De rol van GGZ preventie in een integrale benadering van de gezondheid Implicaties voor praktijk, beleid en regie
Prof. dr. Clemens M.H. Hosman Prevention Research Centre Maastricht University & Radboud Universiteit Nijmegen Volksgezondheidscongres, 8 april 2010
Thema’s Het domein van ggz-preventie ontwikkelingen en uitdagingen Integrale ggz-preventie wat is dat en wat vereist dat? Effectief regie voeren Implicaties
Domein van de ggz-preventie 1. Georganiseerde preventie vanuit de GGZ 2. Bredere maatschappelijk werkveld van organisaties, professionals en burgers die zich expliciet richten op preventie ggz 3. Organisaties, professionals en burgers wiens werk gunstig effect heeft die op determinanten van psychische gezondheid
Alle drie de domein segmenten zijn essentieel
Veel bereikt in 40 jaar…… Landelijke professionele GGZ-preventie sector Kader van getrainde preventie-experts (± 400) Omvangrijke wetenschappelijke kennisbasis Kwaliteitsmanagement en ontwikkeling Breed scala aan preventieproducten Evidence-based programma’s + onderzoek Belangrijke aanbieder preventie ggz Landelijke steunsysteem en samenwerking Internationale erkenning
Invloed van organisatorische context op ontwikkeling ggz-preventie Primair ontwikkeld binnen en vanuit GGZ Welke implicaties heeft dit gehad? focus op individu - gezin stoornis-gericht zorg-gerelateerde preventie geïndiceerde en selectieve preventie productgerichte cultuur methoden passend binnen zorgcultuur geen public health / populatie-gerichte traditie
Psychische stoornissen /problemen depressie en angst gedragsproblemen eetstoornissen psychose suïcidaal gedrag Psychische gezondheid psychische weerbaarheid sociale competentie (school) stresshantering mentaal kapitaal Risicogroepen KOPP: overdracht ouders kind mantelzorgers en chronisch zieken werkelozen: terug naar werk allochtone doelgroepen Sociale determinanten kindermishandeling pesten en seksueel geweld opvoedingscompetentie sociale steun, sociale isolatie
Identiteit werkterrein GGZ-preventie Internationaal en ten dele nationaal op al deze terreinen significante effecten van preventieprogramma’s aangetoond
o.a. significante reductie incidentie depressie, angststoornissen en eetstoornissen Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Knelpunten in ggz-preventie Laag bereik in doelgroepen Geen invloed op omgevingsfactoren Bewezen (kosten)-effectiviteit beperkt Beperkte maatschappelijke impact
Grote afstand tot bevolking en weinig integratie Beperkte en Bedreigde financiering Zwakke positie in lokaal gezondheidsbeleid
Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
ggz-preventie in een veranderende context Splitsing financiering Zw en WMO Vraagt om uitbreiding van interventiespectrum Uitbreiding aanbieders voor preventie ggz Integraal lokaal gezondheidsbeleid Vraagt om meer strategisch denken Toenemend inzicht in samenhang problemen
Heroriëntatie en Innovatie
Uitdagingen en innovaties
Strategische opties Hetzelfde, maar meer, efficiënter
Integrale aanpak intersectoraal samenwerken GGZ-preventie
Community benadering en 1e lijn
Beperken prioriteren Aanbieder producten
Expertise centrum Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Belangrijke trends en innovaties Twee sporen (1) preventie + zorg (ketenzorg) (2) public health + gezondheidsbevordering Strategisch Sterke groei E-mental health Community-gericht werken en 1e lijn Van ‘product’ naar integrale aanpak Organisatie INDIGO-concept Fusering en schaalvergroting Ggz-preventie + verslaving
Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Twee-sporen beleid Preventie in Ketenzorg
Lokale gezondheid - communities - vermaatschappelijking Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Uitdagingen voor grotere effectiviteit van preventie
Verder uitbreiden aantal effectief bewezen interventies
Groot aantal interventies beschikbaar (bv. depressie): - Hoe grootschalig implementateren? toegang (databases), capaciteit en expertise? - Benutten nieuwe kansen via intersectorale preventie? ander interventies? capacity building?
