De veiligheid van het huren van doe-het-zelf gereedschap in Nederland

De veiligheid van het huren van doe-het-zelf gereedschap in Nederland

Rapportage van een enquête onder consumenten en van een handhavingsproject bij ondernemers

Auteur:

Ir. J.A.M. Poolman Senior veiligheid- en trendonderzoeker Signalering Non-Food Productveiligheid

Projectnummer: Datum:

ZW03R004 21 juni 2004

VOEDSEL EN WAREN AUTORITEIT Keuringsdienst van Waren, ZuidWest Postbus 3000 3330 DC Zwijndrecht Westelijke Parallelweg 4 Zwijndrecht Telefoon: 078-611 2 100 Telefax 078-611 2 200

Verhuur doe-het-zelf gereedschap

21 juni 2004

INHOUD SAMENVATTING SUMMARY 1. INLEIDING 1.1. Doelstelling en afbakening 2. DE VERHUURMARKT 3. BELEVING VAN DE VEILIGHEID BIJ CONSUMENTEN 3.1. Inleiding 3.2. Aanpak 3.3. Resultaten Tabel 1: Gehuurde doe-het-zelf apparatuur in de afgelopen twee of zeven jaar (n= 35.094) Grafiek 1: waar huurt men doe-het-zelf apparatuur? (n= 4264) Tabel 2: Waardering veiligheid en gebruiksgemak doe-het-zelf apparatuur onder huurders Tabel 3: gebreken geconstateerd door huurders van doe-het-zelf apparatuur Tabel 4: Verhouding tussen opgelopen letsel en het aantal hurende huishoudens Grafiek 2: verhouding algemeen letsel en ernstig letsel (spoedeisende hulp nodig) 4. HET HANDHAVINGSPROJECT IN DE DOE-HET-ZELF VERHUURSECTOR 4.1. Inleiding Verhuursector 4.2. Aanpak inspecties De te inspecteren locaties Inspectiepunten Tabel 5: overzicht relevante inspectiepunten 4.3. Resultaten Grafiek 3: spreiding maatregelen over de verhuurders Grafiek 4: percentage tekortkomingen per productcategorie 5. DISCUSSIE Tabel 6: handhaving en perceptie 6. CONCLUSIE 7. LITERATUUR BIJLAGEN 1. Literatuuronderzoek 2. Overzicht tekortkomingen met toelichting 3. Relatie onderzoeksitems en normparagrafen 4. Overzicht van gehanteerde normen 5. Overzicht van organisaties in de doe-het-zelfbranche

2 2 4 4 5 5 5 5 6 6 7 8 9 10 10 11 11 11 11 11 11 12 12 12 13 13 14 15 16 17 17 19 22 25 27

Met dank aan: M. Bot (TNS-NIPO), E. Broersma, J. van Eijl, H. van Geffen, P. Hoex, H. Lammers, G. Ros, H. Tijsen, J. Weijland, E. van Wilgenburg, R. Wind, R.v.d. Zanden

VWA / Keuringsdienst van Waren Zuidwest, afdeling signalering, Jos Poolman rapportage verhuur DHZ def 4

1


21 juni 2004

SAMENVATTING De VWA / Keuringsdienst van Waren wil haar aandacht voor de verhuursector intensiveren. De verhuurmarkt kenmerkt zich door een grote breedheid en variëteit. Er zijn landelijke ketens en lokale verhuurbedrijven. Op basis van branche-informatie zouden er alleen al in de doe-het-zelf sector zo’n 3000 bedrijven zijn. Het productassortiment, dat te huur aangeboden wordt, is ook heel breed en varieert van vorkheftrucks tot boormachines. Voor de consument zijn redenen voor huur en niet voor koop: de prijs, de energiebron, het ruimtebeslag en de zeldzaamheid van de klus. Bij verhuur spelen speciale problemen ten aanzien van onderhoud en gebruik, dit laatste vanwege onbekendheid van de consument met de verhuurde producten. In 2003 is gestart met een handhavingsproject op het gebied van verhuurd aangedreven gereedschap en verlichting. Er werden 49 bedrijven bezocht en 200 producten aan een verkort onderzoek onderworpen. Dit onderzoek spitste zich toe op de staat van onderhoud van de producten en op de aanwezigheid van informatie voor juist en veilig gebruik. Meer dan 60% van de bedrijven kreeg een maatregel opgelegd. Van de 200 geïnspecteerde producten bleek meer dan een kwart afwijkend. Het afwijkingspercentage bij bouwlampen en cirkelzaagmachines (50%) is het hoogst van alle onderzochte producten, gevolgd door parketschuurmachines (39%). Bouwlampen hebben het hoogste percentage technische afwijkingen. Ter aanvulling is eind 2003 een enquête uitgevoerd onder consumenten om lacunes in kennis van de markt op te vullen. Dit perceptieonderzoek heeft waardevolle en unieke informatie opgeleverd. Zo is meer inzicht verkregen in het verhuurde assortiment doe-het-zelf producten, in de verhuurfrequentie, de verhuurbedrijven en in de risico’s en letsels. Ruim de helft van de huishoudens in Nederland heeft in de afgelopen 7 jaar een doe-het-zelf apparaat gehuurd. Een derde deed dat in de afgelopen twee jaar. Het meest wordt gehuurd in de bouwmarkt. Doe-het-zelf huurapparatuur is volgens huurders over het algemeen redelijk veilig. Een bijgeleverde gebruiksaanwijzing wordt in ca. 24% van de gevallen bij huur bijgeleverd. In 4% van de hurende Nederlandse huishoudens is wel eens letsel opgelopen voornamelijk snijwonden en brandwonden. De behangafstomer wordt genoemd als de grootste letsel veroorzaker, gevolgd door zaag- en slijpmachines. Tenslotte is een poging gedaan om de resultaten van de enquête en van het handhavingsproject te vergelijken. Zo werden producten, die in het handhavingsproject de meeste tekortkomingen hadden, gezet naast de blijkens de enquête meest risicovolle producten. Dit leidde mede tot een onderbouwing van de conclusie, dat uitspraken van gebruikers / consumenten met betrekking tot de veiligheid met de nodige terughoudendheid moeten worden bekeken vanwege het onvermogen om gebreken waar te nemen en door een subjectieve kijk op oorzaken van gebreken. Er kon een voorzichtige schatting gemaakt worden van het aandeel van ongevallen met doe-het-zelf verhuur gereedschap in het totaal van ongevallen tengevolge van doe-het-zelven. Het zou gaan om 4600 gevallen ofwel 14% van het totaal aantal ongevallen tengevolge van doe-het-zelven. Beide projecten hebben waardevolle informatie opgeleverd om enerzijds beleid naar de toekomst te ontwikkelen anderzijds om komende handhavingsactiviteiten gerichter te kunnen aansturen. SUMMARY The Food and Consumer Safety Authority plans to intensify its attention to hiring companies for do-ityourself articles. This market is characterised by a great variety and is widespread, from national chains to local companies. Information on this line of business suggests 3000 companies active in the do-it-yourself market alone. The product range is large and varies from forklifts to drills, from scaffolds to shovels. The reasons why consumers choose to hire and not buy a do-it-yourself product are: costs, power source, space, and the rareness of the job. Because of the lack of knowledge of the hired products, specific problems arise with respect to use and maintenance. Especially unfamiliarity with the hired product can be a risk factor. In 2003 an enforcement project started regarding hired, power driven tools and lighting equipment. Forty-nine companies were visited and 200 products were submitted to a short examination. This examination focused on the state of maintenance and the VWA / Keuringsdienst van Waren Zuidwest, afdeling signalering, Jos Poolman rapportage verhuur DHZ def 4

2


21 juni 2004

presence of instructions for correct and safe use. More than 60% of the companies were charged. A quarter of the 200 inspected products proved to have a non conformity. Building lights and circular saws were found to have the highest percentage of non conformities (50%), followed by floor sanders (39%). The highest percentage of technical non conformities were found with building lights. At the end of 2003 an inquiry was set up among consumers to fill in gaps in market information. This research to the perceptiveness of consumers has produced valuable and unique information. This way insight was gained in the product range, the hiring frequency, hiring companies and the hazards and injuries. More than half of the families in the Netherlands did hire a do-it-yourself appliance in the last seven years. A third did in de last two years. Most is hired in DIY shops. Generally hirers think DIY equipment reasonably safe. Hired equipment is only for 24% provided with written instructions for use. In 4% of the Dutch families sustained injury after hiring equipment mainly cutting and burning injuries. Main cause is the wall paper steamer followed by sawing and grinding machines. At last, an attempt was made to combine de results of the inquiry and the enforcement project. The products most risky according to the inquiry were compared to the products with the greatest number of shortcomings, as was evident from the enforcement project. Consequently statements of users / consumers concerning the safety ought to be observed with reserve because of the inability to observe deficiencies and a subjective judgement of causes of deficiencies. Thus, a careful estimation could be made of what percentage of do-it-yourself accidents was related to hired do-it-yourself tools. It concerned 4600 cases or 4% of the total number of incidents because of DIY. Both projects have provided valuable information to define future policy on the one hand, and to specify future enforcement activities on the other hand.


