1
De spirituele twaalf voorstel van kennismaking Koen Dekorte en Bernard De Rycke - Maart 2009
Een spirituele film is een beeldkunstwerk dat een licht werpt op de concrete werkelijkheid van elke dag waardoor ‘zin’ oplicht. In een samenleving ‘waar alles kan’ is er een nood voelbaar aan richtinggevende modellen die ons een levensproject aanreiken met perspectief en diepgang. Kenmerkend voor veel van deze films is dat ze inhoudelijk en filmisch ingaan tegen wat ‘men’ normaal verwacht van een (religieuze) film. Daardoor breken ze de ‘platte’ benadering van de werkelijkheid open, verbreden ze ons perceptieveld en verhelderen ze ons bestaan.
Twee citaten: "Men zegt dat we allemaal op zoek zijn naar de zin van het leven. Ik geloof niet dat we die werkelijk zoeken. Ik geloof dat wat we zoeken een ervaring is van levend zijn, zodat onze levenservaringen op het zuiver fysieke vlak weerklank vinden binnen ons eigen innerlijkste wezen en werkelijkheid, zodat we werkelijk de verrukking ervaren van levend zijn." Marjeet Verbeek: “ Theologe Marjeet Verbeek: “Dit is een citaat van de Amerikaanse mytholoog Joseph Campbell. Het geeft aan waar spiritualiteit voor mij eerst en vooral mee te maken heeft: met de ervaring van levend zijn. Films gaan daar net zoals mythen vaak over en als een bepaalde film je in de greep krijgt, dan kan er een vitaliserende en dus inspirerende werking van uitgaan.”
“In een leven van boeken schrijven, ben ik dikwijls, geloof me, verdwaald in de doolhof van twijfelen. Ik heb de kunst geleerd om een teken of markeerpunt te planten op de plaats waar ik sta, zodat ik op mijn toekomstige tochten iets heb om naar terug te keren en niet erger verdwaald te raken dan ik al ben. Als ik het heb geplant, stap ik door. Hoe vaker ik terugkom bij het markeerpunt (voor mijzelf een teken van mijn blindheid en onvermogen) hoe zekerder ik weet dat ik verdwaald ben en tegelijk ben ik bemoedigd doordat ik mijn weg teruggevonden heb.” Cineaste Nanouk Leopold: “Dit citaat van J.M. Coetzee is voor mij een omschrijving van spiritualiteit. In zo’n gedachte kun je wonen.” [de volgorde is niet normerend] 1. L’humanité, Frankrijk, 1999, Bruno Dumont, 148’, kleur Een politie-inspecteur wordt geconfronteerd met een gruwelijke moord. In zijn benadering van zowel het slachtoffer als de dader licht een andere, bevreemdende manier op om met de werkelijkheid om te gaan. De cineast toont ons dat het traditionele politieapparaat (als
2 graadmeter van hoe onze samenleving functioneert) de werkelijkheid op dezelfde dodende wijze benadert als de moordenaar. ‘Eén van de belangrijkste spirituele films van de afgelopen 25 jaar’ – S.De Bleeckere Cannes 1999 : Grote prijs van de jury, Prijs beste mannelijke hoofdrol, Prijs beste vrouwelijke hoofdrol Marketing en distributie: moskwood video, Amsterdam – www.moskwood.nl Bespreking: Cinemagie 234, lente 2001 www.filmmagie.be
2. The goddess of 1967, Australië, 2000, Clara Law, 118’, kleur Het zeer eigentijdse, postmodern gevoel wordt zichtbaar in twee jonge mensen uit verschillende culturen die elkaar ontmoeten. Momenteel niet langer verkrijgbaar met Nederlandse ondertitels. Is destijds wel aangekocht door een aantal openbare bibliotheken op DVD. Bespreking: Cinemagie nr. 239, zomer 2002 www.filmmagie.be
3. Le fils, België, 2002, Jean-Pierre en Luc Dardenne, 103’, kleur Le fils toont ons hoe een vader en leraar vanuit een kracht die hij zelf niet kan plaatsen, omgaat met zijn eigen verdriet. Een film met een andere benadering van schuld, boete en troost. Apart verkrijgbaar op DVD, maar ook op de DVD ‘Dardenne Collection’,met nog drie andere films van de gebroeders Dardenne: L’enfant, La promesse, Rozetta. Bespreking: Film en Televisie 523 en 525, Cinemagie 242 www.filmmagie.be
