blijvend kans op succes geeft. De arbeidsproductiviteit, de werkgelegenheid en de dynamiek van de regio worden hierdoor sterk ondersteund.
11
Randvoorwaarden
We investeren in een ondernemer door hem te coachen, te begeleiden en door kapitaal in tranches te reserveren. Hij gaat zijn businessplan maken en tekent voor de eerste tranche om zijn plan professioneel uit te kunnen voeren. Toegekend door een solide beoordelingscommissie bestaande uit vertegenwoordigers van kennisinstellingen en PPM Oost. Dan krijg je de volgende fase en moet de besluitvorming komen om te gaan starten. Hiervoor wordt de volgende tranche ter beschikking gesteld. Daarna heeft de ondernemer startkapitaal nodig voor de productie of uitvoering. De volgende tranche voorziet hierin. Iedere keer als hij een volgende stap haalt, weet hij dat er een nieuwe tranche beschikbaar komt, mits hij de keihard gemaakt afspraken nakomt.
5. De randvoorwaarden Om bovenstaande visie te kunnen verwezenlijken, is een aantal randvoorwaarden noodzakelijk vindt Marius Prins. Randvoorwaarden die overigens goed passen in het beleid van diverse overheden en die de tijdgeest en de kijk op ondernemerschap in onze maatschappij ondersteunen. De bestaande infrastructuur en shared facilities-omgevingen zijn blijvend nodig om als kweekvijvers ondernemers te genereren. Intensieve samenwerking tussen de gouden driehoek -bestaand uit kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven- zorgt voor begeleiding van de starter vanaf het prille begin. Aansluiting is nodig en gewenst bij regionale partners en bestaande initiatieven als KERN, Kennispark Twente, Kennispoort Zwolle, Startlife Wageningen. De kennisinstellingen zorgen voor scouting, screening en coaching van de student-ondernemer. De overheid maakt publiek geld vrij met een meer of minder revolverend karakter. Met als doel regionale werkgelegenheid en dynamiek van de regio te stimuleren en te behouden. Focus op één partij die de financiering en het beheer van alle fondsen uitvoert, regelt en begeleidt: PPM Oost. Met als randvoorwaarde harde eisen en onverbiddelijke evaluatie per ondernemer. Aansturen op privaat geld voor ondernemingen met internationale expansiekansen door oprichten van groeifondsen met andere, private partijen en pensioenfondsen. Met als doel door het lange termijnrendement ook voor de volgende generatie fondsen beschikbaar te houden. En verankering in de regio door succesvolle ondernemingen hier te kunnen houden.
Marius Prins
12
Participaties
Agro-Food Tuinbouw- en uitgangsmaterialen BLGG Groep Cropwatch Holding Kon. FrieslandCampina Landmarkt Holding Nsure Ojah Value8 Yummm!Concepts
Life-sciences
Check-Points Holding Delphi Bioscience Health Impact Solutions International IBL International Holding InteRNA Technologies Lead Pharma Holding Medimate Holding Modiquest NovioGendix Holding Pepscan Holding P-Power Holding Spinnovation Analytical SutureAid Holdings Twente Medical Systems International Vither Hyperthermia Urogyn Genalice
High Tech materialen en systemen Amarcon Ambient Holding Future Chemistry Holding IMT Beheer Micronit Microfluidics MPS Holding MPS International NedAero Holding Nederlands Centrum voor Laser Research Optisense Panthera Group Smartpoint Holding Telemetronics Biometry Twente Technology Fund Xsens Technologies Aeronamic Holding AM Coatings Epocat International GreenGran Mameri Beheer Aemics Point-One Starters Fund U.A. Recore Systems Salland Engineering International Solmates XIO Photonics
