ThK 011010 ALLERLAATSTE
VERSIE
Verschooning! De taalvirtuositeit van De Utrechtsche Leerlingen (Jongelieden) Zangvereeniging Coersʼ Lied (opgericht 1910) in de jaren 1960 – 2010.
Uitgegeven ter gelegenheid van het Honderdjarig Bestaan van de Utrechtsche Studenten Zangvereeniging Coersʼ Lied, onder de zinspreuk ʻDoor het Bier tot het Liedʼ.
Door Thom Kleiss (Voorheenzitter en Eerelid Kluit, 1983-1984)
1
Een HOI-moment... Gewaardeerd Groot Kunstenaar met liefde voor het lied! Het opschorten der lendenen genaakt. Let op uw saeck, voor dat ge het benard beseft rest u nog slechts een kopgehakte staeck en verliest ge zelfs de geraniums uit uw doorschijnende bloempot van weleer. Keer op keer werd ge gewezen op uw niet te verstoren eer en trok ge tegen knor en obscure lor van leer. En als de liederen klonken ter eer van kracht en moed trok er een zindering door uw bloed. Ge wildet dan de heil'ge geestdrift toonen en u scharen in de stoet der Utrechtsch Muzenzonen en nu roept ge op ten tweede male aan de tafel gezamenlijk voer te hale. Uw vastheid in blik en hand verraadt op afstand reeds de ware vriendenband. Modern als ge zijt, weet ge ondanks dat stroo niet meer gedijt, dat zingen nog steeds een ieder seer verblijdt. Onze Coers blijft daarbij rechtuit en al kraakt het dol blijft de leus, ja heus, "zingt mannen, trekt op toch houdt vol". Zingt nu luide blij uw zangen en tikt aan het hoogste recht op leven, is onverflauwd doel van ons aller streven. Aan de dis straks hecht vereend en vooraf aan de haard als vanouds hereend, reeds brandend van verlangen naar het ruisen van Frits den Mensch zijn zangen. Met zulk een vooruitzicht rijst het ver boven eigen plicht zo'n samenkomst niet te verzaken en te bezweren alles mee te willen maken. Met andere woorden "ik kom". Verblijf ik reê tot gezang en trek naar Het Gele Huis, het hart van 't Sticht, Een Bloempot uit het Grijs Verleden (antwoordend in 2010 op een uitnodiging voor een avondje Coersʼ Lied op de Societeit).
2
De leden van Coers’ Lied hebben van oudsher een hang naar echte ‘Nederlandsheid’, en daar hoort ‘verschoning’ van de Nederlandse taal bij. Tijdens zangleslullepotten, maar ook tijdens andere officiele evenementen van Coers’ Lied, wordt af en toe opgeroepen tot verschoning. Als degene die de lullenpot houdt een woord gebruikt waar Coers het niet mee eens zou zijn geweest moet hij een synoniem aandragen voor dat woord. Als de andere bestuurderen het niet eens zijn met de suggestie, dan moet de ‘verschoner’ een beter synoniem aandragen. Dit gaat net zolang door tot iedereen het met de uiteindelijke verschoning eens is. Mevrouw (!?) Hanneke Faber, in haar scriptie Masterthesis Muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht: Door het bier tot het lied. Een onderzoek naar rituelen met betrekking tot zingen op het Utrechtsch Studenten Corps (2006).
3
Verschooning! Een ʻmistig foetjeʼ zeiden ze dat ik was, in de Kennismakingstijd van 1977. Ik zag dat toen niet zo, maar nu ben ik het er wel mee eens. Ik had lang haar, een vlassig adolescentenbaardje en had alle jassen, dassen, broeken, schoenen moeten lenen. Ik was net achttien en werd lid van het Lichaam van Utrechtsche Leerlingen, om twee redenen. Ten eerste was het toen absoluut ʻnot doneʼ om Corpslid te worden (hetgeen ik, tegendraads als ik was, ʻverdomd mooiʼ vond) en ten tweede volgde ik mijn bijna voltallige mannelijke vriendenclub van de middelbare school, De Breul in Zeist, naar de Utrechtse Rijksuniversiteit... en vervolgens naar het USC. De Kennismakingstijd was toen nog eerst twee weken een volledig dagprogramma: een week 24 uur kamp, dan een week dag- en avondprogramma; met een laatste derde week – omdat de colleges dan al begonnen waren - louter een avondprogramma. De eerste week was een kamp in de bossen en zwaar – wat me nog het meest bijstaat is dat er geen druppel bier of andere alcohol werd geschonken (wat me zeer verdroot) en dat het met de humor die me voorgespiegeld was ook wel meeviel. Opgeven (ʻafhakenʼ) deed naar ik me herinner niemand, maar ʻlachenʼ was er ook niet bij. De spanning werd een flink stuk opgebouwd toen we, eenmaal terug in Utrecht, de Zaal in moesten en het eerste bloed vloeide, figuurlijk maar toch ook wel letterlijk. Drie-vier uur overleven in een dampende Voorzaal, even rust: eten en vervolgens... naar de Zangles. We dachten dat dat een paar slappe uurtjes zouden worden voor we weer de Zaal in mochten. Tijd om even bij te komen. Zingen, Zangles, pfff! Het werkte evenwel wat anders uit. De Zangles was in mijn tijd een tijdrovende en behoorlijk fysieke exercitie – urenlang staan op een hete zolder in zweterige rotten, die van voren en achteren doorlopend werden gesaboteerd door gesjor, getrek en vooral geduw van beschonken Bestuurderen. Op het podium van de ʻZo Gezellige Zangzolderʼ stond een boegbeeld van een Voorzitter, met naast hem gezeten, aan een met opzet vals gestemde piano (er ontbraken ook vele toetsen), een zeer slechtziende pianist – waarvan ik 4
