DE SOCIALE VERHOUDINGEN

www.vijfeeuwenmigratie.nl

HOOFDSTUK IV.

DE SOCIALE VERHOUDINGEN. A. -- Besteding van het Inkomen. 1).

1.

Inleiding.

Het is uiterst moeilijk /zoo niet onmogelijk, representatieve en volledige te geven van de verschillende groepen der in Nederland gevestigde Chineesche immigranten. In de eerste plaats wordt dit veroorzaakt door het niet ongerechtvaardigde wantrouwen van deze Aziaten. Zij zouden er niet aan denken aan buitenstaanders een uitvoerig overzicht te geven van hun ontvangsten, die gedeeltelijk op ongeoorloofde wijze (opium~ smokkelen) of door verkapte bedelarij (pinda~verkoop) verkregen zijn. Ook de aard van hun uitgaven, die soms voo~ een aanzienlijk deel aan opium en spel besteed worden, bevordert niet de openhartigheid waarmede budget~ inlichtingen verstrekt moeten worden. Wat de bona~fide inkomsten en uitgaven betreft, de vrees voor den Nederlandschen fiscus doet onze gasten hier groote voorzichtigheid in acht nemen. Toch is het mogelijk. uit directe en indirecte inlichtingen, zich een beeld te vormen van de uitgaven der Chineesche immigranten, die, getoetst aan de inkomens~opgaven in het vorige hoofdstuk, een schema voor budget~studie kunnen geven. budget~statistieken

2.

Het

V

0

e d s e 1.

Niettegenstaande hun langdurig verblijf in Europa, geven de Chineezen in Nederland nog steeds de voorkeur aan de producten van hun vaderlandsche keuken. Vandaar de Chineesche restaurants in de Chineezenkolonies te Amsterdam en Rotterdam. Deze worden echter alleen bezocht door de pas afgemonsterde zeelieden, die over eenig geld beschikken, en de beter ge~ situeerde wervers, logementhouders en kooplieden van de kolonies. De meeste Chineesche immigranten krijgen hun voedsel uit de keukens van hun logementen, of koken hun eigen potje. Het laatste doet zich het meeste voor bij de pinda~verkoopers en marskramers, welke van de Chineesche shippîng~masters (werv'e rs), die tevens. als huurbazen optreden, onafhan~ kelijk zijn. De Chineesche gerechten, waarvan de ingrediënten vanuit China moeten worden geïmporteerd, zijn in Nederland natuurlijk vrij duur. Zijn deze echter 1) Wegens de groote maatschappelijke beteekenis van de besteding van het inkomen is

dit onderdeel in hoofdstuk IV en niet in hoofdstuk III opgenomen.

i7


ook in Nederland verkrijgbaar, dan kunnen zij dikwijls goedkoop ingekocht worden, daar er, behalve van Chineesche zijde, geen vraag naar bestaat. Ge~ vangen inktvisch b.v. zal wegens gebrek aan afzet door de Nederlandsche visschers dikwijls moeten worden weggeworpen, voor de Chineezen echter vormt dit zeebanket een zeer gezochte en veel gebruikte lekkernij. Van deskundige zijde werd ons de volgende staat van uitgaven verstrekt voor de voedselkosten van Chineesche zeelieden of marskramers in Nederland: Onderstaande gegevens verschaffen tevens aanwijzingen omtrent den aard van hun diëet.

Uitgaven voor voedsel, dat door pl.m. 4 Chineezen per dag gebruikt wordt, die zelf koken: Waarde

Quantum en Artikel

1 pond rijst . visch 1 " groente, kool, 1 " prei 1 ons vet Y2 pond varkenspoot jes (zonder been) Y2 pond macaroni . Y2 ons thee.

I

Voedingswaarde in calorieën

8 cent 10 cent

1800 390

12 cent 8 cent

140 430

15 cent 10 cent 9 cent

848 880

72 cent

I

4488 of per persoon 1100 cal.

Vergelijken wij hiermede het aantal calorieën, dat de voedselleer thans voor het gebruik van een volwassen man noodzakelijk acht, dan zien wij, dat hier zeer zeker van ondervoeding gesproken kan worden. Een voedsel~deskundige schrijft ons over dit diëet: "Deze hoeveelheid is beslist onvoldoende. Een persoon van 70 kg. heeft "in rust 2.000 Cal. noodig en al doet een pinda~Chinees geen zwaar werk, "dat slenteren op straat is toch meer dan rust; een gewoon mensch zou daar~ "voor behoeven b.v. 2500 Cal.; in aanmerking genomen het gew.icht moet "men voor een pinda~Chinees (geschat op 50 kg. gewicht) toch wel een "calorieëntotaal van 1600 tot 1800 verlangen. "Zoo'n Chineesje met een trommel of koffer, die van huis tot huis leurt, "zooals wij er zooveel hier krijgen, mag zeker wel 2.000 Cal. hebben". Ernstiger nog dan het gevaar van ondervoeding bedreigt den geprole~ tariseerden Chineeschen immigrant in Nederland de eenzijdige voedselvoor~ ziening, die tengevolge van de geringe variatie in het gebruik der spijzen, de gezondheid in gevaar brengt. Deze moeilijkheid doet zich in het bijzonder voor, wanneer bij toenemende armoede de Chinees zich hoofdzakelijk voedt met rijst, die in Nederland vrijwel uitsluitend zonder het vitamine~houdende 48


zilverv lies verkocht verkoc ht wordt. wordt. Het Het gevaar gevaar voor zilvervlies voor een een plotseling plotsel ing uitbreken uitbrek en van van de de beri~be ri~ziek te is dan geensz ins uitgesl beri~beri~ziekte is dan geenszins uitgesloten. oten. Vóórdat Vóórd at de de pindahandel pindah andel eenige eenige jaren geleden geleden de de werklooze werklo oze Chineesche Chinee sche zeelieden jaren zeelied en wat wat inkomsten inkoms ten verschafte, versch afte, heeft een plotsel inge uitbarsting uitbars ting van van deze deze ziekte heeft een plotselinge ziekte op op Katendrecht Katend recht vele vele slacht~ slacht~ offers gemaakt. gemaa kt. 2). 2). offers Klee ding. 3.3. Kleeding. Zoolan g de de Chineesche Chinee sche immigranten immigr anten in Zoolang in Nederland Nederl and in in naar naar verhouding verhou ding betrekk elijk gunstig financi ëele omstandigheden omstan dighed en verkeerden, betrekkelijk gunstigee financiëele verkee rden, viel viel hun hun goed goed verzor gde kleeding kleedin g op. op. Niet Niet alleen alleen de de Chineesche, verzorgde de Nederland~ Chinee sche, maar maar ook ook de Nederland~ sche kleermakers kleerm akers op op Katendrecht.. Katend recht.. werkten werkte n in sche in opdracht opdrac ht van van onze onze Aziatische Aziatis che gasten . Wegen s hun van den gemidd elden Nederlander gasten. Wegens hun van den gemiddelden Nederl ander afwijkenden afwijke nden lichaam sbouw ............- zij zij zijn zijn vaak vaak kleiner kleiner ......lichaamsbouw ......- gaven gaven zij zij de de voorkeur voorke ur aan aan maat~ maat~ kleedin g. Ook thans valt nog een een groot groot verschil kleeding. Ook thans valt nog verschi l te te bespeuren, bespeu ren, tusschen tussche n de de aan land land passagierende passag ierende Chineesche Chinee sche zeelieden zeelied en en aan en hun hun Europeesche Europe esche collega's, collega 's, die zich zich veel veel minder minder om om hun hun uiterlijk uiterlij k bekommeren. bekom meren. In die In de de betere betere Chineesche Chinee sche restaur ants op op Katendrecht Katend recht onderscheiden onders cheide n zich restaurants zeelieden zich de de zeelied en en en marskramers, marskr amers, die zich zich daar daar te te goed doen, in kleeding kleedin g weinig van het overige Nederlandsche die Nederl andsch e publiek . Groote ndeels publiek. Grootendeels is dit echter nog een teren op vroegeren vroege ren welstand: welstan d: men heeft heeft nog nog goede kleeding kleedin g van de jaren vóór 1930 overgehouden. men overge houden . De van van koude koude bibberende bibbere nde pinda~mannetjes, pinda~mannetjes, die men ook des winters De winter s op op de hoeken van de straten ziet staan in hun dunne, gerafel de hoeken van gerafelde katoenen klee~ de katoen en klee~ ding, ding, toonen toonen reeds reeds een geheel ander beeld. Deze armste immigr immigranten missen anten missen de meest noodza kelijks te dekkin g. Daar hun beroep juist een dikke kleedin de meest noodzakelijkste dekking. kleeding g vereisc ht. ontber en zij deze nog meer dan het voedse vereischt. ontberen voedsel. hun tegen~ tegen~ l. dat zij bij hun woordi g rantsoe n missen atiek komt dan ook dikwijl woordig rantsoen missen.. Rheum Rheumatiek dikwijlss bij hen hen voor. voor. In zen bewoo nde huizen In de de door door Chinee Chineezen bewoonde huizen te te Rotterd Rotterdam en Amsterdam am en Amste rdam wordt wordt alle alle moeite moeite gedaan gedaan,, althans althans binnen binnenkamers, de temper temperatuur op peil peil te te kamers , de atuur op houden atie ontbre ekt geheel. houden.. Ventil Ventilatie ontbreekt geheel. de de kachels kachels worden worden zoo zoo mogeli mogelijk rood~ jk rood~ gloeien d gestook t~ en re betere gloeiend gestookt~ en van van vroege vroegere betere dagen dagen bezit bezit men men nog nog warme warme wollen wollen dekens dekens.. In maker~naar~maat" wordt In plaats plaats van van de de "kleer "kleermaker~naar~maat" wordt thans thans de de oude~kl oude~kleeren~ eeren~ handel aar bezoch t. Op recht isis de handelaar bezocht. Op Katend Katendrecht de handel handel in in afgedr afgedragen kleeding agen kleedin g gedure nde de gedurende de laatste laatste jaren jaren tot tot bloei bloei gekom gekomen. Kale en en gesche gescheurde winter~ en. Kale urde winter~ jassen jassen worden worden voor voor den den prijs prijs van van ff 22..............- tot tot ff 44..............- door door de de Chinee Chineesche ven~ sche ven~ ters amers gekoch t. ters en en marskr marskramers gekocht. 4.4. De De BB ee hh uu i i zin zin g.g. a.a. Wonin gtoesta nden. Woningtoestanden. De toestan den zijn De woning woningtoestanden zijn inin China China onder onder de de lage lage volksk volksklassen, vooral lassen, vooral inin de groote steden, bijzond er slecht. de groote steden, bijzonder slecht. Steekp Steekproeven de fabriek fabrieksarbeiders~ roeven inin de sarbeid ers~

2)2) Verg!. heidstoe stand" opop blz. Verg!. "Gezond "Gezondheidstoestand" blz. 69. 69.

4949


wijken te Sjang~hai hebben aangetoond. dat 3 à -4 personen huisden in wo~ ningruimten van pI.m. 20 M3 3). Op het platteland zijn de woningruimten per persoon wat grooter. doch eveneens zeer primitief ingericht. omdat daar ook de licht~ en luchttoevoer alles te wenschen overlaat. Met deze feiten dient men rekening te houden. alvorens men van de voor Nederlandsche begrippen ongelooflijke woningtoestanden kennis neemt. die vooral in de Chineezenkolonie te Katendrecht heerschen. De woningtoe~ standen te Amsterdam en in de provincie zijn beter. vooral omdat daar de meer vermogend.e marskramers en handelaars wonen en de Chineezen hier meer verspreid zijn dan op Katendrecht. (De Chineesche schepelingen van de Stoomvaart Mij . "Nederland" te Amsterdam. zijn in gebouwen van deze onderneming ondergebracht). 4) . Toen na de groote veranderingen in de stooktechniek in het begin van de wereldcrisis. de Chineesche bevolking van Katendrecht in de periode van 1929 tot 1932 van 600 tot 1250 zielen toenam. werd de opeenhooping der immigranten. die reeds vóór dien tijd onrustbarende afmetingen had aange~ nomen. nog grooter. Hieronder geven wij een statistiek van 1931 . die. ver~ geleken met de later te beschrijven afmetingen der kamers. duidelijk aan~ toont welk een tekort aan woonruimte in dat jaar bestond:

Woningtoestanden in de Chineezenkolonie van Katendrecht in 1931. Straat en Nummer

Atjehstraat

.. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. ..

.

8 21 33 35 29 45 49 51 53 58 61 63 73 77 78 86 84

90 94

I

IDd.eling der WODlng (zie oDderst. toelicbt.)

2 verd. plus zolder 1 P plus zolder 3 1 1 P 1 P 1 P 2 2 plus zolder 2 1 W plus zolder W 3 2 1 1 W 1 W 1 W 1 W 1 P

. .. . . .. . .. .. .. .

. .

. . .. ..

. . .. ..

3) Verg!. Lamson. blz. 161. Van Heek. blz. 383. 4) Zie blz. 23.

50

AaDtal InwoDeDden :

46 14 35 9 6 8 8 18 42 45 9 42 7

5 3 13 8 11 14


StraatenenNummer Nummer Straat

Delistra at 66 Delistraat u 88 u 10 u 10 u 12 u 12 u 14 u 14 u 16 u 16 u 18 u 18 u 22 .,., 22 24 u 24 u 26 26 28 28 30 30 34 u 34 u Veerlaa n 20 20 Veerlaan 24 u 24 u 36 36 48 48 52 u 52 u 60 60 Breede Hilledijk Hilledijk Breede

II

II

...... ... ...

. .

224 255 263 Sumatra weg 2 Sumatraweg 23 Katendr echtsche straat 3 Katendrechtschestraat Lombok straat 5 Lombokstraat Tolhuis straat 15 Tolhuisstraat 15 Timorst raat 44 Timorstraat

...

. ..

..

Indeelingder Indeeling derwoning woning (zieonderst. (zie onderst.toelicht.) toelicht.)

verd. 11verd. plus zolder 33 u u plus zolder W W 11 plus plus zolder. zolder. 33 PP 22 .u.u uu 22 u u uu uu 11 u u uu uu .,., 22 .,., 11 .,., uu .,., 22 uu uu 11 .,., W W plus zolder 33 uu plus zolder W W 11 uu W W 22 plus plus zolder zolder 22 plus plus zolder 22 'u zolder 'u ., ., 11 3 1 uu W Cunard Hotel (Uranium) (Uranium ) 1 verd. 1 1 2 verd. plus zolder W 2 2 ., 11 verd. verd. 11

....

....

..

..

..

..

.. .. ..

.. .. ..

..

.. ..

.. .. .. ..

II

Aan taltalinwonenden: Aan inwonende n:

44 28 28 14 14 22 22 12 12 51 51 18 18 20 20 19 19 16 16 14 14 51 51 10 10 53 53 24 24 15 15 20 20 30 30

12 12 222 222 21 21 17 17 16 16 40 40 34 34 20 20 15 15 17 17

lndeelin g der aande statistiek lndeeling der woning woning:: In In bovenst bovenstaande statistiek beteeken beteekentt de de afkortin afkorting verd.: verdiepi verdieping; g verd.: ng; W: winkelhu is; P: W: winkelhuis; P: pakhuis. pakhuis. Op ng bevinden ns twee Op één één verdiepi verdieping bevinden zich zich doorgaa doorgaans twee kamers, kamers, een een alcoof alcoof en en soms soms een een bijbijkeukentj e. 5). keukentje. 5).