Energie
Exendis Beheer FibroNed Green Vision Holding Ingrepro Renewables TSC Solar
MKB Kredietfaciliteit Gelderland
Aarding Management Amron Projecten Brimos Holding Divitel Holding ExPoSchuim Nijmegen H&F Technics Heel Metaal Iso Groep Machinebouw Jonker Groep Kosinus Personeelsdiensten La Venezia IJs MERKwaardig (vh Meubelfabriek Dreumel) MPS Holding Novacon One-to-Market Pavari Plastics Polyinternational Holding Probit Holding Reklet Reldair Sepers Beheer Taxon Groep TGV Holding (Tetterode Glas) Timmer- en meubelfabriek Joh. Rutgers Transil Ulladulla Holding
Gelderland voor Innovaties
BBD International BE Holding Castle Zevenaar Beheer Global Cash Solutions JDB Didactics NMPO Polyclaim SE4SE Bioengineering t Tilcentrum Wrap Spaces
Blackolive Bloomville Beheer Campus Business Center B.V. Can-iT CWR Mobility Divitel Holding ETV Groep Beheer B.V. ETV Groep Exploitatie- en Ontwikkelingsmij. C.V. Extra Dimensies Holding Facility Point Arnhem B.V. Feltest Equipment GOM Apeldoorn B.V. Grafidata Holding Green Data Systems IMK Holding Inventist Holding I-Real Holding Kosinus Personeelsdiensten Magensis Software Solutions Magenta Multimedia Tools MEC Solutions Mosaïc Systems NDIX Perrit ProductIP Re-Phrase Runbook Company SemantiX Stichting Diaphora Woonvoorzieningen TouchDown Biomarketing Trade Unlimited Travel Technology HMA TSI Solutions Twente Institue for Wireless & Mobile Communications Vigoroso / Kemkens Installatiebedrijf WTW Filters.nl Business Park Apeldoorn Properties I B.V. Calendula-Oil Datheon Database Solutions Holding Bemag Kragtwijk Beheer Minc Orca Media International Pillkey Holding Vipsnet Visconti
Overig
BioGeneration Ventures Business Angels Technostarters II Kadans Vastgoed MKB Kredietfaciliteit Gelderland Aarding Management BCTN (Binnenlandse Container Terminal Nijmegen
13
Bedrijfsfase
id
Bedrijfsomgeving
he er Ov
Financiering van jonge, innovatieve bedrijven Ontwikkeling & Innovatie
Randvoorwaarden Ideecreëren ontwikkeling
Eerste aanloopfase
Aanloopfase
Businessdevelopment Opstartfase
Startfase
Eerste groeifase
Internationalisering Doorgroeifase
Expansie
Instroommomenten • • •
ondernemers met ideeën startende ondernemers bestaande ondernemers
Toekenning door breed samengestelde beoordelingscommissie.
Incubators
Groeifondsen
Scouting & screening, vastleggen Intellectueel Eigen dom
Formuleren businesspropositie, creëren ideeën over commercialisatie
Formuleren busi nessplan, product ontwikkeling
Initiële marketing activiteiten. Van businessplan naar eerste klant
Van eerste klant naar omzet
Van omzet naar winst
Van eerste winst naar snelle groei
Consolidatie en verdere expansie
1
2
3
4
5
6
A-ronde
B-ronde
max
max
max
max
max
max
max
max
€50
€50
€50
€50
€50
€250
€1.000
€1.000
Shared facilities
Nulmeting
1/3
1/3
1/3
Provincie
Institutionele investeerders & Family offices
Private Equitypartijen ▼
Harde evaluatiemomenten
Fondsbeheer
Startkapitaal in vijf tranches
10-15% financieel rendement & maatschappelijk rendement
Ondernemersschap ondersteunen door workshops Ondernemen, Starten, Groeien, Internationaliseren
Financiering
100% publiek
% Revolverend
0% revolverend
75% publiek, 25% privaat
25% revolverend
50% publiek, 50% privaat
50% revolverend
100% privaat
100% revolverend
Bedragen x 1.000
Kennisinstelling
Bedrijfsleven NR 22082011