maanden dacht dat hij zich bij gebrek aan beter emplooi, beroepsmatig aan de Zangvereeniging had verbonden. Het was onmiskenbaar zuur en vervelend, maar na een minuut of twintig had ik toch gevonden waar ik een week in de bossen van Amerongen vergeefs naar gezocht had: humor – hier viel eindelijk eens wat te lachen, en het was nog op niveau ook! Er werd op creatieve wijze met de Nederlandse taal gespeeld – vreemde woorden werden her-omschreven, verschoond, - geniale vondsten werden er gebezigd. Een goede verschooning rekende op veel bijval. De Verschooning kreeg me te pakken. De Voorzitter toen verschoonde inderdaad dat het een lieve lust was. Geen woord dat zelfs maar riekte naar een buitenlandse invloed beleef onverschoond. Waar ik het aan te danken had weet ik niet meer, niet aan mijn lengte, want zo klein ben ik ook weer niet, maar na een paar avonden stond ik bijna vooraan in mijn rot en kon ik mijn hart nog meer ophalen aan de taalescapades van Voorzitter en Bestuurderen. Mijn toewijding ging de Bestuurderen denk ik zelfs wat ver, want ik betrapte de Voorzitter meerde malen op onverschoonde onvolkomenheden. Ik herinner me dat ik meehielp ʻdouchenʼ – na het Drietand-roeien - te verschonen in ʻgemalen waterʼ, ʻstortbadenʼ of zoiets, wat me, als dank voor de bijdrage, weer tien plaatsen terug in de rot opleverde... Wanneer precies de Verschooning tot verplicht nummer werd gemaakt in de Zangvereeniging, is me niet bekend. We weten dat in de tijd van Frits zelf, dit gebruik nog niet hevig geïnstitutionaliseerd was, in geschreven bronnen van ver na die tijd vinden we er ook niets van terug. Ik heb een paar gesprekken gevoerd met wat oudere Voorheenzitters – we weten het eenvoudigweg niet. Een grove schatting, en meer dan dat is het ook niet, zou zijn dat het Verschoonen is begonnen in het begin van de jaren zestig. Het paste natuurlijk zeer wel in het Groot-Nederlandse gedachtegoed: alleen door een internationaal halt toe te roepen aan verontreiniging van een gemeenschappelijke taal kon een natie, een volk, hoezeer verspreid over de globe, overleven en zich uitbreiden. Soms riekte dat hele Groot-Nederlandse gedoe natuurlijk wel eens naar wat andere sociale, en uiteindelijk onsuccesvolle andere experimenten van de twintigste eeuw, maar de vereiste van humor in Coersʻ Lied zorgde ervoor dat de grens tussen ernst en spel altijd duidelijk was (de Verschooning van Mein Kampf was mijn kamp). Toen ik zelf werd verheven in het illuster gezelschap van de Voorzitters, in het begin van de jaren tachtig, was het spel der verschooning nog maar nauwelijks veranderd. We speelden met de betekenis van een on5
Nederlands woord en trachtten dat een ronde en klinkende puur Nederlandse draai te geven. De Verschooning nam toen een belangrijke plaats in. Niet alleen was het voor het nuldejaar de eerste grondige kennismaking met de corporale humor, maar ook kon Bestuur en met name de Voorzitter zich persoonlijk profileren met zijn welbespraaktheid en zijn eruditie - bijvoorbeeld met de late lulllepotten in de Zaal, na de Zangles. Laten we niet vergeten dat de corporale en dus Coersʼ humor als belangrijkste kenmerk had: alles kon. Een linkse oplichter van een minister werd net zo hard aangepakt in Voorzitters lullepot als een prominent lid van het Koninklijk Huis. Er waren (en er zijn, naar ik hoop, nog steeds) eenvoudigweg geen morele grenzen. De Verschooning, die zelfs extremen nog in absurditeit kon trekken was en is dus het aangewezen middel om deze humor te blijven bezigen! Net als iedereen verdween ik voor twintig jaar in de kille maatschappij (tja, tien jaar in Zuid-Oost Azië, waar het wat minder kil was – integendeel: het was er stikheet) om weer eens op te dagen voor een speciale aubade op een nachtelijk koud november-Domplein, met een heus snaarorgel en, ja hoor alweer, een pseudo-blind snorgel... ter gelegenheid van Fritsʼ Zangclubs 95-jarig bestaan! Mijn verbazing (en aanvankelijk eigenlijk ook irritatie) was groot toen ik waarnam dat van onze oude Verschooning (in feite taalpurificatie) eigenlijk niets meer over was, maar dat er nu verschoond werd naar gevoel, en naar resultaat (de lachers op de hand) meer dan naar betekenis. Maar van de andere kant: het was nog steeds bijzonder leuk, we moesten erg hard lachen en er waren nog steeds geen grenzen. Alles kon nog steeds. Bovendien, nietingewijde omstanders begrepen er geen bips van, wat dus betekende dat de studentenhumor goed was. De purificatieverschooning had plaatsgemaakt voor de cabareteske schertsverschooning... Ook de huidige cabareteske manier van verschoonen zal zich wijzigen en zo hoort het ook. De Zangvereeniging moet zich vernieuwen, willen we blijven zingen. Van Zingend Corps naar Rappend Corps is niet ondenkbaar, en waarom zou het ook... het gaat uiteindelijk om de betekenis, niet om de vorm. Alles moet kunnen. Dit werkje tracht allereerst een beschrijving te geven van de klassieke purificatie verschooningen, maar ook van de latere, meer sensationele verhalende gevoelsverschooning. Beide Verschooningsoorten geven bewijs van een taalcreativiteit die eigenlijk nog slechts wordt gebezigd 6
door enkele schrijvers en een handvol (corporaal ingestelde) kleinkunstenaars. Er is geen enkele wetenschappelijk grond voor dit werkje, en dat is maar goed ook. Verschooningen dienen uit de ziel te komen, en ontstaan niet door berekening. In de tekst zijn losse herinneringen opgenomen van Eereleden, Bloempotten, Bestuurderen, Voorheenzitters en anderen, zogenaamde ʻHOI-momentenʼ, die pogen een sfeerbeschrijving te geven van momenten waarin Verschooningen doorgaans floreren. Ik hoop dat ʻVerschooning!ʼ voorzichtig een puik stukje historie van het Lichaam van Utrechtsche Leerlingen vastlegt en dat het met name de huidige generatie Leeden uitnodigt niet alleen te blijven Zingen, maar vooral ook te blijven Verschoonen.
