De robot-geassisteerde totale prostatectomie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een operatie waarbij de prostaat geheel wordt verwijderd door een robot geassisteerde totale prostatectomie. ZorgSaam beschikt niet over dergelijke apparatuur, zodat u bent verwezen naar het ziekenhuis Maria Middelares in Gent. U wordt opgenomen op de afdeling Urologie (afdeling 2A3) in het ziekenhuis Maria Middelares in Gent. Uw eigen uroloog van ZorgSaam voert de operatie uit. In deze folder vindt u informatie over de operatie. Heeft u na het lezen nog vragen, stel deze dan gerust aan de arts of de urologische oncologie verpleegkundige. De prostaat De prostaat is een klier ter grootte van een walnoot. Hij bevindt zich rondom de plasbuis onder de blaas. Tussen de blaas en de prostaat bevindt zich een sluitspier van de blaas, de tweede sluitspier zit onder de prostaat. De prostaatklier produceert vloeistof, het prostaatvocht. Het prostaatvocht komt samen met het zaad (dat in de zaadbal wordt gemaakt) tijdens een zaadlozing naar buiten (sperma), en houdt de zaadcellen in leven tijdens hun tocht naar de eicel.
Prostaatkanker Een kwaadaardig gezwel ontstaat meestal aan de rand van de prostaat, soms in het prostaatweefsel rond de plasbuis. Het gezwel groeit doorgaans langzaam. Prostaatkanker komt voor bij 30 op de 100.000 mannen. De kans op het krijgen van prostaatkanker is afhankelijk van de leeftijd: hoe ouder iemand is, hoe groter de kans. Zo is bij een man van 50 jaar die kans ongeveer 15% en bij iemand van 100 jaar vrijwel 100%. Voor prostaatkanker
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
1
bestaat een groot aantal behandelingsmogelijkheden. De uroloog heeft bij u een operatie voorgesteld waarbij de prostaat in het geheel wordt verwijderd met behulp van een robot.
Robot-geassisteerde totale prostatectomie Bij een operatie worden de prostaat met prostaatkapsel en de zaadblaasjes verwijderd (radicale prostatectomie). Het gevolg is dat u onvruchtbaar wordt. Soms worden ook de nabijgelegen lymfeklieren verwijderd. Het weggehaalde weefsel wordt in het laboratorium onderzocht. De uitslag van dit onderzoek bepaalt mede de noodzaak van verdere behandeling. De uroloog stelt een operatie voor om uw prostaatkanker te behandelen met een operatie die robot-geassisteerde totale prostatectomie wordt genoemd. Hierbij ‘helpt’ een ultramodern chirurgisch systeem de chirurg om vitale anatomische structuren duidelijker te zien en zo de chirurgische procedure preciezer te verrichten. Hierdoor verlaagt de kans op complicaties van de operatie zoals incontinentie en impotentie.
Het Da Vinci chirurgisch systeem (= robot-geassisteerd) De Da Vinci Robot bestaat uit een patiënt-component met vier armen. Deze houden verschillende instrumenten vast welke via kleine gaatjes in de patiënt zijn binnengebracht door de chirurg. Trillen van de hand wordt vermeden en daardoor kunnen de fijne instrumenten de meest precieze handelingen uitvoeren. De robot werkt niet op zichzelf, maar wordt door de uroloog bediend. In tegenstelling tot conventionele kijkoperaties beschikt de chirurg hier over een driedimensioneel beeld welke ook nog vergroot is. De da Vinci robot voorziet de uroloog dus van een veel beter zicht en geeft hem fijnere vingerbewegingen, waardoor veel preciezer kan worden geopereerd. De theoretische voordelen voor de patiënt zijn •
minder pijn na de operatie;
•
minder bloedverlies en bloedtransfusies;
•
sneller herstel;
•
korter ziekenhuisverblijf;
•
minder littekens;
•
minder kans op erectiestoornissen;
•
minder kans op urineverlies;
•
sneller hervatten van de normale dagelijkse activiteiten.
