De rode draad van ons verhaal is groen… Bouwstenen voor een duurzame energietoekomst
Ondernemingsvisie van gasinfrastructuur- en netwerkbedrijf Gasunie
V
Verbonden energie: bouwstenen voor een duurzame energievoorziening De vraagstukken op het gebied van energie en duurzaamheid zijn uitdagender dan ooit. Op weg naar een schonere energietoekomst die betaalbaar, betrouwbaar en vooral ook haalbaar is, willen we kansen benutten. We zetten daarbij vol in op onze kracht: het creëren van verbindingen op het terrein van gas en energie.
1
Gasunie werkt aan duurzame toekomst op basis van vier bouwstenen :
4. Energie en duurzaamheid vormen een uitdaging van internationaal formaat. Gasunie bouwt aan een Europese
1.
Meer duurzaamheid betekent dat
gasrotonde. Daarmee creëren we
er meer energieopslag en flexibiliteit
sterke, efficiënte grensoverschrijdende
nodig zal zijn. Gas is een ideaal
energieverbindingen, waarmee landen
medium daarvoor. Wij hebben veel
hun eigen energiespecialismen optimaal
ervaring met het flexibel inzetten
op elkaar kunnen aansluiten. Het zorgt
van gasinfrastructuur en investeren
bovendien voor energiezekerheid en
in nieuwe faciliteiten. Zo bevorderen
een sterke positie van Nederland in de
we de inpassing van hernieuwbare
Europese energiemarkt.
energiebronnen. 2. Gasunie zorgt voor meer groen, duurzaam gas voor de consument door te investeren in leidingen,
Gas verbindt energie, en Gasunie verbindt
opwerkingsfaciliteiten en innovatie.
markten en spelers. Zo verbinden we het
Daarmee vergroten we het aandeel van
heden met een duurzame toekomst.
duurzame energie – op een betaalbare manier. 3. De consument kiest. Gasunie bevordert marktwerking, ook voor duurzame energie. Zo kan duurzame energie zich ontwikkelen tot een realistische optie voor de consument.
2
In deze brochure lichten we deze bouwstenen en onze aanpak toe.
Nu keuzes maken
Groene draad
In 2050 zal de wereldbevolking gegroeid
Het einddoel staat vast: een duurzame
zijn naar negen miljard mensen die allen
samenleving waarin economie en ecologie
aanspraak maken op een behoorlijke
hand in hand gaan. De weg ernaar toe is
levensstandaard. Welke keuzes moeten we
een complex samenspel tussen bedrijven,
nu maken om straks over voldoende schone
overheden en consumenten, soms in
en betaalbare energie te beschikken?
verschuivende rollen. Dat vraagt om een sterke verbindende lijn – een ‘groene
Grenzen vervagen: tussen landen in Europa,
draad’ - die de inbreng van de verschillende
tussen energiesystemen, tussen markten,
spelers (en daarmee een diversiteit van
tussen consumenten en producenten.
energievormen en –bronnen) tot hun recht
Alles hangt steeds meer met alles samen.
kan laten komen.
In onze filosofie zijn energie en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar verbonden.
We zijn omringd door een veelheid aan
Verschillende investeringen in de energie-
energieopties en transitieroutes. Vanuit
voorziening kunnen niet los van elkaar
dat besef wil Gasunie de verbinding naar
gezien worden.
de toekomst leggen. Wij doen dit vanuit de bijzondere eigenschappen van gas als energiedrager, vanuit de kracht van onze gasinfrastructuur en de competenties van onze medewerkers. Als gasinfrastructuuren netwerkonderneming wil Gasunie de verbindende factor zijn. In deze brochure laten wij zien hoe we dat willen doen.
3
Ontwikkeling Nederland gasland-energieland in drie perioden
2 1
3
Gas en Gasunie in een verbindende rol voor een duurzame energievoorziening (nu - 2050)
Gasunie gaat verder als zelfstandig gasinfrastructuurbedrijf: voortrekker op de (Noordwest-)Europese gasrotonde (2005 - nu)
Gasunie legt in de rol van ‘verkoper’ van het Groningen-gas en uitvoerder van het kleineveldenbeleid namens de Nederlandse overheid een wijd vertakt landelijk hogedruk- gasnet aan (vanaf 1963)
Elke periode bouwt voort op de fundamenten van de voorgaande fase.