Hoe dit grote aantal combineren en integrale inzet regisseren maximaal maatschappelijk effect
Onderzoek nodig naar effecten combinaties van interventies: integrale aanpak: behoefte aan regionale monitoring
INTEGRALE BENADERING
REGIE
Integrale benadering preventie en gezondheidsbevordering Combinatie van interventies gericht op MEERDERE: doelgroepsegmenten - risicogroepen determinanten + slimme keuze settings: thuis, buurt, school, werk fasen in levensloop (timing) niveaus van preventie en zorg (ketenzorg) vanuit meerdere sectoren en organisaties Meer effect, meer bereik, meer maatschappelijke impact Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Integrale benadering Psychische ziekten/gezondheid, lichamelijke ziekten/gezondheid, sociale problemen en hun determinanten zijn nauw met elkaar verweven: ggz-preventie kan bijdragen aan preventieve effecten binnen andere sectoren (en omgekeerd)
Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Integrale aanpak bezien vanuit verschillende perspectieven 1.
Psychische ziekten / gezondheid
2.
Lichamelijke ziekten / gezondheid
3.
Wat kan ggz-preventie bijdragen?
Sociale problemen
4.
Hoe interventies effectiever combineren? Wat kunnen andere partners bijdragen?
Wat kan ggz-preventie bijdragen?
Clusters van samenhangende problemen •
Hoe pakken we samen effectief clusters van samenhangende problemen aan? Hosman PRC Nijmegen Maastricht 2010
Geestelijke gezondheid Nauw gerelateerd aan tal van sociale en medische problemen Huiselijk geweld
Opvoeding
Pesten Agressie / geweld
Kindermishandeling
Werkstress Productieverlies
Geestelijke gezondheid Psychische ziekten
chronische ziekten
Delinquentie Verslaving
Overgewicht Vereenzaming
School dropout schoolprestaties
Sociaal-economische gezondheidsverschillen
Kwaliteit van leven
Armoede
Vertegenwoordigt maatschappelijk kapitaal PRC Nijmegen Maastricht 2010
Het Probleem Web van Huiselijk Geweld relaties met andere psychische en sociale problemen
Huiselijk geweld
Nijmegen Maastricht PRC 2010
o.a. Coulton et al, 2007
Relaties tussen problemen BUURT
Lage sociale cohesie Probleembuurt Criminaliteit Armoede Opvoedings problemen
Armoede Werkeloosheid
Stress management
GEZIN
Angst Depressie Ps.St
Huiselijk geweld
Alcohol problemen
Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
weinig Life skills
Suicide
KOPP Teenage ouderschap Relatie Echtscheiding
risicofactor met evidence-based breed spectrum effect
Kindermishandeling en -verwaarlozing
Opvoedingscompetentie Stress Psychiatrische stoornis Alcoholproblemen
ouder
onveilige hechting negatief zelfbeeld lage soc. competentie depressie en angst gedragsproblemen borderline stoornis eetstoornissen sexuele dysfuncties alcohol, drugs, roken suicidaal gedrag lichamelijk ziekten OR=15 kindersterfte economische kosten Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
Implicaties
Huiselijk geweld niet geïsoleerd aanpakken, maar mede via samenhangende problemen
Preventie van huiselijk geweld biedt kans op breed spectrum van lange termijn effecten voor zowel psychische als lichamelijke gezondheid
Diverse ggz-preventieprogramma’s kunnen ingezet worden voor preventie huiselijk geweld: bv. KOPP, depressie, stressmanagement, pesten, sociale competentie, opvoedingssteun
Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
Vinden en gezamelijk aanpakken van ‘slimme clusters’ van gerelateerde problemen Voordelen
KOPP
Samenhangende determinanten Meer draagvlak capaciteit
Opvoeding
Depressie
Breed spectrum effect Meer efficiency Stuurt samenwerking
Huiselijk geweld
Aantrekkelijk voor overheid en beleid
Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
Wat zijn ‘slimme clusters’
Clusters van nauw samenhangende problemen
geconcentreerd in bepaalde risicogroepen of locaties
met gemeenschappelijke of samenhangende oorzaken
beïnvloedbaar via combinatie effectieve interventies
die elkaars effect versterken, en
waarvoor breed draagvlak en brede coalitie mogelijk is.
