de totale prostaatoperatie

de totale prostaatoperatie

inhoud Inleiding

2

De voorbereiding: stoppen met specifieke medicatie

3

Anesthesie

3

Uw voorbereiding

3

Opname in het ziekenhuis

4

De operatie

4

Complicaties

6

De dagen na de operatie

6

Naar huis

8

Vervoer naar huis

8

Wat krijgt u mee?

8

De wijkverpleegkundige zorg bij u thuis

10

De herstelperiode thuis

11

Adviezen/leefregels voor thuis

11

Wie kunt u bellen als u vragen of klachten heeft?

12

Nabestellen van incontinentiemateriaal

12

Patiëntenvereniging

12

Tot slot

13

1

1

inleiding Radicale prostatectomie (de totale prostaatoperatie) Uw arts heeft bij u prostaatkanker geconstateerd. Hij heeft u voorgesteld een operatie te ondergaan. Bij deze operatie wordt de gehele prostaat met de zaadblaasjes verwijderd. Afhankelijk van DE¬UITSLAG¬VAN¬HET¬VERRICHTE¬VOORONDERZOEK ¬WORDEN¬ZONODIG¬OOK¬DE¬ lymfeklieren rondom de prostaat meegenomen. In deze brochure informeren wij u over deze operatie. Uw arts bespreekt een aantal zaken uit deze brochure met u. Heeft u nog vragen stelt u ze dan gerust aan uw arts of verpleegkundige. Algemene informatie over het ZIEKENHUIS¬VINDT¬U¬IN¬DE¬FOLDER¬@/PNAME ¬GOED¬VOORBEREID¬NAAR¬HET¬ MCA’en de brochure ‘Uw verblijf’.

2

2

de voorbereiding: stoppen met specifieke medicatie -EDICIJNEN¬ZOALS¬!SCAL ¬3INTROM¬OF¬-ARCOUMAR ¬WORDEN¬ONGEVEER¬ 1 week voor de operatie gestopt. Deze medicijnen beïnvloeden de BLOEDSTOLLING¬/M¬BLOEDINGEN¬TIJDENS¬EN¬NA¬DE¬OPERATIE¬TE¬VOORKOMEN ¬ dient u tijdig met deze medicijnen te stoppen. Sommige pijnstillers HEBBEN¬OOK¬INVLOED¬OP¬DE¬BLOEDSTOLLING ¬MET¬NAME¬$ICLOFENAC¬ (voltaren) en Ibuprofen. Bij opname in het ziekenhuis bent u al gestopt MET¬HET¬INNEMEN¬VAN¬DEZE¬MEDICIJNEN ¬OP¬ADVIES¬VAN¬DE¬BEHANDELEND¬ uroloog en de anesthesioloog die u in een eerder stadium heeft goedgekeurd voor de operatie.

anesthesie De operatie vindt plaats onder algehele anesthesie (narcose). Daarom heeft u een bezoek gebracht aan het inloopspreekuur van de polikliniek anesthesiologie. Hier heeft u een gesprek gevoerd met de anesthesioloog. De volgende onderwerpen zijn hierbij met u besproken: s¬UW¬GEZONDHEIDSTOESTAND s¬¬DE¬ANESTHESIE¬DIE¬BIJ¬U¬WORDT¬TOEGEPAST s¬HET¬EVENTUEEL¬AANPASSEN¬VAN¬UW¬MEDICIJNEN¬ROND¬DE¬OPERATIE¬ s¬INFORMATIE¬OVER¬NIET¬ETEN¬EN¬DRINKEN¬NUCHTER¬ZIJN ¬ Meer informatie vindt u in de brochure ‘Anesthesie en operatieafdeling’. Deze heeft u van de medewerker van de polikliniek anesthesiologie meegekregen.