4
Bouwsteen 1
Bouwsteen 2
Ruim baan voor
Groen gas voor de
hernieuwbare energie
consument
G
Gasunie’s visie: vier bouwstenen voor een duurzame energietoekomst
Bouwsteen 3 Bevorderen marktwerking, ook voor duurzame energie
Bouwsteen 4 Bouwen aan de gasrotonde 5
1
Bouwsteen Ruim baan voor hernieuwbare
Gas to Power. Aardgascentrales zorgen
energie
aanpassen aan de energievraag door een
voor flexibiliteit en zekerheid in de energievoorziening: ze kunnen zich direct tandje bij te zetten of juist wat gas terug te
In de toekomst zal hernieuwbare energie,
nemen.
zoals elektriciteit uit zon en wind, een steeds groter deel van de energiebehoefte
Power to Gas. In de toekomst, als het
invullen. Hoe meer duurzame elektriciteit,
aandeel van duurzame energie verder
hoe groter de behoefte aan energieopslag en
is toegenomen, kan de gasrotonde
de mogelijkheid om die energie a la minute
ook flexibiliteit toevoegen aan het
flexibel in te passen. Het energieaanbod
energieaanbod door een overschot aan
vanuit duurzame bronnen is namelijk
elektriciteit om te zetten en op te slaan in
niet stabiel. De zon schijnt niet altijd en
gasvorm, zodat het kan worden opgenomen
het waait niet continu. En omgekeerd: de
in het netwerk, met alle voordelen van
duurzame energie die bij veel zon, of veel
dien. Dit zou kunnen door omzetting van
wind beschikbaar komt is niet altijd op dat
een elektriciteitssurplus in de vorm van
moment nodig. Om vraag en aanbod met
waterstof, of door omzetting van CO2
elkaar in balans te brengen kan gas fungeren
in methaan, het hoofdbestanddeel van
als een krachtig, flexibel en efficiënt
aardgas. De opslag van energie via gas is vele
buffermechanisme dat altijd beschikbaar is.
malen goedkoper dan andere vormen van energieopslag.
Gas kan makkelijk worden opgeslagen en
6
vervolgens snel, op afroep, weer beschikbaar
In een slimme, integrale visie op de
worden gemaakt.
toekomstige energievoorziening helpt
gas mee om hernieuwbare energie in te passen in onze energievoorziening. Met haar
Gas verbindt energie
krachtige netwerk, onderdeel
• Aardgas maakt de toetreding van duurzame
van de gasrotonde, waarvan
energie mogelijk
ook grote ondergrondse
• Aardgas kan met behulp van biogas vergroenen
opslagfaciliteiten deel uitmaken,
• Van aardgas naar gas naar energie:
voorziet Gasunie op een betaalbare en betrouwbare wijze in de groeiende behoefte aan opslag en flexibiliteit. Gasunie heeft veel ervaring met het flexibel inzetten van haar infrastructuur: het tot op de minuut balanceren van gasstromen.
de ‘groene draad’ naar de toekomst • Goedkope en schone vorm van energietransport, met relatief weinig ruimtelijk beslag en meest efficiënt • Vanzelfsprekend en ongemerkt: betrouwbaar en onzichtbaar energie bij de afnemer brengen • Gas is gemakkelijk dicht bij de markt op te slaan • Gas is op afroep beschikbaar • Gas is traploos op- en af te regelen en daardoor flexibel inzetbaar • Investeren in gasinfrastructuur is investeren in de basis voor een duurzame energievoorziening • Gas is ruim voorradig
7
Decentrale energieopwekking Onze gasinfrastructuur biedt flexibiliteit en buffervermogen om centraal en decentraal opgewekte energie met elkaar te matchen. Decentrale opwekking heeft als voordeel dat deze direct bij de eindverbruiker plaatsvindt, door bijvoorbeeld zonnepanelen op daken. Ook de HRe-ketel, waarmee superefficiënt thuis elektriciteit en warmte uit gas gemaakt kan worden is een vorm van decentrale opwekking. Decentralisering stelt consumenten in staat te fungeren als kleinschalige producenten. Decentraal opgewekte energie zal niet altijd voldoende zijn om in onze sterk variërende vraag te voorzien. Hierdoor zal ook centrale opwekking een rol blijven spelen. In Nederland en andere delen van Noordwest-Europa hebben we naast het elektriciteitsnetwerk een uitgebreid gasnetwerk, waardoor centrale en decentrale aanbieders en verbruikers van energie met elkaar zijn verbonden. Met dit energienetwerk kunnen we buren, steden en landen op een betaalbare en betrouwbare wijze onderling energie laten uitwisselen.
8
De gasrotonde is de stabiele ruggengraat
Gasunie investeert in:
voor een duurzame energievoorziening. Zo
• Langetermijn-flexibiliteit
maken we optimaal en efficiënt gebruik van alle beetjes duurzame energie.
(gasopslag in lege gasvelden) • Piekflexibiliteit (gasopslag in cavernes) • Studies en proefprojecten naar opslag
De vraag naar gas stijgt. Daarom zal
duurzame energie
Gasunie de komende jaren voor haar klanten blijven investeren in transportleidingen en gasinfrastructuur. Op die manier kan ook de duurzame energievoorziening via gasinfrastructuur flexibel en stabiel blijven. Daarnaast onderzoekt Gasunie innovatieve concepten voor energieopslag in de duurzame toekomst.
9
2
Bouwsteen Groen gas voor de consument
Kansen voor Nederland: de gasrotonde ondersteunt de biobased economy Biologisch restmateriaal wordt tegenwoordig niet meer gezien als afval, maar als grondstof voor een biobased economy. Van GFT-afval, mest en
Consumenten kiezen de energie die bij
andere reststromen kan namelijk biogas
hen past – ze kiezen voor betaalbaarheid,
worden gemaakt met aardgaskwaliteit:
voor zekerheid, voor duurzaamheid, al
groen gas. Omdat Nederland beschikt
naar gelang de behoefte.
over een fijnmazig gasnetwerk, kan groen gas gemakkelijk bijgemengd en
Groene energie voor thuis en onderweg
landelijk geleverd worden. Het aantal
Groen gas maakt duurzaam verwarmen,
groengasprojecten groeit. In 2020 kunnen
douchen en koken mogelijk en combineert
maar liefst een miljoen huishoudens van
dat met alle gemakken die een gasaan-
duurzaam gas worden voorzien.
sluiting biedt. Steeds meer automobilisten stappen over
Een uitdaging daarbij is het creëren van de
naar een auto op groen gas. Duurzaam
juiste schaalgrootte. Gasunie kan daarbij
rijden op groen gas is binnen handbereik en
helpen door de vraag naar groengas-
is flink goedkoper dan benzine, diesel of LPG.
infrastructuur te bundelen, door de handel en transport te faciliteren en door via een opentoegangmodel voor infrastructuur de grootschalige productie te organiseren.
10
De weg naar verduurzaming biedt kansen
Ervaring in gasdiversiteit
voor Nederland. Door de gasrotonde te
Gasunie is van oudsher gewend om te gaan
verbinden met de biobased economy maken
met een grote diversiteit aan gassoorten.
we gebruik van de kracht van twee sterke
Na de vondst van het Groningengas nam het
sectoren: energie en landbouw. Om deze
aantal gaskwaliteiten sinds de jaren zeventig
kansen maximaal te benutten wil Gasunie
snel toe doordat ook uit tal van kleine
een voortrekkersrol spelen.
velden gas werd gewonnen. Gasunie heeft veel ervaring met het mengen en inpassen
Grootschalige flexibele productie van
van gaskwaliteiten in een betrouwbare en
duurzame energie
stabiele gasvoorziening. Die expertise wordt
In de toekomst is schaalvergroting van
nu ook ingezet om duurzaam groen gas,
productie van groen gas mogelijk door
opgewekt uit biologische reststromen, in te
biomassa via vergassingstechnologie
passen in de nationale gasvoorziening.
om te zetten in groen gas. Dit is veruit de efficiëntste manier om biomassa in te
Gasunie investeert in:
zetten. Niet alleen omdat zo een hoog
• Verzameling van groen gas via
energetisch rendement wordt gehaald, maar ook doordat duurzame energie op deze manier kan worden opgeslagen en flexibel worden ingezet. In 2050 kan zo de
infrastructuur • Opwerking van groen gas naar aardgaskwaliteit • Vergassingstechnologie
productie van groen gas wel vijftig procent van de vraag naar aardgas dekken. De grensoverschrijdende handel in groen gas draagt hier in belangrijke mate aan bij.