Hosman - Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
Triple P: Bewezen effecten Meer dan 40 gecontrolleerde studies
POSITIVE PARENTING
OUDERS
Ineffectieve opvoedingsstrategieën Stress en woede Depressie Welbevinden Kwaliteit relatie tussen ouders KINDEREN
Gedragsproblemen en lichamelijke problemen Kindermishandeling (-25%), uithuisplaatsingen Kleine tot grote effectniveaus, duurzaam 1 jaar follow up zie meta-analyses door Novak & Heinrichs (2008), Graaf et al. (2008)
Relaties tussen problemen: Integrale aanpak? BUURT
Opvoedings problemen
Huiselijk geweld
Stress management
Lage sociale cohesie Probleembuurt Criminaliteit Armoede Scholen Life skills
Depressie
Arbeid – wao werkeloosheid
Suicide
KOPP
Angst alcohol
Teenage ouderschap
Hosman - Nijmegen Prevention Research Centre 2010
Vinden en gezamenlijk aanpakken van ‘slimme clusters’ van gerelateerde problemen. Stress Bewegen
Depressie
Imuunsysteem
Voeding
(Toename) Overgewicht Diabetes Hart- en vaatziekten
Alcohol roken Nijmegen Maastricht
URBAN40 studie: Invloed wijkkenmerken
Prevention Research Centre 2010
Implicaties voor preventiebeleid
Mensen met een psychiatrische stoornis lopen een grotere kans op lichamelijke ziekten / sterfte
Chronisch lichamelijk zieken belangrijke risicogroep voor psychische ziekten (depressie)
integratie van ggz-preventie in de ketenzorg en 1e lijn Samenwerking tussen ggz-preventie en preventie/gezondheidsbevordering op somatisch terrein
Als verschillende problemen gerelateerd zijn
Verschillende problemen hebben gemeenschappelijke oorzaken, Prioriteer gemeenschappelijk risicofactoren bv. gebrek opvoedingscompetentie, huiselijk geweld
Problemen vormen ketens A B C : Pak eerdere problemen aan
Problemen versterken elkaar, zijn elkaars risicofactor: gezamenlijk aanpakken
Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
implicaties
REGIE
Meer theoriegestuurde regie nodig voor een effectief integraal preventiebeleid
Meer inzicht in samenhang tussen problemen en hun determinanten
Landelijke ondersteuning voor theoriegestuurde regie
Meer deskundigheid bij gezondheidsbevorderaars preventie-experts en beleidsmakers Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
implicaties GGZ-preventie heeft programma’s en specifieke expertise te bieden relevant voor andere preventiesectoren en beleidssectoren GGZ-preventie heeft expertise en programma’s van andere aanbieders nodig om haar eigen doelen te bereiken
PREVENTIE GGZ
Vereist nauwere samenwerking op gemeentelijk en wijkniveau met andere partners Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
implicaties VAKGEBIED EN OPLEIDING
Meer als multidisciplinair vakgebied ontwikkelen Meer aandacht voor multidisciplinaire kennis over ontwikkelingsprocessen van gezondheid en ziekten FINANCIERING
RANDVOOR WAARDEN
Effectieve integrale preventie vereist herinvoering structurele financiering van ggz-preventie Nijmegen Maastricht Prevention Research Centre 2010
GGZ-preventie is in beweging en dat is gezond