uw voorbereiding !LS¬U¬OP¬DE¬VERPLEEGAFDELING¬¬WORDT¬OPGENOMEN ¬KRIJGT¬U¬ENIGE¬ dagen voor de ingreep een opnamegesprek ¬OOK¬WEL¬0!3 GESPREK¬ genoemd. Tijdens dit gesprek komt aan de orde: s¬WELKE¬MEDICIJNEN¬U¬GEBRUIKT¬EN¬OP¬WAT¬VOOR¬TIJDEN¬U¬DEZE¬INNEEMT s¬¬OF¬U¬INDERDAAD¬GESTOPT¬BENT¬MET¬HET¬INNEMEN¬VAN¬DE¬ BLOEDVERDUNNERS ¬BIJVOORBEELD¬!SCAL ¬3INTROM¬ETC s¬NAMEN¬EN¬TELEFOONNUMMERS¬VAN¬CONTACTPERSONEN

3

3

Het is belangrijk dat u één dag voor de operatie: s¬¬ROND¬¬UUR¬ZICHZELF¬EEN¬LAXEERMIDDEL¬MICROLAX ¬TOEDIENT¬$EZE¬ ontvangt u tijdens het PAS-gesprek. s¬¬UW¬BUIK¬ONTHAART¬MET¬ONTHARINGSCRÒME¬VOOR¬DE¬GEVOELIGE¬HUID¬5¬ onthaart uzelf van de navel tot de liesstreek met gesloten benen. De CRÒME¬IS¬VERKRIJGBAAR¬BIJ¬ELKE¬DROGIST¬OF¬APOTHEEK

opname in het ziekenhuis Op de operatiedag meldt u zich bij de balie van verpleegafdeling 431. 5¬WORDT¬ONTVANGEN¬DOOR¬EEN¬VERPLEEGKUNDIGE ¬DIE¬U¬GEDURENDE¬DE¬ OPNAME¬BEGELEIDT¬/M¬TROMBOSE¬NA¬DE¬OPERATIE¬TE¬VOORKOMEN ¬KRIJGT¬ u direkt bij binnenkomst speciale kousen (TED kousen) aangemeten. Om dezelfde reden krijgt u dagelijks om 22.00 uur een injectie in de buik- of beenhuid toegediend.

de operatie Voorbereiding 6LAK¬VOORDAT¬U¬NAAR¬DE¬OPERATIEAFDELING¬GAAT ¬KRIJGT¬U¬EEN¬ operatiehemd aan en de anti-trombose kousen. Een kunstgebit en CONTACTLENZEN¬DOET¬U¬UIT ¬HORLOGE¬EN¬SIERADEN¬DOET¬U¬AF¬6ERVOLGENS¬ krijgt u van de verpleegkundige een slaaptablet en twee paracetamol als voorbereiding op de narcose. Kort hierna wordt u door twee verpleegkundigen naar de operatieafdeling gebracht. De paracetamol wordt ook na de operatie vier maal daags GECONTINUEERD¬(IERMEE¬BOUWT¬U¬EEN¬SPIEGEL¬IN¬UW¬BLOED¬OP ¬ZODAT¬NA¬ de operatie de pijnmedicatie meer effect heeft. De operatie Als bij het vooronderzoek geen uitzaaiingen zijn gevonden en de TUMOR¬GUNSTIG¬BLIJKT ¬WORDT¬TIJDENS¬DE¬OPERATIE¬DE¬GEHELE¬PROSTAAT¬MET¬ de zaadblaasjes verwijderd (radicale prostatectomie). De operatie VINDT¬PLAATS¬VIA¬EEN¬SNEDE¬IN¬DE¬ONDERBUIK ¬IN¬DE¬MIDDELLIJN¬VERLOPEND¬ van de navel tot aan het schaambeen. De ingreep duurt gemiddeld twee tot drie uur. Zonodig worden tijdens de operatie ook lymfklieren

4

4

rondom de prostaat weggenomen. Dit weefsel en ook het prostaatweefsel worden in het laboratorium nader onderzocht: het zogenoemde P.A.-onderzoek. De uiteindelijke uitslag van het weefselonderzoek krijgt u tijdens het eerste polikliniekbezoek. Het doel van deze totale prostaatverwijdering is u de grootste kans te bieden op blijvende genezing van de prostaatkanker.