De techniek is voldoende uitgeprobeerd. Echter, zoals bij elke ingreep, kunnen deze voordelen niet gegarandeerd worden. Elke patiënt en elke ingreep is immers anders. “De robot is zo goed als degene die haar bedient.”
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
2
Eigenlijk is de Da Vinci Robot geen robot, althans geen zelfdenkende machine die de menselijke chirurg vervangt. De Da Vinci is het high tech-verlengstuk van de chirurg. Of om met de uroloog te spreken: “De robot is zo goed als degene die haar bedient.”
De Da Vinci-methode biedt operatie optimalisatie voor prostaatbehandelingen en andere urologische aandoeningen.
Duur van het verblijf in het ziekenhuis U moet rekenen op een verblijfsduur van 4 à 5 dagen afhankelijk van het verloop en herstel. Tijdens uw verblijf is AZ Maria Middelares verantwoordelijk voor de ingreep en uw verblijf aldaar. AZ Maria Middelares: Kortrijksesteenweg 1026, 9000 Gent, België Tel: 003292606060 www.azmmsj.be Wat u mee moet nemen naar AZ Maria Middelares: •
Identiteitsbewijs.
•
De medicijnen die u gebruikt.
•
Gegevens van uw ziektekostenverzekering.
•
Europese ziekteverzekeringskaart.
•
Toilet artikelen, handdoeken, nachtkleding , pantoffels en een ochtendjas.
•
Neem wat geld neem voor eventuele kosten ( o.a. telefoon).
•
Neem geen waardevolle spullen neem. Het ziekenhuis is niet aansprakelijk voor verlies of diefstal.
Voorbereiding Het is van groot belang dat u, indien u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, dit vooraf bespreekt met de uroloog. In overleg met u bepaalt de uroloog dan vanaf welk moment u, tijdelijk, met deze medicijnen moet stoppen. Een urologisch oncologieverpleegkundige
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
3
begeleidt u voor en na uw opname op psychosociaal vlak. De urologische oncologieverpleegkundige is een verpleegkundige die zich na haar algemene opleiding verder gespecialiseerd heeft in de verzorging van patiënten met urologische problemen. Daarna heeft ze zich nog verder gespecialiseerd in het begeleiden en verzorgen van patiënten met urologische kanker. U krijgt van hen een basisset katheterzakken mee plus uitleg hierover. Als u het ziekenhuis verlaat, heeft u nog een blaaskatheter. Ook krijgt u een machtiging mee voor de fysiotherapie om alvast kennis te maken en te starten met bekkenbodemspieroefeningen. Na een totale prostatectomie, is het namelijk mogelijk dat uw bekkenbodemspieren en de sluitspier nog onvoldoende in staat zijn om de blaas goed af te sluiten. Dit geeft inspanningsincontinentie, ook wel stressincontinentie genoemd. Bij stressincontinentie treedt ongewild urineverlies op ten gevolge van plotselinge drukverhoging in de buik, zoals bij opstaan, bukken, tillen, hoesten, niezen, lachen of sporten. De verhoogde buikdruk (waarbij ook verhoogde druk op de blaas) kan onvoldoende door de sluitspier van de blaas worden opgevangen en ongewild urineverlies is het gevolg. Met oefeningen kunt u de bekkenbodemspieren trainen. U krijgt vooraf op de poli ook een setje incontinentiemateriaal mee. De kans bestaat dat u in eerste instantie na het verwijderen van de katheter nog wat incontinent van urine bent. Een verpleegkundige begeleidt u tijdens uw verblijf in AZ Maria Middelares. Heeft u voor de operatie nog vragen voor haar dan kunt u contact opnemen met: An Smeets, incontinentieen prostaatverpleegkundige Tel: 003292607169.
Kosten vergoeding buitenland De vergoeding van kosten in het buitenland is afhankelijk van uw verzekering. U kunt het beste vooraf contact opnemen met uw verzekeraar. Met CZ- verzekeringen is een convenant afgesloten, wat inhoudt dat CZ alle kosten vergoedt.
Wat komt er allemaal bij deze operatie kijken? De dag voor de operatie •
U wordt geschoren ter voorbereiding van de operatie.
•
Rond 14.00 uur krijgt u Primperan siroop toegediend om de kans op misselijkheid tijdens het laxeren zo klein mogelijk te maken. Daarna begint u met een darmvoorbereiding, zodat het volledige darmtraject leeg is. Dit gebeurt aan de hand van 2 x Fleet oraal. Dit is een laxerende vloeistof die u moet opdrinken met een glas water. U krijgt dit rond 14.00 uur en 20.00 uur. U krijgt ook een aantal pillen antibiotica om de darmen te ontsmetten.
•
In de loop van de avond zal men u Clexane toedienen. Dit is een inspuiting die het bloed vloeibaarder maakt. Men geeft dit om te voorkomen dat u flebitis of trombose krijgt.
•
In de vooravond komt de anesthesist langs. Hij/zij zal u enkele vragen stellen en het uur van de ingreep meedelen. Hij/zij zal een slaapmiddel voorschrijven dat u kunt innemen
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
4
om een goede nachtrust te verzekeren. Indien hij/zij dit niet heeft voorzien, kan u gerust een slaapmiddel vragen aan de verpleegkundigen van de afdeling. •
Vanaf 24.00 uur zal de nachtverpleegkundige uw glas wegnemen omdat u volledig nuchter moet zijn voor de operatie. In uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld wanneer de operatie laat in de middag plaatsvindt, krijgt u nog een licht ontbijt.
De dag van de operatie Net voor de operatie krijgt u een licht kalmeermiddel. U krijgt ook anti-flebitiskousen aan. Na een seintje brengt een verpleegkundige u in uw bed naar de voorbereiding van de operatiekamer gebracht. Daar kunt u met eventuele vragen of opmerkingen nog bij de anesthesist terecht. In de voorbereidingskamer wordt ook een infuus geplaatst ter voorbereiding op de narcose. Na de operatie gaat u een nacht ter observatie naar de afdeling intensive care. Uw familie kan u dan bezoeken tussen 19.00 uur en 19.30 uur. Eventueel kan de familie contact opnemen met de verpleegkundige om informatie in te winnen over het verloop van de operatie. Tel: 003292606342. Zorgen na de operatie: •
Op de afdeling intensieve zorgen zal de anesthesist beslissen of u naar de kamer kunt.
•
U heeft 1 of 2 infusen (katheters) in de arm voor de toediening van vocht.
•
Na de ingreep blijft een katheter (kunststof slangetje) in de blaas achter. Indien u last heeft van spasmen (samentrekking van de blaas) met urineverlies naast de sonde, moet u dit zeker melden aan de verpleegkundige of de arts! Hiervoor zult u aangepaste medicatie krijgen.
•
Het is zeker normaal dat na de operatie uw urine bloederig is, daar hoeft u niet van te schrikken.
•
Daarnaast heeft u ook een wonddrain (een buisje om wondvocht af te voeren). Na enkele dagen, als er niet veel wondvocht meer uit de drain komt, zal deze worden verwijderd. Na de operatie worden continu pijnstillers toegediend. Als u nog pijn heeft, meld dit dan steeds aan de verpleegkundige.
De eerste dagen na de operatie De eerste dag na de operatie mag u beginnen met drinken. Dit wordt snel uitgebreid met voeding. Het is het belangrijk dat u goed drinkt, dat komt neer op 2 liter per dag. Daar verstaan we de dranken onder zoals water, koffie, thee, vruchtensap, frisdranken maar ook soep, pudding of vla. •
Het is belangrijk dat u zo snel mogelijk weer in beweging komt, dit om complicaties te voorkomen. U krijgt ter voorkoming van trombose iedere avond een injectie. De
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
5
fysiotherapie zal bij u langs komen voor oefeningen voor de ademhaling, beweging en voor de bekkenbodemspierenoefeningen. •
Na 4 à 5 dagen gaat u met ontslag met katheter.
•
Na 7 à 10 dagen heeft u een poli afspraak gekregen bij uw eigen uroloog. Er wordt eventueel een foto (cystogram) gemaakt op de afdeling radiologie. Hiermee kijken we of de wond binnenin goed hersteld is. De uroloog bekijkt de foto. Als het goed is, vult de verpleegkundige de blaas met Nacl 0.9% en wordt de katheter verwijderd. Hierna moet u proberen om de ingebrachte hoerveelheid vocht terug uit te plassen op een speciale stoel (flowmetrie).Er wordt aangepast opvangmateriaal voorzien, omdat de kans op incontinentie bestaat.
•
Douchen mag steeds, in bad gaan mag pas na 6 weken.
•
Enkele tips: geen zware inspanningen of fietsen gedurende 6 weken.
Mogelijke complicaties Incontinentie Meteen na het verwijderen van de katheter kan het voor u nog moeilijk zijn de urine volledig op te houden. Dit wordt incontinentie genoemd. Het is niet te zeggen hoelang deze incontinentie zal duren. Het kan langdurig zijn. Meestal krijgt u na enige tijd toch weer de controle over de urinestroom terug met behulp van bekkenbodemspieroefeningen. Incontinentie kan ook blijvend zijn. Dit komt zelden voor. Impotentie Het komt vaak voor dat mannen impotent worden als gevolg van deze operatie. Dit komt doordat de zenuwen die een erectie veroorzaken beschadigd kunnen raken tijdens de operatie. Het kan zijn dat het niet te vermijden is om het kwaadaardige gezwel in zijn geheel te kunnen verwijderen. De kans hierop is wel kleiner door de manier van opereren (robot prostatectomie) Wondcomplicaties Zoals bij iedere operatie kan een wondinfectie optreden. Deze kan over het algemeen gemakkelijk worden behandeld. Bloedverlies Door deze ingreep zult u regelmatig wat bloed in de urine zien, dit is normaal. Bij extreem veel bloedverlies (donkerrood) moet u de arts waarschuwen.
Ontslag Ongeveer de 4e à 5e dag gaat u met ontslag. Incontinentie materiaal heeft u op de poli al meegekregen. U heeft op de poli vóór de operatie al een vervolgafspraak gehad voor een polibezoek na de operatie en uw vervolgbehandeling voor bekkenbodemoefeningen bij de fysiotherapie. De hechtingen worden meestal voordat u met ontslag gaat verwijderd. Als u
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
6
bloedverdunners gebruikte, mag u deze nog niet starten. Dit wordt door de arts bij uw volgende controle afgesproken.
Weer thuis Algemeen De eerste zes weken na de operatie moet u het rustig aan doen. U mag wel autorijden, maar niet fietsen, niet zwaar tillen, geen intensief huishoudelijk werk (zoals stofzuigen) verrichten en niet baden of zwemmen. Na zes weken kunt u deze activiteiten weer langzaam opbouwen. In het algemeen kunnen er na een operatie, in combinatie met de narcose, vermoeidheidsklachten optreden. De ernst van de vermoeidheid verschilt per persoon. U moet er rekening mee houden dat het een half jaar kan duren voordat u de conditie terug heeft van voor de operatie. Als u pijn heeft, kunt u paracetamol nemen, maximaal viermaal per dag één à twee tabletten van 500 mg. Paracetamol is verkrijgbaar bij iedere apotheek en drogist. Het wordt niet vergoed door de ziektekostenverzekeraars. U blijft onder controle bij de uroloog. Contact opnemen •
Als u aanhoudende pijn heeft die met paracetamol niet verdwijnt;
•
Als u koorts heeft boven 38 ºC;
•
Als u niet kunt plassen, uw urine erg bloederig is en dit met veel drinken niet verdwijnt.
Adviezen •
Drink per dag 1,5 tot 2 liter vocht. Als u te weinig drinkt, heeft u meer kans op urineweginfecties, nierstenen en obstipatie (harde ontlasting).
•
Streef ernaar om regelmatig het toilet te bezoeken om te plassen, ongeveer zes keer per dag. Let bij het plassen op dat u niet geforceerd plast, dus niet met de buik persen.
•
Inspanning: Niet tillen, zware inspanningen, niet fietsen gedurende de eerste 6 weken.
•
Bij pijn mag u maximaal 4 maal daags 2 paracetamol nemen.
Seksualiteit De operatie kan gevolgen hebben voor uw seksueel functioneren. Omdat prostaat en zaadblaasjes verwijderd zijn, is het niet meer mogelijk een zaadlozing te krijgen. Het is nog wel mogelijk een orgasme te krijgen, maar omdat dit orgasme plaatsvindt zonder zaadlozing noemt men het ook wel een droog orgasme. Ook kan het voorkomen dat er tijdens de operatie zenuwen beschadigd worden, hierdoor kan een erectiestoornis optreden. Vanzelfsprekend probeert de uroloog de zenuwen zoveel als mogelijk te sparen. Ten behoeve van het verwijderen van het kwaadaardige gezwel, kan het zijn dat de zenuwen geheel of gedeeltelijk verwijderd moeten worden.
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
7
Als u geestelijk en lichamelijk voldoende hersteld bent van de operatie en u voelt de behoefte om weer seksueel actief te zijn, dan kunt u het beste weer gaan uitproberen wat er lukt. U moet er wel rekening mee houden dat het in het begin misschien nog niet lukt om bijvoorbeeld een erectie te krijgen. Dit hoeft niet altijd aan de operatie te liggen, maar kan ook veroorzaakt worden door de spanning van de eerste keer en de gedachte: ‘werkt het allemaal nog wel?’. Laat u zich niet te snel ontmoedigen en bespreek uw verwachtingen en onzekerheden met uw partner.
Vragen U wordt geopereerd omdat prostaatkanker bij u is geconstateerd. Dat is een ingrijpende gebeurtenis voor uzelf en uw omgeving. Het is dan ook begrijpelijk dat u vragen heeft na de operatie. Bespreek deze met uw uroloog, bij wie u onder controle blijft. Voor meer informatie kunt u terecht bij: Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenverenigingen, Churchillaan 11, 3527 GV Utrecht Tel: 030 – 291 60 91 www.kankerpatient.nl www.prostaat.nl www.scp.nfk.nl : lotgenotencontact prostaatkanker Ook in het boek ‘Mannen, Vrouwen & Vrijen’, geschreven door Prof. dr. Koos Slob en Drs. Ineke Vink, staat veel nuttige informatie over seksualiteit en potentie. Het boek is verkrijgbaar in of via elke boekhandel (ISBN 9038904479)
Belangrijke telefoonnummers Deze brochure beschrijft de algemene procedure en is bedoeld als extra informatie naast het gesprek met uw behandelend arts. Heeft u na het lezen van deze folder behoeft aan meer informatie, dan kunt u contact opnemen met polikliniek urologie. Locatie De Honte in Terneuzen:
0115 68 83 40
Locatie Antonius in Oostburg:
0117 45 93 73
Locatie Liduina in Hulst:
0114 37 39 00
Rechten en plichten Als patiënt heeft u bepaalde rechten en plichten binnen de gezondheidszorg. Dit is vastgelegd in de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Meer informatie over dit onderwerp kunt u lezen op onze website: www.zorgsaam.org. Zie hiervoor de rubriek ‘rechten en plichten’. ZorgSaam houdt zich aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
Robot geassisteerde totale prostatectomie – ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – sept. 2015
8
