ycca nieuwsbericht juli 2013 • De roep van Nul, activiteiten van ycca in 2013 en 2014 2 • ‘die o is van opa’ Petri Leijdekkers, bij het overlijden van henk peeters 7 • ‘ik ben nou zestig’ henk peeters 9
U heeft een tijd niets van ons vernomen. We hebben niet stil gezeten. Onze focus aangescherpt. Samenwerking gezocht en gevonden. Plannen gemaakt voor symposia in 2013 en 2014 en een tentoonstelling in 2014, met twee jonge kunstenaars, uit China en Nederland. Lees verder in dit nieuwsbericht. Heeft u suggesties, wilt u actief deelnemen of ons financieel ondersteunen? Neem contact op via
[email protected].
©stichting yssel centrum for contemporary art ycca www.yccart.eu |
[email protected]
ycca nieuwsbericht
Koos Hoogland Petri Leijdekkers Martien Yland
1
De roep van NUL, activiteiten van ycca in 2013 en 2014 Op zondag 21 oktober organiseerde ycca in Deventer in het bijzondere huis van Mariet Voûte, een buitengewone ontvangst: ‘van nul naar nu’. 45 Gasten uit het hele land kwamen naar Deventer voor een inleiding van Tijs Visser, directeur van de ZERO Foundation in Düsseldorf, over NUL en een inspirerende ontmoeting met Henk Peeters – beeldend kunstenaar en in 1959 een van de oprichters van de Nul-groep. Achteraf bleek dit het laatste (min of meer) openbare optreden van Henk te zijn. Op zaterdag 13 april 2013 overleed hij op de leeftijd van 87 jaar, thuis in zijn woonplaats Hall, vlakbij Brummen (Gelderland). Het was een voorrecht hem toen te mogen ontmoeten en te spreken, broos van gezondheid, maar helder van geest en even spits en humorvol als altijd.
van nul naar nu en verder | ycca 2013–2014
We wensen zijn vrouw Truus Nienhuis en hun kinderen heel veel sterkte toe en hopen dat de herinnering aan zijn persoonlijkheid die ook zal geven. Petri Leijdekkers schreef een korte terugblik. U vindt deze verderop in dit nieuwsbericht, samen met een polemisch stuk waarin Henk Peeters in 1984 zijn kunstopvatting verwoordde (beide ook te downloaden als PDF).
2
en Verder
Het gedachtegoed en werk van de Nul/ZERO-beweging blijkt een krachtig referentiekader voor de plannen van ycca, dat met de ontvangst op 21 oktober 2012 een eerste visitekaartje afgaf. Onze gasten waren unaniem lovend over het programma, de intieme ambiance van het 17e-eeuws patriciërshuis, het eten en drinken en de bijzondere sfeer. Uiteraard schept dat verplichtingen. Dus gaan we verder in de volle overtuiging van de betekenis van het artistieke gebied waarin we vorig jaar zijn gestart. Ons streven is om in de geest van NUL een bijdrage te leveren aan de versterking van de positie en ontwikkeling van onderzoekende, vooruitstrevende beeldende kunst, door onder meer onderzoek, archief- en collectievorming, presentatie en educatie. We geloven in de betekenis van deze kunst. Door deze te laten zien en erover te informeren, willen we het bijbehorende gedachtegoed verspreiden. Om mensen de gelegenheid te geven, alvorens te oordelen, de uitdaging te voelen om zich nieuwsgierig open te stellen voor een ander, nieuw innerlijk leven vol verbeeldingskracht. ycca richt zich dan ook op hedendaagse kunstvormen die zich onderscheiden door hun open karakter, toepassing van ongebruikelijke materialen en media, van techniek, licht, geluid en beweging en door de interdisciplinaire relatie met wetenschap, literatuur, theater, mode en dans. Gedurfde kunst met een internationaal karakter en maatschappelijke betrokkenheid, die zich grotendeels onttrekt aan de koopkrachtige kunstmarkt en het alleen daarom al, ondanks haar welsprekendheid, buitengewoon moeilijk heeft in het huidige culturele en economische klimaat in ons land.
2013 De elementen van NUL symposium
In november a.s. organiseren we in vervolg op de middag met Henk Peeters in Deventer een klein symposium met lezingen over de zienswijzen van de NUL-beweging, haar perceptie en betekenis voor de kunst van Nu en Straks. We werken hiervoor samen met onder meer onderzoekers van de afdeling Kunst, Cultuur en Media van de Rijksuniversiteit Groningen.