Vóór radicale prostatectomie

1. Prostaat 2. Blaas 3. Zaadblaasjes 4. Plasbuis plasbuis

Na radicale prostatectomie

5. Plasbuis + katheter 6. Ballon van katheter 7. Nieuwe verbinding blaas

Na de operatie Direct na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer (verkoeverkamer) GEBRACHT¬(IER¬VERBLIJFT¬U¬ENIGE¬UREN¬!LS¬ALLE¬CONTROLES ¬ZOALS¬ BLOEDDRUK ¬POLSSLAG ¬ADEMHALING¬ENZ¬STABIEL¬BLIJVEN ¬MAG¬U¬IN¬DE¬ namiddag weer terug naar uw eigen kamer op de verpleegafdeling (431). Deze controles worden hier voortgezet gedurende de eerste 24 uur. Ook wordt er gecontroleerd op eventueel bloedverlies. De verpleegkundige belt uw contactpersoon op om hem/haar op de hoogte te stellen. "IJ¬TERUGKOMST¬HEEFT¬U¬ÏÏN¬OF¬TWEE¬INFUSEN ¬TWEE¬WONDDRAINS¬VOOR¬DE¬ AFVOER¬VAN¬OVERTOLLIG¬VOCHT¬EN¬BLOED ¬EN¬EEN¬URINEKATHETER¬

5

5

De urinekatheter staat twee dagen onder spanning. Dit houdt in dat DOOR¬MIDDEL¬VAN¬EEN¬GEWICHTJE¬AAN¬DE¬KATHETER¬GETROKKEN¬WORDT ¬ waardoor deze niet kan verschuiven. U heeft hierbij 48 uur bedrust. Deze tractie bevordert een goede genezing van de nieuwe verbinding tussen de blaas en de plasbuis. Ook heeft u een zogenoemd epiduraalkatheter. Dit is een slangetje in de rug. Via dit slangetje krijgt u continue pijnbestrijding toegediend. .AARMATE¬U¬MEER¬OF¬MINDER¬PIJN¬HEEFT ¬KAN¬DE¬VERPLEEGKUNDIGE¬DE¬ stand van toediening aanpassen. Soms wordt er ook een maagsonde ingebracht. Dit is een slang die via uw neus naar de maag loopt. Deze zorgt ervoor dat overtollige MAAGSAPPEN¬WORDEN¬WEGGEZOGEN ¬OM¬MISSELIJKHEID¬EN¬BRAKEN¬TE¬ VOORKOMEN¬-OCHT¬U¬ONDANKS¬DEZE¬SLANG¬TOCH¬MISSELIJK¬ZIJN ¬DAN¬ kunt u hiervoor via het infuus medicijnen toegediend krijgen. Op de operatiedag mag u een klein slokje water drinken (15 ml. per uur).

complicaties In het algemeen verloopt de operatie zonder problemen. Toch kan het zijn dat complicaties optreden. In enkele gevallen komt een nabloeding of wondinfectie voor. Een nabloeding kan een bloedtransfusie of een nieuwe operatie noodzakelijk maken. Soms KAN¬DIT¬LEIDEN¬TOT¬VERBLIJF¬OP¬DE¬INTENSIVE CARE ¬MEESTAL¬VOOR¬EEN¬NACHT¬ :OALS¬POLIKLINISCH¬MET¬U¬IS¬BESPROKEN ¬IS¬ER¬ALS¬DIRECT¬GEVOLG¬VAN¬DE¬ operatie een grote kans op het ontstaan van erectiestoornissen. Verder bestaat er een geringe kans op blijvende incontinentie.