Voorheenzitter Kluit Châtel-St-Denis (Spijkerbroekenkasteel), Zwitserland en Bere Island (Bier Eiland), Ierland 2009-2010
7
Een HOI-moment... Ik kan me nog een aubade herinneren waarbij de Voorzitter een vlammende lullepot stond te houden op het terras van PhRM. Dit trok nogal wat bekijks. Op een gegeven moment trad een oudere dame naar voren - zij was ontstoken in oprechte woede. Zij richtte zich tot de Voorzitter. Zij vond het ongepast dat iemand op dusdanig hooghartige wijze een groep studenten durfde toe te spreken en was verder van mening dat hij zeker geen kaas had gegeten van Vaderlandsliefde en Koningsgezindheid, omdat hij daar nog veel te jong voor was! Toen madame uitgeraasd was, draaide de Voorzitter zich met opengeslagen boek enigszins naar haar toe, boog lichtjes voorover en sprak toen de legendarische woorden: 'Mevrouw, U kunt gaan.' Hierna herpakte hij met luid volume het volgende lied. De dame droop witheet van woede af.
8
Taalpuritanisme verschooning taalpuurheid Iedere taal is in feite een uiting van een identiteit. Een natie wordt gewoonlijk omschreven met de taal die ze bezigt. Het is dus te verwachten dat een taal tracht vreemde smetten buiten te houden. Uit het Nederlandse taalgebied is het bekend van België en Zuid-Afrika, dat ze zich inspanden in vroeger dagen, samen met Nederland, om de Nederlandse taal smetvrij te houden. Zelfs het Fries had er destijds een handje van. Een parachute is in het Fries een donderdeldoekje, van de Belgen weten we dat de morning-after-pill de ʻs anderendaagspastille werd genoemd. In Zuid-Afrika werd de baboon, de baviaan, de bobbejaan. Met andere woorden, het is dus allemaal niets nieuws en de purificatiedrang van de Zangvereeniging gaat vast en zeker terug op die dagen van Groot-Nederland, waar een zuivere taal de bindende factor was. Thans is de Zangvereeniging in Nederland waarschijnlijk uniek in haar taalverschooningsdrang. In Nederland geeft eigenlijk niemand er meer ene zier om hoe puur de taal is – en creatieve geaccepteerde verschooningen bestaan eigenlijk niet meer. Hoewel ik het bedrijf Microsoft (ʻeen kleine zachteʼ) moet complimenteren met het totaal verschonen van alle schermtermen (op zichzelf ook een aardig nieuw woord, niets te maken met de oubollige degensport). Ik heb het allemaal in het Engels geleerd, dus ik kan mijn weg niet vinden in de vertalingen die er gemaakt zijn voor de Nederlandse computer (ʻsamendenkerʼ) gebruiker. Zo werd desktop – ʻbureaubladʼ, file – ʻbestandʼ en ga zo maar door. Voor nog een beetje serieus verschooningswerk kunnen we eigenlijk het best bij de Fransen te raad gaan – daar is onlangs nog van staatswege getracht het woord e-mail buiten de moerstaal te houden door officieel het word ʻcourrielʼ (van ʻcourrierʼ en ʻelectroniqueʼ) te introduceren. 9
ʻSpam e-mailʼ is toen ook ʻpourrielʼ geworden (rotte ie-meel). Een computer is er een ʻordinateurʼ, een walkman een ʻbaladeurʼ, en ga zo maar door. Het klikt beroerd, maar we kunnen hier een voorbeeld nemen aan de Fransoos.
10
Een HOI-moment... Die tocht naar Leuven onder leiding van een ontketende Frits M. en dito Jo M. is inderdaad 'the stuff legends are made of''. Volstrekt ontregelende ontmoeting met serieuze Groot-Nederlanders tijdens hun van obscurantistische rituelen doorspekte jaarlijkse zangavond. Ik heb zelden meer zo gelachen (en zo veel gedronken) als dat weekend. Eric N., de voorzitter van de Vlaamse GrootNederlanders is - heel dapper - ingegaan op onze uitnodiging voor een tegenbezoek. Hij werd buiten PhRM opgewacht door de AngloSaxon Society (in smoking) en ontvoerd naar hun Dies diner. Wij troffen hem daar uren later aan, staande op tafel in het Gezellige Zaaltje, met zijn broekomslagen vol frites. Zijn enige commentaar luidde: 'Allez, zeg, 't is enorm'. Dat bleef nog lang een gevleugeld woord in Coers' kringen.
11
De dynamiek van de Verschooning Een Verschooning loopt niet vanzelf en is zeker niet alleen door zijn betekenis succesvol. En echte Verschooning kan pas wat worden als aan de volgende voorwaarden is voldaan: een welbespraakte Bestuurder, Bloempot, Voorheenzitter of Voorzitter richt het woord, er is een ontvankelijk publiek, liefst bestaande uit Leeden of Oud-Leeden van het LUL. De Spreker moet al even in zijn lullepot zitten en het publiek heeft zojuist in de gaten gekregen dat de Spreker niet bang is om wat heikele onderwerpen aan te snijden. Een begenadigd Verschoonder heeft de interesse van het publiek gewekt – hij heeft aangegeven dat er een emotie bestaat met een onderwerp. Vervolgens zal de Spreker een schotje voor de boeg wagen door te tippen aan het woord dat hij wil gaan verschonen en dan ʻpatsʼ is daar het woord – lelijk in zijn buitenlandse vorm of lelijk in zijn connotatie. Het publieke schreeuwt in feite om genoegdoening en de spreker, gemoedelijk maar genadeloos, verandert het woord in een acceptabele nieuwe betekenis.
12
Een HOI-moment... ‘k Was al jaren geen student meer, maar leefde nog wel in Utrecht. Ik woonde een promotieplechtigheid van een collega bij in het Academiegebouw. Ongeveer op hetzelfde moment dat de pedel aankondigde dat het tijd was (‘hora est’) hoorde ik luid en laag gezang aanzwellen en duidelijk in de richting van de plechtigheid komen. De promotie was spoedig ten einde, ik kon snel naar buiten glippen, een glas van het blad van een wachtende bediende afpakken en me bij het gezang vervoegen. Het was het Bestuur van de Zangvereeniging, op weg naar het Platbeeld van Frits in het Gebouw. Ik kon me nog net aansluiten bij het groepje in Feestjas (een jacquetjas behangen met insignia, medailles, zelfs motorkentekenplaten) uitgeruste Bestuurderen. De Voorzitter lulde! Ik besefte dat het Frits’ Dies was... Aan het eind - hoe kan het ook anders - boenden de Besturderen Frits’ Platbeeld: grote vlokken schuimend bier vlogen uit de pullen hoog tegen de wand. Ik volgde met mijn glas. Een bulderend gelach volgde een zeer korte volkomen stilte. Maanden later - toen ik weer op zo’n receptie moest zijn - ben ik nog even heimelijk gaan kijken naar het Platbeeld. Mijn strepen rode wijn liepen nog duidelijk van Frits’ gelaat tot op de plinten boven de vloer. Pas een jaar later hebben ze het een keer overgesaust.