3


21 juni 2004

1. INLEIDING Al 10 jaar geleden besteedde de Keuringsdienst van Waren aandacht aan de verhuursector. Verhuur valt onder de noemer afleveren van een waar, zoals genoemd in artikel 1.1.d. van de Warenwet. Afleveren is weer een vorm van verhandelen. Leveranciers van verhuurde materialen kunnen gezien worden als verhandelaars. Relevante wetgeving zoals Warenwetbesluit Elektrotechnische produkten, het Warenwetbesluit machines of het Besluit gastoestellen van de Warenwet zijn dan van toepassing. De belangrijkste veiligheidsaspecten in de verhuursector zijn de staat van het verhuurde en de informatie over veilig en juist gebruik. Immers de staat van het verhuurde is direct gerelateerd aan het aantal malen verhuur en het gebruik tijdens het verhuren. De aandacht voor de informatie voor veilig en juist gebruik is nodig, omdat het vaak gaat om verhuur van professionele producten, die voor de consument relatief onbekend zijn. Daarnaast kan natuurlijk altijd nog sprake zijn van onveiligheid tengevolge van de fabricage van het product. Specifieke ongevalsgegevens betreffende de verhuursector zijn er niet of nauwelijks. Literatuurgegevens zijn meestal niet specifiek voor de verhuursector, maar betreffen vooral ongevallen door doe-het-zelven in het algemeen. Zie bijlage 1. Aangedreven gereedschap is vanouds verantwoordelijk voor een relatief groot aantal incidenten. De Stichting Consument en Veiligheid vermeldt over de jaren 1998 t/m 2001 in haar registraties een aantal van meer dan 3000 Spoed Eisende Hulp-gevallen per jaar. Voor aangedreven tuingereedschap meldt zij over diezelfde jaren meer dan 600 Spoed Eisende Hulp-gervallen per jaar. Er zijn geen specifieke registraties bekend van verhuur van doe-het-zelf gereedschap aan consumenten noch bij de verhuurbedrijven noch bij gebruikers(organisaties)i. De verhuursector zelf maakt in haar administraties geen onderscheid tussen professionele huurders en consumenten. Een slechte staat van het gereedschap tengevolge van verhuur kan een extra risico opleveren voor de gebruiker en omstanders. Reeds eerder is geconstateerd, dat het bewustzijn van de industrie voor de regelgeving op het gebied van de Machinerichtlijn voor verbetering vatbaar is1. Ditzelfde kan van de verhuursector worden gezegd. Tijdens inspecties in de afgelopen jaren is al te vaak gebleken, dat de wettelijke status van verhuurde materialen voor de sector niet altijd duidelijk is. 1.1. Doelstelling en afbakening In 2003 is een project verhuur doe-het-zelf gereedschap opgestart met onderstaande doelstellingen. Doelstelling Het verkrijgen van een actueel inzicht in de verhuurmarkt en in de staat van de veiligheid van verhuurgereedschap door: § Het opvullen van lacunes in registraties door het uitvoeren van een enquête onder gebruikers, waaruit de omvang van het gebruik van verhuurgereedschap blijkt en het aantal en de ernst van de ongevalsletsels. § Het uitvoeren van een handhavingsproject binnen de verhuursector ten einde het bewustzijn bij verhuurders te verhogen om beter op de staat / het onderhoud van hun verhuurgereedschap te letten. In hoofdstuk 5 wordt een overzicht gegeven van de beschikbare gegevens over de verhuurmarkt. In hoofdtuk 6 worden lacunes aangevuld middels een enquete onder consumenten naar het verhuur van doe-het-zelf gereedschap. In Hoofdstuk 7 worden de resultaten beschreven van een handhavingsproject. Afbakening handhavingsproject Verhuurgereedschap is een zeer breed gebied en kan zich uitstrekken van vorkheftrucks tot steigers, van boormachines tot grondverzetmachines. Over het algemeen betreft het professioneel gereedschap, dat vanwege gebruiksfrequentie en kosten niet zelf door de gebruikers wordt aangeschaft. Ten behoeve van een realistische aanpak van met name de handhaving is gekozen voor een afbakening, die aansluit bij Gezamenlijk actieplan CE-markering machineveiligheid voor het jaar 2000; Ministerie EZ, Ministerie SoZaWe, Ministerie VWA, Arbeidsinspectie, Inspectie W&V, Metaalunie, NEN, Nederlands Verbond voor de Groothandel, Nederlandse Associatie voor Direct Marketing e.v.a. 1


4


21 juni 2004

ongevalsgegevens van de Stichting Consument en Veiligheid en de mogelijkheden, die er in 2003 bestonden voor capacitaire inzet en know-how binnen de VWA / Keuringsdienst van Waren en die tevens passen binnen de wettelijke mogelijkheden van de VWA / Keuringsdienst. Gekozen is daarom voor gereedschap, dat valt onder het Warenwetbesluit Elektrotechnische produkten en het Warenwetbesluit Machines en dat - voorzover het aannemelijk is - verhuurd wordt aan gebruikers voor gebruik in de privésfeer. Uit overwegingen van een realistische voorbereidingstijd en een effectieve handhaving is voor het handhavingsproject gekozen voor een nadere inkadering van te inspecteren gereedschappen. Het onderzoek en de handhaving werd daarom beperkt tot bandschuurmachines, behangafstomers, betonmolens, verplaatsbare bouwlampen, cirkelmaaimachines, cirkelzaagmachines, grastrimmers (snaar), kabelhaspels en verlengleidingen, parketschuurmachines, prikkabelverlichting, nietschietapparaten (tackers) en tegelzaagm achines. De inkadering is gebeurd op basis van bevoegdheden, beschikbare expertise en ervaringen met deze producten binnen de Keuringsdienst van Waren. 2. DE VERHUURMARKT In het rapport “Professionele producten” ii gemaakt in 2004 in opdracht van de VWA / Keuringsdienst van Waren wordt een overzicht gegegeven van ketens in de doe-het-zelf branche. Dit betreft bouwmarkten, breedpakketzaken, tuincentra ijzerwaren- / gereedschappenwinkels en verf- en behangspeciaalzaken en sanitair zaken. Het gaat hierbij om zo’n 3000 vestigingen met een omzet van ongeveer 4 miljard Euro in 2002. Het merendeel verhuurt ook. Van verhuur zijn geen aparte omzetcijfes bekend. Het betreffende overzicht is in bijlage 5 weergegeven. De twee grote landelijke verhuurketens hebben te samen meer dan 100 vestigingen. De 10 bouwmarkten en breedpakketzaken met verhuurfaciliteit hebben samen tegen de 1000 vestigingen, de 5 tuincentra met verhuurfaciliteit meer dan 250, de 6 ijzerwaren- / gereedschapenwinkels tegen de 450 en de 6 verf en behangzaken met verhuurfaciliteit 550 vestigingen. Bedrijven, die alleen toegankelijk zijn voor de professional zijn niet meegenomen. Daarnaast zijn er talloze lokale bedrijven, die apparatuur verhuren zoals aannemers, woondecoratiewinkels en woninginrichtingen, die behangafstomers of parketschuurmachines. 3. BELEVING VAN DE VEILIGHEID BIJ CONSUMENTEN 3.1. Inleiding Administraties van verhuurbedrijven beschikken niet over specifieke gegevens betreffende verhuur aan consumenten. Noch beschikt men over risico-inventarisaties, waarbij rekening is gehouden met de consument als specifieke doelgroep. Ook het literatuuronderzoek levert geen specifieke gegevens op over ongevallen, letseloorzaken etc. Daarom is besloten om TNS NIPO opdracht te geven om een uitgebreide enquete onder consumenten uit te voeren met als doel om inzicht te verkrijgen in de totale verhuurmarkt en in de risico’s van verhuurapparaten voor de gebruiker / consument.iii In dit hoofdstuk is de samenvatting van de resultaten van dit onderzoek weergegeven met enige illustratieve tabellen. 3.2. Aanpak NIPO beschikt over een panel van meer dan 40.000 huishoudens, waarin een personal computer aanwezig is. Deze huishoudens kunnen via Internet worden bevraagd over een breed scala van onderwerpen. Gezien deze specifieke situatie (PC-bezit) wordt speciale aandacht besteed aan de representativiteit van specifieke groepen zoals ouderen. Er is gewerkt in drie fasen. In de eerste fase is aan het panel gevraagd welke doe-het-zelf apparatuur in de afgelopen twee of zeven jaar is gehuurd. In de tweede fase werden aan de groep, die positief heeft geantwoord in de eerste fase, vragen gesteld over de gehuurde apparaten zoals frequentie en duur van de huurperiode. In de derde fase kwamen letsels aan de orde.