de dagen na de operatie !LS¬U¬EEN¬MAAGSONDE¬HEEFT ¬DAN¬WORDT¬DEZE¬MEESTAL¬EEN¬DAG¬NA¬DE¬ operatie afgeklemd. Als u niet misselijk bent en er niets in de maag ACHTER¬BLIJFT ¬KAN¬DEZE¬WORDEN¬VERWIJDERD¬$E¬UROLOOG¬BEKIJKT¬DAGELIJKS¬ of het drinken mag worden uitgebreid. Als het drinken goed gaat en er GEEN¬BLOEDTRANSFUSIE¬NODIG¬IS ¬MAG¬NA¬ONGEVEER¬DRIE¬DAGEN¬HET¬INFUUS¬ eruit. Op deze derde dag wordt ook de epiduraalkatheter verwijderd. De pijn is dan grotendeels uit het wondgebied en toediening van deze medicatie is niet langer nodig. Hiervoor in de plaats krijgt u nog

6

6

ENIGE¬DAGEN¬PARACETAMOL¬TABLETTEN¬$E¬WONDDRAINS¬MOGEN¬ERUIT ¬ALS¬ er weinig wondvocht meer wordt afgevoerd. De urinekatheter moet in IEDER¬GEVAL¬TOT¬DRIE¬WEKEN¬NA¬DE¬OPERATIE¬BLIJVEN¬ZITTEN ¬OM¬DE¬BLAAS¬ - plasbuis verbinding goed te laten genezen. De hechtingen worden ongeveer na tien dagen verwijderd.

De meeste patiënten hebben de eerste dagen na de operatie last van krampen en gasvorming in de darmen. Door de verdoving hebben uw darmen stilgelegen. Na de operatie komen de darmen weer langzaam op gang. Uw buik kan daardoor gespannen en opgeblazen aanvoelen.

7

7

$IT¬KAN¬PIJNLIJK¬ZIJN ¬MAAR¬GELUKKIG¬GAAT¬DIT¬OVER¬ALS¬U¬SNEL¬NA¬DE¬ operatie in beweging komt. 6ANAF¬DE¬TWEEDE¬DAG ¬ALS¬HET¬GEWICHTJE¬KATHETERTRACTIE ¬VAN¬DE¬ KATHETER¬VERWIJDERD¬WORDT ¬HELPEN¬VERPLEEGKUNDIGEN¬U¬OM¬MET¬DE¬ BENEN¬OVER¬DE¬RAND¬VAN¬HET¬BED¬TE¬GAAN¬ZITTEN¬!LS¬DIT¬GOED¬GAAT ¬ wordt u geholpen om uit bed te komen. Dit mobiliseren of bewegen wordt dagelijks uitgebreid.

naar huis Het verblijf in het ziekenhuis duurt ongeveer vijf tot zeven dagen. U gaat dan met de urinekatheter naar huis. Door de verpleegkundigen van de afdeling wordt u hier uitgebreid over geïnstrueerd. Het MATERIAAL¬DAT¬U¬HIERVOOR¬NODIG¬HEBT ¬WORDT¬DOOR¬HEN¬BESTELD¬EN¬AAN¬ u meegegeven. Tevens zal de verpleegkundige op de dag dat u naar huis gaat nog een urinekweek afnemen voor onderzoek. De WIJKVERPLEEGKUNDIGE¬ZAL¬ONGEVEER¬DRIE¬WEKEN¬NA¬DE¬OPERATIEDAG ¬ bij u thuis de urinekatheter verwijderen. (Zie hiervoor ook: de wijkverpleegkundige zorg bij u thuis.)