13
De Verschooningen I De purificatie Verschooningen De letterlijke Verschooning De meest bekende en voor de hand liggende verschooningen zijn natuurlijk de letterlijke vertalingen van on-Nederlandse of on-Nederlands aandoende woorden. Een van de bekendste voorbeelden is de verschooning van de naam Quarles Van Ufford: Ruzie om een Hardgekookt Ei. Ofschoon ontegenzeggelijk vindingrijk en oorspronkelijk, de puur letterlijke Verschooning is niet altijd de geestigste. Vaak ontbreekt een kleine absurde zijstap of ondeugende interpretatie die een echte Verschooning zou completeren: de geestigste Verschooning is juist die Verschooning waar een eenvoudige verwachting niet helemaal wordt ingelost. De figuurlijke Verschooning De figuurlijke verschooning durft af te wijken van het klassieke vertalings-verwachtingspatroon. Er komt een vertaling uit, die er net naast kan zijn, maar die juist door de twijfelachtigheid van de vertaling een geestig effect bewerkstelligt. Een aardig en huidig voorbeeld is natuurlijk President Bush: Voorzitter Bos. (En het was natuurlijk nog leuker toen de oudere Voorzitter Bos vergezeld ging van Vice-President Quayle: Ondervoorzitter Kwijl). De klank-Verschooning Een zeer legitieme, maar wat minder bekende en helaas ook wat minder gebezigde verschooning is de klank-verschooning. Gibraltar laat zich
14
zeer eenvoudig en bijna natuurlijk verschoonen door Wiebraltdaar, en zo ook United States Joenaaitnogsteeds. Een debacle wordt zodoende een lauwe BACO en als we nog eens van een andere Voorzitter Bos mogen horen dan was zijn laatste Ondervoorzitter Cheney Kweenie. Een wat meer recent voorbeeld is de verschooning van de naam van de Amerikaanse rapper Emminem: In de emmer met hem. Van een wat ouder allooi is hier Yin en Yang - Jip en Janneke en galabal - galaanval Een ander voorbeeld dat laat zien dat met name eigennamen zeer fijne klankverschooningen opleveren is: Jaap de Hoop Scheffer - Jaap die moet nog een hoop sjeffen. De valsche Verschooning Helaas – en we zagen dit maar al te vaak als de Voorzitter geen Latijnse school of gymnasium (blootloopschool) had gevolgd, maar bijvoorbeeld door een technisch havo-vwo curriculum in een medicijnenstudie was beland en dus geen idee had van taal – is de valsche verschooning, helaas nog steeds te vaak gebruikt. Deze verschooningen slaan de plank vaak volledig mis, maar kunnen desondanks toch nog wel een geestig effect bereiken en op zekere bijval rekenen, vooral onder wat simpelere Leeden die bijvoorbeeld aan de HEAO (He-Hallo!) of andere twee tot driejarige beroepsopleidingen doorleren. Een niet onbekend voorbeeld gebezigd door een Voorheenzitter was de naam van de popband Spandau Ballet, hetgeen verschoond werd als Dachau Dansje. Over ernaast zitten gesproken: was Rudolf Hess zoʼn danseur? De onnodige Verschooning Onnodige Verschooningen sloegen en slaan de plank volledig mis. Meneer Veenman werd verschoond tot Meneer Zeeman. Kleinjan tot Grootpiet. De onnodige verschooning werd ingegeven door een innerlijke dwang tot totaal-verschooning, we zagen dit wel op de Les, in combinatie met dronkenschap der Bestuurderen. Oud-Bestuurder en Eerelid Tony W., een getalenteerd en verder zeer natuurlijk Verschoonder kon uitgelokt een vlekkeloze verschoonde zin nogmaals verschonen, met weer volledig nieuwe woorden.
15
Onnodige verschooningen zijn zelden leuk en kunnen zeer vermoeiend zijn, zeker als ze herhaald blijven worden. Ze zeggen meer over de geestelijke capaciteiten van de spreker dan over de smet in het onderhavige woord. Na de jaren negentig van de vorige eeuw, toen de schertsverschooning in feite een reeks van woorden, namen opnieuw uitleggen - in zwang raakte, sloop natuurlijk het gevaar van onnodige verschooningstechnieken in iedere verschooning. De doorloopende Verschooning Een verschooning die in étappes loopt, en die étappes ook nodig heeft in de opbouw tot succes. De meest succesvolle verschooningssoort, maar ook de soort die de meeste praktijkervaring behoeft. Een klein foutje in de opbouw van de doorloopende verschooning kan leiden tot een vervroegd einde van een goed begonnen lullepot... Ik herinner me dat titels van films het hier altijd aardig deden: La Dentellière – De Tandarts Assistente (moet zijn: kantwerkster, maar een kniesoor die daar over valt)...– Het Neukie van de Smoelsmid en ook I never promised you a rose garden - Ik heb je nooit een rozentuin beloofd - Hou nou goddomme eens op met dat gezeur! Een zeer bekende van de Zangzolder, en een die terugkomt in meerdere versies in het Boek van de Voorzitter is Orca – Walvis - Knorca – Knalvis... vaak gevolgd door Triton - Drietand - Biton - Tweetand. In de wazige archieven van de Eeredrager van het Conterfeitsel Carstens, een onbekend maar groot en niet onbemind verschoonder, trof ik reeksen van doorlopende verschooningen aan, de mediterrane gastronomie (maagzweer) betreffende: camembert - pindakaas, paturain - trappistenkaas, gorgonzola - gorgelkaas, roquefort pindarots, brie - brei... Waarschijnlijk hoorden in deze opbouw ook nog: corn flakes - sneeuwvlokken, lambrusco - dronken sloperswijn (?), after eight - kinderbedtijd. Een andere reeks uit Carstensʼ kleurrijk archief: bossanova - bosnegerdans, tango - onderbroekendans, flamengo - vogeltjesdans. En: Milano - duizendstad, Roma zuivelstad, Bologna - dikke-buikenstad, Napoli - naar de politie -
16
terug naar de gevangenis. Bonn - fout geparkeerd, Lissabon - kut alweer fout geparkeerd! Zoals we later zullen zien, zijn de cabarateske verschooningen bijna altijd opgezet in het formaat van de doorlopende verschooning. Het heeft allemaal te maken met opbouw van spanning en verwachting - die dan al dan niet correct ingelost worden. Vo o r u i t l o p e n d , i k v o n d e e n n i e t a l t e o u d e d o o r l o p e n d e schertsverschooning, beginnend met iPAD (mij-kikker)- tablet PC toilet WC van Steve Jobs - Steef Blow-Job - de zuiggrage Voorzitter van Apple - het digitale fruitje uit Californie - het land van Arnold Schwarzenegger - Arnold de zwarte neger - de lichaamsbouwer uit Oostenrijk - het land van Jorg Haider - de Tiroler Tooneelnicht.
17
Een HOI-moment... Aan de jaarlijkse Tooneelbalvoorstelling ging een zeer vormelijk cortège vooraf. Zenuwachtige studentenbesturen, van het LUL, maar ook van buitenlandse corpora maakten een lange rij buiten de zijdeuren van de zaal, ongemakkelijk wachtend op hun beurt de zaal te betreden onder het oog van een duizend jaloerse leeftijdgenoten. De Zangvereeniging had - gebruikelijk was de avond tevoren uitvoerig de orde van de cortège bestudeerd en was, als altijd, natuurlijk goed voorbereid. De speciale ingenomen plaats links in de zijloge van het grote balkon garandeerde een uitstekend zicht op de cortègestroom. Een Bestuur zette zijn Lied in en beende enthousiast de schouwburgzaal in (de meelopende dames hadden vaak wat moeite de pas bij te houden en er struikelde er wel eens eentje). Alle oren richtten zich nu op Coers’ Lied en op de Voorzitter... De Roeivereniging kon rekenen op Hit me with your rhythm stick, hit me slowly, hit me quick!; Sphaerinda (Hup Holland Hup), of was het Olympia (Oh loempia!) dat destijds trachtte de schermsport te behoeden van verdwijnen uit het studentenleven, kreeg op de wijs van ‘Surfing Surfing Windsurfing’ te horen Schermen, schermen, windschermen; wat dan ook weer gezongen werd bij de Zeilvereniging. Of was daar juist een meisje Loos? Het Werkkamp: Ik wil jou, jou in mijn armen. De senaat van het Wagenings Studentencorps, altijd een beetje vreemde eend in de bijt, werd ieder jaar opnieuw afgerekend met Varkens geiten boerenkool, leren wij op de boerenschool, jaja dat hoort er allemaal bij, op de boerderij!. Oerend hard, niet geheel duidelijk waarom, was gereserveerd voor Groningen. Delft kreeg eens De Bril voor mij van de Brilmij voor de kiezen. De meisjes van de Overkant werd medegeeeld dat Meisjes met rooie haren, die kunnen kussen, dat is niet mis of Margrietje, de rozen zullen bloeien of ook Is je moeder niet thuis? 18
Ooit kwam de Weerbaarheid trots de Zaal in onder de steunende tonen van Jan Klaassen was Trompetter... Sommige Besturen kregen geen aandacht. Reden kon zijn dat Voorzitter en Bestuurderen geen aanleiding zagen zo’n cluppie met een Lied te eren, of dat er, ondanks de ruime voorbereiding de avond ervoor geen passende contemporaine Nederlandstalige hit was gevonden. Maar het was uiteindelijk een veel grotere eer volledig afgezekengezongen te worden dan zonder de fraaie geoefende bassen van de Zangvereeniging de schouwburgzaal in te moeten. Het was niet altijd geestelijk mogelijk voor alle Bestuurderen na aanvang van de voorstelling het gehele Stuk uit te zitten en vaak werd de Voorzitter beleefd medegedeeld dat na de ‘rust’ de Zangvereeniging en betreffende Bestuurderen zich strategisch terug zou trekken aan de schouwburgbar. Vaak waren er ook geen dames mee en werd het Gala gelaten voor wat het was.... Dan eindigde de avond staande in buffelen in Feestjas bij Broodje van Koot! Dan naar huis, klaar, geweldig! Een van de weinige keren dat er dames mee waren, vielen er een paar flauw op het galafeest, omdat er voor het diner niks geregeld was. Er was natuurlijk alleen hard geborreld en geoefend voor de cortège.
19
II De gevoelsverschooningen De schertsverschooning oftwel de cabarateske verschooning Als we Het Boek van de Voorzitter (waarin de voorbereidingen voor de Lessen waren genoteerd) bestuderen van de laatste tien jaar, zien we dat de cabareteske verschooning het bijna volledig heeft overgenomen van de purificatie verschooning. Met name personen en hun eigennamen moeten er aan geloven. Zelfs namen, woorden en begrippen die geen greintje buitenlandse smet in zich dragen, worden aangepakt. Een fraai, doch extreem geval van een schertsverschooning, is die van de naam van het corpshuis ʻBemuurde Weerdʼ: “He, ik wist niet dat jij ook bij mij in huis woonde!” Van hetzelfde laken een pak, ʻSven Kramerʼ wordt: ʻk Zit liever binnen dan buiten, ʻWoolloomoollooʼ, natuurlijk een buitenkansje voor iedere verschoonder - Het draaikont paleis – terwijl het tijdens het lustrum Max Havelaar Maleis voor afhaal-centrum betekende. Voor een zo op het oog Oranjevriendelijk instituut als Coersʼ Lied, is het bijna paradoxaal dat het Koninklijk Huis het immer weer moe(s)t ontgelden. Ik vond voor ʻverschooningʼ van het alleen maar noemen van de naam (Prins) WillemAlexander, in de afgelopen tien jaar een schat aan variëteiten: De Dichtgeslibte Wegzetter uit Achter-Woerden - Prins Pils - De Eerste Waterdrager van het Koninklijk Huis - De twee-eiige eenling. (In overleg met de redactie van dit boek, is besloten de verschooningen aangaande Maxima niet op te nemen). Philip Frericks, een TV journaal coryfee, rolt als volgt in een doorlopende naamsverschooning, die door pure vreugde op hol slaat: De broer van Rukker Frericks - de man die ik net buiten zijn snor zag kammen zijn neuscorsage zag harsen - zijn befbezem zag poetsen. Het woord ʻRolexʼ geeft ruim gelegenheid de controverse tussen Janskerkhof en Drift maar weer eens bloot te leggen en verdachtmakingen ten aanzien van de seksuele geaardheid van de 20
