De redactie van TussenRuimte biedt op deze plaats enkele liturgische suggesties voor de vieringen bij de Wereld-aidsdag, jaarlijks op 1 december. U vindt hier bijdragen van Tom Mikkers, algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap. Achtereenvolgens betreft het een Column, een geloofsbelijdenis, drie liedteksten met bijbehorende link naar de website, en een gebed. Vervolgens treft u nog enkele links die verwijzen naar materiaal van de Ecumenical AIDS Alliance, de Wereldraad van Kerken, en de Noorse Kerk. We zijn benieuwd naar uw reacties! Redactie TussenRuimte
COLUMN Tom Mikkers
Goede en slechte godsdienst JACOBUS 1: 27 Voor God, de Vader, is alleen dit reine, zuivere godsdienst: weduwen en wezen bijstaan in hun nood, en je in acht nemen voor de wereld en onberispelijk blijven. “Eigenlijk is dit een lastig onderwerp”, zei laatst een Amerikaanse collega tegen me en hij vervolgde: “ Ik hou er niet van om de overtuiging van een ander te bekritiseren. Ik vind het arrogant om te zeggen: ik ben beter dan anderen. Ik ben inmiddels oud en wijs genoeg om te weten dat ieder mens in de ogen van God tekort schiet. Liever onderzoek ik de overeenkomsten tussen godsdiensten dan dat ik de verschillen benoem.” Maar toch doorbrak hij het taboe om negatief te spreken over verschillende vormen van godsdienst en hij vertelde over goede en slechte religie. De woorden bleven me bij. Tegen het licht van de reactie van kerken op aids en hiv waag ik het ook om te spreken over goede en slechte godsdienst. Er zijn mensen die elke vorm van godsdienst afzweren omdat veel kerken in relatie tot de aids‐ problematiek niet bepaald barmhartig zijn. Veel mensen bekritiseren het christendom omdat zij niet willen leven met de genadeloze overtuiging dat aids een straf is voor de wereld en haar bewoners. Ook kerkleiders die in Afrika ‐ dat zoveel aids‐slachtoffers kent ‐ condoomgebruik veroordelen brengen mensen ertoe elke vorm van godsdienst de rug toe te keren. Maar beweren dat godsdienst slecht is, is net zo iets als beweren dat politiek niet deugt. De godsdienst die door deze mensen wordt bekritiseerd is de mijne niet. De theoloog Paul Tillich zou
ooit gezegd hebben: “Vertel me over de God waar je niet in gelooft. De kans is groot dat ik ook niet in die God geloof”. Wat is dan slechte godsdienst ? Ik moet dan denken aan een verhaal van mijn moeder over een familie in het dorp waar zij vandaan kwam. De dochter had zelfmoord gepleegd. De kerk weigerde om de jonge vrouw te begraven op gewijde grond. De pastor van het dorp waagde het zelfs om te beweren dat “ zelfmoord niet door God zal worden vergeven”. Dit is slechte godsdienst. Een ander voorbeeld: Nog altijd zijn er in de Verenigde Staten predikanten die weigeren om voor te gaan in een afscheidsdienst van homoseksuele mannen of vrouwen die aan aids zijn overleden. In een Amerikaans vakblad voor predikanten wordt ook verteld over een predikant die zei wel de begrafenis te willen leiden van een overleden homoseksuele aids‐patiënt maar hij weigerde om de overledene “de hemel in te bidden”. Ook dat vind ik een slechte vorm van godsdienst. Wat valt er hier te leren? Drie dingen: Onderschat allereerst nooit het vermogen van mensen om akelig te zijn. Wees bedroefd over het slechte gedrag van mensen maar laat je hierdoor niet verrassen. Ten tweede. Onderschat nooit het vermogen van mensen om dat wat in aanleg goed en constructief is, te vervormen tot iets dat slecht is en destructief. Iemand zei ooit in een gesprek over de Holocaust dat het hakenkruis een vervormd en verziekt kruis is. Wat goed is, wordt gemakkelijk verdraaid door slechte mensen. En de gevolgen zijn dan niet te overzien. Hoe raken we niet ontmoedigd? Het derde punt is dat je jezelf zoals je een beker kunt volschenken, dient te vullen met goede godsdienst. Goede godsdienst kan je behoeden tegen slechte religie. We kunnen de gaten in onze ziel vullen met een boodschap van liefde zodat we ons zelf wapenen tegen de verleidingen van slechte godsdienstige overtuigingen. Wees ook voorzichtig met wie of met wat je aanbidt. Want soms worden mensen gelijk aan de God die zij aanbidden. Vrij zijn van slechte religie betekent dat je vrij bent om blijvend goede vormen van godsdienst en inspiratie te omarmen. Dat is niet gemakkelijk. Vrijheid is geweldig omdat je kunt kiezen. Maar vrijheid is ook moeilijk omdat we heel vaak in het leven moeten kiezen. Aids en hiv stellen het christendom voor een keuze.
GELOOFSBELIJDENIS Geloofsbelijdenis Remonstranten uit 2006 De Remonstranten hebben op enkele momenten in hun geschiedenis hun geloofsverwantschap in een belijdenis tot uitdrukking gebracht (in 1621 en in 1940). Het is naar remonstrants inzicht vanzelfsprekend dat geen enkele belijdenis een onweersprekelijk gezag bezit. De bedoeling van een belijdenis kan geen andere zijn dan "in voorzichtigheid en liefde de weg te wijzen en voor te lichten" (aldus het voorwoord van de belijdenis van 1621, aangehaald in 1940). In deze geest en met deze bedoeling heeft het Convent van remonstrantse predikanten in 2006 de volgende belijdenis opgesteld. Wij beseffen en aanvaarden dat wij onze rust niet vinden in de zekerheid van wat wij belijden, maar in verwondering over wat ons toevalt en geschonken wordt; dat wij onze bestemming niet vinden in onverschilligheid en hebzucht, maar in wakkerheid en verbondenheid met al wat leeft; dat ons bestaan niet voltooid wordt door wie we zijn en wat we hebben, maar door wat oneindig groter is dan wij kunnen bevatten. Door dit besef geleid, geloven wij in Gods Geest die al wat mensen scheidt te boven gaat en hen bezielt tot wat heilig is en goed, opdat zij, zingend en zwijgend, biddend en handelend, God eren en dienen. Wij geloven in Jezus, een van Geest vervulde mens, het gelaat van God dat ons aanziet en verontrust. Hij had de mensen lief en werd gekruisigd maar leeft, zijn eigen dood en die van ons voorbij.
Hij is ons heilig voorbeeld van wijsheid en van moed en brengt ons Gods eeuwige liefde nabij. Wij geloven in God, de Eeuwige, die ondoorgronde liefde is, de grond van het bestaan, die ons de weg van vrijheid en gerechtigheid wijst en ons wenkt naar een toekomst van vrede. Wij geloven dat wij zelf, zo zwak en feilbaar als wij zijn, geroepen worden om met Christus en allen die geloven verbonden, kerk te zijn in het teken van de hoop. Want wij geloven in de toekomst van God en wereld, in een goddelijk geduld dat tijd schenkt om te leven en te sterven en om op te staan, in het koninkrijk dat is en komen zal, waar God voor eeuwig zijn zal: alles in allen. Aan God zij de lof en de eer in tijd en eeuwigheid Amen
SUGGESTIES VOOR LIEDEREN X ‐ Liedjes voor de onbekende Liedjes voor de onbekende is een bundel met 55 vrijzinnige psalmen die via het internet te vinden zijn. De liederen liggen eenvoudig in het gehoor en zijn dus snel in te studeren. Voor de meeste liederen bestaat er ook een begeleiding (ook weer in pdf formaat) die elk lied zijn speciale kleur geeft. De liederen zijn copyright‐vrij te gebruiken. U mag de bundel net zo veel en net zo vaak kopiëren als u wilt (u mag er echter geen geld mee verdienen). De liederen kunnen dus zonder problemen in een liturgie worden afgedrukt. Tekst en muziek is van Henk Harmsen die de liederen ooit geschreven heeft voor de open geloofsgemeenschap in Veenendaal. Een afdeling van de vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB. Link naar website: http://www.kerklied.net/node/320 Alle liederen zijn voorzien zijn van noten (in pdf formaat en in een uitstekende printkwaliteit) en van audio (mp3 files: soms instrumentaal, soms ook vocaal). Drie liederen spreken mij bijzonder aan: X04 Een wals in het licht tekst en muziek: Henk Harmsen dwaal door het duister, kom eindelijk thuis ga door de deur waar het licht je begroet open je hart, laat het licht binnen gaan licht dat van nu af je leven hoedt licht, ik mag gaan in het licht en licht, ik mag wonen in licht licht, altijd overal licht hoe donker de nacht ook is als dan de lampen gaan doven en wij gaan weer op weg, weer opnieuw de woestijn:
een zonnestraal door een kier in de deur roept ons: het licht zal steeds bij je zijn! licht, ik mag gaan in het licht en licht, ik mag wonen in licht licht, altijd overal licht hoe donker de nacht ook is X16 Het lied van de regenboog tekst en muziek: Henk Harmsen tot het einde van een regenboog heeft geen mens zich ooit gewaagd bij elk antwoord dat gevonden werd vormde zich een nieuwe vraag eeuwige vrede, voortdurend geluk vind je aan het eind van een regenboog als de overwinning binnen is loert er reeds een nieuwe strijd elke berg die je beklommen hebt heeft een dal voor je bereid eeuwige vrede, voortdurend geluk vind je aan het eind van een regenboog als je elke wens kan laten gaan word je zelf een regenboog tussen zon en regen, berg en dal,
soms heel diep en soms heel hoog eeuwige vrede, voortdurend geluk is de ware aard van een regenboog X81 Eindelijk vrij tekst en muziek: Henk Harmsen als ik naar de hemel kijk naar de sterren en de maan denk ik: wie ben ik? zo klein, een korrel op het strand... toch weet ik mij groot: de wereld om mij heen ligt aan mijn voeten. ik ben zwak en ik ben sterk ik schep alles naar mijn beeld dromen wil ik deze nacht hoe groots het leven is als ik dan ontwaak weet ik misschien het niet te vatten antwoord: ik ben eindelijk vrij eindelijk vrij niets dat mij bindt of mij weerhoudt om vrij te zijn niemand die mij verlost of mij verlicht ik ben de weg
ik ben de waarheid ik ben het leven ik ben eindelijk vrij uit de slavernij ontsnapt door de donkere nacht geleid onze reis door de woestijn naar het beloofde land: vluchten door de zee voorbij de hongersnood en dorst naar water dankbaar laten wij nu los de tien woorden, elke wet en bevrijd van de bevrijder: wordt wat niet kan waar: opstaan uit de dood! de boot is noch de oever*, noch het antwoord wij zijn eindelijk vrij eindelijk vrij niets dat ons bindt of ons weerhoudt om vrij te zijn niemand die ons verlost of ons verlicht wij zijn de weg wij zijn de waarheid wij zijn het leven wij zijn eindelijk vrij
GEBED Gemeente: Verzacht het de harten van mensen die oordelen. Maak sterk degenen die gebukt gaan onder een zware last Verlicht de weg die we gaan En maak ons nieuw. Voorganger: Zelfs ziekte en gemis maken niet ongedaan dat we volmaakt naar Uw beeld en gelijkenis zijn geschapen. We zijn heel en geheeld in Uw ogen wat ons ook is aangedaan en waar we ook aan zijn blootgesteld. Gemeente: Verzacht het de harten van mensen die oordelen. Maak sterk degenen die gebukt gaan onder een zware last Verlicht de weg die we gaan En maak ons nieuw. Voorganger: Zelfs lijden en vrees kunnen ons niet deren wanneer U bij ons bent en we door U worden gedragen door het duister. Gemeente: Verzacht het de harten van mensen die oordelen. Maak sterk degenen die gebukt gaan onder een zware last Verlicht de weg die we gaan En maak ons nieuw. Voorganger: Ontferm u over degenen die ziek zijn voor wie de dagen nachten zijn; aan wie de nachten geen vrede brengt maar ongerustheid en paniek. Ontferm U over ons. Gemeente: Verzacht het de harten van mensen die oordelen. Maak sterk degenen die gebukt gaan onder een zware last
Verlicht de weg die we gaan En maak ons nieuw. AMEN
Materiaal voor liturgie van de Ecumenical AIDS Alliance: http://www.e-alliance.ch/en/s/hivaids/resources/
Materiaal uit het Handboek van de Wereldraad van Kerken: http://www.oikoumene.org/fileadmin/files/wccmain/documents/p4/ehaia/africa-praying-eng.pdf
Materiaal dat is ontwikkeld door de Noorse kerk (tweedelig): http://www.norgeskristnerad.no/doc/OneBody-vol1-Eng.pdf http://www.norgeskristnerad.no/doc/OneBody-Vol2%20-Eng.pdf