vervoer naar huis !LS¬U¬NAAR¬HUIS¬GAAT ¬IS¬HET¬VERSTANDIG¬OM¬ER¬VOOR¬TE¬ZORGEN¬DAT¬ iemand u met de auto naar huis brengt. U mag zelf nog geen vervoermiddel besturen en niet naar huis gaan met het openbaar vervoer. Ook kunt u gebruik maken van een taxi. Wij bestellen graag een taxi voor u. De kosten van deze taxirit komen voor uw eigen rekening. Soms is er via uw ziektekostenverzekering een vergoeding mogelijk.

wat krijgt u mee? s¬¬EEN¬POLIKLINIEKAFSPRAAK¬OM¬ZONODIG¬DE¬HECHTINGEN¬TE¬VERWIJDEREN ¬ evt. gecombineerd met de uitslag van het weefselonderzoek. s¬¬EEN¬AGRAVETANGETJE ¬ALS¬U¬DE¬HECHTINGEN¬TIEN¬DAGEN¬NA¬DE¬OPERATIE¬

8

8

door de huisarts of wijkverpleegkundige oncologie laat verwijderen. s¬EEN¬CONTROLEAFSPRAAK¬BIJ¬DE¬UROLOOG¬ s¬¬EEN¬BRIEF¬VOOR¬UW¬HUISARTS¬$EZE¬BRIEF¬KUNT¬U¬HET¬BESTE¬ZO¬SNEL¬ mogelijk (laten) afgeven bij uw huisarts. s¬EEN¬RECEPT¬VOOR¬EEN¬ANTIBIOTICA¬KUUR¬ s¬¬RECEPTEN¬ZONODIG¬VOOR¬VERBANDMIDDELEN¬ENOF¬OVERIGE¬MEDICIJNEN¬ s¬¬HET¬STARTPAKKET¬MET¬OA¬HET¬INCONTINENTIE ¬EN¬KATHETERMATERIAAL¬VOOR¬ thuis. Dit wordt door de verpleegkundig consulent van Nigella in het ziekenhuis of thuis bezorgd. s¬DE¬FOLDER¬@4HUIS¬MET¬UW¬KATHETER¬

9

9

de wijkverpleegkundige zorg bij u thuis "INNEN¬ENKELE¬DAGEN¬NA¬UW¬ONTSLAG¬UIT¬HET¬ZIEKENHUIS ¬NEEMT¬DE¬ wijkverpleegkundige oncologie van Evean Thuiszorg telefonisch contact met u op. Deze verpleegkundige heeft een specifieke opleiding gevolgd in het MCA over uw operatie en de begeleiding erna. De wijkverpleegkundige werkt bovendien nauw samen met de HUISARTS ¬DE¬APOTHEEK ¬.IGELLA¬EN¬UW¬SPECIALIST¬:IJ¬INFORMEERT¬DAN¬HOE¬ het met u gaat en of er mogelijk problemen zijn bij de verzorging van de urinekatheter. (Zie hiervoor ook de folder ‘Thuis met uw katheter’.) Tevens zal zij een afspraak met u maken om de urinekatheter bij u thuis te verwijderen. De wijkverpleegkundige verwijdert de katheter ongeveer drie weken na de operatiedag en altijd ’s ochtends tussen 8.00-10.00 uur. Op deze dag moet u ook beginnen met het innemen van de antibioticakuur. .A¬HET¬VERWIJDEREN¬VAN¬DE¬URINEKATHETER¬IS¬ER ¬ZOALS¬AL¬EERDER¬ GENOEMD ¬MEESTAL¬SPRAKE¬VAN¬ONGEWILD¬URINEVERLIES¬INCONTINENTIE ¬ Variërend van enkele dagen tot enkele maanden. Gelukkig is er een groot assortiment aan opvangmaterialen. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een startpakket mee. Hierin bevinden zich kleinere en grotere OPVANGMATERIALEN ¬AFHANKELIJK¬VAN¬DE¬MATE¬VAN¬INCONTINENTIE¬$E¬ wijkverpleegkundige zal u uitleg geven hoe u dit materiaal het beste kunt gebruiken. Eventueel zal zij u nog wat tips geven voor de nacht. $E¬VOLGENDE¬DAG¬KOMT¬ZE¬WEER¬LANGS¬EN¬ZAL¬SAMEN¬MET¬U¬BEKIJKEN ¬ welk materiaal voor u het meest geschikt is. Dit wordt dan besteld en bij u thuis bezorgd. Na ongeveer één week bezoekt zij u nog een keer thuis. Afhankelijk VAN¬HET¬VERLOOP ¬WORDEN¬ER¬ZONODIG¬VERDERE¬AFSPRAKEN¬MET¬U¬GEMAAKT¬ Het laatste huisbezoek zal kort voor uw controleafspraak bij de uroloog gehouden worden. -OGELIJK¬HEEFT¬U¬NOG¬VRAGEN ¬DIE¬U¬ZICH¬PAS¬REALISEERT¬ALS¬U¬EENMAAL¬ weer thuis bent. Of bent u onzeker over wat u na de operatie mag VERWACHTEN¬)N¬UW¬EIGEN¬HUIS¬EN¬EVENTUEEL¬IN¬BIJZIJN¬VAN¬UW¬PARTNER ¬ kunt u tijdens een gesprek met de wijkverpleegkundige uw vragen VOORLEGGEN¬:IJ¬ZAL¬U¬ZO¬GOED¬MOGELIJK¬BEGELEIDEN ¬ADVISEREN¬EN¬DAAR¬ waar nodig instructies geven. Ook kunt u haar zonodig bellen. U kunt