vrouwelijke buren te uiten (het enthousiasme is duidelijk weer aanwezig, maar de aansluitingen zijn niet altijd scherp...): Voorheen-snoep voor olifanten - Uffen met slurven - transseksuele theepotjes theedrinkende tuinbroeken op Timberlands - op pottenlaarsjes. Een leuke, andere versie, begint met het woord ʻTweetʼ en loopt dan volgens dezelfde lijnen eveneens prettig uit de hand: Tweet - thee met wiet - een blowende Uf - een blazende tuinbroek op Timberlands - jaren 90 schoeisel voor dijken met dikke billen. ʻConcordeʼ levert op: Het scheurende vliegtuig waar de vlammetjes wel heel erg heet geserveerd worden en ʻcreativiteitʼ: pulken en kleien. Ik citeer uit Voorzitters Boek en aantekeningen: Jullie zangkunst is een blamage: Is als beschimmelde fromage – jullie hebben er geen kaas van gegeten Nieuwelingen, jullie zijn duidelijk niet als Frits Coers. Hij was namelijk omnipotent – hij stond stijf van kennis van alle liederen. En charmant – hij viel nooit door de mand en van hoog niveau – hij was verdomd bʼvo. Neen, jullie zijn in een schril contrast – jullie zijn een kont-ras, een billenvolk – met Frits. Want jullie zijn de patatgeneratie – gesneden bintjeshappers – XTC slikkers – jullie zijn in extase – in trance – in Trans 2 – behoorlijk somber. Een recente verschooning van de naam van Maxime Verhagen lijkt geen einde te kennen: de Geleense gluiperd van de christen-democraten het gehalveerde gezelschap uit Limburg - daar waar de PVV-ers wonen - de jaarclub van Geert - de geperoxideerde Voorzitter van de Bokkenrijders - de breekpuntenbreker die ineens van gedogen houdt - de aankomend oppervoorzitter die nog elke maandag jaarclubeten heeft met zijn moeder. Het Boek van de Voorzitter van de laatste tien jaar staat inderdaad vol met lange reeksen van doorlopende schertsverschooningen - velen zijn leuk omdat ze langdurig en speels zijn, en zeer scherp op de actualiteit inspelen, maar veel betekenisverandering of zelfs purificatie is er niet meer in te vinden. Ze gedijen in een publiek, maar niet echt op papier. Een voorbeeld, Rita Verdonk: de zwartharige Uebermensch-pitbull de grensbewaarder van de Lage Landen - de vrouwelijke Fred Prang van Nederland - o.d.z. leuker kunnen we het niet maken, wel blanker - en: wat er niet inkomt, hoeft er ook niet uit!
21
En wat te denken van de verschooning-reeks van het woord ʻbierʼ (dat eigenlijk niet eens verschoond hoeft te worden, een valsche verschooning dus): de goudgele pretcylinders - de chinezen met een witte kuif - tetterella - corpsdiesel - gerstenat - bakkies - buizen pinten - ijsberen met gele kniekousen - studentenbenzine - potten de enige en belangrijkste kopzorg van de tapfeut!
III Restvormen Eigennamen In feite waren en zijn eigennamen de meest dankbare voedingsbodems voor een fraaie verschooning. Ze berusten niet altijd op klank, niet altijd op betekenis, maar vaak op een combinatie van die twee en zelfs een hint naar het karakter van de persoon kan worden gebruikt. De lijst is lang... Uit wereld van film, sport en muziek: Tom Cruise - Tom Coers, de neef van Frits Ruud Gullit – Ruud met de vrijgevige lus Salman Rushdie – Zalm Jakkerdood Rupert Murdoch - Roodpaard Stinkhond Rod Stewart – Hengel Hofmeester The Small Faces – De Smalle Gezichten The Rolling Stones - De Rollende Stenen The Who - Wie zegt U? David Bowie – Neil van der Linden U2 - Ook gij! George Michael – de soeflakihapper die graag achterlangs komt Herbie Hancock - Gras Hanglul Uit de onvermijdelijke wereld- en landspolitiek: President Bush en Vice-President Quayle - Voorzitter Bos en Ondervoorzitter Kwijl President Clinton (Kleinvat) en zijn vrouw Hillary (Lache!) en zijn dochter Chelsea (Feijenoord).
22
President Bush en Vice-President Cheney – Voorzitter Bos en Ondervoorzitter Kweenie President Obama – Voorzitter Jakkes moeder wat is dat vies! Vice-President Biden – Alletwee de Ondervoorzitters Vice-President Albert Gore – Ondervoorzitter Appie Goor (met zijn film An Inconvenient Truth – Een ongelofelijke trut) Mitterand - Flikkerkant Schwarzenegger – Zwarte Neger Pompidou - Zoet Plasappeltje Tony Blair – Blèrende Tony – Tonnie de Blaar (ʻnooit geen slechte waarʼ) Osama Bin Laden – Samen wezen laden - De nachtmerrie van de Twin Towers - een dubbelconcert van Leen Huizer - De Chriet Titulaer van Tora Bora (- het Lustrumterrein van Lustrum Fortuijn – laten we elkaar geen islamietje noemen) Jan Marijnissen - de staatsgevaarlijke tomaat Wim Kok - de oppersausmaker Hirsch Ballin - ooit rechts- nu linksdragende bambi - het hijgend hert En natuurlijk tappend van namen van Voorheenzitters en andere helden van het LUL: Lam – Starnakel de Beaufort – Van Mooisterk Snouck Hurgronje – Vis van Lichte Wijnvrouwen Breen – Kersepit Kleiss - Kluit Sandberg - Molshoop Quarles van Ufford - Ruzie om een Hardgekookt Ei Veenman - Zeeman Kleinjan - Grootpiet
Liederen De Zangles in de Groentijd (ʻZeg, zie ik je vanavond op de Les?ʼ), later Kennismakingstijd, bleef decennia lang de incubator (kweekvijver) voor Voorzittersʼ Verschooningen. Niet alleen losse woorden, maar zelfs volledige coupletten (platte koeien) en refreinen werden door Voorzitter en Bestuurderen voor-verschoond en aan de nieuwelingen voorgelegd, 23