11
3
12
Bouwsteen Bevorderen marktwerking, ook voor duurzame energie
energieproducten en –diensten kunnen
Marktwerking versterkt positie
energiebeurs APX. Gasunie-dochter Vertogas
energiegebruikers
maakt de handel in groen gas mogelijk. Door
Verduurzaming moet zo efficiënt mogelijk
groen gas te certificeren op de plaats van
plaatsvinden. Marktwerking en handel
productie wordt niet alleen de echtheid van
bieden burgers en bedrijven de kans om
het groene gas gegarandeerd, maar wordt
zelf mee te sturen, zodat de gewenste
ook de handel gestimuleerd.
komen daar waar ze op dat moment het meest gewenst zijn. Gasunie heeft ervaring met het faciliteren van handel en markten via de virtuele handelsplaats TTF en de
Verbindende rol in de markt
worden in groen gas en via de bestaande
Ook marktplaatsen zullen net als de netten
transportinfrastructuur in Europa vermarkt
en de energiestromen niet ophouden bij de
worden.
landsgrenzen. Om consumenten optimaal te bedienen zal naast technologische
Gasunie investeert in:
innovatie ingezet moeten worden op
• Certificering van groen gas en andere
commerciële innovatie. In de toekomst zal ook de uitruil van nieuwe producten, groen en grijs, via goed werkende handelsplaatsen en slimme diensten, ondersteund
duurzame gassen • Koppeling van diensten en energieproducten, uitbouw van markten • Commerciële innovatie
worden, ook grensoverschrijdend. Zo kan biomassa in bijvoorbeeld Rusland omgezet
13
4
Bouwsteen Bouwen aan de gasrotonde
in Europa en lopen voorop in grensoverschrijdende transport. Met die kennis en kunde kunnen wij een belangrijke rol spelen in het integreren, beheren en versterken van de energienetten in de landen
Grenzen vervagen
om ons heen.
De overgang naar duurzame energie is geen vraagstuk dat we binnen de eigen
Door onze kennis en kunde in te zetten
landsgrenzen kunnen oplossen. In Europa
kunnen wij bouwen aan een Europees
zullen landen juist moeten doen waar zij
energienetwerk, waarbij energietransport
op energiegebied goed in zijn. Nederland
via gasinfrastructuur de kern vormt.
zal daarbij een grote rol kunnen spelen
Gastransport is immers veruit de
binnen haar specialismen: wind, biomassa,
efficiëntste en meest duurzame vorm
groen gas, aardgas en natuurlijk energie-
van energietransport. Via gastransport-
infrastructuur.
leidingen kan, bij gelijkblijvende investeringskosten, twintig keer zoveel
Sterk in Nederland, sterk in Europa:
energie worden getransporteerd als via
internationalisering biedt kansen
elektriciteitsleidingen.
De Nederlandse energiemarkt zal geïntegreerd worden met die van landen
Door de kansen die marktintegratie ons
om ons heen. Zo lossen we niet alleen
biedt maximaal te benutten, zorgen
samen vraagstukken op, maar zorgen
we niet alleen voor meer efficiency en
we via concurrentie ook voor een eerlijke
verduurzaming, maar ook voor een sterkere
prijsvorming. Deze integratie biedt
rol voor Nederland in de energiemarkt van
kansen voor Gasunie. Wij zijn de eerste
de toekomst.
grensoverschrijdende netwerkbeheerder
14
Gasunie investeert in: • Uitbreidingen van de gastransportcapaciteit van de netten • Het faciliteren van internationale gasstromen via transitleidingen • Uitbreiding van de vergassingscapaciteit van LNG-terminal GATE • De mogelijkheid om kleinschalig LNG-vervoer te faciliteren
15
T
Toekomstbestendig investeren
gas naar aardgaskwaliteit, vergassingstechnologie, certificering van groen gas en andere duurzame gassen • Koppeling van diensten en energieproducten • Uitbouw van markten en commerciële innovatie Deze investeringen faciliteren niet alleen de beoogde energievoorziening en verduurzaming voor 2020, maar vormen
Gasunie raamt dat er met de realisatie
tegelijk het fundament voor duurzame
van de bouwstenen de komende tien jaar
vervolgstappen:
een investeringstotaal gemoeid is dat kan
• We vergroten onze capaciteit om
oplopen tot circa 10 miljard euro:
onuitputtelijke bronnen als zon, wind en biomassa ten volle te benutten en
• Uitbreidingen van transportcapaciteit van het bestaande net • Uitbreiding van de vergassingscapaciteit van LNG-terminal GATE • De mogelijkheid om kleinschalige LNG-vervoer te faciliteren • Het faciliteren van internationale gasstromen via transitleidingen • Verzameling van groen gas via infrastructuur, opwerking van groen
16
het rendement ervan te verhogen. Met het flexibele energienetwerk kunnen we snel en efficiënt inspringen op zowel energietekorten als -overschotten van buren, steden en landen. Gas to power, power to gas • We helpen de gasvoorziening te vergroenen. Hiermee creëren we een extra duurzame component in de low carbon energiemix tot en na 2050
• Met het faciliteren van marktwerking
• Door de versterking van internationale
en het koppelen van verschillende
verbindingen borgen we niet alleen de
energievormen bevorderen we niet
leveringszekerheid van nu en straks en
alleen een optimale prijsvorming. We
daarmee de beschikbaarheid van gas als
faciliteren hiermee ook de opkomst van
verbindende energievorm. We zorgen er
marktconforme groene energie, steeds
ook voor dat internationale regio’s met
onafhankelijker van plaats, tijd en vorm
verschillende potenties voor windenergie, zonne-energie, waterkracht en biomassa op een efficiënte wijze met elkaar worden verbonden en elkaar versterken
17
A
Aanpak Gasunie
maar ook met olieoverslagbedrijven, afvalverwerkers, agrariërs en auto-
Wij gaan een actieve rol vervullen
producenten hebben onze business cases
in het faciliteren van energie-
sterker gemaakt. Gasunie wil zich bij het
transitie door slim gebruik te maken
ontwikkelen van nieuwe projecten nog
van de unieke eigenschappen van
sterker focussen op samenwerking en
onze organisatie, gas en
partnerschappen. Gasunie transformeert
gasinfrastructuur.