2014
NUL en haar onbegrensdheid symposium
Een symposium over de internationale betekenis van NUL naar aanleiding van de grote NUL expositie in het Guggenheim Museum in New York die in het najaar van 2014 plaatsvindt.
Sporen van een plek expositie
Tegelijkertijd organiseren wij een tentoonstelling van het werk van Annesas Appel en Xinjian Lu, twee jonge kunstenaars, de één Nederlands en de ander Chinees, die de infrastructuur en sporen van steden en plekken in de wereld door een infografische verbeelding systematisch in beeld brengen. Deze expositie wordt samengesteld door Anneke Oele, free lance curator. Zij was directeur van Art-Amsterdam en daarvoor onder meer galeriehoudster en conservator moderne kunst van het Arnhems gemeentemuseum.
van nul naar nu en verder | ycca 2013–2014
In 2014 organiseren we opnieuw een symposium en een expositie:
3
City DNA
Cities are “a crystallization of the wisdom of human beings, culture, nature, history and geography.” Xinjian Lu
Yixing City, Jiangsu, 1977 Lives and works in Shanghai, China CV: www.xinjianlu.com/cv.html www.xinjianlu.com
around the world, Lu Xinjian was fascinated by their combination of uniqueness and uniformity. Sitting in his apartment in South Korea, he began sketching the patterns he saw, distilling them into minimalistic arrangements of lines, curves, xes and os that he called — borrowing a term from urban planning —“city DNA”. Scanning the results into his computer, he used Adobe Illustrator and a cutting plotter to create vinyl stencils of each city’s pattern, then painted over them in colours drawn from national or civic flags. Despite distinctive landmarks — in City DNA: Beijing (2010), the Forbidden City and the three lakes outside it — and differences of form and colour, Lu Xinjian’s boiled-down cities look remarkably similar: random servings from an increasingly homogenised global soup. That, in a way, is the point. The artist cites as his biggest influences Piet Mondriaan and architect Rem Koolhaas, who has said: “We all complain that we are confronted by urban environments that are completely similar. We say we want to create beauty, identity, quality, singularity. And yet, maybe in truth these cities that we have are desired. Maybe their very characterlessness provides the best context for living.”
(www.whiterabbit.org)
van nul naar nu en verder | ycca 2013–2014
Looking at the patterns revealed by Google Earth views of cities
4
Annesas Appel
Project Wereldkaart/Boek nr. 04
Amsterdam 1978 Lives and works in Haarlem, The Netherlands CV: www.johandeumens.com/artists/4-annesas-appel/biography.html www.johandeumens.com/artists/4-annesas-appel/artworks/ www.annesas.nl
van nul naar nu en verder | ycca 2013–2014
In her work, the artist focuses on phenomena, which have a system in themselves, or will lead to one. Her main concern involves the discovery of underlying structures in what is perceived. Her approach, you might say, is a way of getting hold on how the world is constructed. Whenever the underlying structure, its systematic is revealed, a reinterpretation is applied. And in doing so, a new form is developed. The content will get another meaning. (www.annesas.nl)
Notebook, 2009
5
Steun ycca
Wilt u op de hoogte blijven of een actieve bijdrage leveren, neem dan contact met ons op via
[email protected]. U kunt ‘ycca-vriend’ worden voor 80 euro per jaar. U steunt daarmee de verdere ontwikkeling van ycca, de voorbereiding van tentoonstellingen, symposia, onderzoeks- en educatieve projecten. U wordt vriend door 80 euro over te maken op onze rekening NL42RABO0396334121, onder vermelding van uw e-mailadres. Wilt u onze activiteiten of een van de projecten die op stapel staan financieel steunen, neem dan contact op met Koos Hoogland, voorzitter stichting ycca via +31 (0)6 53 61 05 20 of +31 (0)570 61 01 04 of per e-mail:
[email protected]. ycca is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) gericht op cultuur. Ze wordt door de belastingdienst als zodanig erkent en komt dus in aanmerking voor vrijstelling van schenk- en erfbelasting. Dit betekent dat uw gift aan ycca voor de inkomstenbelasting (IB) aftrekbaar is voor meer dan 100%.