die dan met hun ballpoint (kogelschrijvertje) de tekst aan konden passen in hun Zangbundel. Een niet zo bekende, daarentegen zeer aardige volledige tekstverschooning, is die van het Tafellied. De oorspronkelijke tekst is bekend en hoeft hier niet herhaald te worden (en wordt gezongen zoals wij weten door de jongst aanwezige bij aanvang van de dis): De verschoonde versie was als volgt: Zaad, zaad, hoe smaakt het? Laat het geen afwaswater zijn. Wie niet van zaad houdt drinkt maar azijn Edith en Birgit en al hun vriendinnen, die houden wel van zaad, houden het binnen (2x) Veel van de andere in het Latijn gestelde Leerlingenliederen – immers een groot struikelblok voor het merendeel der Bestuurderen - werden aangepast: ʻIo Vivatʼ werd Jo van Vat, een legendarisch vrouwelijke figuur die zwanger werd van Frits zelf, in de tijd dat hij in de Bunnikse Bongerd alternerend de liefde bedreef (en daarbij van Jo een infectie met Treponema pallidum - het witte kringeldier - ontving) of aan het graven was aan het Kanaal van Bunnik naar Batavia - Batavia, waarnaar hij als ik het me goed herinner met zijn Groot-Nederlandsche kano wilde vertrekken. Ik kan de volledig verschoonde Jo van Vat-tekst waarin deze oprecht homerische avonturen uit de doeken worden gedaan niet meer reconstrueren, maar de indruk die het maakte op de novitii (nieuwelingen) was, zoals voor te stellen is, enorm. Zo werden ook andere studenten- en corpsliederen verschoond, en ieder jaar weer een beetje anders, al naar gelang de vereisten van de tijd of de intellectuele capaciteit van de Bestuurderen. Een paar excerpten: ʻTurf in je ransel, stro dat is geen mode meerʼ uit het Weerbaarheidslied werd sambal op je eikel, stroop dat is geen mode meer. Uit een lustrumlied op de wijze van Lily Marleen (ʻZilverdradenʼ) werd de zin ʻDuizend bruine roeiers roeien quadriremen naar het strandʼ verschoond in Duizend rijksgenoten roeien kwattarepen naar het strand.
24
In de verschoonde versie van ʻVivat Senatus Veteranorumʼ (Wie wat bewaart die heeft wat voor later, wie wat bewaart die heeft wat voor straks, wie zich bedaart die heeft nooit een kater...) zat een kwinkslag die me zeer wel is bijgebleven. In het lied, werd de Rector, terwijl hij zat te slempen met zijn vriend Felix (ʻsid semper felixʼ), verweten dat hij weer met opzet dronken was (ʻexpers malorumʼ)...
25
Een HOI-moment... Huwelijken van Bloempotten, d.w.z. oud-Bestuurderen (of soms ongelukkige Bestuurderen die reeds tijdens de studie raak schoten) waren de volkomen verschooningplatforms, omdat de blijde en licht aangeschoten mix van ‘ingewijden’ en nietsvermoedende burgers de ideale voedingsbodem was voor (taal)grappen. Het Bestuur van de Zangvereeniging - vaak vroeg vertrokken in een billige Volkswagenhuurbus met een eerstejaars kutchauffeur was doorgaans wat te vroeg op de receptie en begon zich dan in te drinken bij de biertent. Een jong Bestuurder werd erop uitgestuurd om te zien of de rij wachtenden voor het gelukwensen van het nieuwe Paar al zodanig lang was dat een verstoring indruk zou maken. Indien dit het geval was, maakten Voorzitter en Bestuur zich gereed. De witte boorden van de hemden werden hoog opgekruld, de Feestjassen - de met Zangparafernalia behangen morning coats, verschooning jacquetjassen verschooning kroonjassen - geschikt. Dan stelde de groep zich in een wanordelijke rij op, werd het ‘Kunst is de Kracht‘ rauw en te laag ingezet en baande men zich onbeheerst en ruw een weg naar het Paar. Huwelijksgangers reeds doende met gelukwensen werden omver gestoten en de Voorzitter richtte zich tot het Bruidspaar en nam op hoge zware toon het woord. Al naar gelang de afkomst van beide helften van het Paar werd Bloempots verleden gespiegeld aan zijn studie-, liefdes- of Zangverdiensten. De Voorzitter verschoonde er vrolijk op los. De ouders van de Bruid, aanvankelijk ape-trots op het verse Eerelidmaatschap van hun nieuwe schoonzoon, lachten als boeren met kiespijn toen ze de verschooningen eenmaal doorkregen. Erger verging het de - doorgaans oudere mannelijke bruiloftsgangers die aan het eind slijmverhalen bij Voorzitter of Bestuurderen op kwamen hangen en refereerden aan hun eigen gelukkige studententijd en braloperaties in bijvoorbeeld Tilburg of 26
Eindhoven of Franeker - ik heb meegemaakt dat ze eenvoudigweg in de rotte werden gezet en gedwongen werden een liedje te zingen.
Epiloog verschooning nadorst Coersʼ Lied is een state-of-mind (maandstonde) en niet een levenslang ʻlidmaatschap van een subgezelschapʼ. Hard netwerken is niet zo belangrijk in de Zangvereeniging. Het Bloempotschap of het Eerelidmaatschap van de Zangvereeniging is een persoonlijke verrijking - en niet een garantie voor een vlekkeloze maatschappelijke carrière (steengroeve), gebaseeerd op drinkebroederschap. De Verschooning is de exponent van deze state-of-mind. De wil tot verschooning verschaft ons in iedere situatie met humor: als introductie, bemiddeling, of als ʻway-outʼ verschooning uitweg. Een waar Bestuurder, Voorheenzitter en zelfs oplettende Leerling verschoont voor het leven. Eens een verschoonder, altijd een verschoonder! De Verschooning waarborgt de humor en de grensoverschrijding, de wereld op zijn kop - het is een teken dat alles niet zo serieus hoeft te zijn en dat voor veel zaken een andere interpretatie mogelijk is. Ik verschoon persoonlijk nog steeds zeer veel en zeer graag, en heb onlangs een volledig nieuw gebruik ontdekt. Kan men de slaap niet vatten, roep een paar besmette woorden van de dag op en verschoon ze... Als schaapjes tellen niet lukt, dan zijn nieuwe verschooningen uitstekende slaapmakers! PS Nog een persoonlijke gedachte: zou Endemol niet een leuk verrekijker programma kunnen beginnen, waarin twee verschoonteams het tegen elkaar opnemen? Ze krijgen vijf woorden van de afgelopen maand die het Nederlands hebben getracht te besmetten. Ze moeten deze woorden verschoonen ten overstaan van een panel van Neerlandici, taalpuriteinen en geinponems. Wie het meest en het leukst verschoont, wint. Net als Big Brother verschooning mijn oudste broer, kan dit programma dan ook voor veel pegels het buitenland in...