Deze Deze cijfers cijfers zou zou men men niet niet licht licht geloov gelooven. indien zij zij niet niet uit uit een een zoo zoo en. indien betrou wbare bron verkre gen waren, betrouwbare bron verkregen waren, als als de de archiev archieven van de de Rotterd Rotterdamsche en van amsche Politie. den ligt Politie. Het Het vermoe vermoeden ligt voor voor de de hand, hand, dat dat de de woning woningtoestanden der Chi~ Chi~ toestan den der neesch e immigr anten tete Rotterd am in neesche immigranten Rotterdam in 1931 1931 even even slecht. slecht. zoo zoo niet niet slechte slechter r waren sche proleta waren dan dan die die van van het het Chinee Chineesche proletariaat hun vaderla vaderland. Hoewel de riaat inin hun nd. Hoewe l de ergste nden op gen van ergste missta misstanden op aandrin aandringen van de de gemeen gemeentelijke bouwpolitie en den den telijke bouwp olitie en gezond heidsd ienst zijn weggen omen en gezondheidsdienst zijn weggenomen en het het aantal aantal Chinee Chineezen op Katend Katendrecht zen op recht tot derd, laat tot op op 400 400 isis vermin verminderd, laat de de behuiz behuizing ook thans thans nog nog zeer zeer veel veel tete ing ook wensch en over. staand e statisti ek. die wenschen over. Onder Onderstaande statistiek. die de de tegenw tegenwoordige woningtoe~ oordig e woning toe~ stande n weerge eft, isis hiervan standen weergeeft, hiervan het het bewijs: bewijs: 5)5) Voor ing, zie Voor beschrijv beschrijving, zieblz. blz. 53. 53.

5151


Woningtoestanden in de Chineezenkolonie van Katendrecht in 1936. Straat en Nummer

I

Atjehstraat 21 22 27 29 " 31 " 33 " ., 35 37 45 47 " 51 58 59 77 86 ., 88 94 Delistraat 6 10 14 16 ., 18 24 26 28 34 30 38 40 42 Veerlaan 24 34 36 48 52 Sumatraweg 14 16 23 Br. Hilledijk 157 263 Lombokstraat 5

.. ..

.. .. .. ..

.

.. .. ..

.. .. .. .. . . .. .. .. . ..

.

.. ..

.

.. ..

.

.

Indeeling der woning (zie onderst. toelichting)

1 verd. P. 1 W 1 W " 1 W 1 W plus zolder 3 2 1 plus zolder P 3 2 P 2 plus zolder 2 1 W I 1 W 1 1 P 1 1 2 2 plus zolder. 1 plus zolder 1 2 3 W 1 W 2 plus zolder 3 2 1 W 1 1 W 3 plus zolder W 1 plus zolder W 3 1 W 1 W 1 W 1 1 2 plus zolder

.. .. .. .. .. .. . ..

.. ..

.. ..

. .. .. .. ..

..

. .. .. . .

.. . .. .. . .. ..

.

..

.

. . . .. .. ..

. .. . ..

Aantal inwonenden:

7 25 3 3 4 25 12 7 26 13 9 22 3 6 6 7 6 4 4 5 11

10 7 12 27 6 23 33 30 9

5 4 24 7 23 6 12

9 4 15 7

Indeeling der woning: In bovenstaande statistiek beteekent de afkorting verd.: verdieping; W: winkelhuis; P: pakhuis. Op één verdieping bevinden zich doorgaans twee kamers, een alcoof en soms een bij~ keukentje. 6).

6) Voor beschrijving, zie blz. 53. 52


-'

Afb. 5.

De Atjehstraat te Katendrecht (Rotterdam). Uiterlijk is aan deze woningen niet te bespeuren dat vele van hen door Chineezen bewoond worden.

Afb. 6. Jnterieuropname van een Chineezenwoning te Katendrecht. Men lette op de slaapgelegenheden. Op den voorg rond een bejaarde Chineesche zeeman.


Volgens de logementsverordening van de gemeente Rotterdam, moet per gehuisveste persoon in een slaapvertrek minstens 6 M.3 ruimte aanwezig zijn en 2.5 M.2 oppervlak. In de Chineesche logementen in deze stad, wor~ den de woonkamers van vroegere arbeiderswoningen ingericht tot slaapkamers der Chineezen. In een dergelijke kamer, met 13 à 14 M.2 oppervlak en 40 M.3 inhoud, leefden nog in 1934 dikwijls 10 tot 15 Chineezen. Men ziet, dat in vergelijking met bovengenoemde woningtoestanden in China --2 à 3 personen per 20 M3 ruimte --- de woningruimte per persoon in Katendrecht geringer was. Tegenwoordig treft men in dergelijke kamers 5 tot 6 Chineezen aan (zie bovenstaande statistiek), die dus bijna over de voorgeschreven minimum woonruimte beschikken, hoewel verlichting en ventilatie nog alles te wenschen overlaten. Men vraagt zich af. hoe het gemeentebestuur van Rotterdam deze woning toestanden kon dulden. In den gemeenteraad zijn zij dan ook herhaaldelijk besproken. 7) De oorzaak, dat hier niet krachtiger ingegrepen werd, was de heerschende opvatting, dat de overbevolking van Katendrecht na afloop van de crisis. van zelf zou verdwijnen. Inderdaad is deze, gelijk voorgaande statistkk toont, verminderd, hoewel de wpningtoestanden er toch nog schrikbarend zijn, gelijk wij tijdens onze herhaalde bezoeken aan de Chineezenwijk te Katendrecht nog in het voorjaar van 1936 konden constateeren. Waar niet vanzelf door den terugkeer der Chineezen naar China, of hun hernieuwde aanmonstering de ergste misstanden zijn verdwenen, heeft de overheid ingegrepen en de ongezondste en dichtstbevolkte logementen gesloten. Dit geschiedde b. v. reeds voor tien jaren met den kelder onder het café "Centrum" in de Tolhuisstraat op Katendrecht. die bij 50 M3 luchtruimte, soms 40 tot 50 Chineezen herbergde. Deze verbeteringen nemen echter niet weg. dat nog woningtoestanden in Katendrecht bestaan, die in een land als het onze niet geduld behooren te worden. Dat de Chineezen hier ook volgens de wet vreemdelingen zijn 8), doet aan dit feit niets af. Uiterlijk onderscheiden de Chineesche logementen op Katendrecht zich niet van de door Nederlandsche havenarbeiders en kleine neringdoenden bewoonde huizen in dezelfde wijk, behalve dat hun ramen meestal zijn dicht~ gewit. Bij het openen van de voordeur dringt de benauwde lucht van opium, kolendamp en Chineesche spijzen den bezoeker tegemoet. Bezoekt men een bovenhuis, dan gaat men over smalle houten trappen naar boven. De trapleuning is meestal door een vettig touw vervangen. De traptreden zijn ver~ molmd, ijzeren strippen op de kanten moeten een volkomen wegslijten .verhinderen. De étages zijn verdeeld in een voor- en achterkamer. die door een alcoof zonder licht- of luchttoevoer gescheiden zijn. In deze kamers, ook in de alcoof. zijn aan weerszijden twee hooge stellingen aangebracht. De eerste 7) Zie gemeenteraadsverslagen van Rotterdam van 29 October 1926 en 9 November 1926.

8) Zie hun juridische positie blz. 85 .

53


is 60 c.M. boven den vloer, de .tweede ruim 1 M . hoog. Op beide plankieren slapen de Chineezen met een deken over zich heen. Tot hoofdkussen dienen een houten blokje of eenig-e opgerolde kleedingstukken. De ruimte tusschen vloer en eerste plankier is bestemd voor de berging van de bagage. Tusschen de palen der stellingen zijn lijnen !:jespannen om het waschgoed te drogen. In het benedenhuis vindt men de keukentjes met oude gebarsten tornuizen. De pannen en potten zien er tamelijk frisch uit, hetgeen wijst op zindelijkheid. Trouwens, overal is naar omstandigheden een verrassende zindelijkheid te bespeuren: etensafvaI. noch opeenhoopingen van stof zijn 10 de kamers aanwezig. De verwarming geschiedt door onbeschermde kachels, waarvan de pijpen door de houten, met papier beplakte schotten zijn gestoken. Dat aldus groot brandgevaar bestaat, laat zich denken . Ook de onbeschermde electrische draden, de talrijke olielampjes en de vele achteloos weggeworpen lucifers, dragen hiertoe bij . Groote catastrophes zijn tot nu toe vermoedelijk voorkomen ten gevolge van het feit, dat vele Chineezen 's nachts werken. Zelden treft men, ook in het holst van den nacht, alle in het logement aanwezige Chineezen slapende aan. Opvallend is het gebrek aan ventilatie en licht. De gewitte vensters zijn bijna steeds gesloten in verband met ons gure klimaat, en de vrees voor nieuwsgierige blikken van voorbijgangers . De atmosfeer is dan ook in hooge mate benauwend. Men behoeft geen arts te zijn om hier broeinesten van tuberculose te ontdekken. De kunstmatige verlichting is bijna overal electrisch. Doch daar de Chineezen thans meestal den stroom niet kunnen betalen, is de leiding afgesneden en behelpt men zich met walmende olielampjes. De tOiletgelegenheden bestaan bijna overal uit closetten, die reeds 10 deze arbeiderswoningen waren aangebracht, voordat de Chineezen zich daarin vestigden. Ook hier valt een vrij groote zindelijkheid te constateeren. Doorgaans bewonen de Chineezen naar gelang van de grootte van de groep, waartoe zij behoor en 9) één verdieping of een geheel huis van twee verdiepingen met een zolder (zie bovenstaande statistieken). b.

Eigendom en huur.

Zelden hebben de Chineezen in Nederland onroerende goederen gekocht. Hun onzeker bestaan en de angst voor den Nederlandschen fiscus hielden hen er van af. groote bedragen in huizen of grond vast te leggen. Zelfs de zeer vermogende Cantonneesche wervers en huurbazen, zoowel als de groote Noocd-Chineesche koopliede'Il, hebben slechts bij uitzondering huizen, kantoren of winkels in Nederland in eigendom verworven. Men bleef er de voorkeur aan geven. deze gebouwen op meer of minder korten termijn te huren. In Katendrecht, waar vóór den aanvang van de marskramerij der Chineesche zeelieden. meer dan 60 % der in Nederland gevestigde Chineezen woonden, was de vraag naar huurhuizen het grootst. Doch ook te 9) Zie blz. 31.

5i


Amsterdam. waar de Chineesche bevolking meer verspreid was 10). wer~ den eenige huizen door Chineezen gehuurd. In hoofdstuk III is er reeds op gewezen. dat naar gelang een grooter aantal Chineezen in Nederland buiten de scheep";aart werk zoekt (pinda~ negotie). het huurbazen~systeem in beteekenis voor hen afneemt. Bij de langdurige werkloosheid. die thans onder de Chineesche schepelingen heerscht. hebben de logementhouders hun gasten reeds zooveel crediet gegeven. dat zij hen gaarne zien vertrekken. Maar. indien de zeelieden door bemidde~ ling van den boardinghouse-master weer worden aangeworven. houdt deze hun achterstallige vorderingen van de hun uitbetaalde gag..-<S af. Vandaar, dat de uit de logementen vertrokken schepelingen trachten... via een anderen werver~logementhouder werk te krijgen. Voor de zeelieden, die met marskramerij wat geld verdienen, bestaat er weinig aanleiding de hooge pensionkosten in de logementen te blijven beta~ 1en. Gezamenlijk wordt dan door een troepje van dezelfde locale afkomst woongelegenheid gehuurden de huurbaas heeft het nakijken. Nu het aantal varende Chineesche immigranten in Nederland sterk is afgenomen, wordt laatstgenoemd systeem meer en meer toegepast. Vooral in Amsterdam en in de provinciesteden worden door de Chineezen zonder bemiddeling van de boardinghouse~masters huizen gehuurd. daar hier in verhouding tot Rotter~ dam meer kooplieden en marskramers wonen. Toen de Chineesche kolonie te Katendrecht er financiëel nog betrekke~ lijk goed voor stond. was het verhuren van woningen aan Chineezen voor de N ederlandsche eigenaars een ware goudmijn. Voor één verdieping (de hier~ boven beschreven twee kamers plus alcoof) konden zij van de Chineesche huurbazen of woninghurende marskramers f 10.......... tot f 20.......... per week bedingen. De huurbazen betaalden deze hooge bedragen zonder verlies te lijden,want zij stopten in een dergelijke etage 15 tot 25 schepelingen en lieten hen voor kost en inwoning "minsten.s f 7 .......... per week betalen (de waarde der verstrekte levensmiddelen en dranken beliep ongeveer f 1. ......... per week). Op deze wijze maakten zoowel de Hollandsche eigenaar als de Chineesche huurbaas goede zaken. Het spreekt vanzelf, dat eerstgenoemde, door zijn huis aan Chineezen te verhuren. eenig risico op zich nam. Want een huis, waarin Chineesche zeelieden of marskramers gevestigd zijn. wordt spoedig voor Europeanen volkomen onbewoonbaar, tenzij het geheel gerestaureerd wordt door het te laten reinigen, bikken, verven en behangen. Is het huis eenmaal aan Chineezen verhuurd, dan behoeft de eigenaar er geen enkele reparatie meer aan te laten verrichten. De handige Chineezen onderhouden alles zelf. Zij verven, witten en timmeren. Thans zijn de huurprijzen der woningen in Katendrecht na den exodus der Chineezen naar de provincie en hun terugkeer naar China sterk gedaald. 10) Zie "Geografische Verspreiding", blz. 31.