4. Andrei Roeblev, Rusland, 1966, A.Tarkovski, 185’, zwart-wit en kleur De monnik Andrei Roeblev krijgt een opdracht om ‘Het Laatste Oordeel’ te gaan schilderen. Hij verlaat zijn klooster en komt in de wereld. Door de confrontatie met het leven beslist hij om niet langer te schilderen en te spreken. Tot hij de jonge Boriska ontmoet. De film is gebaseerd op het historisch personage van de beroemde Russische icoonschilder: zijn triniteitsicoon is overbekend. Behoort tot de belangrijkste spirituele films aller tijden. Minder toegankelijk, maar meesterlijk! De film bevat 7 delen. De delen zijn ook apart vertoonbaar. Verkrijgbaar op DVD in de handel of via www.moskwood.nl
3 Bespreking: De Bleeckere, S., Tragiek, Transcendentie en Triade. Beeldend denken nabij het oevre van Andrei Tarkovski. Een begin. Hasselt, Men(S)tis, 1999. www.menstis.be
5. Father and daughter, Groot-Brittanië - Nederland, 2000, M.Dudock de Wit, 8’30”, kleur Een vader neemt zijn klein dochtertje per fiets mee naar een plek aan de oever van een groot meer. Op een dag vaart haar vader weg in een roeibootje en zal nooit meer terugkeren. Krachtige, zuivere beeldende animatiefilm. Oscar beste animatiefilm 2001, Grand Prix op het animatiefilmfestival in Annecy 2001 Bespreking: Cinemagie zomer 2002, Film en Televisie 512, www.filmmagie.be Ons Erfdeel 44, nr. 4, 2001
6. Decalog, Polen, 1988, Krzysztof Kieslowski, 10 kortfilms van ca. 60’, kleur Kieslowski focust tien keer op het leven van mensen in een appartementsblok in de buitenwijk van Warschau. Elk verhaal ent zich op één van de Tien Geboden. Meesterwerk van de Europese filmkunst van de jaren tachtig. Van Decalog 5 en 6 zijn er ook langspeelversies gemaakt. Sinds vorig jaar verkrijgbaar op DVD (alle 10 films in één box) via www.moskwood.nl Bespreking: S.De Bleeckere, Levenswaarden en levensverhalen. Een studie van de Decaloog van Kieslowski, Acco, Leuven, 1994 isbn 90 334 2852 0
7. The Banisment, Rusland – Frankrijk – België, 2007, Andrey Zvyagintsev, 150’, kleur Deze belangrijke en intense Russische film is nog geen minuut bezig en hij heeft je zo in zijn greep dat hij nog lange tijd blijft nazinderen. Het gaat over een imponerende familietragedie waar er een onmacht is tot dialoog en wederzijds begrip. Onvermogen tot goede communicatie die in het dagdagelijkse leven zorgt voor vele voorkombare conflicten. Het is een parabel over zonde, schuld, gekwetste mannelijke trots en het uitblijven van de verlossing. Een zoektocht naar het geluk in het leven dat zelden blijvend aanwezig is. De terugkeer naar het pad van het aards paradijs met al zijn schoonheid. Die we ondermeer opmerken in het fenomenale camerawerk. Of zoals uit een fragment van het Nieuwe Testament: “Als je de liefde niet hebt dan ben je niets…” Is dit niet iets wat we allen willen? Gouden Palm beste mannelijke hoofdrolspeler Cannes 2008, Distributie: Contact Film Bespreking: CineMagie 263 en 266 en Filmmagie februari 2008
4
8. Eureka, Japan - Frankrijk, 2000, Shinji Aoyama, 217’, zwart-wit en kleur
Een gewelddadige buskaping ontwricht het leven van 3 mensen. Deze meeslepende film toont hoe hoe die drie mensen hun ontwrichte levens terug op de rails proberen te krijgen. Een (dagelijkse) zoektocht naar de zin van het leven en het verwerken van een traumatisch verleden. Fipresci Prijs Cannes 2000 (verder zie www.imdb.com), Distributie: Nederlands Filmmuseum / Cinéart (verkrijgbaar in o.a. de Fnac) Bespreking: F&TV 523 (www.filmmagie.be) en www.filmkrant.nl