zich zo van een Europese netwerkbeheerder tot een Europese netwerkorganisatie. Gasunie werkt aan innovatie op commercieel gebied. Om markten te laten werken en consumenten te bedienen is er behoefte aan vernieuwende dienstverlening
Alle activiteiten zullen onze toets van
op de energiemarkt. Gasunie kan zich zo
veiligheid, betrouwbaarheid, efficiency
ontwikkelen tot matchmaker op de markt
en duurzaamheid moeten doorstaan.
van vraag en aanbod, groen en grijs, in
Daarnaast zullen we onze kenmerkende
Nederland en Europa. De gasrotonde
manier van werken, als onafhankelijke partij
ontwikkelt zich als het ware tot een
en met open toegang tot onze faciliteiten,
‘energierotonde’: andere energiestromen
behouden als basis in nieuwe concepten.
kunnen invoegen – de voorziening als geheel blijft stabiel terwijl de weg naar
We zoeken actief naar samenwerking en partnering. Wij staan open voor nieuwe ketens, nieuwe partners en nieuwe regio’s. Projecten met internationale gasbedrijven,
18
verduurzaming is ingezet.
Gasunie verbindt spelers en marktpartijen • Gasunie is excellent in gasinfrastructuur en netbeheer • Gasunie is specialist in het managen van netbalans en het managen van gaskwaliteiten – kan veel spelers en energievormen aan elkaar koppelen. • Gasunie is gericht op samenwerking en het aangaan van allianties • We ontwikkelen projecten en diensten samen met partners • Door onafhankelijke positie kunnen we individuele klantvragen bundelen in efficiënte projecten • We ontwikkelen infrastructuur en faciliteiten voor iedereen via onze ‘open-toegangfilosofie’ • Uitmuntende track record in goed en veilig gastransport – het Nederlandse gasnet is het meest complexe ter wereld
19
S
Samen werken aan succes De voordeligste weg naar een duurzame energievoorziening loopt via gas. Gasunie staat klaar om haar visie te verwezenlijken en alle uitdagingen
• Op nationaal niveau moeten we een
die daarmee verbonden zijn op
vereende inspanning blijven leveren om
te pakken.
de (Noordwest-)Europese Gasrotonde internationaal te positioneren als belangrijkste gashub • Er moet voldoende wettelijke speel-
Voor het welslagen van deze ambitie
ruimte zijn voor netbeheerder GTS
zijn ook andere factoren in de directe
voor de ontwikkeling van innovatieve
bedrijfsomgeving van belang. Denk daarbij
transportdiensten om aan klantwensen
aan:
tegemoet te komen
• Een goed investeringsklimaat met fair en
Wij zijn ervan overtuigd dat het door goed
stabiel reguleringsregime is noodzakelijk
samenspel mogelijk is een krachtig concept
voor het kunnen investeren in nieuwe
voor een haalbare, betaalbare en duurzame
infrastructuur
energievoorziening vorm te geven, waarin
• Er moet voldoende wettelijke ruimte zijn
recht wordt gedaan aan de inbreng van de
voor nieuwe vormen van financiering voor
verschillende spelers en van verschillende
projecten
energievormen. Als gasinfrastructuur- en netwerkonderneming wil Gasunie daarin de verbindende factor zijn.
20
21
juli 2011