55


De huurprijs huurpr ijs van van een een etage etage bedraagt De bedraa gt nu nu voor voor Chineezen Chinee zen f f3.50 3.50 tot tot f f4.50 4.50 per week, week, hetgeen hetgee n lager lager isis dan dan meestal per dergelijke woonruimten meesta l voor voor dergeli jke woonru imten door door Nederl anders wordt wordt betaald. betaald . Nederlanders In Amste rdam zijn de Chineesche Chinee sche zeelieden In Amsterdam zijn de zeelied en steeds steeds grootendeels grooten deels onder~ onder~ gebrac ht geweest gewees t inin de de loRaliteit loRaliteit van gebracht in vande deMaatschappij Maatsc happij"Nederland" "Nede rland"en en ineen een tweeta l huizen huizen van van een een werver~logementhouder. werver~logementhouder. De tweetal kooplieden De Chineesche Chinee sche kooplie den en marskramers, marskr amers, die die inin huizen huizen rondom en rondom de de Bantammerstraat Bantam merstr aat verspreid verspr eid zijn, zijn, betalen thans thans ongeveer ongeve er ff 2.---2.---- tot betalen f 3.---per week voor één etage. tot f 3.---- per week voor één etage. Vermm aa aa k.k. 5.5. Ver Het opiumverbruik. opiumv erbruik . a.a. Het De levensomstandigheden levenso mstand ighede n zijn De zijn voor voor den den ver ver van van zijn zijn vaderland vaderl and zwer~ zwer~ venden Chineeschen Chinee schen zeeman zeeman of venden somber. of handelaar handel aar dikwijls dikwijl s somber . Meestal Meesta l zonder zonder familie levend levend te te midden midden van van een familie een volk, volk, waarvan waarv an hij hij nóch nóch de de taal taal noch noch de de zeden en gebruik en kent, kent, in in voortdurende zeden en gebruiken voortd urende onzekerheid onzeke rheid omtr~nt omtr~nt zijn zijn kost~ kost~ winnin g, uitgebuit uitgebu it door door zijn zijn wervers werver s en winning, en huurbazen, huurba zen, slijt slijt hij hij zijn zijn troosteloos trooste loos bestaan zonder zonder veel veel hoop hoop op op de de toekomst. bestaan deze lieden toekom st. Maar Maar in in deze lieden leeft leeft de de stille stille wensch naar geluk, naar een schoonere schoon ere omgeving wensch dan het grauwe alledaagsche omgev ing grauw e alledaa gsche leven biedt. Een omgeving, omgev ing, waar geen ontbering leven ontber ing meer zal zal zijn zijn en en geen geen vrees. vrees. Waar men met blijmoe dig zelfvertrouwen zelfver trouwe n den dag van Waar blijmoedig van morgen morgen tegemoet tegemo et gaat. Het is wel tragisch, tragisc h, dat zoovele Chineesche gaat. Chinee sche immigranten immigr anten in in Nederland, Nederl and, deze op zich zelf zoo begrijpelijke begrijp elijke wensch~droomen deze grootendeels slechts wensch~droomen grooten deels slechts hebben eren in de verdoo hebben kunnen realise realiseeren verdooving, welke het opiumgebruik hen ving, het opiumg ebruik hen biedt. biedt. Bovend ien is voor velen van de Chinee Bovendien Chineesche de uitputt uitputting na den den sche stokers de ing na zwaren elijken arbeid in een dikwijl zwaren licham lichamelijken dikwijlss tropisc tropische temperatuur een oorzaak he temper atuur een oorzaa k van ebruik 11). van het het opiumg opiumgebruik 11). Naar digen ons Naar deskun deskundigen ons medede mededeelen, veroorzaakt het opiumr opiumrooken in elen, veroor zaakt het ooken in tegenst elling met lgebruik geen tegenstelling met het het Çllcoho Çllcoholgebruik geen agressi agressief en luidruc luidruchtig optreden, ef en htig optred en, doch doch leidt leidt het het na na het het rooken rooken van van een een aantal aantal pijpen pijpen meer meer en en meer meer tot tot een een zekere ing. Hierbij zekere versuff versuffing. Hierbij voelt voelt de de rooker rooker de de zorgen zorgen van van het het aIIedaa aIIedaagsche gsche leven merhan d van leven langza langzamerhand van zich zich afglijd afglijden en voor voor eenige eenige uren uren komt komt zelfs zelfs voor voor en en den grootst en vertwij felde den grootsten vertwijfelde een een zekere zekere levensm levensmoed boven. Zoo Zoo lang lang als als deze deze oed boven. verdoo ving duurt. ..... 12). verdooving duurt...... 12). Dat Dat het het opium opiumgebrUik gebrUik aldus aldus voor voor de de in in Nederl Nederland gevestigde Chineezen. and gevesti gde Chinee zen. welke iddel ook welke dit dit genotm genotmiddel ook in in hun hun vaderl vaderland reeds kenden kenden en en het het op op hun hun and reeds reizen s verhan delen, 13) reizen dikwijl dikwijls verhandelen, 13) een een groote groote aantrek aantrekkingskracht uitoefent, ligt kingsk racht uitoefe nt, ligt voor de hand. Opium~ recher cheurs voor de hand. Opium~rechercheurs verzek verzekerden ons, dat dat voor voor eenige eenige jaren jaren erden ons, 11) ondsrap port over 11) Het Het Volkenb Volkenbondsrapport over het het opium-p opium-probleem constateert, dat het het opiumge opiumgebruik robleem constate ert, dat bruik het t onder het meest meest voorkom voorkomt onder dede zwaar zwaar arbeiden arbeidende koelies, die die bij bij oververm oververmoeidheid de koelies, oeidheid enen ziekte ddel gebrUike n om ziekte dit dit genotmi genotmiddel gebrUiken om hun hun onlustge onlustgevoelens doen verdwijn verdwijnen. voelens tete doen en. Zie: Opium y Comittee : "Opium Zie: Opium Advisor Advisory Comittee: "Opium and and Labour" Labour", blz. 59. 59. , blz. 12) , blz. 12) Verg!. Verg!. "Opium "Opium and and Labour" Labour", blz. 59-64. 59-64. 13) 13) Zie Zieblz. blz. 76. 76.

5656


Afb. 7.

Een opium-kit in de Banta mmerstraa t (A m sterdam) tijde ns een onderzoek door de politie. Een der rookers is opgeschrikt; op d e n voorgrond ingrediënten voo r h et opium schuiven.

Afb. 8.

De versch illende benoodigdheden voor het opiumrooken: op den voorgrond pijp e n lucifers, daarachter het o lie lam pje m e t lam peglas. Verd e r p apieren vuu raanstekers met schaartje.


naar hun opvatting meer dan 75 % der Chineesche bevolking van Katendrecht zich aan het rooken van opium te buiten ging. Gelukkig is dit gebrUik thans sterk afgenomen, ten deele door de minder gunstige economische omstanddigheden der kolonies. doch ook omdat onder de Chineezen in Nederland de anti-opium-actie, welke de Chineesche regeering in China voert 14), vrijwillige navolging gevonden heeft. Vooral onder de jongeren neemt het opiumgebruik af. Tevens is het merkwaardig, dat het opiumgebruik van de locale groepen der Chineesche immigranten in Nederland verschilt. De meer emotioneele en in hun hartstochten moeilijker te bedWingen Zuid-Chineezen zijn de felste rookers (Cantonneezen, Hainanneezen, Foetsjouers ); onder de Noord-Chineezen is het opiumgebruik van veel geringer beteekenis. Laatstgenoemden verachten hun Zuidelijke landgenooten dan ook om hun onmatigheid . .Het opiumrooken gaat als volgt in zijn werk 15): Rondom de opening aan het middenstuk van de lange zware pijp wordt de kleverige opium gesGreken, die uit de 'p erkamentpap:iertjes van de. \in den handel zijnde pakjes wordt gehaald 16). Het uiteinde van dit middenstuk wordt dan boven een olielampj'e gehouden, waarvan de hitte de opium doet smelten. Door de pijpopening worden dan de opiumdampen geïnhaleerd. Een matig rooker gebruikt per dag twee pakjes van pLm. 2 gram à 50 cent. Na het gebruik van een vijftal pakjes treedt doorgaans een versuffing in. De opiumasch wordt uit de pijpekoppen geklopt en voor f 5.- à f 6.- per ons opnieuw verkocht. Soms wordt de opium, met zout tot pillen gedraaid, ingenomen. Deze methode van gebrUik komt echter onder de Chineesche immi- . granten in Nederland weinig voor. b.

Het Kansspel.

De Chineezen zijn steeds om hun dobbellust bekend geweest en de Chineesche immigranten in Nederland maken hierop geen uitzondering. In hun grootste kolonie te Rotterdam bevinden zich talrijke speelhuizen, die den geheelen dag en tot 1 uur 's nachts geopend zijn. Over gebrek aan belangstelling hebben deze inrichtingen niet te klagen. Voortdurend bevindt zich een dichte menigte Chineezen, waaronder zich zelden een Europeaan mengt. rondom de speeltafels. In tegenstelling met Amsterdam, heeft de politie te Rotterdam de uitoefening van het speelhuisbedrijf door Chineezen in enkele gevallen toegestaan. Viermoedelijk niet ten onrechte acht zij het beter, dat het hazardspel in het openbaar en onder controle wordt uitgeoefend, dan op clandestiene wijze. De houders van deze speelbanken zijn meestal 1-3 14)

15) 16)

Deze actie vormt een onderdeel van de onder Tsjang-Kai-tsjek's leiding ontstane New Life Movement, welke een verbetering van de moraal in het hedendaagsche China nastreeft. Zie nevenstaande foto. Zie voor handel en bereiding opium blz. 76.

57


betrekkelijk rijke Chineezen, die door opiumsmokkelarij of door hun econo~ mische relaties met de machtige shipping~masters eenig vermogen verworven hebben. Ieder van hen brengt f 200.- tot f 1000.- voor het kapitaal der speelbank in. Een bezoek aan een dergelijk Chineesch speelhuis, waar wij, dank zij de medewerking der Rotterdamsche politie, toegang konden verkrijgen, toonde ons den gang van zaken in deze gelegenheden. Zij bestaan meestal uit een tweetal kamers . In de voorkamer worden loten voor het loterijbedrijf verkocht. 17). Tevens krijgen de bedienden van den bankhouder gelegen~ heid de binnenkomende bezoekers even op te nemen, alvorens zij in de ach~ terste kamer worden toegelaten, waar de speelbank is gevestigd. Hier beoefent men het beruchte ,.fan~tan" spel. Een sterke electrische lamp be·· schijnt een groote vierkante tafel, waar omheen in dichte rijen aandachtig kijkende Chineezen staan. Op de tafel liggen in ordelooze hoop en waarde~ looze koperen speelmunten verspreid. Zij dienen niet als fiches, maar als hulpmiddel bij het spel. Telkens wordt door den bankhouder een metalen kop over een aantal munten geplaatst. Vervolgens strijkt hij met een stokje alle koperstukjes weg, die niet volkomen door den kop bedekt worden. De spelers moeten dan raden, hoeveel munten boven een veelvoud van vier onder den kop liggen. Daarna wordt deze weggenomen en terwijl de opwin~ ding voortdurend stijgt, begint de bankhouder telkens bij vier stuks tegelijk de munten weg te nemen. Met breeden grijns incasseeren tenslotte diegenen, die het juiste overschot hebben geraden, hun winst, nadat het laatste hoopje van vier is weggenomen. De verliezen, die aan deze speelbanken geleden worden, zijn naar verhouding tot de geringe middelen, waarover de Chi~ neesche immigranten doorgaans beschikken, soms zeer groot. Voor eenige jaren, toen de gages nog hoog waren en de opiumsluikhandel bloeide, is het herhaalde malen voorgekomen, dat door één Chinees honderden guldens aan de speeltafel op een avond verloren werden. Thans bedragen deze sommen zelden meer dan f,10.- à f 20.-. Dit zijn voor de tegenwoordige kolonies echter nog vrij hooge bedragen. Een meer onschuldige uiting van de Chineesche dobbellust zijn de lote~ rijen, die zoowel in Amsterdam als Rotterdam twee à drie malen per dag onder de daar verblijvende immigranten georganiseerd worden. De loterij~ bazen houden, vooral in Rotterdam, doorgaans tevens een speelhuis. Zij nemen een aantal loterij~agenten in dienst, die tegen commissie met loten onder de bevolking der Chineezenkolonies gaan venten. Op ieder lot is een aantal letterteekens aangebracht. De kooper van een lot heeft het recht er tien letters op aan te strepen, hetgeen 25 cent kost. De loterij~agent noteert deze letters dan op zijn lijst. Is het uur van de trekking gekomen, welke in Rotterdam om drie uur, acht 17)

58

Zie ook blz. 94.


uur en tien uur n .m. plaats vindt, dan verzamelen zich degenen, die loten ge~ kocht hebben, in de woning van den loterijbaas. Deze heeft zich voor deze gelegenheid in een klein hokje opgesloten, waarin zich enkele kijkgaatjes bevinden. De lotenkoopers gluren hierdoor om den loterijbaas t~ controleeren, terwijl deze in een grooten bak grabbelt, waarin zich taIIooze letterteekens bevinden. De loterijbaas pakt achtereenvolgens een zeker aantal lettertee~ kens op en plakt ze aan den binnenwand van zijn hok. Naarmate de kooper van een lot meerdere letterteekens heeft aangestreept, gelijk aan die, welke de loterijbaas opplakt, is de aan eerstgenoemde uit te keeren prijs grooter. Bij groote deelname komt het geregeld voor, dat prijzen ten bedrage van f 2000 . worden uitgekeerd. .-J

c.

Bioscoopbezoek.

De Westersche omgeving, waarin de Chineesche immigranten in Neder~ land leven, heeft hun vermaken in zooverre beïnvloed, dat zij hen, indien zij hiertoe de middelen bezitten, tot geregelde bioscoopbezoekers maakt. Dik~ wijls kan Imen ze, vooral in Rotterdam, in de goedkoopste bioscooptheaters aantreffen, vergezeld door N ederlandsche vriendinnen. Onze gele gasten zijn er blijkbaar niet ten onrechte van overtuigd, dat bioscoopbezoek het contact met de zwakke sexe vergemakkelijkt. B.

De Klassenvorming 18).

De ongunstige levensomstandigheden, waarin de Chineesche zeelieden verkeeren en de groote onbillijkheden die bij hun aanmonstering geschieden, doen de vraag rijzen of de Chineesche schepelingen zich niet als een onder~ drukte klasse beschouwen, waarvan de leden slechts door gezamenlijke actie hun lot verbet~ren kunnen. 19) Is men van meening, gelijk de schrijver van dit werk, dat van klassensplitsing slechts gesproken kan worden, wanneer in de zwakste economische belangengroepen een solidair klassebewustzijn ontstaat . 20), dan is de klassensplitsing in de Chineesche zeeliedenkolonies weinig geprononceerd. Wel worden de wervers door de schepelingen dikwijls bitter gehaat, zoodanig zelfs dat moordaanslagen op de shipping~masters gepleegd worden 21) , doch deze individueeIe woede~uitbarstingen zijn geen uitingen van een bewust klassegevoel. Collectieve acties der zeelieden, in den vorm van stakingen of boycots met het doel de macht van de wervers te breken Zie voor den economischen achtergrond van een eventueele klassenvorming bij de Chineesche zeelieden, Hoofdstuk lil. 19) Zie bladz. 39. 20) Verg!. Freyer, blz. 264-266. 21) Zie Criminaliteit, blz. 83. 18)

59


en hun uitpersingen te verhinderen, zijn in de Chineezenkolonies, voorzoover bekend, niet voorgekomen. De oorzaken hiervan zijn dezelfde, die ook in China het vormen van een machtige arbeidersklasse in den weg staan. 22). De familiale en locale banden zijn ook voor deze zoo ver van hun vaderland levende Chineezen zoo sterk, dat een optreden van alle Chineesche zeelieden in solidaire klas~ sensamenwerking, er door verhinderd wordt. Een staking bij één bepaalde locale groep zou gemakkelijk genoeg gebroken kunnen w~rden met behulp van plaatsvervangers, afkomstig uit een andere streek of provincie. Het bovenstaande moge een verklaring geven, waarom de communistische propaganda, die vooral voor eenige jaren door Nederlandsche communisten en Chineesche studenten uit Parijs ijverig in Katendrecht gevoerd werd, zoo goed als geen succes heeft gehad. De Chineesche zeelieden staan onver~ schillig tegenover de idealen van deze wereldhervormers en zijn tot nu toe weinig beïnvloed door de communistische Chineesche kranten, die vóór 1933 vanuit Hamburg ons land bereikten en thans vanuit New Vork en Parijs, Katendrecht worden binnengesmokkeld. De machthebbende klasse, de zeelieden~wervers en de logementhouders, toont meer eenheid. Zij heeft tot nu toe iedere reorganisatie van het aan~ monsteringssysteem weten te voorkomen. De voornaamste bestuursfuncties van de verschillende vereenigingen zijn in haar handen.

Van een klassensplitsing bij de in Nederland woonachtige Chineesche kooplieden en marskramers, kan nog minder gesproken worden dan bij de zeelieden. Slechts weinigen van de Tsje~kiang~marskramers beschikken over eenig vermogen. Dit is wel het geval met de kooplieden uit Sjan~toeng , doch hun handelszaken zijn meestal op patriarchale wijze georganiseerd, zoodat van eenig collectief klassebewustzijn van hun meestal korten tijd in Nederland verblijf houdend kantoor~ en reizigerspersoneeL tot nu toe niets gebleken is.

c.

De Verhouding der Sexen en de Gezinsvorming.

Het behoeft geen verwondering te wekken, dat de verhouding der sexen steeds een der grootste problemen voor de Chineesche immigranten in Nederland is geweest. Immers, noch de zeelieden, noch de handelaren van Chineesche nationaliteit, die zich in ons vaderland vestigden, zijn in 22)

60

Verg!. Lowe Chuan Hua, blz. 49 en Van Heek, blz. 412.


staat geweest een levensgezellin te kiezen van hun eigen ras. In Nederland bevinden zich zoo goed als geen Chineesche vrouwen. De zwakke sexe telde b.v. in 1932 onder de 1200 leden der Chineesche kolonie te Katendrecht slechts één vertegenwoordigster. Het zeelieden~marskramer~handelsreiziger~ beroep, dat de Chineezen in ons land hoofdzakelijk uitoefenen, is niet voor vrouwen geschikt, terwijl de Chineesche immigranten in Nederland, wegens de hooge kosten en moeilijkheden, zelden hun vrouwen en kinderen mee~ nemen, indien zij gehuwd zijn. Ook de industrie~arbeiders in China, die eenige jaren lang hun landelijk geboortedorp verlaten om in de steden te leven, handelen op dezelfde wijze. 23) De ongehuwde inwoners der Chineesche kolonies in Nederland hebben het steeds zeer betreurd, dat het voor hen zoo moeilijk was, een echtgenoote te vinden. Want de natuurlijke drang tot gezinsvorming wordt bij de Chi~ neezen nog versterkt door het feit, dat, volgens hun opvattingen, voor de zielerust der afgestorvenen slechts offers mogen worden gebracht door de mannelijke nakomelingen van de overledenen welke hun naam dragen 24). Wie zou de steeds zwervende Chineesche handelaren of zeelieden in Ne~ derland, zoo ver van het Rijk van het Midden verwijderd levende, dan in zijn voorouder~ritueel gedenken, wanneer deze emigranten zonder zoons van hun naam na te laten, in den vreemde zouden zijn gestorven? "Er zijn drie vergrijpen, die met de kinderlijke gehoorzaamheid in strijd zijn" leert de Chineesche wijsgeer Meng~tze (Mencius). "Zonder nakomeling~ schap te sterven, is wel het ergste van deze". Daar zich onder de drieduizend Chineesche immigranten, die zich voor korteren of langeren tijd in Neder~ land vestigden, hoogstens een tiental vrouwen bevond, ligt het voor de hand, dat deze zwervers zich dubbel inspanden om blijvende betrekkingen met Europeesche vrouwen aan te knoopen. De rijke scheepsliedenwervers en huurbazen der Cantonneezen, zoowel als de vermogende Noord~Chineesche kooplieden, gaven hierbij het voorbeeld. Zij waren doorgaans het langst in Nederland gevestigd, spraken Nederlandsch of Engelsch, en oefenden ook door hun grooten rijkdom een zekere aantrekkingskracht uit op de jonge meisjes in de armoedige stadswijken van Rotterdam en Amsterdam, waar zij woonden. Enkele huwelijken en een grooter aantal concubinaten w;aren hiervan het gevolg. Genoemde Chineezen huurden voor hun Europeesche vrouwen of maîtresses keurige burgerhuizen in de nabijh'dd van de Chineezemyijken en stonden hun vooral vóór de malaisejaren een zeer luxueuze levenswijze toe 25). Doch ook de minder vooraanstaande leden der Chineesche kolonies in Nederland wisten met N ederlandsche vrouwen blijvende betrekkingen aan te knoopen. Thans 23) Verg!. Van Heek, blz. 362. 24) Zie Duyvendak "China tegen de Westerkim", blz. 204. 25)

Zie blz. 40. 61


zijn ongeveer een vijftigtal van deze verhoudingen in Nederland bekend. n.l. 13 huwelijken en 19 concubinaten in Rotterdam. en een tiental huwelijken en een ongeveer gelijk aantal concubinaten in Amsterdam. De meeste Europeesche vrouwen van de in ons land gevestigde Chineezen zijn van Nederlandsche nationaliteit. Enkele van haar zijn Engelsehen of Fransehen. Uit onze enquête bij de verschillende politie~autoriteiten in de provincie blijkt. dat de Chineezen in ons land zoo goed als geen verhoudingen met Europeesche vrouwen aanknoopen buiten de groote steden. waar zij het best met de inwoners der volkswijken bekend zijn. 26). Hoe zoekt de Chinees in Nederland met Europeesche vrouwen contact? Zijn geslachtelijk verkeer blijft in ons land geenszins tot het bezoeken van prostituées beperkt. Want in de hier gevestigde Chineesche kolonies zijn dikwijls huwelijken en concubinaten tot stand gekomen. die van blijvenden aard en naar omstandigheden gelukkig blijken te zijn. Men zou zich hierover kunnen verbazen. wanneer men bedenkt. dat man en vrouw. welke aldus gedeeltelijk de tegenstellingen overbruggen. welke de twee rassen scheiden. elkaar soms nauwelijks of in 't geheel niet verstaan. Maar: "Zij verstaan elkaar door de taal der ziel". merkte een van onze zegslieden op. Al zijn de beweeggronden. welke tot deze betrekkingen leiden. niet altijd op liefde gebaseerd. dikwijls dragen zij toch bij tot de verhooging van het geluk van de mannen en vrouwen. die deze verbintenissen sloten. Hier kan een schets van het maatschappelijk milieu. waarin deze relaties ontstonden. verduidelijkend werken. Gelijk reeds opgemerkt. 27) is de bevolking van de havenwijken in Katendrecht steeds gewoon geweest. vreemdelingen in haar omgeving te zien. Niet alleen vertegenwoordigers van het blanke ras. zooals Duitsehers. Engelsehen. Noren. Esthen en Grieken. doch ook kleurlingen. gelijk Arabieren en Javanen bewoonden geregeld na hun afmonstering deze Rotterdamsche havenbuurt. Minder dan in eenige andere stadswijk in Europa. werd een dergelijke bont,e mengeling van nationaliteiten en rassen door de inheemsche bevolking met afkeer gadege~ slagen. Daarbij kwam. dat de Chineezen zich doorgaans van hun nogal ruwe blanke collega~varensgezellen onderscheiden door hun bescheiden en voorkomend optreden. hun welverzorgd uiterlijk en --- ten tijde der hausse~ jaren --- hun keurige. smaakvolle kleeding. Geen wonder. dat zij de opmerk~ zaamheid trokken der jonge Nederlandsche meisjes. dochters van haven~ werkers en kleine ambachtslieden. die in hun nabijheid woonden. Er heersch~ te naar omstandigheden welstand in de Chineezenkolonie vóór 1930. de smokkelhandel bracht groote winsten. de zeemansgages waren volgens Chineesche begrippen hoog. De zeelui lieten het geld rollen en vele Neder~ landsche families hadden er geen bezwaar tegen. met die vriendelijke. keurige 26) 27)

62

Zie enquête t.o. blz. 106. Zie blz. 19.


Chineezen om te gaan, welke zulke goede klanten waren en dikwijls van hun reizen prachtige geschenken in den vorm van Sjantoengzijde of porce~ leinen vazen meebrachten. In het voor Westersche invloeden nog onontsloten China huwen de ouders nog steeds hun dochters zonder haar voorkennis uit. Vandaar, dat de Chineezen in het beginstadium van hun liefdesbetui~ gingen hun attenties hoofdzakelijk aan den vader en de moeder van het begeerde meisje bewezen, hetgeen door de ouders -- hieraan niet gewend! zeer op prijs werd gesteld. Vanuit betrouwbare bron werd ons het volgende typische relaas gegeven, hoe onder dergelijke omstandigheden. liefdesbetrek~ kingen tot stand komen. , "De Chineezen waren welkome gasten en gingen graag op bezoek waar jonge "en mooie meisjes waren. Voor de ouders brachten ze mooie en waardevolle geschenken "mede en ook snoeperijen voor de dochters. En deze Chineezen waren 0 zoo lief en snoezig "in de oog en der meisjes. Ze wilden heel graag de Hollandsche taal aanleeren om gemak~ "kelijker met de ouders en de meisjes te praten. De broer van een of ander meisje vond "het leuk, om aan de Chineezen Hollandsch te leeren maar leuker vonden de meisjes het "zelf. Terwijl de gele broeders vlijtig leerden. werden vele meisjes meer en meer verliefd. "de een op de kleine handjes. een ander op de fijn gevormde voetjes. anderen op de goed "verzorgde. pikzwarte haren, Of er wezenlijke oprechte liefde in het spel was? In elk geval "speelde het geld ook een rot. Ze vonden het prettig met toestemming der ouders een "wandeling te maken. in een restauratie te gaan dineeren. met hun vrienden naar de bioscoop "te gaan. Indien iemand de ouders waarschuwde. zeiden deze: ,,0. nooit zullen wij toe~ "stemming tot een huwelijk geven. Wat denken de Chineezen wel om met onze dochter te "trouwen? Neen. dat nooit." En ziet op een goeden dag bemerkten ze. dat de ooievaar op "komst was. Wat nu? Die beesten van Chineezenl Fatsoenshalve werd in vele gevallen "aan het arme meisje het huis ontzegd (hetgeen niet belette. toen de ouders in latere tijden "inzagen. hoe gelukkig hun dochter was. dat zij berouw kregen hun dochter buiten de deur "te hebben gezet). Het jonge paar betrok een woning en leefde in afwachting. dat hun "papieren voor het huwelijk in orde waren."

De Chineezen waren, in tegenstelling met hun collega~Don Juans met blanke huid, doorgaans steeds bereid, een bestaande liefdesverhouding in een huwelijk om te zetten. De oorzaak hiervan noemden wij reeds. Hun vooroudergeloof doet bij hen de wensch naar legitieme ' kinderen opkomen, welke hun naam dragen. Vandaar, dat de in Nederland gevestigde Chineezen, slechts een wettig met een Chinees getrouwde vrouw, als een der hunnen beschouwen. Slechts deze wordt bij het overlijden van haar man door de leden van zijn vereeniging 28) gesteund; de Nederlandsche vrouw, die in concubinaat met een Chinees geleefd heeft. ontvangt van diens landgenooten slechts één enkele uitkeering bij zijn overlijden. Dat lang niet alle concubinaten zich tot een huwelijk ontwikkelden, vindt meestal niet zijn oorzaak bij de Chineezen, doch vaak bij de verschil~ lende juridische moeilijkheden. die zich bij het sluiten van deze internationale huwelijksv·e rbintenissen voordoen. 118)

Zie blz. 34.

63


Wat de juridische moeilijkheden betreft: de Chineezen zien, in verband met de in vele dee1en van hun land nog bestaande polygamie, er niet het minste bezwaar in, een Chineesche zoowel als een Nederlandsche echtgenoote te bezitten. Dit is echter vanzelfsprekend in strijd met de Nederlandsche wet, zoodat, alvorens een Chinees in Nederland kan trouwen , hij duidelijk moet kunnen aantoonen, niet reed~ in China gehuwd te zijn. Vroeger werd hiervoor slechts als bewijs een brief van de ouders van den adspirant-bruidegom geëischt, waarin verklaard werd, dat deze niet gehuwd was. Hierbij konden gemakkelijk falsificaties voorkomen. Zoo schred onlangs een in Nederland gevestigde zeeman, die trouwen wilde, zelf bovengenoemde bevestiging van zijn ouders, gaf deze aan een vriend mede, die naar China reisde 'e n liet het .. ouderlijk schrijven" daar posten. Er zijn op Katendrecht minstens drie gevallen bekend van Chineezen, die op deze wijze N ederlandsche vrouwen trouwden, hoewel zij ook in China gehuwd waren. Een van hen had zelfs twee Chineesche vrouwen. Teneinde dergelijke misstanden in het vervolg te voorkomen, worden thans van een Chinees, die een Nederlandsche vrouw wenscht te trouwen, bewijsstukken van de Chineesche autoriteiten gevraagd, dat eerstgenoemde niet in China gehuwd is. Het verkrijgen van dergelijke officiëele bescheiden verçischt veel tijd en geld en werkt het aangaan van deze internationale huwelijken tegen.

Over het algemeen schijnen de Chineesch-Nederlandsche huwelijken en liefdesverhoudingen niet ongelukkig te zijn, al zijn zij ook door de vrouw dikwijls onder invloed van financiëele factoren aangegaan. De toenemende werkloosheid onder de N ederlandsche bevolking van Katendrecht, na het begin van de economische crisis in 1929, heeft zonder twijfel het contact tusschen N ederlandsche vrouwen en de min of meer vermogende Chineezen in deze wijk bevorderd. Doch de financiëele factor is niet altijd doorslaggevend. Een met een Chinees gehuwde N ederlandsche vrouw verklaarde aan een zendeling: " De Chinees is altijd eerbiedig, behandelt ons nooit ruw " zooals andere mannen doen, is nooit dronken , houdt van ons en onze "kinderen en is, als hij geld heeft, vrijgevig. Hij wil nooit hebben, dat wij "verdriet hebben en als hij zorgen heeft, draagt hij die in het hart om ons .. niet te verontrusten." Men hoede zich er voor, in verband m'e t bovenstaande mededeeling, de verhouding van Chineezen en Europeesche vrouwen wat al te idealistisch te beschouwen. Het komt dikwijls voor, dat, vooral onder hun tegenwoordige, ongunstige economische omstandigheden, de in Nederland gevestigde Chineezen door hun Europeesche vrouwen verlaten worden. Ook kan het voor een gelukkig huwelijksleven niet bevorderlijk zijn, dat vele Chineezen na hun trouwen in de boardinghouses blijven leven en hun vrouwen kinderen alleen 's av'o nds en 's nachts bezoeken. Ook de taalkwestie brengt 64


Afb. 9. 9. E E en en met met een een Chinees geh u wde Nede rlandsche vrouw met haar haar kinderen. kinderen. Afb.

wone vrouw,wone Belgischevrouw, eenBelgische meteen Chineesmet Afb. n nuituithet ndnd èè eenChinees vaneen huwelijkvan hethuwelijk gebore Kinderengebore Afb.10.10. Kinderen meisjes. merkenbijbijdedemeisjes. t optetemerken duidelijksop het teteKatendrecht. Mongoolsche tretre kkkk e ne nzijn duidelijkst zijnhet Mongools che De Katendrec ht.De


eigenaardige moeilijkheden mede. Man en vrouw verstaan elkaar slechts zeer gebrekkig of in 't geheel niet. Gesproken wordt door hen een voor buitenstaanders meestal onbegrijpelijk mengsel van Pidgin~Engelsch en Nederlandsch, dat volgens deskundigen slechts op zeer primitieve wijze het overbrengen van gedachten tusschen de echtgenooten mogelijk maakt. Niettegenstaande de vele minder gewenschte verschijnselen, die zich bij het samenleven van N ederlandsche vrouwen met Chineezen voordoen, is het toch een gunstig teeken, dat van de dertig vrouwen te Katendrecht, die met Chineezen gehuwd zijn of in concubinaat leven, zich slechts een drietal geregeld aan prostitutie schuldig maakt. Het ligt voor de hand, dat deze Chineesch~Europeesche huwelijken in verband met bovengenoemd Chineesch voorouder geloof. met vde kinderen gezegend worden. Uit de dertig te Rotterdam geregistreerde huwelijken en concubinaten zijn een tachtigtal kinderen gesproten, die althans uiterlijk meer de kenmerken dragen van het Mongoolsche dan van het Blanke ras. Hun gelaatsvorm, haarkleur en amandelvormige oogen, herinneren aan hun Chineesche vaders, slechts hun lichtere huidstint is een bewijs van hun gedeeltelijk Europeesche afkomst. 29). Vanzelfspràend is de vader het meest trots op zijn zoontjes, die een'S de continuïteit van zijn familienaam zullen voortzetten. De jongetjes worden dan ook het liefst door hem op een wandeling meegenomen. De Hollandsche moeders zorgen er echter wel voor, dat dit voortrekken niet te ver wordt doorgevoerd. De meeste van deze kinderen verkeeren naar het oordeel der zendelingen, die veel met hen omgaan, in goede physieke en psychische conditie; een oordeel van medici staat echter niet te onzer beschikking. De kinderen toonen een groot saamhoorigheidsgevoel: op de Neder~ landsche scholen, waar hun medeleerlingen hen in verband met hun afwijkend uiterlijk nogal eens plagen, helpen zij elkaar, wanneer hun afkomst beleedigd wordt. Het lot van deze halfbloeden laat zich duister aanzien. Staats~ rechtelijk zijn het Chineezen, vreemdelingen in het land, waar zij wonen. Bij de verscherping van het werkloosheidsvraagstuk, zullen zij vermoedelijk in de toekomst arbeid in China moeten zoeken. Vandaar dat de in Rotterdam werkzaam zijnde zendelingen getracht hebben, deze kinderen Chineesch te laten leeren, hetgeen wegens gebrek aan middelen helaas moest worden gestaakt. Niet zonder medelijden beschouwt men deze exotische kleinen, voor wie niet gemakkelijk een passend milieu gevonden zal kunnen worden.

29}

Verg!. nevenstaande foto's.

65


Uit bovengenoemde cijfers blijkt. dat nauwelijks 5% der in Nederland gevestigde Chineesche immigranten relaties van langeren duur met Euro~ peesche vrouwen onderhoudt. Dat. in verband hiermede. sexueele afwijkingen dikwijls voorkomen. is begrijpelijk. Homosexualiteit is door een van onze zegslieden in de Chineesche logementen herhaaldelijk geconstateerd. Dit pa~ thologische verschijnsel. dat ook in China zeer algemeen is 30). wordt door de ongunstige woning toestanden 31) bevorderd. In Katendrecht is onder de Chineezen een schandknaap bekend. die aan zijn landgenooten tegen be100ning zijn diensten aanbiedt. . Ook het opiumverbruik wordt in de Nederlandsche Chineezenkolonies vermoedelijk gestimuleerd. door den geringen omgang met vrouwen. D.

De Gezondheidstoestand.

De gezondheidstoestand der Chineesche immigranten in Nederland laat naar het oordeel der artsen. die hen medisch behandelen. zeer veel te wenschen over. W 'a nneer wij hiervan de oorzaken willen nagaan. dienen wij in de eerste plaats niet te vergeten. dat de leeftijdsopbouw der bevolking van de Nederlandsche Chineezenkolonies (vooral in de groote haven~ steden) toont. hoe zeer deze vreemdelingen. volgens Chineesche begrippen. verouderd zijn.

Leeftijdsopbouw van 1147 Chineesche zeelieden, in Nederland verblijvende, welke in 1936 te Rotterdam geregistreerd waren:

I

Leeftijd

van van van van van van van van van van

15-20, jaar 20-25 25-30 30-35 35-40 40-45 45-50 50-55 55-60 60-65

.. . ..

.. .. . . . .

.

Aantal

2 14 143 236 252 208 185 80 16 11

--

1147

66

In pct. van het totaal

0.2 1.3 12,5 20.6 21.9 18.1 16.1 6.9 1.4 1.-100.-

J. J. Matignon. arts van de Fransche legatie te Peking. in zijn werk Superstition. Crime et Misère en Chine. blz. 255. Zie blz. 50.

30) Verg!. het artikel van Dr. 31)

I


Afb. 11. Leeftijds-opbouw van 1147 Chineesche zeelieden. (Zie stat. blz. 66). 250/0

20 0/0

15

0/0

10

0/0

5 010

LEEPTI)D:

15/20

20/25

25130

30/35

35/'10

'10/45

'151SO

SO/55

55/fIJ

fIJ/M

Uit bovenstaande cijfers blijkt, dat minstens 43% der bovengenoemde Chineesche immigranten den leeftijd van 40 jaar overschreden hebben, een ouderdom waarop de Chineesche handarbeider, wegens de ongunstige levensomstandigheden waaronder hij doorgaans verkeert, teekenen van verzwakking en gering weerstandsvermogen begint te toonen. Het beste bewijsmateriaal voor den slechten gezondheidstoestand der Chineesche immigranten vormen wel de documentatie~archieven der Rot~ terdamsche havenpoliklinieken van de Vereeniging voor Tropische Genees~ kunde. Een van deze poliklinieken bevindt zich aan de Leuvehaven; de andere, die inmiddels is opgeheven, was in de vreemdelingen wijk te Katen~ drecht gevestigd. Daar zij aldus op geringen afstand van de Rotterdamsche Chineezenkolonie liggen, zijn deze instellingen geregeld door Chineesche zeelieden en marskramers bezocht. De Chineezenvereenigingen zenden al haar Rotterdamsche leden, die ernstig ziek zijn, naar genoemde poliklinieken, die in 1935 122 Chineezen behandelden voor de volgende ziekten: 67


interne aandoeningen (vooral tuberculose in haar verschillende vormen) . . . . 50 chirurgische aandoeningen 14 huidaandoeningen 9 geslachtsziekten . ' . . . 59 (syphillis 29) (gonorrhoe 30) (Een vergelijking met gegevens over den gezondheidstoestand der Nederlandsche bevolking wordt hier achterwege gelaten. daar hiervoor de Chineesche immigrantengroep te gering in aantal is).

Wanneer men rekening houdt met het feit. dat in 1935 de Rotter~ damsche Chineezenkolonie ongeveer 600 leden telde. dan geven dergelijke cijfers al een zeer ongunstig en indruk van den gezondheidstoestand der Chineezen. zelfs indien men bij deze bevolking eenige honderden rond~ reizende marskramers optelt. Onder de bovengenoemde 50 .. interne aan~ doeningen" namen tuberculeuze infecties een zeer belangrijke plaats in. Zoo bevestigen deze cijfers den algemeenen indruk der artsen. die vele Chineesche immigranten onderzocht hebben. dat de gezondheidstoestand der Chineezen slecht is en dat zij hoofdzakelijk aan tuberculose en geslachts~ ziekten lijden. Het vele voorkomen van deze ziekten kan grootendeels uit het milieu en de levenswijze der Chineezen verklaard worden. De tuberculose .. de vale gezellin der armoede" moet op deze ondervoede. slecht behuisde. opium rookende Aziaten. die aan ons kil en guur klimaat niet gewend zijn. wel vele slachtoffers maken. 32). Wat de venerische ziekten aangaat. hun verbreiding wordt door het ongeregelde leven van de zwervende Chineesche zeelieden en marskramers. die vrijwel aHe ongehuwd zijn 33). ten zeerste bevorderd. In de havensteden. waar zij hun gage verteren. worden deze vre,e mdelingen maar al te dikwijls het slachtoffer van prostituées. die hun niet alleen hun weinig financiëele middelen afhandig maken. doch hen tevens met geslachtsziekten infec~ teeren. 34). De beteekenis der venerische ziekten onder de Chineesche immigranten wordt wellicht het duidelijkst geïllustreerd door het feit. dat in boven~ genoemde Rotterdamsche haven poliklinieken van 1930 tot 1935 niet minder dan 1025 Chineezen zijn behandeld. die aan geslachtsziekten leden. Wan~ neer men rekent. dat gedurende die tijdsperiode van economische malaise het aantal doorreizende Chineesche zeelieden in onze havens gering was en de Nederlandsche Chineezenkolonies tezamen gemiddeld in die Jaren ongeveer 2500 ....... 3000 leden telden. dan toonen deze cijfers wel een zeer somber beeld. Dr. Hermans. hoofd van de dermatologische afdeeling 32) 33) 34)

68

Verg!. gegevens over voeding. behuizing en opium misbruik op blz. 47. 49 en 55. Zie verhouding der sexen. blz. 61. Besmetting van prostituées door Chineezen komt ook voor.


van het ziekenhuis voor scheeps~ en tropische ziekten te Rotterdam. schat aan de hand van deze gegevens. dat minstens 25 % van deze oosterlingen venerisch besmet zijn. Wanneer men er rekening mee houdt. dat de Chineezen zich niet gaarne door vreemden medisch laten behandelen en vaak de venerische ziekten. waaraan zij lijden. met eigen middelen trachten te genezen. dan ligt het geïnfecteerde percentage vermoedelijk nog beduidend hooger dan bovengenoemd minimum~cijfer . Het is niet onwaarschijnlijk. dat 40-50 % der Chineesche immigranten in N.ederland venerisch besmet zijn . Het mag daarom een groot geluk voor de N ederlandsche volksgezondheid genoemd worden. dat de Chineesche marskramers. die zich vooral sedert 1932 over ons land verspreid hebben. blijkens de antwoorden in onze enquête~lijst 35) waarschijnlijk zoo goed als geen sexueele betrekkingen onderhouden met Nederlandsche vrouwen buiten de groote havensteden . . Aan de pl.m. 100 kinderen. dIe in Amsterdam en Rotterdam uit Neder~ landsch~Chineesche huwelijken geboren werden. zijn uiterlijk geen kenmerken van geërfde geslachtsziekten op te merken. Een algemeen onderzoek naar hun gezondheidstoestand is tot nu toe echter nog niet ingesteld. Een andere ernstige ziekte in de Chineezenkolonies. die echter slechts incidenteel slachtoffers maakt. is de beri~beri. Gelijk bekend wordt deze kwaal veroorzaakt door het uitsluitend gebruik van rijst. waaraan het vitaminehoudende zilvervlies ontbreekt. Het komt nog al eens voor. dat in de Chineesche logementen naast de gebruikelijke rijstvoeding geen voldoende vitamine~houdende levensmiddelen (b.v. groente of versch vleesch) worden verstrekt. Deze misstand heeft eenige jaren geleden een ernstige beri~beri epidemie ten gevolge gehad. welke een tiental slachtoffers maakte. Het is noodzakelijk op deze plaats nader in te gaan op de gevolgen van het opium rooken op de gezondheid van de Chineesche immigranten. Wij wezen er reeds op. dat volgens het oordeel van deskundigen het opium~ gebruik de weerstandskracht der rookers tegen tuberculeuze infecties verzwakt. Het rapport van de " Commission of Enquiry into the Control of Opium smoking in the Far East". dat op voorstel van den Volkenbonds~ ra-a d werd uitgebracht. geeft een duidelijk overzicht van de nadeelige gevolgen van het opiumgebruik: " Gradual weakening of the body, disorganisation and ultimately ruin of the "digestive system, chronic and eventually organic constipation, the general lowering "of vitality, often sexual debility. even impotence and extreme emaciation. The "Commission also observes that smoking leads to neglect of health, and the spreading "of such diseases as syphilis, tuberculosis and pyorrhea through the pipes used for "smoking." 36) 35) 36)

Zie enquêtelijst t.o. blz. 106. Verg!. "Opium and Labour", blz. 58.

69


Genoemd rapport vestigt de aandacht op de tragische wisselwerking tusschen het opiumgebruik en den gezondheidstoestand der schuivers. Vaak worden deze door de pijnen, welke hun ziekten hun veroorzaken, tot opium~ gebruik gedreven, omgekeerd verzwakt doorgaans dit opiumgebruik weder hun weerstandsvermogen. Het rapport wijst met nadruk op de bijzonder nadeelige werking van het opiumgebruik wanneer de aankoop van dit genotmiddel geschiedt met gelden, die de schuiver voor zijn levensmiddelen niet ontberen kan. Wanneer de opium het voedsel gedeeltelijk vervangt, doen de noodlottige gevolgen van haar gebruik zkh des te spoediger en intensiever gevoelen 37). Hoe dikwijls is dit niet het geval met de verarmde Chineesche immigranten in Nederland! Voor den gezondheidstoestand van de Chineesche immigranten is het dan ook een bijzonder gelukkig verschijnsel te noemen, dat het opium~ gebruik van Nederland' s gele gasten, tengevolge van de economische malaise en de anti~opium actie gedurende den laatsten tijd afnemende is. 38) De lezer, die kennis heeft genomen van de woningtoestanden in de Nederlandsche Chineezenkolonies, welke wij in een voorgaande paragraaf bespraken, zal zich verontrust hebben afgevraagd of deze niet aanleiding kunnen geven tot ernstige epidemieën van besmettelijke ziekten, waarvan onder deze oosterlingen gemakkelijk de kiemen aanwezig zouden kunnen zijn. Tot nu toe heeft gelukkig een dergelijke catastrophe echter niet plaats gehad 39 ) . Vermoedelijk is dit verschijnsel toe te schrijven aan het feit, dat de meeste in ons land verblijvende Chineezen reeds geruimen tijd in Europa vertoeven, zoodat zij weinig meer met Aziatische haarden van infectie~ziekten in contact komen. Bovendien gaat de groote lichamelijke zindelijkheid, welke de Chineezen bijna steeds betrachten, het ontstaan van infectieziekten als cholera en typhus tegen. Een arts verklaarde ons, dat de door hem onderzochte Chineezen zich beter waschten dan vele van zijn N ederlandsche patiënten. E.

Geestelijke Ontwikkeling.

De geringe geestelijke ontwikkeling der lagere klassen is van oudsher een kenmerkend verschijnsel der Chineesche maatschappij geweest. De groote armoede, grootendeels veroorzaakt door de reeds eenige eeuwen bestaande overbevolking, deed alle belangstelling bij deze volksgroepen op de alledaagsche materiëele behoeften concentreeren. Bovendien hield het zeer gecompliceerde Chineesche schrift, dat zich niet van letters doch van 37} Zie "Opium and Labour" blz. 58. 38} Zie blz. 57. 39} De beri-beri, die op Katendrecht geheerscht heeft, is gelijk bekend geen besmettelijke ziekte.

70


Afb. 12.

Lezende Chinee:sche zeeman in een loge ment te Amsterdam.

Afb. 13. In een Amsterdamsch Chineezenlogement. De opeenhooplng der samenwonende Chineezen is in A 'da m meestal niet zoo sterk als in Rotterdam; de slaapplaatsen zijn in Amsterdam niet boven elkaar aangebracht.


begrippen uitbeeldingen bedient. het ontwikkelingspeil der groote volks~ massa's zeer laag. 40). De in Nederland gevestigde Chineesche immigranten stammen grootendeels uit de meest armoedige volksgroepen, n.l. de boeren en visschers 41). Slechts enkelen van hen hebben schoolonderricht genoten, zoodat het hoofdzakelijk van hun beroep afhangt, hoever zich hun geestelijke ontwikkeling uitstrekt. Het is begrijpelijk, dat de rijke kooplieden uit Sjantoeng en vele van hun handelsreizigers bij de Noord~Chineezen en de wervers en logementhouders bij de Zuid~Chineezen zich hier meestal gunstig onderscheiden. Zij kunnen niet alleen hun eigen taal lezen en schrijven, doch meestal ook Engelsch en soms N ederlandsch of Duitsch. De uitgebreidEC' administratie van hun bedrijven voeren zij op zeer doelmatige wijze. Hun kinderen krijgen soms een zeer grondige opvoeding. Het komt voor, dat zij Nederlandsche middelbare scholen en soms zelfs buitenlandsche universi~ teiten bezoeken. Veel geringer is de algemeene ontwikkeling van de gewone schepdin~ gen (hoofdzakelijk Cantonneezen en Foe~tsjouers) en de uit Tsje~kiang afkomstige marskramers. Ook hier is de maatschappelijke positie weer van groote beteekenis. Het bedienend personeel aan boord (koks, stewards) kan doorgaans wel een aantal letterteekens lezen en schrijven en vaak ook wat Engelsch spreken, het dekpersoneel en de stokers zijn veelal volslagen analphabeten, die zich in een buitenlandsche taal niet verstaanbaar kunnen make~

Gelezen worden natuurlijk in de eerste plaats Chineesche couranten. Verder politieke propagandageschriften, zoowel van de Chineesche Kwo~ min~tang (nationale volkspartij) als van de Chineesche communistische studenten in Parijs 42). Beter vallen echter populair verhaalde legenden, die de helden der Oud~Chineesche geschiedenis tot onderwerp hebben, in den smaak. De muziekinstrumenten, die in de Chineesche immigrantenkolonies in NEC'derland bijna uitsluitend bespeeld worden, zijn slag~ en tokkelinstru~ menten. Deze zijn in verscheidene logementen te vinden. Door den nood gedreven zijn in de laatste jaren zich enkele Chineesche immigranten gaan toeleggen op het opvoeren van pantomines en zwaard~ dansen , die voor niet~Chineezen worden opgevoerd. De vrije tijd, waarover de inwoners der Chineesche kolonies beschik~ ken, wordt echter helaas grootendeels besteed aan hazardspel en opium~ rooken. Een treurige tijdpasseering! Niet vergeten dient echter te worden, dat vooral de armoede,

die

Verg!. Lamson, blz. 202. Zie blz. 15. 42) Zie blz. 60. 40)

41)

71


doorgaans door de Chineesche emigranten geleden wordt, zoowel als het zwervende bestaan, dat zij leiden, hun cultureel niveau op een dergelijk laag peil houdt. F.

Godsdienst.

De drie voornaamste bronnen, waaruit de godsdienstige voorstellingen van het Chineesche volk ontstonden, zijn het Confucianisme, het Boeddhisme en het Taoïsme. De gemiddelde Chinees is geen aanhanger van een dezer leeren. In zijn vooroudervereering, welke bij hem de voorna'amste uiting van religieus leven is, komen echter elementen van genoemde drie gods~ diensten voor. 43). Vooroudervereering en een zekere onderwerping aan hun in China gevestigde families vinden wij ook bij de Chineesche immigranten in N eder~ land. 44). Weliswaar treft men noch in de Chineezenkolonie van Amster~ dam, noch op Katendrecht vele voorouder~altaren aan, 45) doch zendelingen verzekerden ons, dat het voor Chineezen in Nederland, die met het Christen~ dom sympathiseeren, moeilijk valt. de aanbidding van hun voorouders op te geven. Bovendien worden te Katendrecht overeenkomstig het Chineesch ge~ 43)

Wij verwijzen naar de uitspraak van een groot kenner van het Chineesche religieuze leven, Henri Maspéro, die opmerkte in zijn bijdrage .. Mythologie de la Chine Moderne" opgenomen in "Mythologie Asiatique" blz. 227/228: "On dit souvent que les Chinois ont trois religions, Confucianisme, Bouddhisme et Taoïsme; et par là on n'entend pas que les uns sont taoïstes, d'autres bouddhistes, d'autres enfin confucianistes, mais que chaque Chinois individueIlement est un fidèle des trois religions à la fois. C' est là une de ces idées fausses comme i! en court tant sur la Chine. La réalité est tout autre. Les Chinois ne sont pas plus que nous capables de croire à trois systémes religieux distincts à la fois, à croire par exemple en même temps, comme bouddhistes, qu'iJ n'y a pas de Dieu suprême gouvernant Ie monde, les dieux étant des êtres médiocres, d'un pouvoir Iimité, soumis à la naissance et à la mort, inférieurs aux Bouddhas parvenus á l'illumination parfaite: co=e taoïstes, que Ie monde est gouverné par une triade de dieux suprêmes, personneIs, tout-puissant et éternels, les Trois Purs, et enfin, comme confucianistes, que la puissance suprême qui gouverne Ie monde est Ie Ciel impersonnel, bien que doué de connaissance. Les trois religions, en tant que systèmes définis, n'ont plus depuis plusieurs siècles qu'un intérêt historique: Ie peuple ne pratique ni les trois ensemble, ni chacun des trois séparément. 11 s'est formé peu à peu, au cours des äges, une religion populaire qui leur a emprunté des traits divers à toutes trois, mais qui en est nettement distincte et doit être considérée co=e un système à part."

44) Verg!. blz. 63. 45) Een zendeling verklaarde ons, bij al zijn huisbezoeken aan slechts één voorouderaltaar te hebben aangetroffen. 72

Chineesche immigranten


bruik 46) beroeps~ en huisgoden vere'e rd. Eenige der hier wonende Chineesche schepelingen vereeren Ma~tsoe~po. de beschermgodin der zee~ lieden en van de Chineesche huisgoden geniet o.a. de keukengod eenig aanzien. Van groote beteekenis is deze eeredienst echter niet. Sedert 8 jaren werkt op Katendrecht in deze gemeenschap de Christe~ lijke zending. Zij wordt hoofdzakelijk uitgeoefend door het genootschap "Zending onder Oosterlingen en Chineezen in 'e igen land". uitgaande van de Gereformeerde Kerken. Tot nu toe hebben geen andere kerkgenoot~ schappen getracht door langdurigen zendings~ of missie~arbeid bekeerlingen onder de in Nederland gevestigde Chineezen te maken. Niettegenstaande de onvermoeide pogingen der Eerwaarde Heeren Dols en Pieron, waarvan eerstgenoemde reeds meer dan acht jaren in dienst der Christelijke zending op Katendrecht staat. hebben de "Jesoe~Sinsang" (zendelingen) onder de in Nederland gevestigde Chineesche immigranten weinig bekeerlingen gemaakt. Men schat het aantal ernstig met het Christendom sympathiseerende Chineezen te Rotterdam (het centrum van den zendingsarbeid onder de Chineezen) ten hoogste op 10--20, hetgeen voor een kolonie, fluctueerend tusschen pl.m. 400--1200 volwassen personen, niet groot genoemd , kan worden. In de andere Chineezenkolonies in Nederland bedraagt het aantal sympathiseerenden gezamenlijk pl.m. 50. Deze bevinden zich hoofdzakelijk te Amsterdam. waar eenige uit Sjan~toeng afkomstige handelaren wonen, die China reeds als Christenen hebben verlaten. Tevens vertoont de werking van den zendingsarbeid zich in de bekeering van eenige Chineezen in China, die vanuit Nederland naar hun vaderland terugkeerden. Geen enkele Chinees kon echter tot nu toe in Nederland door het zendingsgenootschap worden gedoopt. De confucianistische neiging om godsdienst te verstaan als zedenleer 47) heeft ongetwijfeld hiertoe sterk bijgedragen. Typisch is in dit opzicht. wat een der zendelingen ons mede~ deelde: "Dit is een van de grootste moeilijkheden, waartegen ik te vechten heb: het is den "Chineezen haast niet bij te brengen, dat het bij ons zendingswerk niet in de eerste plaats "gaat om kennis bij te brengen of om tot deugd op te leiden maar om brave en slechte, "beschaafde en onbeschaafde zondaren te brengen tot Jezus".

Toch mag het werk der zending onder de Chineesche immigranten niet onderschat worden. Op maatschappelijk gebied is veel goeds verricht. Vooral na het begin der werkloosheid onder de Chineezen heeft zij er veel toe bijgedragen. de sociale dIende zooveel mogelijk te lenigen. Daar de Heer Dols Noord~Chineesch (Mandarijn~Chineesch) spreekt en de Heer Pier on Cantonneesch, zijn zij in staat de Chineezen vaak in hun eigen dialect voor te lichten en hen als tolk behulpzaam te zijn. Vooral door hun Zie Maspéro, blz 268 eIl\ 288. (7) Verg!. Duyvendak, Wegen en Gestalten, blz. 285.

(6)

73


ziekenhuis~

en gevangenisbezoek, dat zich over het geheeIe land uitstrekt. kunnen zij vele zieke en gearresteerde Chineezen, die tengevolge van taal~ moeilijkheden onder hun isoleering in ziekenhuis en cel dubbel lijden, moreel steunen. Te Rotterdam is een zendingslokaal ingericht, waar samenkomsten worden gehouden. In Amsterdam toont de zending haar activiteit door huisbezoeken. Het is typeerend voor den uitgebreiden dooden~cultus, die onder de Chineezen gebruikelijk is, dat zij de aanwezigheid der zende~ lingen bij begrafenissen in het bijzonder waardeeren. Behalve het bovenstaande wordt het volgende sociale werk door de zending op Katendrecht verricht: Zondag 12 uur Maandag 2Yz.. 6 .. Woensdag 2 .. 6 .. 7 .. Vrijdag 6.. 7 ..

Zondagsschool voor Chineesche kinderen. Hollandsche of Engelsche les. verstrekken van een kosteloozen maaltijd. Slojd-middag voor Chineesche kinderen. kostelooze maaltijd. lichtbeelden. kostelooze maaltijd. Hol\andsche of Engelsche les.

De Chineezen krijgen bij bovengenoemde kostelooze maaltijden spijzen, die volgens het door hen gewenscht recept worden klaar gemaakt. In rijen zitten zij zwijgend naast elkaar, ijverig hun eetstokjes hanteerend. Na afloop van den maaltijd, die met Chineesch gebed door den zendeling begonnen is, wordt een korte Godsdienstoefening gehouden en een Chineesch gezang gezongen. De zendeling of een Christen~Chinees leest daarna een Bijbel~gedeelte voor en verklaart den tekst. Het is begrijpelijk, dat de zending de Chineesche immigranten, die zij zoo'n warm hart toedraagt, ongaarne ziet vertrekken. Te meer daar deze zelf liever wenschen hier te blijven. De politie~autoriteiten kunnen hier~ mede echter geen rekening houden, zoodat zich soms bij de gedwongen repatrieering van Chineesche immigranten eenige wrijving tusschen politie en zending voordoet. Want niettegenstaande de oogenschijnlijk geringe resultaten van haar arbeid, acht de zending het van het hoogste belang, haar Wlerk onder de in Nederland gevestigde Chineezen ongestoord te kunnen voortzetten. Niet alleen de kerstening van deze zwervers is voor haar van gr-oote beteekenis. Een zendeling schrijft: .. Stel U maar eens voor: een Chinees heeft in zijn vaderland iets gezien van het zendings.. werk, iets van de zoekende liefde in de medische en maatschappelijke diensten, iets van den .. voortstuwenden drang van het Evangelie en nu komt hij als schepeling of handelaar .. naar het Christelijke Westen, vanwaar de zendelingen uitgezonden worden, waar het gods.. dienstige centrum gevestigd moet zijn van dat omvangrijke werk in hun vaderland. Maar .. in de havenplaatsen treffen ze van alles aan, prostitutie, alcohol, zeemansklinieken, com.. munistische cellen, revolutionnaire propaganda, maar van de Kerk van Christus hebben ze .. geen levensteeken ontdekt en ze komen weer thuis, dikwijls lichamelijk en geestelijk ge-


"infecteerd door de zegeningen van onze Westersche cultuur. Veel verhalen over de won"deren van onze techniek. over het Westersch communisme, dat solidair met hen de gehate " Europeesche machten ondergraaft, maar van Christus, wiens volgelingen in het Westen "zoo talrijk moeten zijn, hebben ze niets gezien en niets gehoord".

De zending in China te steunen, door aan de Chineesche immigranten met hun talrijke relaties in het verre Oosten te toonen, dat het Christen~ dom ook in het Westen leeft, is dus tevens een van de belangrijkste doel~ stellingen van den zendingsarbeid op Katendrecht.

G.

1.

Criminaliteit. Inleiding

Aan de criminaliteit van de Chineesche immigranten in Nederland is door de pers veel aandacht besteed. Het is begrijpelijk, dat de sensatielust van het publiek, dat zich, vooral ten gevolge van eenige populaire romans, tooneelstukken en films een wat fantastisch beeld heeft gevormd van de Chineesche misdadigheid, aldus door de couranten geprikkeld wordt. Het lijkt ons gewenscht, in dit werk te trachten de overdreven voorstellingen omtrent de criminaliteit van Nederland's gele gasten binnen de juiste proporties terug te brengen. De enkele moordpartijen en de inderdaad voortdurend plaatsvindende opiumsmokkelarij onder de Chineesche zeelieden hebben in ons volk hier en daar de meening doen postvatten, dat, niettegenstaande hun overigens vrijwel onberispelijk gedrag, vele Chineezen zich zouden kenmerken door gewelddadigheid en onbetrouwbaarheid. Is deze veronderstelling juist? Laten wij haar eerst aan de beschikbare cijfers der crimineeIe statistiek toetsen:

Criminaliteit van de Chineezenkolonie in Rotterdam in 1935. In 1935 werd te Rotterdam op een Chineezen-kolonie van pl.m. 500 mannen het volgende aantal gevallen van onderstaande vergrijpen geconstateerd: Opiumsmokkelarij Tabaksmokkelarij Dronkenschap Mishandeling Ordeverstoring Moordaanslagen

16 1 1 1 1 1

48)

Slechts de cijfers omtrent moordaanslagen en opiumsmokkelarij laten in bovenstaande statistiek en die van voorgaande jaren twijfel over ten 48)

De statistieken van andere jaren vertoonen geen afwijkingen van beteekenis. De Chineesche immigrantenkolonies zijn te klein, dat deze cijfers met Nederlandsche bevolkingsgroepen kunnen vergeleken worden.

75


aanzien van de criminaliteit der Chineesche immigranten. Overigens blijkt, dat de in Rotterdam gevestigde Chineezen zich practisch niet aan crimineele vergrijpen schuldig maken. Onze enquête leerde ons, dat ook het oordeel van de politie~autoriteiten in andere Nederlandsche steden doorgaans met bovenstaande gegevens overeenstemt. 49) Behalve de opiumsmokkelarijen en de regelmatig weerkeerende moord~ aanslagen, die wij dadelijk uitvoerig zullen behandelen, wordt aan de Chi~ neesche immigranten in Nederland voornamelijk verweten, dat zij zich schuldig zouden maken aan valsche munterij. Dit is echter onjuist. Onder de hier gevestigde Chineezen komen vrijwel nooit valsche munters voor. Nagemaakt zilvergeld wordt echter wel door Chineesche varensgezellen, die hier slechts eenige dagen verblijven, in ons land binnengesmokkeld. De ingevoerde valsche geldstukken zijn doorgaans guldens of rijksdaalders, die gemunt zijn uit de specie van gesmolten Chineesche zilverdollars. Merk~ waardig genoeg heeft dit valsche geld een hooger zilvergehalte dan onze echte munten. Het grootere verschil tusschen de nominale waarde en de zilverwaarde van ons zilvergeld, vergeleken met het Chineesche, maakt dit bedrijf loonend. Opvallend is in bovenstaande statistiek en in de mededeelingen der enquête het vrijwel geheel ontbreken van minder zware vergrijpen als dronkenschap, lichte mishandelingen en ordeverstoringen. Doch een ieder, die de matigheid en ordelievendheid van het Chineesche volkskarakter kent, 50) zal dit niet bevreemden. Niet vergeten dient echter te worden, dat het opium~ verbruik. dat in Katendrecht zeer groot is, zeer versuffend op de Chineesche bevolking werkt. Terwijl de alcohol. het voornaamste genotmiddel der Westersche zeelieden, dikwijls tot gevolg heeft, dat de afgemonsterde Euro~ peesche matrozen en stokers zich aan ordeverstoringen schuldig maken, gaat de bedwelmende opium juist dergelijke excessen tegen. Achtereenvolgens zullen wij thans de twee voornaamste misdrijven behandelen, waaraan de Chineesche immigranten zich schuldig maken, nl. het voortdurend smokkelen van opium, wapenen en menschen, zoowel als het plegen van moordaanslagen. 2.

Het s!m

a.

Het smokkelen van opium.

0

k keI en.

Zooals bekend, was het gebruik van opium als bedwelmend genot~ middel reeds in China inheemsch, vóórdat dit land in het begin der 1ge eeuw commerciëel door het Westen werd ontsloten 51), doch het gebruik werd in hooge mate gestimuleerd door de groote partijen opium uit Britsch49) Zie enquêtelijst, t.o. blz. 106. Ook de Amsterdamsche politie rapporteert gunstig over hen. 50)

Verg!. Peffer. blz. 213.

51) Wegener, blz. 173.

76


Indië, die door de Engelsche kooplieden na China's commerciëele openstel~ ling in dit land werden ingevoerd. 52) Vanaf het begin der 1ge eeuw nam de consumptie van opium in China dan ook onrustbarend toe en hoewel in dit land door de Nanking~regeering het opium gebruik krachtig bestreden wordt 53) en ook vele particuliere instellingen zich hiermede verdienstelijk maken, blijft het op ernstige wijze de volksgezondheid schaden. Het is niet onbegrijpelijk, dat de Chineesche zeelieden, wier beroep het gemakkelijk maakt met smokkelaars in opiumver~ bouwende landen relaties aan te knoopen en hun producten te vervoeren, sterk in de verleiding komen, aan den internationalen, winstgevenden opiumsluikhandel deel te nemen. Zij zijn hiertoe wel bijzonder geschikt, omdat ' de opium hoofdzakelijk door Chineezen wordt gebruikt: voor den verdoovende middelen gebruikenden Westerling schijnt de opium minder aantrekkingskracht te hebben, gelijk deskundigen op dit gebied ons mede~ deelden. Bovendien zijn de Chineesche zeelieden, zooals elders in dit werk reeds is uiteengezet 54), zelf belangrijke consumenten van deze smokkel~ waar. Geen wonder dus, dat zich in Katendrecht, dat, vooral voor eenige jaren, de grootste Chineezenkolonie van Europa was, een belangrijk cen~ trum van den opiumhandel ontwikkeld heeft. Dit is voor de Nederlandsche politie~autoriteiten aanleiding geweest in 1928 een aparte opiumrecherche in te stellen, die in Rotterdam twee rechercheurs voortdurend werk geeft. Cijfers spreken hier weer de duidelijkste taal:

Aantal aanhoudingen door de Rotterdamsche opiumrecherche : 21 22 19 9

1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934

9 13 13

Geconfiskeerde opium bij de 13 aanhoudingen der Rotterdamsche opium-recherche in 1934: 9 Febr. 12 Febr. 22 April 29 Juni

43 pakjes bereide opium; 87 pakjes bereide opium; 1 darm geheel gevuld. 1 darm gedeeltelijk gevuld. 5 doosjes inhoudende 11 pakjes; 196 pakjes;

62) Verg!. Hu Shih. blz. 31 en Morse. Int. Re!. I blz. 174 e.v.v. 63)

54 )

Jammer genoeg bevorderen de vele zelfstandige militaire provinciale gouverneurs den opiumverbouw om hieruit Einanciëele voordeelen te trekken. Zie blz. 56.

77


21 Juli 17 20 28 20 26

Aug. Aug. Aug. Sept. Sept.

3 Oct. 9 Oct. 31 Juli

1 darm gevuld met bereide opium; 19 pakjes bereide opium; 1 pan bereide opium; 51 pakjes en 1 pot bereide opium; 16 pakjes; 1 pan bereide opium; 1 pan bereide opium; 40 pakjes; 1 pan bereide opium; (1 pakje is pl.m. 2 gram).

Deze partijen zijn geen van allen van bijzondere grootte. Grootere partijen. varieerend tusschen 5 en 25 kg.. somtijds ter waarde van duizenden guldens. zijn door de opium~ recherche echter herhaaldelijk in beslag genomen.

Bovenstaande statistieken toonen de beteekenis van den opium~smokkel~ handel in Katendrecht overtuigend aan. De eerste tabel doet vermoeden. dat de opiUimprijs. die van 1930---1935 van pl.m. f90.--- tot f27 .--- per K.G. loco Rotterdamsche haven in den smokkelhandel daalde. de beteekenis van de opiumsmokkelarij in de laatste jaren wat heeft doen afnemen. De verboden opiumhandel heeft naar de Rotterdamsche recherche ons mededeelde. op de volgende wijze plaats. De opium. die in Rotterdam ver~ handeld wordt. is meestal uit Turkije afkomstig. soms ook uit China of Mandsjoekwo. De Turksche opium wordt vermoedelijk 's nachts vanuit prauwen in de in den Bosporus liggende zeeschepen overgebracht en bij het kolenladen onder de kolen in de bunkers verborgen. De Chineesche stokers. die het vervoer van de opium op zich nemen. kunnen precies berekenen. wanneer bij het verstoken van de brandstof de verstopte opium uit de bun~ kers opgedolven wordt. Zij weten deze dus zoo te verbergen. dat op den avond vóór hun schip te Marseille. Antwerpen. Rotterdam of Hamburg aankomt. zij de opium weer kunnen opdelven. Gelijk reeds eerder uiteen~ gezet 55). geschiedt de smokkelhandel doorgaans voor rekening van den Chineeschen bootsman of van den Chineeschen hoofdstoker (Number One), die bij het verlaten van het schip onder de meest betrouwbare van zijn mannen de smokkelwaar distribueert. Tegen vergoeding van enkele guldens brengen deze de opium dan aan land. In Rotterdam wordt de opium, die voor eigen gebruik bestemd is. in de logementen te Katendrecht verborgen, vaak met medeweten van de Chineesche logementhouders. De zonderlingste plaatsen worden hiervoor uitgezocht. De opiumrecherche vond smokkelwaar onder de tegelplaat van een kachel, in de uitgeholde hanebalken van den zolder, onder den grond in een emmer. in een schoorsteen. onder het vloer~ zeil, onder den drempel en onder de dakpannen. Op een afgelegen plekje van het huis wordt vervolgens door een hiertoe omgekochten werkloozen Chineeschen zeeman de opium gesmolten. afgekoeld 55)

78

Zie blz. 39.


en ten slotte in perkamentpapiertjes gepakt. De logementhouder zorgt dan wel op dien dag niet aanwezig te zijn, om bij een eventueelen inval der politie zijn onschuld te kunnen betuigen! De voor consumptie gereed zijnde pakjes van pl.m. 2 gram netto wor~ den in Katendrecht voor ongeveer 50 cent verkocht. Wanneer men rekent. dat de opium thans tegen f 27.- per kilo, loco Rotterdamsche haven, in den smokkel~groothandel wordt ingekocht. dan blijkt, welke groote winsten hier gemaakt kunnen worden. Want al verliest de waar ook nog 20 % aan gewicht bij het smelten en moeten nog vele onkosten gemaakt worden bij het v ervoer van het schip naar het boarding house, zoo is toch de winstmarge nog aanzienlijk. Vooral was dit het geval. toen voor eenige jaren de opiumprijs zooveel hoog er was dan thans. De opium, die aldus in Nederland als smokkelwaar wordt ingevoerd, is vrijwel alleen voor Chineezen bestemd. Europeanen schijnen deze zoo goed als niet te gebruiken, behalve enkele decadenten , die in Indië aan het opium~ rooken verslaafd zijn geraakt en na hun terugkeer in Nederland hun voor~ raad in Katendrecht komen aanvullen. Deze ongelukkigen vormen echter slechts een hooge uitzondering. Vanuit Rotterda m wordt de opium over de provinciesteden verspreid, waar Chineezen verblijf houden. De quanti zijn echter niet groot. Ingenieuze methoden worden hierbij toegepast. Onlangs onderschepte de recherche een brief, die met opium geschreven was met het doel. den ontvanger het be~ dwelmingsmiddel van het briefpapier te laten afkrabben. Een belangrijk deel van de in Rotterdam geïmporteerde gesmokkelde opium is bestemd voor den transitohandel. Rotterdam als centrum van het scheepvaartverkeer en met zijn groote Chineezenkolonie is hiervoor een ideale opslag~ en doorvoerplaats. De opium, die niet voor consumptie in Nederland bestemd is en geruimen tijd moet worden opgeslagen, totdat zich een gelegenheid voor verder transport voordoet, wordt meestal in de huizen van Nederlanders in of nabij Katendrecht ondergebracht. Zoo tracht men de contröle der opium recherche te ontgaan, die natuurlijk hoofdzakelijk de panden doorzoekt, waarin Chineezen gevestigd zijn. Vanuit Rotterdam wordt de opium hoofdzakelijk verder vervoerd naar Curaçao en Venezuela, waar vele Chineezen in de bedrijven van de Kon. Petroleum Maatschappij werken. De Chineesche zeelieden, die op de tankschepen voor Zuid~Afrika varen, zijn eveneens goede afnemers. Ook worden aanzienlijke voorraden opium van Rotterdam naar de groote Chineezenkolonies in de Vereenigde Staten verscheept. Hoe komen de Chineesche immigranten in Nederland, die overigens toch een vrij goede conduitestaat hebben, er toe, zich zoo intensief op den verboden opiumhandel toe te leggen? In de eerste plaats' is deze misstand een gevolg van het verwerpelijke shipping~.master~systeem , dat wij reeds uit~ 79


voerig bespraken 56). De Chineesche zeelieden krijgen zoo welwg van hun toch reeds zoo geringe gage in handen, dat zij de verleiding om op gemakkelijke wijze veel geld met smokkelen te verdienen, niet kunnen weerstaan. Bovendien dwingen de Chineesche wervers en eerste stokers, die over hun schepelingen een groot overwicht hebben, de zeelieden de opium te smokkelen, wanneer zij hiertoe niet genegen zijn. Op de gemakkelijkheid, waarmede dit bedrijf door hen kan worden uitgeoefend, is reeds gewezen. Eveneens op de groote winsten, die er mede behaald kunnen worden. Bovendien is het van belang, dat de Chineezen vaak het smokkelen van opium niet als een ernstig vergrijp beschouwen. Sommigen van hen zien terecht of ten onrechte weinig verschil in het gebruik van alcohol of opium. Zoolang de alcohol-handel niet verboden is. waarom zou men dan geen opium mogen verkoopen? Ook wijten de Chineez<en het misbruik, dat zij van dit genotmiddel maken. hoofdzakelijk aan de Westerlingen, die door hun invoer van opium in China, de bevolking van dat land hieraan zouden hebben verslaafd. In het voorgaande is reeds vermeld, dat vooral onder de jongere Chineezen, zoowel in China als in Nederland thans weder een krachtige actie tegen het opiummisbruik gaande is. Volgens het Nederlandsche recht is het verboden opium in, uit of door te voeren, te bereiden, te bewerken, te verkoopen, af te leveren, te verstrekken of te vervoeren, te bezitten of aanwezig te hebben en te vervaardigen, waaronder begrepen raffineeren en omzetten 57). In de N ederlandsche Chineezenkolonies, waar vooral voor eenige jaren het overgroote deel van de bevolking opium rookte 58), past de politie deze wetsvoorschriften echter niet in haar uiterste strengheid toe. Wanneer alleen reeds het rooken ( .. aanwezig hebben") van opium bestraft zou worden, dan zou men in den loop der jaren meer dan de helft van de leden der Chineezenkolonies hebben moeten arresteeren. Daarom laat doo):gaans de politie die opiumrookers ongemoeid, welke slechts een zeer kleine voorraad van het verdoovingsmjddel voor eigen gebruik in hun bezit hebben. Heeft men echter meer in voorraad dan voor het gebruik van één dag noodig is, - hiervoor rekent men meestal 1 pakje van pl.m. twee gram dan wordt tot strafvervolging overgegaan. De groote moeilijkheid is echter aen waren schuldige te arresteeren. Doorgaans is aan boord de Chineesche bootsman of de Chineesche hoofdstoker ( .. Number One") de eigenaar en aan land de Chineesche logementhouder, doch dit kan meestal niet bewezen worden. Wanneer de opium door de rivierpolitie of opium-recherche in de zeeschepen of in de logementen gevonden wordt, is het natuurlijk geenszins zeker, wie ze daar heeft gebracht. Meestal neemt de politie enkele der 66) Zie blz. 39. 67) Zie artikel 2 van de Opiumwet, S. 1928, no. 167. 68)

80

Zie blz. 56.


meest verdachte schepelingen of inwonenden in verzekerde bewaring. Eemge dagen later verschijnt op het bureau een Chinees, die bekent de opium gesmokkeld te hebben. Dikwijls is deze echter voor een bedrag, dat van f 100.- tot f 200.- varieert, door den veI"mogenden eigenaar van de smokkelwaar omgekocht om de schuld op zich te nemen. De straffen, die op de overtredingen van de Nederlandsche wetsvoor~ schriften betreffende den opiumhandel staan, zijn naar verhouding tot de groote winsten, die de smokkelhandel afwerpt, gering. Voor het in bezit of eigendom hebben van kleine partijen worden boeten gegeven van f 25 .tot f 50.- , bij grootere partijen een gevangenisstraf van ten hoogste één maand. Veel zwaarder dan deze straf treft den betrapten Chinees eh en opiumsmokkelaar echter de onvermijdelijke consequentie van zijn veroordeeling, nl. dat hij na zijn straftijd uit Nederland wordt uitgewezen. Hij kan natuurlijk probeeren gedurende zijn terugreis naar zijn vaderland te ontvluchten en naar Nederland terug te keeren, maar na eenigen tijd valt hij toch weer den actieven Nederlandsehen vreemdelingendienst in handen. b.

Het smokkelen van wapenen en munitie.

Het smokkelen van wapenen wordt niet alleen door Chineesche zee~ lieden uitgeoefend; het is een bekend verschijnsel, dat ook hun Westersche collega's zich hieraan schuldig maken. De Chineezen komen hiervoor echter speciaal in aanmerking, om,d at wegens de chaotische politieke toestanden in China, in hun vaderland veel clandestiene vraag naar schietwapen en en munitie bestaat. Revolvers worden wegens hun geringe afmetingen het meest gesmokkeld, soms ook geweren. Deze smokkelwaar was tot nu toe meestal uit Duitschland en België afkomstig, welke landen groote vuurwapen fabrieken bezitten. Bovendien was tot voor eenigen tijd de wapenhandel in België vrij . De wapenen kwamen meestal te Antwerpen, Hamburg of Rotterdam aan boord. Vandaar werden zij direct naar China vervoerd, na soms nog overgeladen te zijn in Singapore of Nederlandsch~Indië. Wij geven hieronder enkele voorbeelden van door de autoriteiten in beslag genomen wapenen, die zeer waarschijnlijk door Chineesche zeelieden gesmokkeld werden: In November 1926 werd aan boord van het s.s. "Menado" te Singapore een groote hoeveelheid revolvers, benevens 7000 pakjes patronen ontdekt. In Maart 1927 werden aan boord van het s.s. "Madoera" te Amsterdam een aantal revolvers en een hoeveelheid patronen ten getale van 13.500 ontdekt. Ambtenaren der invoerrechten en accijnzen te Rotterdam troffen op 28 September 1927 aan boord van het s.s. "Genua", een partij vuurwapenen en munitie aan, nl. 80 à 100 revolvers en plm. 10.000 patronen. In October 1927 werd aan boord van het s.s. "Merauke" gevonden een hoeveelheid van 122 revolvers en 200.000 revolverpatronen 59). 59) Ontleend aan de Nota van den Centralen Bond van Transportarbeiders'.

81


c.

Het smokkelen van menschen.

Ten gevolge van China's overbevolking heeft van oudsher een sterke emigratiedrang onder de Chineezen bestaan. Doch de meeste staten hebben hun grenzen voor den toevloed van Chineesche landverhuizers geheel of gedeeltelijk gesloten 60), Het ligt dus voor de hand, dat de Chineezen trachten de emigratiewetten der hen omringende landen te ontduiken en dat de men~ schensmokkelarij welig tiert, Ook de leden der groote Chineesche immigran~ tenkolonies in Nederland verleenen gaarne hun medewerking. Rotterdam als belangrijk scheepvaartcentrum is met zijn honderden Chineezen een ideaal voorloopig toevluchtsoord vanwaar de Chineesche emigrant kan trachten de door hem gewenschte nieuwe woonplaats te bereiken. Dat door de in Neder~ land aan boord gebrachte verstekelingen in de nauwe scheepsruimten waar zij zich verbergen, zooals ledige watertanks en ketels, gedurende het reizen door de tropengebieden afschuwelijke ontberingen worden geleden, laat zich denken. Een der onderstaande gevallen, ontleend aan de nota van den Centralen Bond van Transportarbeiders, geeft hiervan een merkwaardig voorbeeld: Einde 1926 werden van het s.s. "Insulinde" meer dan 30 Chineezen als blinde pasagiers ontscheept. In December 1926 werden bij aankomst s.s. "Patria" te Rotterdam door de rivierpolitie 8 Chineezen, welke als blinde passagiers aan boord waren, aangehouden. Het aantal verstekelingen was aanvankelijk grooter geweest, doch terwijl 10 dezer Chineezen reeds te Marseille van boord wisten te komen, bleek het niet mogelijk een IQ-tal anderen aan te houden. Half October 1927 werd de kapitein van het Nederlandsche s.s. " Arendskerk" te Sydney aangehouden en veroordeeld tot t 900.- boete, wegens het "smokkelen" van 31 Chineezen, waarvan er 9 waren ontsnapt en de overigen nog tijdig waren ontdekt en aangehouden. Op 21 October 1927 ontdekten douanebeambten te Fremantle (West-Australië) aan boord van het Nederlandsche s.s. "Almkerk" in een ballasttank 54 Chineezen, die zich daar klaarblijkelijk hadden verborgen om ongemerkt aan land te komen. De atmosfeer in de slechts 10 voet in het vierkant roetende tank was dermate bedorven, dat acht Chineezen bleken te zijn overleden, terwijl anderen bewusteloos waren geraakt. De gezagvoerder van het s.s. "Almkerk" is, wegens toelating van een poging om clandestien Australië binnen te komen, vervolgd en veroordeeld tot t 60.000 boete. (De kapitein ontkende in een intervieuw in de Nieuwe Rotterd. Courant van 1 Febr. 1928, dat een zoo groot aantal Chineezen gestorven zou zijn, doch in ieder geval spreekt het feit voor zichzelf) . In Mei 1929 werd bij aankomst van het Nederlandsche s.s. "Slamat" te Singapore een aantal Chineesche verstekelingen ontdekt. Het gelukte, na een razzia, een 12-tal van boord te verwijderen; 8 dezer verstekelingen werden gevonden in een niet in gebrUik zijnden ketel.

d.

Het smokkelen van valuta en sigarettenpapier.

Door de strenge bepalingen der Duitsche valutawetten is aan de in Europa rondtrekkende Chineesche immigranten plotseling een nieuw 60) Vergl. blz. 13.

82


arbeidsveld geboden. Het is nl. reeds een enkele maal voorgekomen. dat de vanuit Duitschland komende Tsje~kiang~kooplieden groote bedragen aan Duitsch bankpapier in hun bagage verborgen hielden. die zij voor reke~ ning van onbekenden naar Nederland trachtten te smokkelen. De Nederland~ sche douane constateerde onlangs. dat een dergelijke marskramer RM. 20.000 in zijn trommeltje verborgen had. Een ander smokkelartikel is tegenwoordig cigarettenpapier. in verband met de hooge invoerrechten. 3. M oor d a a n sla gen. In den loop van de laatste 15 jaren zijn in de Rotterdamsche Chineezenkolonie 11 moordaanslagen voorgekomen. in de Amsterdamsche minstens een vijftal. Een dergelijk cijfer mag op een bevolking van 1000 tot 2500 zielen zeer hoog genoemd worden. Hoe is een dergelijke gewelddadigheid van onze Chineesche gasten te verklaren. die blijkens de overige gegevens der crimi~ neele statistieken. zich meestal zoo ordelijk en rustig gedragen? De behandeling van deze misdaden voor de Nederlandsche rechtbanken toont hiervan de ware oorzaak. Ook hiervoor is het werfsysteem. dat bij het aanmonsteren van Chineesche zeelieden wordt toegepast. de bron van veel maatschappelijke ellende. Meestal wordt de aanslag gepleegd door een werkloozen Chineeschen schepeling. die aan een werver (shipping~master) een som gelds heeft afgegeven. onder voorwaarde weder aangemonsterd te worden. Wanneer laatstgenoemde zijn verplichtingen niet nakomt. volgt de wraak. I De Rotterdamsche Chineesche shipping~masters zijn vooral gedurend~ de eerste opleving van de scheepvaart na de wereldcrisis omstreeks 1935 hiervoor zoo bevreesd geweest. dat zij zich van een lijfwacht voorzagen. ten einde zich voor moordaanslagen te beveiligen. Onderstaand courantenbericht toont op typische wijze. hoe dergelijke tragediën zich afspelen: .. Omstreeks tien uur hedenmorgen is de 32-jarige Chineesche shipping-master Chan Yuit Chin bij de Electriciteitsfabriek .. Schiehaven" op gruwelijke wijze door den 37-jarigen Chineeschen stoker Teng Shi van het leven beroofd. De dader werd onmiddellijk gegrepen en naar het bureau van de rivierpolitie overgebracht. Het slachtoffer. dat door een zestal revolverschoten en door slagen met een kolf van de revolver was getroffen. is door den G.G.D. naar het ziekenhuis aan den Coolsingel vervoerd. Chan Yuit Chin was reeds jaren in dienst van den Rotterdamsche Lloyd als shippingmaster. Hij trad op als tusschenpersoon van de maatschappij en de Chineesche zeelieden. die wilden aanmonsteren. Ook bij de administratie en de uitbetaling van gages verleende hij zijn bemiddeling. Tot voor kort had hij in de Hondiusstraat een kantoortje. eenige weken geleden was hij naar Schiedam verhuisd. EIken morgen ging hij per tram naar de emplacementen van den Lloyd. waar iedereen hem kende. Ook heden;morgen was hij per tram naar de Edisonstraat gegaan. De stoker Teng Shi wachtte hem daar op. Beide mannen liepen in druk gesprek in de richting van de Electriciteitsfabriek. Plotseling zagen eenige spoorwegarbeiders, dat de stoker een revolver trok en op den shipping-master vuurde. Chin werd in het hoofd getroffen. Hij liep nog een tiental meters door en zakte toen ineen. Teng Shi ging schrijlings op zijn slachtoffer zitten en schoot zijn revolver, een

83


cylinder-model met zes schoten. op den ongelukkigen shipping-master leeg. Daarna sloeg hij den man zoolang met de kolf op het hoofd en het lichaam. dat de revolver brak. Chan Yuit Chin. die als de meeste shipping-masters tevens boarding-master was. had veel invloed onder zijn landgenooten in Rotterdam. maar ook vele vijanden. evenals den onlangs om het leven gekomen Chineeschen tolk Tos Si Mok. Hij was de opvolger van den bekenden shipping-master Wong Sing. Dei'~elijke tusschenpersonen hebben tamelijk veel macht. waarvan sommigen niet steeds een rechtvaardig gebruik maken. De politie wist. dat Chin meermalen door Chineesche zeelieden bedreigd was." Bij het verhoor deelde de moordenaar later mede. dat hij den shipping-master gedood had. deels omdat deze van hem een veel te hooge som had geëischt bij de aanmonstering. doch ook omdat aan andere huur bazen en wervers een waarschuwend voorbeeld moest gesteld worden. Op deze gewelddadige wijze zou het volgens den moordenaar mogelijk zijn • .. de Chineesche zeelieden uit de klauwen van hun uitzuigers te verlossen." 61).

Een enkelen keer komt het voor. dat niet enkel een individu. doch een geheele groep zich door de handelingen van een zeelieden~werver verongelijkt beschouwt. Dan wordt meestal door het lot uitgemaakt. wie de wraak zal uitoefenen. Onttrekt de aangewezen wreker zich aan zijn taak. dan loopt zijn eigen leven gevaar en kan slechts een spoedig vertrek uit Europa hem redden. Ook afgunst op den rijkdom der wervers en den wensch. hun winstgevende positie te verkrijgen, leiden soms tot moordaanslagen. Daar de persoonlijke wraakzucht onder dergelijke omstandigheden geen groote rol speelt, wordt dan doorgaans een werkloos zeeman voor een groote som geld omgekocht. om diengene te dooden. wiens positie men begeert. Volgens een van onze zegslieden zou de hierboven beschreven moord een voorbeeld hiervan zijn. Verondersteld wordt, dat voor f 1000.- in de Chineezen~ kolonie zekere individuen bereid zijn een dergelijken moord te plegen. "Das ist der Fluch der bösen Tat. dass sie fortwährend Böses muss gebären". Zelden werd SchilIer's woord meer bewaarheid dan hier, want de meestal op familiebasis georganiseerde locale organisaties van den vermoorde zijn doorgaans niet tevreden met de straf. die den moordenaar door den Nederlandsehen rechter wordt opgelegd. Wanneer de straftijd van den dader is beëindigd en hij naar de Chineezenkolonie terugkeert. wacht hem dik~ wijls de bloedwraak van de clan of locale groep van zijn slachtoffer. Het lot van den Chineeschen stoker Yip~Chak is hiervan een voorbeeld. Yip~Chak woonde in Amsterdam. Hij vermoordde daar in 1923 zijn rijken landgenoot N g~ Y ong, vermoedelijk om financieele redenen. N g~ Y ong was het hoofd der "Bo~on" vereeniging te Amsterdam. de organisatie van Chineesche zee~ lieden afkomstig uit een landelijk district in de nabijheid van Canton 62). Yip~Chak vreesde na zijn ontslag uit de gevangenis de wraak van de clan~ genooten van den vermoorde. Hij verliet daarom Amsterdam en vestigde zich in Katendrecht. Het heeft hem niet mogen baten, in 1931 is hij daar vermoord. Het bovenstaanae toont ongetwijfeld een der zwarte zijden van het 61) Zie .. De Voorwaarts" van 24 Aug. 1934. 62)

84

Zie blz. 34.


leven in de Nederlandsche Chineezenkolonie. Het mag echter niet vergeten worden, dat twee omstandigheden de bloedige incidenten, die in deze para~ graaf beschreven worden, zeer in de hand werken, nl. in de eerste plaats het werf~systeem, doch ook het feit, dat de bloe~wraak in het Oude China in vele gevallen niet als een misdaad, doch veelal als een plicht werd beschouwd. Het is in dit verband weder typeerend voor den afkeer van geweld, die overigens onder de hier aanwezige Chineesche immigranten bestaat, dat zij zich in Nederland nog nooit aan een roofmoord of berooving met geweld~ pleging hebben schuldig gemaakt.

H.

De Juridische positie der Chineesche immigranten.

Ten einde de maatschappelijke positie, welke door de verschillende groepen van Chineesche immigranten in Nederland wordt ingenomen, zoo duidelijk mogelijk te laten uitkomen, mag hier een zeer beknopte uiteenzet~ ting van de juridische aspecten van hun verblijf hier te lande, niet ontbreken. Daar wij ons hier op een terrein bevinden, dat zeer op de grens van het arbeidsveld van den sociograaf ligt, zullen wij onze uiteenzettingen echter tot het uiterste beperken. De Chineesche immigranten in ons land zijn volgens de Nederlandsche wet vreemdelingen. In tegenstelling met de in NedAndië woonachtige Chi~ neezen, die N ederlandsch onderdaan zijn, 63) blijv'e n alle Chineesche immigranten in Nederland onderdanen van het Chineesche Rijk 64). Zij voldoen niet aan de eischen, die de wet stelt ten aanzien van het Nederlan~ derschap 65). Noch door geboorte, noch door naturalisatie hebben zij het N e~ derlanderschap verkregen. Wel worden zij, indien zij langer dan 18 maanden in Nederland verblijf houden, door de wet als ingezetenen beschouwd en zijn zij als zoodanig belastingplichtig. Als vreemdelingen zijn zij onder~ worpen aan de vreemdelingenwet, die hun het verblijf hier te lande niet ver~ biedt, zelfs wanneer zij niet over een paspoort beschikken, mits zij een ver~ blijfpas kunnen verkrijgen van het hoofd van politie ter plaatse, waar zij zich bevinden. Het verkrijgen van een paspoort of verblijfpas is natuurlijk in de eerste plaats afhankelijk van de vraag, of de vreemdeling over vol~ doende middelen van bestaan beschikt of werkzaamheden verricht, welke hem die middelen verschaffen. 66) De Nederlandsche politie~autoriteiten Zie Wet houdende regeling van het Nederlandsche onderdaanschap van de bevolking van Nederlandsch-Indië, van 1910, het laatst gewijzigd volgens Staatsblad 175 van het jaar 1927. 64) Dit betreft vanzelfsprekend niet de Chineezen uit Ned. Indië, die zich hier meestal voor korten tijd gevestigd hebben (studenten!) en Nederlandsch onderdaan zijn. 65) Zie de wet op het Nederlanderschap en het ingezetenschap van 1892, het laatst gewijzigd volgens Staatsblad 955 van het jaar 1920. 66) Zie Wet tot regeling der toelating en uitzetting van vreemdelingen, uitgevaardigd in 1849, het laatst gewijzigd volgens Staatsblad 56 van het jaar 1910. 63)

85


hebben bij de beoordeeling van deze vraag ten aanzien der Chineezen steeds weinig hooge eischen gesteld. Wanneer Chineesche immigranten zich aan eenig misdrijf schuldig maken, kunnen zij na hun straf te hebben ondergaan, als ongewenschte vreemdelingen over de grens worden gez~t , hetgeen inderdaad geschiedt in den vorm van gedwongen repatrieering naar China. 67) . De wet op de buitenlandsche arbeidskrachten 68) machtigt de regee~ ring het employeeren van buitenlandsche werkkrachten door Nederlandsche werkgevers te beperken. Tot nu toe is genoemde wet niet op de zeescheep~ vaart toegepast. 69). De oorzaak dat de regeering , niettegenstaande zij hiertoe gemachtigd is, het aanmonsteren van buitenlandsche arbeidskrachten op de Nederlandsche vloot niet tegengaat, werd ons door den Directeur van de "Benas" 70) als volgt medegedeeld: "De regeering grijpt niet in; daar iedere vermindering van bedrijfskosten kan medehelpen om Neder~ landsche schepen in de vaart te houden en de verliezen van de reederijen te vermlinderen. .. Wij zullen op dit probleem in het laatste hoofdstuk van ons werk uitvoeriger terugkomen. Belangrijke juridische complicaties doen zich voor ten aanzien van die Chineesche immigranten, welke met Nederlandsche vrouwen huwen. Deze vrouwen verkrijgen dan de Chineesche nationaliteit 71) en de kinderen; die uit deze huwelijken geboren worden, zijn Chineesche staatsburgers. De Chineezen, die met Nederlandsche vrouwen trouwen en uit wier huwelijk in Nederland kinderen voortspruiten, kunnen niet als ongewenschte vreemde~ lingen het land worden uitgezet. 71) . De Chineesche immigranten in Nederland hebben als vreemdelingen bij eventueele werkloosheid geen recht op werkloosheidssteun, ook van de armenzorg zijn zij uitgesloten. Nederlandsche vrouwen, die met Chineezen gehuwd zijn, '\.VOrden echter . met hun kinderen in geval van armlastigheid door de gemeente, waar zij wonen, gesteund, hoewel zij niet meer van Nederlandsche nationaliteit zijn. Zie Criminaliteit, blz. 81. Zie Wet op de buitenlandsche arbeidskrachten, afgekondigd in het Staatsblad No. 257 van het jaar 1934. 69) Verg!. Kon. Besluit van 3 April 1935 no. 10. 70) "Benas" is een afkorting van den naam der "Maatschappij ter behartiging van de nationale scheepvaartbelangen N.V." Zij verleent O.a. haar bemiddeling bij het verstrekken van regeeringscredieten aan Nederlandsche scheepvaartmaatschappijen. Daar in deze maatschappij de regeeringsinvloed overweegt, is zij feitelijk een semi-overheidsbedrijf. 71) Zie Wet op het Nederlanderschap en het ingezetenschap van 1892, het laatst gewijzigd volgens Staatsblad 955 van het jaar 1920. Bovenstaande bepaling geldt sinds 1935 niet meer voor verstokte recidivisten. 72) Zie Wet tot regeling der toelating en uitzetting van vreemdelingen, uitgevaardigd in 1849, het laatst gewijzigd volgens Staatsblad 56 van het jaar 1910.

67)

68)

86

DE SOCIALE VERHOUDINGEN

Recommend Documents