9. Songs from the second Floor , Zweden, 2000, Roy Andersson, 100’, kleur In de vijfenveertig tableaus waaruit Songs from the second floor is opgebouwd is niets meer normaal. De wereld is uit zijn voegen. Een eeuwigdurende file van haastige mensen verstopt de stad. Een parade van zelfkastijders trekt door de straten. Mensen wisselen alleen nog absurditeiten uit en helpen elkaar en vooral zichzelf zo snel mogelijk naar een wrede en vernederende ondergang. In het preapocalyptische universum van deze film biedt het volharden van de mens in zijn tragisch absurde (idiote?) routines geen uitweg. De met chirurgische precisie vormgegeven scènes, die bij iedere beschouwing nieuwe geheimen prijsgeven werpen een onthutsend en aandoenlijk licht op de human condition van rond de eeuwwisseling. Dolende personages trachten hun bestaansredenen te vinden in de existentiële chaos.. De onconventionele film werkt vooral als een reeks audiovisuele raadsels waarin meer dan oppervlakkige aandacht van de kijker wordt gevraagd. De kijker zal het lot van de mensen in de film nu eens als onbehaaglijk, dan weer als grappig ervaren. Juryprijs Cannes 2000 (verder zie www.imdb.com). Distributie: Filmmuseum Nederland (verkrijgbaar in o.a. de Fnac) Bespreking: www.filmkrant.nl
10. Yi yi (A one and a two), Taiwan – Japan, 2000, Edward Yang, 173’ / kleur Regisseur Yang toont het moderne leven in Taipeh aan de hand van een familie die in een korte tijd heel wat meemaakt. YI YI is een prachtig portret van het moderne leven in Taipei, de hoofdstad van het sterk verwesterde Taiwan. Regisseur Edward Yang trekt er bijna drie uur (!) voor uit om ons het wel en wee te laten zien van drie generaties van de familie Jian, een rijke en ogenschijnlijk succesvolle familie die in een luxueuze wolkenkrabber woont. Op korte tijd maken ze heel wat mee. Dat zorgt vaak voor existentiële twijfel. Slagen we erin om die levenstwijfels te ervaren als grappig
5 zodat we de verwerking ervan kunnen stimuleren in positieve zin? Het jongetje en het puberende meisje in de film zijn daar concrete voorbeelden van. Beste regie Cannes 2000 (verder zie www.imdb.com), Distributie: DFW/Upstream Pictures (verkrijgbaar in o.a. de Fnac) Bespreking: F&TV 510 (www.filmmagie.be) en www.filmkrant.nl
11. Short Cuts, V.S., 1993, Robert Altman, 185’, kleur Regisseur Altman (de regisseur is een meester in maken van panoramische films waarin talrijke personages elkaar kruisen) laat op een ontluisterende wijze in Short cuts de keerzijde van 'het zoete leven' - 'the American dream' - zien. De keerzijde van onze dromen? Want is film niet de kunst van dromen? Altmans personages worstelen al teveel met het leven om nog tijd te hebben voor andere, meer luxe problemen. Thema’s als vele variaties op de moderne relatieproblemen als stuwende kracht is Het universum van deze film bestaat o.a. uit zelfmoord, telefoonseks, moord en neurotische, verknipte types, … Wij zijn allemaal gevangenen van ons leven. Iets wat dit meesterwerk duidelijk aantoont. De film verweeft 9 korte verhalen en een gedicht hoe kleine voorvallen het dagelijkse leven van gewone mensen in de war sturen. Nuchtere observaties van een inzicht in menselijke verhoudingen en tekortkomingen. De virtuoze montage maakt alle verhaallijnen tot één coherent geheel en verraadt een enorme beheersing van het medium en een feilloos gevoel voor ritme en tempo. Gouden Leeuw beste film en ensemblecast filmfestival Venetië 1994 (verder zie www.imdb.com), Distributie: Concorde Film (verkrijgbaar in o.a. de Fnac) B espreking: www.filmkrant.nl
12. The Piano van Jane Campion / Frankrijk & Nieuw-Zeeland/Australië, 1993 / 121’ / kleur Een bijzonder originele liefdesgeschiedenisprachtig neergezet in Nieuw-Zeelandse landschappen. Voor regisseuse Campion is dit slechts het vertrekpunt voor een vaak verrassende en heel indringende studie over seksuele passie, frustratie en eenzaamheid. Dit is cinema die de liefde transcendeert door zijn visuele durf, filmscore van Michael Nyman en een cast die zo inlevend is dat dit duidelijk een hoogtepunt en keerpunt betekende voor velen die de film maakten tot wat hij geworden is. Van een uitzonderlijk artistiek niveau. Een enigmatische en unieke ervaring! Oscar beste actrice ; Gouden Palm beste film (verder zie www.imdb.com), distributie: Concorde Film (verkrijgbaar o.a. in de Fnac) Bespreking: Serie Zin in Film (boekje van Tjeu van den Berk), uitgegeven door KFAFilmbeschouwing.