10

10

vragen naar wijkverpleegkundigen oncologie of verpleegkundigen van HET¬64(4¬4EAM¬VAN¬%VEAN¬4HUISZORG ¬TEL¬¬¬ç¬ ¬PM¬ ¬ alleen tijdens kantooruren).

de herstelperiode thuis Het is verstandig om de eerste weken na de operatie rustig aan te doen en zorgvuldig de adviezen voor thuis op te volgen. Het is belangrijk dat u goed naar uw eigen lichaam luistert. De eerste weken raakt u bij alles wat u doet nog snel vermoeid. Houdt u daar dus rekening mee! In het ziekenhuis hebt u misschien het gevoel gehad DAT¬U¬WEER¬TOT¬HEEL¬VEEL¬IN¬STAAT¬BENT ¬MAAR¬EENMAAL¬THUIS¬VALT¬DAT¬VAAK¬ tegen. Tijdens het herstel kunt u het beste veel drinken. Tijdelijke problemen met plassen en bloed in de urine zijn geen reden tot zorgen: het hoort bij de genezing. Er is een kleine kans dat u voorgoed moeite heeft met het ophouden van de urine. Met fysiotherapie van de bekkenbodem kan dit ongemak meestal verholpen of verminderd worden. U mag hier overigens pas enige weken na de operatie mee beginnen en altijd in overleg met uw uroloog. Bij pijnklachten in het wondgebied KUNT¬U¬GERUST¬PARACETAMOL¬INNEMEN ¬ZONODIG¬¬OF¬¬MAAL¬DAAGS¬¬OF¬¬ tabletten. Dit is te verkrijgen bij iedere apotheek of drogist.