van nul naar nu en verder | ycca 2013–2014
[email protected] www.yccart.eu
6
De NUL-kunstenaar, schrijver en activist, ouddocent en projectorganisator aan de Arnhemse Hogeschool voor de Kunsten, Henk Peeters, is op 13 april van dit jaar op 88-jarige leeftijd overleden. Hiermee werd hij – in 1961 door Piero Manzoni gesigneerd tot kunstwerk – definitief een schakel in de geschiedenis van de Europese Avant Garde. Maar dan wel een dwarse schakel, eentje die midden in de maatschappij stond en zijn vaak ironische commentaar op de kunst en vooral de kunstwereld, kenbaar maakte. Zijn werk uit de jaren 60 is in vele collecties en heeft sinds kort een prominente plaats in het overzicht van het Stedelijk Museum samen met dat van zijn collega’s (Fontana, Manzoni, Klein, Kusama, Armando, Hendrikse, Schoonhoven en De Vries). En in 2014 zal zijn werk te zien zijn in een grote Zero-show in het New Yorkse Guggenheim Museum die daarna naar het Stedelijk komt. Het wordt nu aangekocht in de hele wereld voor steeds hogere bedragen, iets waar hij zelf aan meedeed toen hij op 11 juni 2001 bij Sotheby’s zijn Zero-collectie liet veilen. De kracht van Peeters zat hem in het grote gemak waarmee hij zijn dingen deed, schreef en vol humor en relativering praatte over zijn werk en dat van zijn collega’s. Hij was in staat om alles wat hij maakte op losse schroeven teplaatsen om zo met zijn publiek een nieuwe fase van kijken en denken binnen te gaan. Hij stond midden in de maatschappij, zette zich in de jaren 60, samen met de al even actieve
die o is van opa
Die O is de O van Opa
7
Benno Premsela snedig in voor de seksuele revolutie en was betrokken bij Provo, schreef voor Hitweek en organiseerde modeshows en exposities om de nieuwe benadering van leven, design en kunst voor het voetlicht te brengen. Als docent aan de Academie van Arnhem kwam hem deze houding op bestuurlijke reprimandes kwam te staan. Maar ook dat deed pareerde hij luchtig en eloquent, zonder agressie met een milde ironie en zuivere humor. Je zou Henk Peeters een uomo universalis kunnen noemen, van alle markten thuis, omdat hij zich net zoals de groten van de renaissance met sprezzatura, zowel artistiek, docerend als schrijvend wist in te zetten voor de maatschappij. Peeters is het voorbeeld van de kunstenaar-curator. Sinds hij in 1965 officieel ophield met het maken van kunst en zijn artistieke werk meegaf met de vuilnis, was hij met grote inzet werkzaam als adviseur van musea en galeries die een tentoonstelling over de informele groep of NUL wilden maken . Waar dan ook, het maakte niet uit. Hij schreef de ene inleiding na de andere en presenteerde zich in een hagelwit kostuum met op de schouders geen sterren maar donsjes. Van lieverlee begon hij weer te werken, enerzijds als remaker van zijn vroegere NUL-werk, anderzijds als schilder met koeienhuiden. Dat laatste startte in 1995 in Finsterwolde. tijdens de koetekendagen van Galerie Waalkens. Zoals hij zich in de jaren 60 verdiepte in de sfeer van wit, watjes, donsjes, haarvlechten en gebrande gaatjes in de vlekkeloosheid van zijn overhemd verdiepte hij zich nu in de visuale kwaliteiten van de Friese koeienhuid. En evenals de donsjes, de veertjes, de vlechten en de watjes waren die huiden en dus de werken, opnieuw van tactiele kwaliteit. Kunst was voor Henk Peeters gewoon een middel om met de mensen midden in de maatschappij te staan. Dat werd tijdens de uitvaart door een van zijn kleindochters kernachtig onder woorden gebracht; ‘Die O die u ziet als NUL staat bij ons voor Opa’. Zo makkelijk wisselde Henk Peeters zijn kunst in voor het leven. In 1984 schreef hij voor De Lucaskrater1, een standaardwerk over het Nederlandse kunstonderwijs, op verzoek van mij de volgende bijdrage waarin hij zonder hoofdletters, fonetisch in eenvoudige taal, zijn kunstopvatting neerschreef. Het werd geschreven in de tijd dat er enorm veel op de kunst werd bezuinigd, de beeldende kunstregeling op het punt stond te verdwijnen en door de fusering van het HBO het kunstonderwijs haar eigenheid en betekenis dreigde te verliezen. Hij was het met Constant eens: kunst was voor iedereen en dat moest zo blijven.2
1
Prof. Dr. M. van der Kamp, P.G.J. Leijdekkers, Prof. Dr. J.L. Locher en J.B.H. Vierdag (red.) De Lucaskrater. Historie en analyse van en meningen over het beeldende-kunstonderwijs aan de kunstacademies in Nederland, Assen/Groningen, 1984.