27
Groot-Nederlandsche woordenlijst oftewel Lexicon der Verschooningen (verschooning Lexie kon naar Groningen maar Lexie gaat natuurlijk gewoon naar Utrecht) A ADC - ACDC - herrieschoppers Airbus – luchtblik Air France – knoflooklucht Allochtoon - zwerfkei Archivaris – vergaangraver Artificiele dentitie - plastic eethoek - kunstgebit Atheneum – boekhandel Autochtoon - huismus
B Bail-out – hoosbui Ballpoint – kogelschrijvertje Bamiballen – bootvluchtelingenvoer Bangkok - Klaplul Bekkeninstabiliteit - wankelmondigheid Bemuurde Weerd: “He, ik wist niet dat jij ook bij mij in huis woonde!” Ben Hur - “Ja, dat zie ik ook wel” of - Ben de Hoerenzoon Bier drinken - spoelen (Kotsen: terugspoelen) Big Bang – Enschedese vuurwerkshow Bonn - fout geparkeerd (Lissabon - kut, alweer fout geparkeerd) Brie - brei Braille – runen British Airways – verstopte luchtwegen
C
28
Caballero – lawaairokertje Camping – sleurhuttendorp Carriere - steengroeve Cheeseburger – kaasproleet Colbertje - heuvelbertje Computer - samendenker Conservatorium – inblikschool Connecticut - Kleefkier - Rijgmuts Contrast – kontras Coriolanus - de aars van Cor Couplet – platte koe Creativiteit - pulken en kleien
D Deep Throat - gezonken schroot la Dentellière - de tandarts assistente - het neukie van de smoelsmid Desktop – bureaublad Digibeet - nagelbijter Digitaliseren - vingeren Dillettant - peterseliekies Diplomaat - getuigschriftdeskundige Desi Bouterse in de Memre Buku kazerne – Desi Bouterse die lid van de boekenclub is
E Easyjet - Gemakstraal E-mail – glazuurijzer Excursie – schoolreisje
F Facetten – in de vaas zetten Film - laagje Filosofie - veel weten van postzegels Financial breakdown – geldnood 29
G Galabal – galaanval (Meer van) Genève – de Jajemplas Gibraltar - Wiebraltdaar Gorgonzola - gorgelkaas Grammatica - de kleine lettertjes Gymnasium – blootloopschool
H HEAO - He Hallo! Heao-er - he-halloer Homofielen – volgelingen van Frank Govers Hors dʼoeuvre - oeverpaard Hutuʼs en Tutsiʼs - de feesthoedjes en de feesttoeters
I IBB flat – de knorren-Dom Ichnaton - eerst Ton, dan ik Illusie - zieke Loesje Incubator - kweekvijver Infantiliteit - kinderziekte Internet – tussenmaas i-Pad - mij-kikker IQ (intelligentie quotiënt) – verstandsbreuk Ijsclub - Familie de Vries
J Jaap de Hoop Scheffer - Jaap die moet nog een hoop sjeffen Jacquetjas - kroonjas Jimmy Walker - Jan Wandelaar Jukebox - jeukdoos Junker – Jonker 30
Justitie - het recht (Sjaria - het onrecht)
K Kaketoe - poepdicht Keyboard – sleutelplaat Kleptomanie - handjeklap Krontjong - krantejongen Kut met peren – flamoes met appels
L Lady Di - de prinses die haar naam te vroeg waarmaakte Lieslaarzen – gehuurde laarzen Leipzig – Slimzicht of Gekzicht Los Angeles – Werphengels Loverboy - amateurtje Lucifer - brandhout Lufthansa – windhandel Lunetten - Brillen
M Madrassa - Goois Lyceum – Gooi- en smijtschool Madrid - dollemansrit Make-over - meikever Mediterrane gastronomie - maagzweer Messerschmitt – scharensliep Mentorclubje - pepermuntkevergroepje Microsoft – een kleine zachte Mein Kampf - mijn kamp Montreal - Koningsbergen Moskou – Koudgras
N
31
Nasischijven – platgestampte Soekarno New York - Nieuw Urk
O Obama - Jakkes moeder wat is dat vies! Orca - walvis (Knorca - knalvis) Oral history - flossen Osama bin Laden - Samen wezen laden
P Pagina – de kut van Ina – de poes van pa Paperclip - velletjesklem Patatgeneratie - gesneden bintjeshappers Paus Pius - Paap Pias Pedofilatelist - kinderpostzegelverzamelaar PhRM – de gele citroen (geel van buiten, zuur van binnen) - Fritsʼ goudgele graftombe Phoenix – de föhn voor niks – gratis haardroger – ik foet niks Piano – snaarorgel Pianist – snorgel of notenpulker Pindaʼs - zangzaad Pinguins - Engelse zakboekjes Plaquette – kaasplank Paturain - trappistenkaas Primus inter pares – (Jaarkloot) Parijsche boompjestrekker
R Recycle-papier – terugfietspapier roquefort - pindarots
S Spacecake - ruimtekoek Subgezelschap – gezellige duikboot 32
Surseance - zuur kwartiertje
T Taliba(a)n - het LAL (Lichaam van Afgaanse Leerlingen) - ook wel Maliebaan Telefoon - lultalie Televisie – verrekijker - het bewegende conterfeitsel Triton – Drietand (Biton - Tweetand) Tooneel - plankenspel - teennagel 2 Brothers on the fourth floor - de gebroeders Knor 2 Unlimited - dubbel afgekocht
U United States – Joenaaitnogsteeds Utrechtsch Studenten Corps (USC) – Lichaam van Utrechtsche Leerlingen (LUL)
V Versteld - ʻik sta versteldʼ - ik sta kunststofglas W Waterboard – duikplank Woolloomoolloo - het draaikont paleis – Maleis voor afhaal centrum (tijdens lustrum Max Havelaar)
Y Yin en Yang - Jip en Janneke Youtube - Gijslurf
EINDE ʻVerschooning!ʼ
33