5


21 juni 2004

3.3. Resultaten Ruim de helft van de huishoudens heeft in de afgelopen 7 jaar een doe-het-zelf apparaat gehuurd. Ruim de helft van de huishoudens geeft aan, dat er in de afgelopen zeven jaar minstens één doe-hetzelf apparaat is gehuurd. Een derde van de huishoudens heeft in de afgelopen twee jaar een apparaat gehuurd. De behangafstomer is verreweg het meest populaire huurapparaat. Ruim een kwart van de huishoudens heeft in de afgelopen zeven jaar een dergelijk apparaat gehuurd. De boormachine, de hogedrukreiniger en de tapijtreinigingsmachine volgen op enige afstand, de boormachine op de tweede en de overige apparaten op een gedeelde derde plaats. Doe-het-zelf huurapparatuur wordt voornamelijk gehuurd voor privé doeleinden. Mannen lijken over het algemeen vaker gebruik te maken van huurapparatuur dan vrouwen. Huishoudens, die in de afgelopen zeven jaar wel eens een bepaald type doe-het-zelf apparatuur hebben gehuurd, huren in deze periode gemiddeld genomen 1,5 à 2 keer een dergelijk apparaat. De huurfrequentie is het hoogst voor de boormachine. Huishoudens die dit apparaat in de afgelopen zeven jaar hebben gehuurd, hebben dit in deze periode gemiddeld iets meer dan twee keer gedaan. Voor vrijwel alle doe-het-zelf apparaten geldt dat een meerderheid van de huurders het apparaat voor één of twee dagen huurt. Tabel 1: Gehuurde doe-het-zelf apparatuur in de afgelopen twee of zeven jaar (n= 35.094)


6


21 juni 2004

Doe-het-zelf apparatuur wordt in zes van de tien gevallen gehuurd bij een bouwmarkt. Twee van de tien apparaten wordt bij een landelijk verhuurbedrijf gehuurd, terwijl de lokale winkel iets minder dan twee van de tien huurapparaten verschaft. Grafiek 1: waar huurt men doe-het-zelf apparatuur? (n= 4264)

Doe-het-zelf huurapparatuur is volgens huurders over het algemeen redelijk veilig. De veiligheid van doe-het-zelf apparaten krijgt gemiddeld een voldoende. De apparaten worden dus als redelijk veilig beschouwd. De veiligheid van de verlengkabel en de prikkabelverlichting wordt het best beoordeeld. De cirkelmaaimachine is volgens huurders het minst veilig. Zaagmachines zoals de kettingzaag, decoupeerzaag en afkortzaag krijgen op dit aspect eveneens een lage beoordeling. De waardering van het gebruiksgemak correleert enigszins met de waardering van de veiligheid van doehet-zelf apparatuur.


7


21 juni 2004

Tabel 2: Waardering veiligheid en gebruiksgemak doe-het-zelf apparatuur onder huurders

Gebreken worden door de huurders het vaakst geconstateerd bij de behangafstomer en de prikkabelverlic hting. Lekkend heet water, een te hete temperatuur van het apparaat zelf en een beschadigd snoer zijn de problemen die vaak bij de behangafstomer worden opgemerkt. Het onderhoud van dit apparaat is over het algemeen niet goed afgestemd op de hoge gebruiksintensiteit. Bij de huur van een doe-het-zelf apparaat krijgt men gemiddeld in bijna tweederde van de gevallen een instructie. De mondelinge instructie aan de balie is hierbij het meest voorkomend (49%), op enige afstand gevolgd door instructie via een bijgeleverde gebruiksaanwijzing (24%). Gemiddeld genomen wordt men bij het huren van doe-het-zelf apparatuur in drie van de tien gevallen gewezen op de mogelijkheid of noodzaak van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals gehoorbescherming, handschoenen of speciaal schoeisel.


8


21 juni 2004

Tabel 3: gebreken geconstateerd door huurders vandoe-het-zelf apparatuur

Snijwonden en brandwonden zijn de meest voorkomende vormen van letsel In 4% van de hurende Nederlandse huishoudens is wel eens letsel opgelopen met een huurapparaat. Teruggerekend naar de volledige populatie in Nederland hebben 160.000 huishoudens in de afgelopen zeven jaar wel eens letsel opgelopen. In één op de vijf gevallen is zelfs sprake van ernstig letsel (spoedeisende hulp vereist).Dit zou neerkomen op ca. 32.000 huishoudens. Brandgevoelige apparaten en zaagmachines leveren het meeste gevaar op. De ernst van het letsel is gemiddeld genomen hoger bij ongelukken met zaagm achines Letsel wordt voornamelijk veroorzaakt door onkunde of onvoorzichtigheid van de gebruiker. Huurders wijzen in ongeveer een tiende van de letselgevallen met een beschuldigende vinger naar de verhuurder: het onderhoud van de verhuurde machine was niet in orde. Daarnaast blijkt in ruim een tiende van de gevallen geen (duidelijke) instructie te zijn gegeven in het gebruik van het apparaat.


9


21 juni 2004

Tabel 4: Verhouding tussen opgelopen letsel en het aantal hurende huishoudens

Grafiek 2: verhouding algemeen letsel en ernstig letsel (spoedeisende hulp nodig)


10


21 juni 2004

4. HET HANDHAVINGSPROJECT IN DE DOE-HET-ZELF VERHUURSECTOR 4.1. Inleiding Verhuursector De verhuursector behelst een grote variëteit aan te verhuren producten: van bierpompen tot parketschuurmachines, van vrachtwagens tot partytenten. Met betrekking tot doe-het-zelf verhuur bedrijven zijn er grofweg drie groepen. • Zelfstandige landelijke verhuurketens. Er zijn twee grote ketens in Nederland. • Bouwmarkten, de meeste met een verhuurafdeling, die met een van de genoemde zelfstandige ketens samenwerken. • Locale en regionale particuliere verhuurders met 1 of enkele vestigingsplaatsen. Deze zijn vaak gespecialiseerd. Met de twee grote ketens in Nederland is regelmatig contact geweest en er zijn afspraken gemaakt met betrekking tot te hanteren wettelijke voorschriften. De samenwerking van deze ketens met bouwmarkten waarborgt in principe naleving van de afspraken gemaakt met de landelijke ketens. Echter in de praktijk blijkt communicatie niet altijd optimaal en blijkt handhaving van een evenwichtig kwaliteitsysteem afhankelijk van locaal management. De locale particuliere verhuurders vormen een bonte verzameling. Het kan gaan om aannemers, die als nevenactiviteit gereedschappen verhuren, tot woondecoratiewinkels, die behangafstomers of parketschuurmachines verhuren. Een search op het internetiv naar verhuurbedrijven van machines levert ruim 200 adressen op, maar is bij lange na niet volledig. 4.2. Aanpak inspecties De te inspecteren locaties Omdat het niet mogelijk was een volledige landelijke lijst samen te stellen van verhuurbedrijven met name van locale en regionale bedrijven, zijn een aantal meer algemene locatiecriteria vastgesteld en heeft er afstemming van locaties tijdens de inspecties plaats gevonden. Deze criteria waren: • Het bedrijf moet niet alleen in de professionele sfeer verhuren, maar ook aan consumenten. • Een zo groot mogelijke spreiding over Nederland. • Selecteer evenwichtig uit alle drie de genoemde categorien. • Selecteer op assortimentsgrootte aan de hand van de productenlijst. Inspectiepunten Algemeen Uitgangspunt bij de inspecties was de staat / het onderhoud van de machines en de aanwezige opschriften / instructies en niet zo zeer onveiligheid tengevolge van fabricage- of ontwerpfouten. Verder was de attitude van de verhuurder van belang ten aanzien van verhuur aan de consument. Tijdens de inspectie moest de controleur kennisnemen van de uitgifteprocedure van een verhuurd gereedschap aan de consument. Zo moest de ondernemer het product klaar leggen zoals het aan de consument wordt aangeboden, eventueel aangevuld met een mondelinge toelichting. Er moest gecontroleerd worden of een gebruiksinstructie daadwerkelijk wordt meegegeven. Omdat het onderzoek voornamelijk gericht was op het kwaliteitssysteem van de verhuurder ten aanzien van het onderhoud / de staat van de machines, is het aantal op locatie te onderzoeken producten niet vastgesteld, noch de duur van de inspectie. Aan de hand van de producten in de lijst werden onderstaande relevante inspectiepunten / onderzoeksitems geselecteerd. Een kruisje in een kolom betekent een relevant punt voor het product in de betreffende rij. Zie bijlage 2 voor een nadere toelichting op de inspectiepunten. In bijlage 3 vinden verwijzingen plaats naar de normparagafen, die betrekking hebben op de producten en de onderzoekitems in tabel 5. In bijlage 4 zijn de gegevens van de toegepaste normen opgenomen.


11


21 juni 2004

Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands ? Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Onjuist uitgevoerd in klasse I? Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de contactdozen niet (ernstig) beschadigd Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Is de constructie van de dop op de tank kritisch Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Is in een dodemansknop voorzien Worden de juiste accessoires meegeleverd Is de aansluitleiding minimaal 5 meter Is de aansluitleiding minimaal H07RN-F Is afstand maaimes onderzijde behuizing min. 3 mm Is de stof en vochtbescherming niet langer intact Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding Wordt gehoorbescherming aangeboden

X X

X

X

X X X X X X

X X X X

X X X X X X

X X X X

X X X X X

Tackers (nietschietapparaten)

Prikkabelverlichting

Parketschuurmachines

Kabelhaspels en verlengleidingen

X X X X X

X X X X

Grastrimmers (snaar)

X X

Cirkelzaagmachines

X X

X X X X X X

Cirkelmaaimachines

X X

Bouwlampen

X X

Betonmolens

Behangafstomers

Onderzoekitems

Bandschuurmachines

Tabel 5: overzicht relevante inspectiepunten

X X X X X

X X

X X

X

X

X X X X X X X

X X X

X

4.3. Resultaten De bedrijven Er hebben bij 49 bedrijven inspecties plaatsgevonden. 12 inspecties betroffen vestigingen van grote landelijke verhuurders, 18 inspecties verhuurafdelingen van bouwmarkten en 19 inspecties vestigingen van lokale en regionale verhuurbedrijven. 30 bedrijven – dat is meer dan 60% - kregen een maatregel opgelegd: 3 een boete, 23 een schriftelijke waarschuwing en 4 een opmerking. Er zijn in 2003 16 herinspecties uitgevoerd. Onderstaande grafiek is illustratief en is opgesteld op basis van het relatieve aandeel van een bepaalde overtreding binnen een groep verhuurders. Met enige voorzichtigheid kan worden geconcludeerd, dat bij lokale en regionale verhuurders het nalevingsniveau van de Warenwet lager is dan bij grote landelijke verhuurketens. Grafiek 3: spreiding maatregelen over de verhuurders 100% 80%

Boeterapport/ Proces Verbaal

60%

Schriftelijke waarschuwing

40%

Opmerking

20%

geen

0% landelijke verhuurder

bouwmarkt


lokale, regionale verhuurder

12


21 juni 2004

De producten Er werden in totaal 200 producten geinspecteerd. Meer dan een kwart bleek afwijkend. In grafiek 4 is te zien welke produkten het betrof, hoeveel producten per produktcategorie zijn onderzocht en het aandeel van administratieve en technische tekortkomingen binnen de categorie. In bijlage 2 bevindt zich een gedetailleerd overzicht van de onderzoekspunten en de vastgestelde tekortkomingen met een toelichting. Opvallend is het percentage technische tekortkomingen bij parketschuurmachines en bouwlampen. Prikkabelverlichting scoort ook hoog, maar daar zijn maar 2 exemplaren van onderzocht. De resultaten van prikkabelverlichting, grastrimmers en cirkelmaaimachines worden vanwege hun lage aantal verder niet in conclusies betrokken. Grafiek 4: percentage tekortkomingen per productcategorie

Tekortkomingen 0%

10%

Bandschuurmachines (25)

12%

Behangafstomers (31) Betonmolens (15)

20%

Productcategorien

40%

19%

10%

50%

0%

0%

90%

100%

50%

100% 17%

33%

50% 100%

Kabelhaspels en verlengleidingen (14)

0%

100%

Parketschuurmachines (23)

39%

Prikkabelverlichting (2)

0% 50%

8% 0%

50% 77%

35%

65%

38% 19%

61% 0%

15%

Overige (16) TOTAAL (200)

80%

100%

0%

Tegelzaagmachine (17)

70%

71%

Grastrimmers (snaar) (1)

Tackers (nietschietapparaten) (13)

60% 68%

0%

Cirkelzaagmachines (30)

50%

20%

Bouwlampen (12) Cirkelmaaimachines (1)

30%

6% 14%

technische tekortkomingen

56% 68%

administratieve tekortkomingen

geen tekortkomingen

5. DISCUSSIE Aangetroffen producten tijdens inspecties en meest gehuurd door de consument. Het laagste aantal tijdens de inspectie aangetroffen producten zijn o.a. de cirkelmaaier en de grastrimmer. Zie tabel 6. Deze blijken ook het minst gehuurd te worden door consumenten. Zie tabel 1. Door consumenten worden naast behangafstomer en parketschuurmachine de tapijtreinigingsmachine en hogedrukreiniger genoemd als meest verhuurd aan de consument. De laatste twee ontbreken in de lijst van geinspecteerde producten. Veiligheidsperceptie van consumenten versus “feitelijke” veiligheid Doe-het-zelf apparatuur wordt door huurders over het algemeen als redelijk veilig beoordeeld. Deze beoordeling is naast de resultaten van het handhavingsproject gelegd. Er kan op basis van grafiek 4 een rangorde worden gemaakt van het percentage tekortkomingen geconstateerd bij de apparatuur in het handhavingsproject. Uitgangspunt hierbij is, dat naarmate het percentage hoger is, het toestel onveiliger is. Zie kolom 1 van tabel 6. Wanneer we deze rangorde leggen naast de rangorde, die kan worden gemaakt van de waardering van de veiligheid van dezelfde producten door de consument op basis van tabel 2, dan zijn de rangorden bepaald niet in overeenstemming met elkaar. Zie tabel 6, kolom 1 en 2. Waarschijnlijk VWA / Keuringsdienst van Waren Zuidwest, afdeling signalering, Jos Poolman rapportage verhuur DHZ def 4

13


21 juni 2004

4

5 Rangorde percentage ernstig letsel 1= hoogste percentage

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

3

Rangorde percentage opgelopen letsel 1= hoogste percentage

Bouwlampen Prikkabelverlichting * Cirkelzaagmachines Parketschuurmachines Tegelzaagmachines Bandschuurmachines Behangafstomers Tackers Betonmolens kabelhaspels en verlengleidingen Cirkelmaaiers * Grastrimmers * * = geinspecteerd aantal 1 of 2

2

Rangorde aantal door huurder geconstateerde gebreken 1= meeste gebreken

1 Rangorde marktcontrole: 1= meeste tekortkomingen

Tabel 6: handhaving en perceptie Productenlijst handhaving

Rangorde waardering veiligheid door huurders: 1= meest onveilig

heeft dit te maken met voor de consument waarneembare signalen van onveiligheid. Zo zijn bij cirkelmaaimachines, cirkelzaagmachines, grastrimmers en tackers snel bewegende onderdelen voor de consument duidelijk zichtbaar. Deze worden dan ook eerst genoemd. Signalen van onveiligheid zijn bij bouwlampen en prikkabelverlichting voor de consument niet zichtbaar.

10 11 2 8 7 5 6 4 9 12 1 3

5 2 4 10 3 11 1 6 9 12 7 8

12 7 2 10 9 5 6 4 8 11 3 1

1 2 4 3

Wanneer de apparaten met de door de huurder vaakst geconstateerde gebreken uit tabel 3 gezet worden naast de apparaten uit het handhavingsproject, dan blijken de rangorden bij de eerste vijf producten in de kolommen 1, 2 en 3 van tabel 6 nauwelijks met elkaar overeen te komen. Ook is het mogelijk om de producten uit tabel 4: Verhouding tussen opgelopen letsel en het aantal hurende huishoudens - te zetten naast de producten uit het handhavingsproject in kolom 1 van tabel 6. Deze rangorde in kolom 4 komt grofweg overeen met de rangorde waardering veiligheid in kolom 2. Het aandeel ernstig letsel (spoedeisende hulp nodig) per product - zie grafiek 2 - is ook te zetten naast kolom 1. Zie kolom 5 van tabel 6. Opvallend hierbij is dat in alle kolommen de cirkelzaagmachines hoog staan in de rangorde. Laag scoren in alle kolommen betonmolens en de groep kabelhaspels en verlengleidingen. Gebruiksaanwijzing Blijkens het gebruikersonderzoek wordt in vrij weinig gevallen (24%) een gebruiksaanwijzing meegeleverd. Hoewel meeleveren van een gebruiksaanwijzing niet altijd verplicht hoeft te zijn, zal die verplichting er in het geval van verhuur meestal wel zijn, mede omdat het in de meeste gevallen gaat om voor de gebruiker / consument bijzondere gereedschappen, die oorspronkelijk bestemd zijn voor gebruik in de beroepssfeer. Tijdens het handhavingsonderzoek is bij de geïnspecteerde produkten, waar een gebruiksaanwijzing verplicht is, een afwijkingspercentage gevonden van 18 % op dit punt. Dat dit lager ligt dan de ervaringen van consumenten, kan mede liggen aan het feit, dat de controleur zich van te voren bekend moet maken, zodat men voorbereid is op vragen hieromtrent.


14


21 juni 2004

Aanwezigheid persoonlijke beschermingsmiddelen Tijdens de marktcontrole is bij een aantal relevante produkten gevraagd of gehoorbescherming wordt meegeleverd of geadviseerd. Dit bleek slechts bij 20% het geval. Relatief gunstig scoorden de bandschuurmachines en tegelzaagmachines met 30%. In het gebruikersonderzoek is er van uit gegaan, dat bij iedere verhuursituatie van doe-het-zelf gereedschap gewezen zou moeten worden op de mogelijkheid of de noodzaak van een persoonlijk beschermingsmiddel. Dit is niet bij alle verhuurde producten noodzakelijk. Daarom kan aan een uitspraak, dat in meer dan 50% van de gevallen niet gewezen is op mogelijkheid of noodzaak, slechts beperkte waarde worden toegekend. Oorzaak letsel In het gebruikersonderzoek wordt in het merendeel van de gevallen de oorzaak van letsel gelegd bij onvoorzichtigheid van de gebruiker en niet bij de machine. Dit is een beeld, dat vaker wordt aangetroffen in vergelijkbare onderzoeken. Enerzijds is de gebruiker geneigd de schuld bij zichzelf te zoeken. Dit heeft ook te maken met het niet kunnen waarnemen van gebreken. Anderszijds kent de VWA / Keuringsdienst van Waren gedocumenteerde gevallen, waarbij er bij een ongeval tengevolge van (vermeende) onvoorzichtigheid ook vaak sprake blijkt van een combinatie met een technisch gebrek. In dat licht is het in de enquete genoemde percentage van ruim 20% machine gerelateerde oorzaken ontbreken van duidelijke gebruiksinstructies in meer dan een tiende en slecht onderhoud in ongeveer een tiende van de gevallen – een minimumpercentage te noemen. Vergelijking met gegevens van de Stichting Consument en Veiligheid. Volgens het Nipo-onderzoek zouden er over de afgelopen zeven jaar in 32.000 huishoudens dermate ernstig letsel tengevolge van huur van doe-het-zelf gereedschap zijn opgetreden, dat spoedeisende hulp noodzakelijk was. Zie tekst boven Tabel 4: Verhouding tussen opgelopen letsel en het aantal hurende huishoudens. Gemiddeld is dit ongeveer 4.600 huishoudens per jaar. De Stichting Consument en Veiligheid beschikt niet over specifieke ongevallencijfers voor doe-het-zelf verhuur. Wel heeft men cijfers over ongevallen tengevolge van doe-het-zelven in zijn algemeenheid: jaarlijks 32.000 ongevallen, die behandeling bij de spoedeisende hulp nodig maakten. Gecombineerd met de cijfers van de enquete zou dit grofweg neerkomen op een aandeel van 14% van verhuur doe-het-zelf gereedschap binnen het totaal aan jaarlijkse spoedeisende hulp behandelingen ten gevolge van doe-hetzelven. 6. CONCLUSIE Het uitvoeren van een perceptieonderzoek onder consumenten heeft waardevolle en unieke informatie opgeleverd. Huren van doe-het-zelf gereedschap komt vaak voor. Het meest wordt gehuurd in de bouwmarkt. Gebruikers melden brandwonden en blaren als het meest voorkomende letsel bij doe-het-zelf apparatuur, gevolgd door snijwonden in handen en voeten. De behangafstomer wordt genoemd als de grootste letsel veroorzaker, gevolgd door zaag- en slijpmachines. Uitspraken van gebruikers / consumenten met betrekking tot de veiligheid moeten met de nodige terughoudendheid worden bekeken vanwege het (on)vermogen om gebreken waar te nemen en door een subjectieve beoordeling van oorzaken van gebreken. Vermeldenswaard is zeker het aantal mensen, dat letsel zegt te hebben opgelopen tengevolge van gehuurd doe-het-zelf gereedschap: zo’n 23.000 gevallen per jaar, waarvan ca 4.600 leidend tot een behandeling bij de afdeling Spoed Eisende Hulp van en ziekenhuis. De doelstelling om 50 verhuurbedrijven van doe-het-zelf gereedschap te onderzoeken is zo goed als gehaald. Het aantal bedrijven, dat in overtreding was, was meer dan 60%. Het afwijkingspercentage bij bouwlampen en cirkelzaagmachines (50%) is het hoogst van alle onderzochte producten, gevolgd door parketschuurmachines (39%). Bouwlampen hebben het hoogste percentage technische afwijkingen.


15


21 juni 2004

7. LITERATUUR i. Eijk V. van, Draisma J.A., Aken D. van; Professionele producten, Omgevingsverkenning verkoop en verhuur aan consumenten; januari 2004, Stichting Consument en Veiligheid, Nederland ii. Eijk V. van, Draisma J.A., Aken D. van; Professionele producten, Omgevingsverkenning verkoop en verhuur aan consumenten; januari 2004, Stichting Consument en Veiligheid, Nederland iii. Bot M.; Verhuur van apparatuur in de doe-het-zelf markt; TNS NIPO; B5280; januari 2004. iv. www.KPN.nl; wwStichting Consument en Veiligheid; Ongevallen tijdens doe-het-zelven, april 2002 vi. www.dti.gov.uk/homesafetynetwork/dy_intro.htm; Home Safety Network; DIY Accidents; 2002; Department of Trade and Industry U.K. vii. Ashby K.; Product related Injuries, a selection; Victorian Injury Surveillance & Applied Research Function; Monash University Accident Research Centre; Australia; March 1995 no 22; page 1 en 1317. viii. Ashby K.; Injuries associated with Do-It-Yourself maintenance activities; Victorian Injury Surveillance & Applied Research Function; Monash University Accident Research Centre; Australia; December 1999 no 41; page 1-15. ix. Ashby K.; Power saw related injury, Victorian Injury Surveillance & Applied Research Function; Monash University Accident Research Centre; Australia; December 1999 no 28; page 8-15. x. www.preventblindness.org/news/releases/eyesafety0301.html; Do-It-Yourself Home Improvements Can Cause Injury to Non-Professionals, Precautions in Workplaces and at Home Can Prevent 90 Percent of Vision Loss; Prevent Blindness America; U.S.A.; 2002. xi. www.schous.nl/nl/verhuur/verhuurartikel.html; 2003; SCHOUS VAN 1854 b.v. xii. www.verhuur.pagina.nl; ID Prof BV; 2003. xiii. Keuringsdienst van Waren, CO 8819/93, 1993. xiv. Consumentenbond; Gehuurd gereedschap soms levensgevaarlijk; Consumentengids; pag. 366-369. xv. Tools hire firms hammered by Which? Survey; HERALD (UK); 07 February 2002 xvi. Poulter S.; The diy death-traps, a quarter of electric hire tools could kill; DAILY MAIL (UK); 07 February 2002. xvii. Consumers Association and DTI home in on safety; DIY Week; 13 March 1992; pag. 6. xviii.Power Tools (1996 Knowledge handbook); Do-It-Yourself Retailing; v170 n5; page 179(8) xix. Speed M.; Dickson J.; Consumer Knowledge of Tool and DIY safety; Report commissioned by Consumers Affairs Directorate; Department of Trade and Industry; URN 99; page 1-17 + App. 1-4.


16


21 juni 2004

BIJLAGEN 1. Literatuuronderzoek Specifieke ongevalsgegevens betreffende de verhuursector zijn er niet of nauwelijks. De gevonden literatuurgegevens zijn meestal niet specifiek voor de verhuursector, maar betreffen vooral ongevallen door doe-het-zelven in het algemeen. Ongevalsgegevens Volgens registraties van de Stichting Consument en Veiligheidv betreft 6% van de privé-ongevallen ongevallen tijdens doe-het-zelven. Het gaat dan om jaarlijks 32.000 ongevallen, die hebben geleid tot een behandeling op een SEH-afdeling (Spoed Eisende Hulp). Er is sprake van een toename in de afgelopen tien jaar. Relevante ongevallen zijn snijongevallen met zaagmachines en penetratie-ongevallen (splinters). Snijongevallen veroorzaken meestal open wonden aan vingers of handen. Penetratieongevallen veroorzaken vaak oogletsel. 82 % van de oogletsels wordt veroorzaakt door (metaal) splinters. Naast oogletsels zijn er ook wonden tengevolge van (hout)splinters, die in de huid dringen. Het Departement of Trade and Industry (DTI) van Groot Brittannievi meldt 70 dodelijke slachtoffers per jaar en ongeveer 250.000 gewonden bij het doe-het-zelven. Evenals in Nederland ontbreken in het buitenland registraties, die specifiek zijn voor verhuurgereedschap. De Monash University te Australie heeft een aantal rapporten met gegevens gepubliceerdviiviiiix . Ladders en trappen, voertuigonderhoud, dakonderhoud en elektrocutie vormen in afnemende volgorde de top vier van dodelijke ongevallen. Ladders en trappen, aangedreven zaagmachines, grasmaaiers, slijpmachines en kettingzagen vormen in afnemende volgorde de top 5 van ongevallen, die tot een ziekenhuisopname hebben geleid. Tenslotte, bij ongevallen, die niet tot een ziekenhuisopname hebben geleid, staat de slijpmachine bovenaan, gevolgd door lasapparaten en wederom de ladder. Oogletsel tengevolge van slijp- en lasapparaten komt het meeste voor (33%), gevolgd door hand en vingerletsel (25%) tengevolge van aangedreven zaagmachines en grasmaaimachines. Slecht ontworpen producten, niet of verkeerd gebruikte persoonlijke beschermingsmiddelen, onveilige werkmethoden en verkeerd gebruik van gereedschappen worden in verband gebracht met ongevallen. Als meest verhuurd door verhuurbedrijven worden genoemd vloerschuurmachines, elektrische pneumatische boormachines, mini laders, grondboormachines en hakselaars. Verhuurders moeten mondeling gebruiksinstructies geven en gebruiksinstructies en persoonlijke beschermingsmiddelen meeleveren. Een onderzoek in de Verenigde Statenx maakt melding van een toename van het aantal personen met blijvend verlies van gezichtsvermogen door toename van de populariteit van het doe-het-zelven. Er zijn geen specifieke gegevens bekend, maar jaarlijks hebben 39.000 mensen te maken met blijvend gezichtsverlies tengevolge van een oorzaak, die geen relatie heeft met werk. Het is aannemelijk, dat er minder vaak oogbescherming is gebruikt en materialen en machines niet altijd juist zijn toegepast. Verder speelt het voorzien en voorkomen van gevaarlijke situaties een rol. Assortiment verhuurde producten Uit diverse Internet pagina’sx ixii en uit een vorig project van de Keuringsdienst van Warenxiii blijkt, dat vrijwel alles wordt verhuurd. Dit betreft ook producten, die naar hun aard bestemd zijn voor uitsluitend professioneel gebruik. Onderzoek naar apparatuur In een project, dat de Keuringsdienst van Waren in 1993 uitvoerde, waren onderzoeksitems: de aanwezigheid van gebruiksaanwijzingen, treken wringontlastingen, beschadigde aansluitleidingen, beschadigde contactstoppen, bescherming tegen voorwerpen en vocht en onveilig klassenverloop. Er was in het bijzonder sprake van achterstallige reparaties. Onder spanning staande delen bleken onvoldoende afgeschermd. De bescherming tegen voorwerpen of vocht was niet meer gewaarborgd. Een onderzoek van de Consumentenbondxiv in 1992 heeft eenzelfde beeld gegeven.


17


21 juni 2004

De Heraldx v en Daily Mailxvi geven de resultaten weer van een onderzoek, dat de Britse Consumers Association uitvoerde in 2001, naar 84 verhuurde gereedschappen: heggenscharen, behangafstomers en cirkelzagen. De eindconclusie komt neer op: “Verhuurbedrijven stellen mensenlevens in de waagschaal door onveilige elektrotechnische producten te verhandelen en falen bij het geven van veiligheidsadviezen en beschermingsmiddelen”. Een scala van tekortkomingen passeert de revue variërend van ernstig verouderde isolatie, ontbrekende informatie tot defecte en daardoor onveilige bedieningsorganen. De Britse overheid in de hoedanigheid van het Department of Trade and Industry (DTI)xvii startte naar aanleiding van eerder onderzoek van de Consumers’ Association in 1992 bij grootwinkelbedrijven naar aangedreven tuingereedschap zoals kettingzagen, benzine messentrimmers (CHECK EVERT) en enige zweefmaaiers een voorlichtingscampagne. Consumenten werden aangemoedigd vragen te stellen over het juiste gereedschap voor de juiste klus, de werking, het onderhoud, de gebruiksinstructies, persoonlijke beschermingsmiddelen en het bijvoegen van een aardlekschakelaar bij netgevoede apparaten. In 1996 wordt in Power Toolsxviii gesteld, dat doe-het-zelvers moeilijkere klussen aanpakken en daarom meer geavanceerde gereedschappen gaan gebruiken. De handel speelt daarop in door gereedschappen te ontwikkelen, die zowel voor de professional als voor de doe-het-zelver zijn bedoeld. Doe-het-zelven is een groeimarkt. Meer speciale gereedschappen worden niet gekocht, maar gehuurd door de doe-het-zelver. De Britse overheid in de hoedanigheid van DTIxix heeft in 1999 een beperkt onderzoek gedaan naar kennis bij de voorbereiding van o.a. het uitvoeren van doe-het-zelf activiteiten. Gebrek aan kennis leidt tot slechter opvolgen van voorzorgsmaatregelen, onjuister gebruik en onveiliger gedrag. Bij ervaren klussers kan kennis toch te kort schieten bij meer specifieke klussen. Informatie moet gericht zijn op vergroting kennis en bewustzijn in het bijzonder ten aanzien van de afweging kopen of huren, zelf doen of uitbesteden. Trots, zelfoverschatting en onderschatting van de klus spelen hierbij een belangrijke rol. Men klust veiliger als men uit eigen ervaring een (bijna) ongeval heeft meegemaakt. Men denkt, dat verhuurbedrijven uitsluitend veilige producten verhuren. De populatie, die zegt voldoende kennis te hebben van veiligheidsvoorzieningen, blijkt dat in de werkelijkheid maar voor een deel te hebben.


18


21 juni 2004

Bandschuurmachines Behangafstomers Betonmolens Bouwlampen Cirkelmaaimachines Cirkelzaagmachines Grastrimmers (snaar) Kabelhaspels en verlengleidingen Parketschuurmachines Prikkabelverlichting Tackers (nietschietapparaten) Tegelzaagmachine Overige

25 31 15 12 1 30 1 14 24 2

0 0

5 3

0

0 0 1 0

0 0 9 0

0

0

0

0

0

0 0

13 0 17 0 15 200 0 1 1) getal in kolom: onderzoekitem relevant voor 2) getal = aantal tekortkomingen

2

0

2 6 1 26 2 het produkt

2 1

0 1

0 0 0 0

0 0 0 0

0 7 1

0

0 0

0 3 0 0

0

0

0 0 1 0

3

0

7

3 0

0 0

1

0

0

0 3 0

1 0

0 0 0 0 4 0 12 0 1 3 1 0 0 3) inclusief t.w.o. 4) getal = gehoorbescherming niet aangeboden

0

0

5

0

15

Algemeen Grastrimmers, die bedoeld zijn voor professioneel gebruik, maar verhandeld worden aan consumenten, zijn beoordeeld volgens de norm van grastrimmers bedoeld voor gebruik door consumenten. Deze keuze is dus gemaakt, omdat de grastrimmers werd aangeboden aan de consument op de plaats waar het monster is genomen. •

Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften. Dit betreft waarschuwingen, die een juist en veilig gebruik moeten waarborgen in het bijzonder waarschuwingen, waarvan het duidelijk is, dat bij niet opvolgen er van een gevaarlijke situatie kan ontstaan. Voor bouwlampen zijn specifieke waarschuwingsopschriften voorgeschreven met betrekking tot plaatsing op een statief en met betrekking tot aansluiting op de netspanning. Voor grasmaaiers zijn ook specifieke waarschuwingsopschriften voorgeschreven ten aanzien van de roterende messen, het maaien op hellingen, gebruik door kinderen etc.

•

Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands? Wanneer er sprake is van verplichte waarschuwingsopschriften dan moeten die in het Nederlands zijn gesteld. Deze moeten leesbaar zijn. De ervaring heeft geleerd, dat opschriften nogal eens onleesbaar worden door beschadiging of verlies vanwege de veelvuldige verhuur.

•

Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Wanneer er sprake is van aangedreven gereedschap met veelal zeer snel ronddraaiende delen, wordt er over het algemeen de aanwezigheid van opschriften en gebruiksinstructies voor juist en veilig gebruik geëist in de taal van het land waar wordt verhandeld / verhuurd. De ervaring heeft geleerd, dat verhuurders niet altijd gebruiksinstructies meeleveren aan verhurende consumenten. Professionele apparaten missen vaak voor consumenten belangrijke instructies..


Wordt gehoorbescherming aangeboden 4)

Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding

Is de stof en vochtbescherming niet langer intact

Is afstand maaimes onderzijde behuizing min. 3 mm

Worden de juiste accessoires meegeleverd Is de aansluitleiding minimaal 5 meter Is de aansluitleiding minimaal H07RNF

Is in een dodemansknop voorzien

3)

houdstoestand de veiligheid

Beïnvloed de algemene onder1 4

0 2 0

0

1 0 0 0 2 14 1 in de rij

Is de constructie van de dop op de tank kritisch

Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK

Zijn de contactdozen niet (ernstig) beschadigd

Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd

Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd

Onjuist uitgevoerd in klasse I?

Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing

Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands ?

1), 2)

Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften

Aantal geinspecteerde producten

2. Overzicht tekortkomingen met toelichting

19


21 juni 2004

•

Onjuist uitgevoerd in klasse I? Dit heeft betrekking op de isolatiegraad. Verplaatsbare bouwlampen, handbouwlampen en prikkabelverlichting moeten in verband met het risico op elektrocutie uitgevoerd zijn in klasse II of III. Een beschadiging van de isolatie kan leiden tot een verhoging van het risico op elektrocutie en / of brand. Prikkabelverlichting mag daarom ook niet worden doorgelust met een klasse I koppelcontactstop. (klasseverloop producten).

•

Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd? Dit betreft de onderhoudstoestand van de netaansluitingen van verhuurde apparaten. Zo hebben aansluitleidingen van bouwlampen, kabelhaspels en verlengleidingen het zwaar te verduren, omdat ze gebruikt worden op bouwplaatsen of op plekken waar verbouwd wordt. Naast visuele mechanische beschadiging kan er ook sprake zijn van een onzichtbare, mechanische beschadiging van de ader(s) tengevolge van extreme buiging (beschadiging of vervorming kerndraad). Dit kan leiden tot een hogere weerstand en tot een zogenoemde “hot spot”. Er kan ook sprake zijn van een ondeugdelijke vervanging en / of reparatie. Het gebruik van isolatietape wordt beschouwd als een ondeugdelijke reparatie.

•

Zijn de contactdozen niet (ernstig) beschadigd? Beschadiging van deze onderdelen kan (op termijn) aanraakbaarheid van stroomvoerende delen teweegbrengen met kans op elektrocutie en / of brand. Voorbeelden van beschadigingen zijn scheuren in de behuizing waardoor vocht en /of stof kunnen binnendringen. Ook hier kan sprake zijn van een ondeugdelijke vervanging, waarbij stof en vochtafdic htende tules of de treken wringontlasting niet goed zijn gemonteerd.

•

Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK? Vooral voor de machines met snel bewegende aanraakbare delen is het belangrijk, dat ze niet onbedoeld kunnen inschakelen. Bijvoorbeeld bij oppakken van de machine kan onopzettelijk een schakelaar worden aangeraakt, die de machine in werking zet.

•

Is de constructie van de dop op de tank kritisch? In recent onderzoek is vastgesteld, dat bij behangafstomers, die een waterreservoir met een vulopening met bajonetsluiting, de vuldoppen bij onvoldoende afsluiting met grote kracht kunnen worden gelanceerd, wanneer de druk in het reservoir oploopt tengevolge van een afsluiting van de slang naar het stoombord. Er kan dan hete stoom en heet water uitspuiten, waardoor ernstige brandwonden kunnen ontstaan.

•

Beïnvloedt de algemene onderhoudstoestand de veiligheid? Dit betreft vervuiling en / of verstoffing op plaatsen, waardoor een gevaarlijke situatie kan ontstaan, maar ook onoordeelkundige reparaties. Door vervuiling kunnen bijvoorbeeld bedieningsorganen beschadigd raken of niet meer goed functioneren. Zo kan bijvoorbeeld door vervuiling van de snelheidsregeling de snelheid niet meer lager worden ingesteld. Door vervuiling van koelsleuven kan de aandrijving te heet worden, waardoor kortsluiting en /of brand kan ontstaan. Scheuren en / of gaten in de behuizing maken binnendringen van vocht en vuil mogelijk en kunnen onder spanning staande delen aanraakbaar maken. Beweegbare afschermingen sluiten niet meer goed, zitten niet meer goed bevestigd of beschermglas is gescheurd. Tenslotte, onderdelen kunnen defect zijn of ontbreken zoals een extra handgreep of defecte lagers. Tengevolge van veelvuldig gebruik of reparatie kan de treken wringontlasting van de aansluitleiding ondeugdelijk worden.

•

Is in een dodemansknop voorzien? Bij bepaalde machines, waarbij de kans op aanraking met gevaarlijk bewegende delen groot is, dient een bedieningsorgaan aanwezig te zijn die onbedoeld inschakelen voorkomt. Deze deblokkeringschakelaar moet eerst worden bediend, voordat de schakelaar, die de machine in werking zet, kan worden bediend. Het deblokkeren en inschakelen mag niet plaatsvinden in één


20


21 juni 2004

vloeiende beweging: er zijn twee afzonderlijke en ongelijke handelingen vereist. Daarnaast kunnen machines zo risicovol zijn, dat ze alleen kunnen functioneren als de bediener het apparaat ingeschakeld houdt. Deze dodemansschakelaar schakelt de machine uit, wanneer deze wordt losgelaten. •

Worden de juiste accessoires meegeleverd? Dit betreft zaken als speciaal gereedschap om een instelling te kunnen realiseren, een optioneel handvat of onderdelen, die voor (bepaalde vormen van) gebruik moeten worden gemonteerd zoals beschermingsmiddelen. In principe moet de originele gebruiksaanwijzing hier uitsluitsel over geven.

•

Is de aansluitleiding van bouwlampen minimaal 5 meter? Wanneer kabels te kort zijn, komen verlengkabelaansluitingen binnen de directe werkplek te liggen. Dit kan struikelen tot gevolg hebben en beschadiging of vervuiling. Bovendien kan op bouwwerkplekken sprake zijn van een vochtige omgeving met kans op elektrocutie en / of brand. Verkorting van de aansluitleiding tengevolge van reparatie komt voor. Bij te grote verkorting kan dan niet juist en veilig worden aangesloten.

•

Is de aansluitleiding van bouwlampen minimaal H07RN-F? Dit betreft de samenstelling en de sterkte van aansluitleidingen voor gebruik buiten of op de bouwplaats. Het stellen van lagere constructieve eisen vergroot het risico op aanraking van onder spanning staande delen door beschadiging tengevolge van gebruik, chemische inwerking of hoge temperaturen.

•

Is afstand maaimes onderzijde behuizing min. 3 mm? Dit item betreft uitsluitend cirkelmaaimachines. Wanneer deze afstand te klein wordt of wanneer het maaimes zelfs onder de behuizing c.q. afscherming uitsteekt, kunnen steentjes door het maaimes worden weggeschoten en verwonding veroorzaken. Ook kan het mes makkelijker direct aangeraakt worden.

•

Is de stof en vochtbescherming niet langer intact? Hier wordt specifiek gekeken in hoeverre voorwerpen en vocht kunnen binnendringen in “open scheuren” en andere openingen waar onder spanning staande delen aanwezig zijn. De betreffende isolatie kan hierdoor onvoldoende worden en risico opleveren op elektrocutie.

•

Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding? Goede aardverbindingen zijn van vitaal belang. Ze voorkomen dat onderdelen onder spanning raken. Ontbreken van goede aardverbindingen kan elektrocutie en / of brand veroorzaken. In verband met de gebruiksfrequentie van de machines is er in de verhuursituatie sprake van een verhoogd risico. Door veelvuldig gebruik kan een onderbreking van de aardverbinding, een aantasting van de isolatie of een verzwakking van interne bedrading door mechanische belasting optreden. Ook kan hier sprake zijn van een ondeskundige reparatie of vervanging bijvoorbeeld van een drie-aderige aansluitleiding door een twee-aderige (onveilig klasseverloop).

•

Wordt gehoorbescherming aangeboden? Wanneer er in gebruiksaanwijzingen gehoorbescherming wordt aanbevolen of zelfs verplicht wordt gesteld, dan ligt het voor de hand, dat dit mee wordt geleverd met de verhuurde machine. Het zou in ieder geval bij de verhuurder aanwezig moeten zijn, zodat het op verzoek meegeleverd kan worden.

De geselecteerde inspectie-items zijn per product terug te vinden in bijlage 3. Hierin is ook de relatie met de norm aangegeven.


21


21 juni 2004

3. Relatie onderzoeksitems en normparagrafen Bandschuurmachines, onderzoeksitems EN 50144-1; EN 50144-2-4; NEN 1020 normparagrafen Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Par. 7.13 en 7.15 Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Par. 7.13 Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Par. 23.2 Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Par. 23.3 en NEN 1020, par. 3, 8.1 en 9.1 Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Geen specifieke paragraaf Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Geen specifieke paragraaf Worden de juiste accessoires meegeleverd Geen specifieke paragraaf Wordt gehoorbescherming aangeboden Par. 7.13.101 Behangafstomers, onderzoeksitems Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Is de constructie van de dop op de tank kritisch Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Betonmolens, onderzoeksitems Is de stof en vochtbescherming niet langer intact Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding Bouwlampen, onderzoeksitems Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Onjuist uitgevoerd in klasse I Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Is de aansluitleiding minimaal 5 meter Is de aansluitleiding minimaal H07RN-F Is de stof en vochtbescherming niet langer intact Cirkelmaaimachines, onderzoeksitems Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd VWA / Keuringsdienst van Waren Zuidwest, afdeling signalering, Jos Poolman rapportage verhuur DHZ def 4

EN 60335-1; EN 60335-2-15; NEN 1020 normparagrafen Par. 7.12, 7.13 en 7.14 Par. 7.13 Par. 25.7 Par. 24.1, 25.6 en NEN 1020, par. 3, 8.1en 9.1 Par. 3, 19.1 en 22.7 Geen specifieke normparagraaf EN 61029-1 normparagrafen Par. 14.1 en 14.2 Par. 25.1 en 25.5 EN 60598-1; EN 60598-2-4; EN 60598-2-5; EN 60598-2-8; NEN 1020 normparagrafen NEN 1010 par. NL-8.554.200 Par. 3.3 en 3.4 Par. 3.3 Par. 2.2 en 8.4.1 Par. 2.2 en 5.2.2 NEN 1020, par. 3, 8.1en 9.1 Geen specifieke normparagraaf Par. 8.10.6 Par. 1.2.54, 2.2 en 5.2.2 Geen specifieke normparagraaf Elektrisch: EN 60335-1; EN 60335-2-77; NEN 1020; Benzine: EN 836 normparagrafen Elektrisch: par. 7.1; Benzine par. 5.2.2 Elektrisch par. 7.12, 7.13 en 7.14; Benzine par. 5.1.1, 5.2.2 en 5.2.3 Elektrisch par. 7.13; Benzine par. 5.1.1 en 5.2.2 Elektrisch par. 25.7 22


Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Beïnvloedt de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Is in een dodemansknop voorzien Is afstand maaimes onderzijde behuizing min. 3 mm Wordt gehoorbescherming aangeboden

21 juni 2004

Elektrisch par. 24.1, 25.6 en NEN 1020, par. 3, 8.1en 9.1 Elektrisch par. 20.101.2; Benzine par. 4.2.1.3.1.1 Geen specifieke normparagraaf Elektrisch par. 20.101.2; Benzine par. 4.2.1.3.1.1 Elektrisch par. 20.103.1.1; Benzine par. 4.2.1.1.1 Geen specifieke normparagraaf

Cirkelzaagmachines, onderzoeksitems

EN 50144-1; EN 50144-2-5; NEN 1020 normparagrafen

Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Worden de juiste accessoires meegeleverd Wordt gehoorbescherming aangeboden

Par. 7.13 en 7.15 Par. 7.13 Par. 23.2 Par.23.3 en NEN 1020 par. 3, 8.1 en 9.1 Par. 20.11 Geen specifieke normparagraaf Geen specifieke normparagraaf Par. 7.13.101

Grastrimmers, onderzoeksitems

EN 786; EN 292-2; NEN 1020 normparagrafen

Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Worden de juiste accessoires meegeleverd Wordt gehoorbescherming aangeboden

Par. 5.2.2 Par. 5.2.4 en 5.2.5 Par. 5.1.1 en EN 292-2 par. 5.5.2 Geen specifieke normparagraaf NEN 1020 par. 3, 8.1 en 9.1 Par. 4.4.1 Geen specifieke normparagraaf Geen specifieke normparagraaf Geen specifieke normparagraaf

Kabelhaspels, onderzoeksitems

EN 61242; NEN 1020 normparagrafen

Aanwezigheid verplichte waarschuwingsopschriften Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de contactdozen niet (ernstig) beschadigd Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid

Par. 7.1 Par. 7.4, 7.5 en 7.6 Geen specifieke normparagraaf Par. 11.1 Par. 13 en NEN 1020 par. 3, 8.1 en 9.1 Par. 13 en NEN 1020 par. 3, 8.1en 9.1 Geen specifieke normparagraaf

Parketschuurmachine, onderzoeksitems

EN 60335-1; 60335-2-10 normparagrafen

Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding

Par. 27.1 en 27.5


23


21 juni 2004

Prikkabelverlichting, onderzoeksitems

EN 60598-1; EN 60598-2-20 normparagrafen

Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Onjuist uitgevoerd in klasse I Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid

Par. 3.3 en 3.4 Par. 3.3 Par. 2.2 en 20.4.1 Par. 20.10.1 NEN 1020, par. 3, 8.1 en 9.1 Geen specifieke normparagraaf

Tackers (nietschietapparaten), onderzoeksitems Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Zijn de maatregelen tegen onbedoeld inschakelen OK Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Worden de juiste accessoires meegeleverd Tegelzaagmachine, onderzoekitems Zijn de waarschuwingsopschriften in het Nederlands Aanwezigheid Nederlandstalige gebruiksaanwijzing Is de netaansluitleiding niet (ernstig) beschadigd Is de contactstop niet (ernstig) beschadigd Beïnvloed de algemene onderhoudstoestand de veiligheid Worden de juiste accessoires meegeleverd Controleer de deugdelijkheid van de aardverbinding Wordt gehoorbescherming aangeboden


EN 50144-1; prEN 50144-2-16 normparagrafen Par. 7.13 en par. 7.15 Par. 7.13 Par. 23.2 Par. 23.3 en NEN 1020, par. 3, 8.1 en 9.1 Par. 20.11 Geen specifieke normparagraaf Geen specifieke normparagraaf EN 61029-1; IEC 61029-2-7 normparagrafen Par. 7.9 en 7.13 Par. 7.13 Par. 23.2 Par. 23.3 Geen specifieke normparagraaf Geen specifieke normparagraaf Par. 25.1 en 25.5 Geen specifieke normparagraaf

24


21 juni 2004

4. Overzicht van gehanteerde normen • EN 292-2: 1994 Veiligheid van machines - Basisbegrippen, algemene ontwerpbeginselen Deel 2: Technische beginselen en beschrijvingen. • EN 786: 1996 Tuingereedschap - Elektrisch aangedreven handgeleide graskantmaaiers en graskantensnijders - Mechanische veiligheid. Correctie C1: 1996. Amendement A1: 2001. • EN 836: 1997 Tuingereedschap - Aangedreven grasmaaiers – Veiligheid. Amendement A1: 1997. Amendement A2: 2001. • NEN 1010-3: 1996 Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties - Deel 3: Algemene kenmerken. • NEN 1010-7: 2000 Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties - Deel 7: Aanvullende en bijzondere bepalingen. Amendement A1: 2002. • NEN 1020: 1987 Contactdozen en contactstoppen voor huishoudelijk en dergelijk algemeen gebruik. Amendement A1: 1998. • EN 50144-1: 1998 Veiligheid van handgereedschap met elektrische aandrijving - Deel 1: Algemene eisen. Amendement A1: 2002. • EN 50144-2-4: 1999 Veiligheid van handgereedschap met elektrische aandrijving - Deel 2-4: Bijzondere eisen voor schuurmachines. • EN 50144-2-5: 1999 Veiligheid van handgereedschap met elektrische aandrijving - Deel 2-5: Bijzondere eisen voor cirkelzagen en cirkelmessen. • prEN 50144-2-16: 1996 Veiligheid van handgereedschap met elektrische aandrijving - Deel 216 - Bijzondere eisen voor nietpistolen. • EN 60335-1: 1994 Huishoudelijke en soortgelijke elektrische toestellen - Veiligheid - Deel 1: Algemene eisen. Amendement A1: 1996. Amendement A2: 2000. Amendement A11: 1995. Amendement A12: 1996. Amendement A13: 1998. Amendement A14: 1998. Amendement A15: 2000. Amendement A16: 2001. • EN 60335-2-10: 1995 Veiligheid van huishoudelijke en soortgelijke elektrische toestellen Deel 2-10: Bijzondere eisen voor vloerbehandelingstoestellen en schrobm achines. • EN 60335-2-15: 1996 Veiligheid van huishoudelijke en soortgelijke elektrische toestellen Deel 2-15: Bijzondere eisen voor toestellen voor verwarming van vloeistoffen. Amendement A1: 1999. Amendement A2: 2000. • EN 60335-2-77: 2000 Veiligheid van huishoudelijke en soortgelijke elektrische toestellen Deel 2-77: Bijzondere eisen voor via het net aangedreven grasmaaiers met meelopende bestuurder. Correctie C1: 2000. • EN 60598-1: 2000 Verlichtingsarmaturen - Deel 1: Algemene eisen en beproevingen. Amendement A11: 2000. Amendement A12: 2002. • EN 60598-2-4: 1997 Verlichtingsarmaturen - Deel 2: Bijzondere eisen - Sectie 4: Verplaatsbare armaturen voor algemeen gebruik. • EN 60598-2-5: 1998 Verlichtingsarmaturen - Deel 2: Bijzondere eisen - Sectie 5: Slaglichten (floodlights). VWA / Keuringsdienst van Waren Zuidwest, afdeling signalering, Jos Poolman rapportage verhuur DHZ def 4

25


• • • • •

21 juni 2004

Correctie C1: 1999. EN 60598-2-8: 1997 Verlichtingsarmaturen - Deel 2: Bijzondere eisen - Sectie 8: Looplampen. Amendement A1: 2000. EN 60598-2-20: 1997 Verlichtingsarmaturen - Deel 2: Bijzondere eisen - Sectie 20: Verlichtingsgarnituren. EN 60598-2-20: A1 1998. EN 61029-1: 2000 Veiligheid van verplaatsbaar elektrisch gereedschap met motoraandrijving - Deel 1: Algemene eisen. IEC 61029-2-7: 1993 Safety of transportable motor-operated electric tools - Part 2: particular requirements for diamond saws with water supply. EN 61242: 1997 Elektrotechnisch installatiematerieel - Kabelhaspels voor huishoudelijk en soortgelijk gebruik.


26


21 juni 2004

5. Overzicht van organisaties in de doe-het-zelfbranche


27


21 juni 2004

8.


28



21 juni 2004

29



21 juni 2004

30



21 juni 2004

31



21 juni 2004

32



21 juni 2004

33

De veiligheid van het huren van doe-het-zelf gereedschap in Nederland

Recommend Documents