2 Constant Nieuwenhuis, ‘de opkomst en ondergang van de avantgarde’, Provo 4, 1965.
die o is van opa
Petri Leijdekkers, juni 2013
8
henk peeters
en als je dan het familiealbum bekijkt, vind je het nèt alsof alles gisteren gebeurde. maar je kinderen lachen zich rot om die gekke kleren en die zotte haardracht. zo zal het ook gaan bij het terugblikken op die tijd dat ik het kunstonderwijs trachtte te veranderen: je krijgt de lachers op je hand als je vertelt wat je idealen van destijds waren. zo’n historiese reconstruksie heeft voor mij dan ook weinig zin meer interesseert het me welke wijsheden je intussen hebt opgedaan om daarmee de mensen van dienst te zijn, die vandaag weer hetzelfde proberen met dat kunstonderwijs: veranderen. laatst onderging ik een interview en zag als kop boven mijn verhaal: ‘ik ben geen kunstenaar, ik ben alleen tuk op veranderingen’, en ik vond dat weer zó’n wijze uitspraak van mezelf, dat ik deze uitspraak graag meegeef aan deze tekst. want veel van wat nu vanzelfsprekend is in ons onderwijs, heeft in de jaren zestig veel strijd gekost. maar nog veel meer is er ondanks harde strijd niet gelukt. laat ik als uitgangspunt nemen dat het mij inderdaad gaat om een verandering naar een toestand waarin de mens onbezorgd van de grootst mogelijke vrijheid kan genieten.
die o is van opa
ik ben nou zestig
9
ik ben nou zestig
wie wil dat niet, zou je zeggen. maar aangezien de wereld is verdeeld in bezitters en niet-bezitters, ofwel machtigen en machtelozen, zullen deze voorrechten altijd aan de eerste groep toebehoren. dan zal dus de groep onderdrukten hiervoor moeten vechten. kunst kan de visualisering hiervan zijn. de heersende klasse zal ontkennen dat er iets aan de hand is en hun kunst zal er dan ook geen mond over open doen. maar aan de andere kant staat een kunst die het opneemt voor de onderdrukten en hen steunt. u voelt het al: aan die kant sta ik. de middelen die tot je beschikking staan, kies je niet zelf. ze worden bepaald door de heersende klasse. je kansen liggen daar waar de zwakke plekken zijn in hun sisteem. dat was in de jaren zestig de demokratisering. mensen wilden meepraten en het sisteem zocht er een vorm voor waarbj deze behoefte werd bevredigd zonder dat het verder gevaar kon. de ‘repressieve tolerantie’ noemde marcuse dit en hij gaf in die tjd bij studenten de eerste stoot tot een analiese van de maatschappelijke struktuur. het is die periode waarin ik in deze hoek de ontwikkeling het meest intensief meemaakte. dat demokratiseringsproces heeft natuurlijk niets opgeleverd en intussen heeft de reaktie hard toegeslagen. maar de winst ligt in de bewustwording van de mensen en die wordt zichtbaar als het sisteem weer een zwakke plek vertoont.
10
in mijn tijd was dat de imperialistiese oorlog in vietnam. nu moet je daarvoor naar latijns amerika. nu verzet je je tegen de bewapeningswedloop. wat heeft dat alles met kunst te maken? nou, dat is nu het grote probleem voor de kunstenaar om dat zichtbaar te maken. en voor het kunstonderwijs om jonge mensen daarbij te helpen. hiervoor is geen vaste metodiek te bedenken. want het probleem ligt steeds ergens anders en je moet dus iedere keer opnieuw je werkwijze aanpassen. de ideologie van de heersende klasse heeft een oude traditie. in stijl uitgedrukt ziet het er meestal klassisisties uit. de inhoud van het schilderij is moeilijk toegankelijk, voorbehouden aan ingewijden. het wordt door kunshistorisi ondersteund door geheimtaal. in nevelen gehuld door musea die slechts toegankelijk zijn voor weinigen. het spreekt vanzelf dat in deze gedachtengang het kunstonderwijs slechts gegeven is aan enkelen. in die zin zou het het beste zijn als het aantal akademies wordt teruggebracht tot één en dan onder streng toezicht van de koning en de paus. Zie over Henk Peeters: Henk Peeters | realist | avantgardist, Wezep, 2011 Fred Wagemans, Henk Peeters tastbaar, Nijmegen/ Beetsterzwaag, 1998
ik ben nou zestig
Marga van Mechelen, Jonneke Jobse, Echt Peeters,
11