adviezen/leefregels voor thuis /M¬EEN¬ZO¬GUNSTIG¬MOGELIJK¬GENEZINGSPROCES¬TE¬BEVORDEREN ¬ adviseren wij u gedurende vier weken na ontslag uit het ziekenhuis: s¬¬GEEN¬ZWARE¬WERKZAAMHEDEN¬TE¬VERRICHTEN ¬ZOALS¬TUINIEREN ¬ STOFZUIGEN¬OF¬EEN¬BED¬OPMAKEN ¬MAAR¬OOK¬NIET¬TILLEN ¬BIJV¬EEN¬ZWARE¬ TAS¬OF¬KOFFER¬ s¬NIET¬TE¬lETSEN¬ s¬¬ZORG¬TE¬DRAGEN¬VOOR¬EEN¬ZACHTE¬ONTLASTING ¬ZODAT¬U¬NIET¬BEHOEFT¬TE¬ PERSEN ¬DIT¬KUNT¬U¬BEREIKEN¬DOOR¬VEZELRIJK¬VOEDSEL¬TE¬ETEN ¬ZOALS¬ VOLKORENPRODUCTEN ¬VERS¬FRUIT¬EN¬GROENTEN¬ s¬¬¬GOED¬TE¬DRINKEN¬HIERMEE¬WORDT¬BEDOELD¬   ¬LITER¬PER¬DAG ¬DIT¬ZIJN¬ ongeveer 15 kopjes of 10 grote glazen.

11

11

Toegestaan zijn o.a.: s¬¬EEN¬KORTE¬WANDELING¬VAN¬MAXIMAAL¬¬KM ¬AFHANKELIJK¬VAN¬HOE¬U¬ZICH¬VOELT s¬¬EEN¬KORTE¬AUTORIT¬VAN¬MAX¬ ¬MIN ¬OOK¬AFHANKELIJK¬VAN¬HOE¬U¬ZICH¬VOELT

wie kunt u bellen als u vragen of klachten heeft? Bij mogelijke klachten in de eerste dagen¬NA¬ONTSLAG¬UIT¬HET¬ZIEKENHUIS ¬ kunt u het beste de wijkverpleegkundige oncologie raadplegen. Zij zal u dan adviseren wat u kunt doen. Evean Thuiszorg s¬¬¬WIJKVERPLEEGKUNDIGE¬ONCOLOGIE¬¬¬ç¬ ¬PM (tijdens kantooruren tussen 9.00-17.00 uur) Zonodig kunt u ook altijd contact opnemen met het MCA: s¬VERPLEEGAFDELING¬UROLOGIE¬ ¬¬¬ s¬POLIKLINIEK¬UROLOGIE¬ ¬¬¬¬ U kunt ook contact opnemen met uw eigen huisarts.

nabestellen van incontinentiemateriaal Nigella Zorg B.V. Tel. (072) 576 06 75

patiëntenvereniging Voor meer informatie en/of lotgenotencontact kunt u contact opnemen met: Stichting Contactgroep Prostaat kanker (S.C.P.) Sophialaan 8 1075 BR Amsterdam tel. (020) 570 05 45 fax: (020) 570 05 59 e-mail: [email protected]

12

12

tot slot Deze brochure is een ‘algemene’ voorlichtingsbrochure. Soms kunnen bijzondere omstandigheden aanleiding geven tot wijzigingen in de behandeling. In dit geval zal uw uroloog daarover nadere uitleg geven.

13

13

colofon Redactie: afdeling urologie colofon Illustraties: Het prostaatboek - Yamanouchi Pharma B.V. Redactie: afdeling urologie Fotografie: beeldgroep MCA Illustraties: Het - Yamanouchi Pharma B.V. Oplage: 100 prostaatboek / 2e druk / april 2009 Fotografie: beeldgroep MCA Druk: Ricoh Oplage: 100 / 2e druk / aprilAlkmaar 2009 i.s.m. Evean Thuiszorg Uitgave: Medisch Centrum Druk: Ricoh Uitgave: Centrum Alkmaar Medisch Centrum Alkmaar i.s.m. Evean Thuiszorg Medisch Wilhelminalaan 12 Medisch 1815 JD Centrum Alkmaar Alkmaar Wilhelminalaan tel. (072) 548 4412 44 1815 JD 548 Alkmaar fax (072) 20 58 tel. (072) 548 44 44 www.mca.nl fax (072) 548 20 58 www.mca.nl Op alle behandelingen in het MCA zijn de algemene voorwaarden van het MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting.