WINTER EDITIE 2014
de PIEP show
Het hoe en wat van muis en rat
Op 13 december start een nieuwe expositie in het Natuurmuseum: De Piepshow, het hoe en wat van muis en rat. Niet geliefd, maar toch alom aanwezig. Bij veel mensen roepen ze afschuw op, maar als je er wat meer van weet, blijken het interessante dieren te zijn. Bovendien zijn ze belangrijker voor de mens dan je zou denken. Daarom in het Natuurmuseum een show met in de hoofdrol: de zwarte rat, de muskusrat, de huismuis, de veldmuis, de computermuis en al hun soortgenoten. Zo’n 10.000 jaar geleden, toen de mens landbouwer werd, is de zwarte rat bij de mens gaan wonen. Hij verspreidde zich vanuit het Nabije Oosten via Turkije naar het Middellandse zeegebied. Romeinen namen de zwarte rat mee naar het noorden, waar ze in grote boerderijen beschutting en eten vonden. Met schepen kwamen ze in Engeland en Scandinavië terecht en uiteindelijk ook in Amerika. De bruine rat vestigde zich pas in de loop van de 18e eeuw in Europa. Zijn oorsprong ligt in Siberië en Mongolië. Ratten en muizen zijn nu overal te vinden
waar voedsel en een schuilplaats voorhanden zijn. Ze passen zich makkelijk aan en zijn niet kieskeurig. Ze hebben zich dan ook over de hele wereld verspreid. Ratten en muizen worden al eeuwenlang bestreden omdat ze ons voedsel aantasten en ziektes overbrengen. Zo was de rattenvlo de oorzaak voor het verspreiden van de pest in de Middeleeuwen. De Zwarte Dood, zoals de pest ook wel werd genoemd, heeft miljoenen slachtoffers gemaakt. Pas eind van de 19e eeuw ontdekte men de oorzaak.
1
Veel was er niet tegen te doen. Aderlaten, een gedroogde pad in azijn koken of urine drinken hielp allemaal niet. Het enige wat men kon doen was de patiënten isoleren in zogenaamde pesthuizen. Ook Leeuwarden kreeg een pesthuis. Door het afnemen van epidemieën werd het nooit als zodanig gebruikt en tegenwoordig is hier het Natuurmuseum in gevestigd! Er zijn verschillende oplossingen bedacht om deze dieren onder controle te houden. Het museum bezit een grote collectie muizen- en rattenvallen en daar zitten hele bijzondere exemplaren bij: van eenvoudige klapvalletjes tot ingenieuze installaties. Ook wordt er vaak gif ingezet, maar meestal zonder veel resultaat. Vooral ratten zijn slim en hebben vaak snel in de gaten welke plaatsen ze beter kunnen vermijden. In de expositie is verder aandacht voor de muis en zijn belang voor de geneeskunde. Vroeger vooral als huismiddeltje; wat te denken van gestampte lees verder >>
muis bij stuipen en bedwateren? Of een muizenkop als ketting om de hals van je baby bij het doorkomen van tanden? De laatste decennia spelen muizen en ratten een grote rol bij medisch onderzoek. In 2012 was 23% van de proefdieren rat en 50% muis. Ze worden onder andere gebruikt voor onderzoek naar geneesmiddelen. Tegenwoordig is de kunstrat in opkomst, een PVC rat waarop aankomend chirurgen hun vaardigheden oefenen en piepkleine nepbloedvaatjes weer aan elkaar hechten. Muizen en ratten dienen vaak als voedselbron, niet alleen voor veel dieren maar ook voor mensen. Zo staat er in Vietnam gebakken rat op het menu en ook in delen van India is de rat een delicatesse. In bepaalde religies en culturen spelen ze een grote rol. In India is zelfs een tempel ingericht voor ratten. Tot slot is met name de rat een intelligent dier dat, wanneer hij als huisdier gehouden wordt, ware circusacts kan opvoeren. Ook kunnen ratten getraind worden om bijvoorbeeld mijnen of drugs op te sporen. Zo zet de politie snuffelratten in bij het opsporen van criminelen. Interessante dieren dus, die het waard zijn om eens meer aandacht aan te besteden. De Piepshow, het hoe en wat over muis en rat is te zien van 13 december 2014 tot en met 26 april 2015.
Museum van Binnenuit Van 13 maart tot en met 26 april 2015 is de tentoonstelling Museum van Binnenuit te zien. Deze expositie is het resultaat van een samenwerking tussen twaalf leden van de Nederlandse Kring van Tekenaars en een aantal Friese schrijvers. In september 2014 waren beide groepen te gast in het Natuurmuseum om tekeningen en teksten te maken naar aanleiding van de collectie van het museum. Een week lang liepen de tekenaars en schrijvers rond in het Natuurmuseum. Ze bekeken de zalen en kregen een rondleiding door het depot. De tekenaars kozen een favoriet object uit en maakten hier schetsen van om deze later in eigen huis of atelier uit te werken. Vervolgens gingen ze in gesprek met een schrijver, die op zijn of haar beurt een korte impressie van de schetsen gaf in een tekst of gedicht. Tekenaar en schrijver probeerden ieder met hun eigen medium, tekening en tekst, de verbinding te vinden. Bezoekers konden de kustenaars overal aan het werk zien met schetsboeken, pastelkrijt en verf. De een werd getroffen door de
lichtinval in Friesland onder Water, terwijl een ander juist inspiratie kreeg in het depot. Er waren kunstenaars die zich richtten op de dieren in het museum, maar ook op het meubilair of de relatie tussen object en bezoeker. Overal werden tekeningen van gemaakt: van een lade met balgen, een herbarium met gedroogde bladeren, zwerfstenen, een gordeldier, een krab of de maanvis. De ene kunstenaar probeerde verschillende elementen die haar raakten te combineren in één tekening terwijl een collega-tekenaar juist het karakter van één object wilde uitdiepen. Wat het eindresultaat is geworden is nu te zien in de expositie Museum van Binnenuit. Foto: Date van Utteren
2
Winterpret in de kerstvakantie Winterpret staat dit jaar in het teken van ratten en muizen. Je ziet ze misschien niet altijd, maar ze zijn overal, zelfs bij mensen thuis. Dat is natuurlijk niet leuk, maar ze zijn ook heel nuttig en eten kleine beestjes die door ons huis kruipen. Zo helpen ze ons het huis schoon te houden. Om meer over deze interessante dieren te weten te komen, kunnen kinderen in de kerstvakantie naast de tentoonstelling ook het atrium bezoeken. Hier staat een winters dennenbos waar kinderen door een doolhof kunnen lopen. Met een foto van een muis of rat in de hand komen ze er door middel van vragen gaandeweg achter welke muis of rat dit is. Onderweg leren ze van alles over het leven van het betreffende dier. Winterpret vindt plaats in de kerstvakantie van 20 december tot en met 4 januari. Het Natuurmuseum is in die periode dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur, dus extra vroeg en ook op de maandagen. Er zijn behalve een entreekaartje geen extra kosten aan verbonden.
Voor dit project werkt het Natuurmuseum samen met de Nederlandse Kring van Tekenaars en Tresoar. Het doel van deze bijzondere samenwerking is het verenigen van twee werelden van creatieve uitingsvormen. Samen op zoek naar het wezen, misschien wel ‘de ziel’ van het museum. Het gaat hier om een samenwerking waarin tekenaars en schrijvers elkaar stimuleren en inspireren. Voor het Natuurmuseum is de realisatie van een tentoonstelling met de uitgewerkte resultaten een middel om de collectie op een vernieuwende wijze onder de aandacht te brengen. Museum van Binnenuit bestaat uit drie delen: ‘Artists in residence’ heeft plaats gevonden van 16 t/m 21 september 2014. Zes dagen lang waren tekenaars en Friese schrijvers aan het werk in het Natuurmuseum. Het tweede deel is de tentoonstelling die te zien is van 13 maart t/m 26 april 2015. Als derde verschijnt er een boekje bij de expositie die in de museumwinkel te koop is en ook meegestuurd wordt met magazine De Moanne.
Voorjaarsvakantie: Het Smaakparadijs Leeuwarden is in 2015 uitgeroepen tot Hoofdstad van de Smaak. Reden voor het Natuurmuseum om het onderwerp Food smakelijk voor het voetlicht te brengen in het Smaakparadijs. Het leuke van een onderwerp als smaak is dat er natuurlijk veel geproefd gaat worden. Zet je smaakpapillen op scherp en stap in de wondere wereld van zoet, zout, zuur en bitter. Voordat bezoekers het Smaakparadijs betreden moeten ze eerst de eet-eed afleggen: “Hierbij beloof ik plechtig nooit meer te zeggen ‘dat lust ik niet’ zonder eerst te proeven”. Met een strippenkaart in de hand kunnen kinderen vervolgens de stands in het atrium bezoeken. De stands zijn net zo opgebouwd als de smaakpapillen op je tong: voorin zoet, gevolgd door zout met daarachter zuur en achterin bitter. Bij alle stands zijn drie activiteiten te doen: je kunt een spel spelen of experiment doen, er is iets te proeven en je krijgt informatie. Bij elke smaak die kinderen proeven krijgen ze een stempel op hun strippenkaart en met een volle kaart hebben ze een oorkonde verdiend.
Daarnaast is er aandacht voor oude smaken en vergeten groenten: wat stond er in de tijd van pake en beppe precies op het menu? In het Weeshuisschooltje wordt speciale weeshuispap gemaakt, een gortepap die vaak voor de weeskinderen werd gekookt. In het onderdeel ‘Anders eten’ kun je proeven zonder te zien of zonder te ruiken. Wat voor een effect heeft dit op de smaak. Durf jij met een blinddoek om allerlei onbekende dingen te proeven? Vervolgens op naar de afdeling ‘Dapper Dineren’. Dit blijft nog even een verrassing, maar dapper ben je zeker als je dit onderdeel succesvol hebt afgelegd. Tenslotte zijn er echte Friese smaken te proeven. Onze provincie staat bekend om het suikerbrood, de dúmkes, oranjekoek en Berenburg, maar Fryslân heeft veel meer te bieden. Traditiegetrouw is er weer een uitgebreid programma met lezingen en workshops. Zo worden er smaaklessen gegeven door studenten van Van Hall Larenstein. Door deze smaaklessen leren kinderen op een speelse en positieve manier om bewuste en gezonde keuzes te maken met betrekking
tot voeding. Er zijn ook weer diverse workshops te volgen: chips maken, stempelen met aardappels en het omtoveren van een suikerbiet tot een lampion. Het programma wordt tegen die tijd bekend gemaakt via de website van het museum. Het Smaakparadijs is een samenwerking tussen de organisatie van Hoofdstad van de Smaak en het Natuurmuseum Fryslân. Diverse organisaties en producenten op het gebied van voedsel en streekprodukten doen mee met de smaakweken. De Landelijke Stichting Week van de Smaak heeft Leeuwarden voor 2015 uitgeroepen tot Hoofdstad van de Smaak. Eerder viel deze eer te beurt aan Venlo in 2013 en Ede in 2014. Gedurende het hele jaar vinden er in Fryslân activiteiten plaats onder het motto ‘Het beste van Fryslân op je bord’. Het doel is om gezonde en eerlijke voeding onder de aandacht te brengen van een breed publiek. Nadruk daarbij ligt op ambachtelijke, seizoensgebonden, duurzame en streekgebonden producten. ‘Smaak’ is hierbij het verbindende element. Voor meer informatie: www.lwdsmaakstad2015.nl. De Voorjaarsvakantie staat weer in het teken van ‘Help pake en beppe de vakantie door’. Kinderen krijgen deze periode gratis entree ‘op vertoon van pake of beppe’. De activiteiten vinden plaats van 14 februari tot en met 1 maart 2015. Tijdens deze periode zijn we extra lang geopend: dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur, dus extra vroeg en ook op de maandagen.
Delirium van het Leven Van 20 december 2014 t/m 25 januari 2015 is de expositie Delirium van het Leven te zien. Leden van de Soroptimistenclub FrieslandZuidwesthoek boetseerden een insect in was onder leiding van beeldend kunstenaar en soroptimist Hilda Kanselaar. Samen verbeelden zij het delirium van het leven. Het resultaat is uiteenlopend: een lieveheersbeestje of een kever met een beschermend schild. Een angstaanjagend insect als uitbeelding van nare dingen die je meemaakt of een mooie libelle met tere vleugels als visualisering van de schoonheid en kwetsbaarheid van het leven. Alle insecten zijn in brons gegoten en worden vergezeld van
zoemende geluiden alsof je heel dichtbij een kolonie insecten staat. De insecten nemen de ruimte als het ware in bezit. Hilda Kanselaar vindt de vorm en combinatie met insecten en het gebruik van geluiden zeer intrigerend. Het roept beelden op van grappige situaties in combinatie met bijna beangstigende zoemgeluiden. Een metafoor voor het leven, waarin zich ook vaak tegelijkertijd tegenstrijdige situaties en gevoelens voordoen, situaties die zowel verwarrende als verhelderende ervaringen oproepen en die we het ‘echte leven’ noemen. Het kwade kan niet zonder het goede en zo bestaat het een niet zonder het ander.
www.hetnatuurmuseum.nl
3
De Schelpenwerkgroep Friesland is de oudste werkgroep van het Natuurmuseum Fryslân. We bestaan sinds 1967 en houden ons bezig met zowel onze eigen schelpenverzamelingen als met de museumcollectie.
Op 7 maart komt Thijs de Boer vertellen over zijn nieuwste reis naar een mooi tropisch oord, waarschijnlijk Noordoost Australië. Dat wordt dus zoals altijd een boeiend verhaal met verrassende schelpen.
Nog even terug naar de Vriendenexcursie naar Ameland in september 2014. Zoals in de vorige Nieuwsbrief stond vonden we vooral veel verschillende soorten kleine horentjes met heremietkreeftjes erin. Het leek of ze in het water met elkaar aan het vechten waren, maar het kan ook met het paren te maken hebben: september is wel de tijd ervoor. Zie foto voor een indruk.
Na de eerste vergadering zal het programma zo spoedig mogelijk op de website van het museum vermeld worden. Lijkt het u leuk
om bij een middag aanwezig te zijn, kom dan gerust langs. Opgave vooraf is niet nodig. U kunt zich bij de balie melden en als Vriend heeft u altijd al gratis toegang, dus misschien tot ziens? Voor eventueel verder nieuws kunt u ook altijd de website van het museum raadplegen: U vindt ons onder Collectie / Onderzoek / Schelpenwerkgroep Friesland
C
Kortingsactie Aqua Zoo De kortingsactie met Aqua Zoo van vorige jaren was een groot succes en wordt daarom dit jaar herhaald. Vrienden van het Natuurmuseum krijgen 50% korting op de entree in Aqua Zoo en andersom krijgen abonnementhouders van Aqua Zoo dezelfde korting op de entree in het Natuurmuseum.
De eerste bijeenkomst van het nieuwe jaar vindt plaats op 10 januari. We beginnen om 13.30 uur met invullen van het programma voor 2015. De nadruk zal ook in 2015 komen te liggen op het bewerken van de museumcollectie. De collectie die in 2013 is binnengekomen en gecontroleerd moet worden is dermate groot dat we daar nog niet door zijn. Daarnaast gaan we het programma lezingen en excursies invullen. Ook gaan we bekijken of we de jaarlijkse Vriendenexcursie weer gaan organiseren. De belangstelling daarvoor loopt de laatste jaren terug, misschien moeten we eens ergens anders heen? We horen uw suggesties graag. Meer nieuws daarover waarschijnlijk in de volgende Nieuwsbrief. Na de pauze is het Variamiddag waar eenieder iets in mag brengen.
De actie werkt als volgt: tegen inlevering van de bon in deze Nieuwsbrief én op ver-
AQUA ZOO
Zaterdag 7 februari ligt nu nog open, dat kan een winterexcursie worden.
KORTINGSBON
Nieuws van de Schelpenwerkgroep
toon van uw Vriendenpas 2015 krijgt u eenmalig 50% korting op de entree. Voor individuele vrienden geldt de korting per persoon, bij gezinsvrienden voor twee volwassenen en maximaal drie kinderen. De actie is geldig van 1 januari t/m 31 december 2015. De kortingsbonnen zijn niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen en niet inwisselbaar tegen contant geld.
Tegen inlevering van deze bon én op vertoon van uw Vriendenpas 2015
ontvangt u 50% korting op de entree
4
• voor Individuele vrienden: per persoon • voor Gezinsvrienden: 2 volwassenen en maximaal 3 kinderen • voor Vrienden voor het leven: 2 volwassenen en maximaal 3 kinderen
In de spotlight In het museum werkt een groot aantal mensen: vaste medewerkers, stagiaires en vrijwilligers. In elke nieuwsbrief staat er een in de schijnwerpers. Deze keer is het de beurt aan Keimpe de Vries, medewerker technische dienst.
de opbouw van een nieuwe expositie. Daarnaast vind ik het erg fijn dat je hier samenwerkt met mensen die allen een gedrevenheid hebben om het museum op een bepaald niveau te houden. Dat zorgt voor een hele prettige sfeer en werkomgeving.
Hoe ben je bij het Natuurmuseum Fryslân terecht gekomen? Een vriend van mij wist dat ik thuis zat en vond dat ik weer eens onder de mensen moest komen. Hij raadde mij aan om contact met het museum te zoeken. In eerste instantie vond ik het Natuurmuseum een statisch gebeuren, maar als je hier een paar weken rond loopt kom je er achter dat het museum allesbehalve statisch is, het is juist heel dynamisch.
Wat vind je leuk aan je werk? Dat ik alles wat ik vroeger heb geleerd weer kan gebruiken en de veelzijdigheid daarin. Vroeger heb ik in de baggerindustrie gewerkt, met name in het buitenland. Op een gegeven moment heb ik dat achter me gelaten en heb ik tien jaar in de detailhandel gewerkt. Nu ben ik als medewerker technische dienst weer bezig met houtbewerking, elektriciteit, je noemt het maar op.
Vertel eens wat over je werk? Mijn werk is bijzonder veelzijdig. Het leuke van het werk is dat ik ’s morgens met een bezem de entree van het museum netjes maak en een uur later help ik mee met
Wat vind jij de mooiste tentoonstelling? De nieuwe Walviszaal omdat ik denk dat die zaal straks, wanneer het helemaal af is, voor het publiek heel indrukwekkend zal zijn. Ik was er laatst met mijn dochter. Ze liep de trap op, zag meteen de skeletten hangen en
dacht zelfs dat er een nieuwe potvis hing. Dit is niet het geval, maar door de nieuwe opstelling valt de potvis meer op en blijf je langer in de zaal. Wat betekent de natuur voor jou? Rust, varen, ’s morgens wakker worden op het water en fietsen door Friesland. Wat zijn je hobby’s? Mijn vader heeft een boot waar ik graag aan sleutel en mee ga varen. Ook ga ik graag met mijn vrouw en dochter op pad en ben ik veel aan het klussen. En naast mijn bed ligt een grote stapel boeken.
Ransuilentelling winter 2014-2015 Alweer voor de achtste keer organiseert Harry Wijnandts onder de vlag van het Natuurmuseum de Friese wintertelling voor ransuilen (hoarnûlen). Vorige winter was teleurstellend: er werden maar een kleine 800 uilen geteld, terwijl het hoogste aantal gedurende de zeven winters ervoor ligt op 1600. Begint de landelijk geconstateerde afname van ransuilen nu ook in Fryslân door te zetten of is er sprake van natuurlijke variatie? Een variatie die vooral veroorzaakt wordt door de min of meer driejaarlijkse veldmuizencyclus.
AQUA ZOO
KORTINGSBON
Als we alle berichten van deze zomer en herfst over veldmuizenplagen tot ons nemen dan moet het wel weer een topjaar worden voor de ransuil. Veel broedgevallen (ook bij de kerkuil, velduil, torenvalk
etc.), grote legsels en goede overleving van de jongen moeten toch wel hoge aantallen op de winterroesten opleveren. We hopen dat we dit kunnen aantonen en de eerste aanloop lijkt goed: eind november telden we al meer dan 400 uilen op de roesten terwijl nog maar een klein deel is geteld! Uw meldingen zijn daarbij van groot belang. Kent u ergens een winterroest van ransuilen (dus niet van velduilen; die worden deze winter ook regelmatig gezien) geef het dan door aan Harry Wijnandts (wijnandt@xs4all. nl) of telefonisch: 0512 370177. Meldingen doorgegeven aan het Natuurmuseum Fryslân, Johan de Jong of Jan de Jong komen ook bij Harry Wijnandts terecht. Op de website van het Natuurmuseum Fryslân houden we de meldingen weer bij met een
Geldig van 1 januari t/m 31 december 2015
Als u uilen wilt tellen let er dan op dat u ze niet verstoort! Het beste is tellen met twee of drie personen tijdens het uitvliegen ongeveer een kwartier na zonsondergang. Ga met bijvoorbeeld drie personen strategisch om de roestplaats staan en tel hardop als u een uil ziet uitvliegen. De andere waarnemer hoort dit dan en weet dat deze uil al geteld is (als hij hem op hetzelfde moment ziet!). Zo voorkom je dubbeltellingen en kun je toch het grootste gedeelte van een roestplaats goed in de gaten houden. Maar ook hier geldt: ga niet te dicht bij de roest staan anders worden ze onrustig. Mocht je de uilen toch per ongeluk een keer verstoren probeer ze dan direct te tellen! Veel succes en we zijn benieuwd of we over de 1000 uilen in Fryslân komen!
www.hetnatuurmuseum.nl
Kortingsbonnen zijn niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen en niet inwisselbaartegen contant geld
5
overzichtskaart. U kunt het overzicht op de website vinden onder Collectie.
GEA-lezingen De GEA-Kring Fryslân (de Stichting Geologische Activiteiten) organiseert regelmatig een lezing voor haar leden in het Natuurmuseum Fryslân. Ze vinden plaats op de woensdagavond. Vrienden van het Natuurmuseum zijn van harte uitgenodigd deze lezingen bij te wonen en krijgen gratis toegang. Wel wordt er een bijdrage voor koffie en thee gevraagd. De lezingen beginnen steeds om 19.30 uur. 21 januari: lezing door Maaike van Tooren van het Mineralogisch Museum Grou: Ries inslagkrater en Steinheimer Becken In februari 2013 zagen inwoners van de stad Tsjeljabinsk vreemde verschijnselen in de lucht: vuurballen en lichtflitsen werden waargenomen en men hoorde luide knallen. Het bleek te gaan om een meteoriet die vanuit de ruimte op de aarde afstevende en insloeg. Circa 15 miljoen jaar geleden vond in Duitsland, globaal tussen München, Stuttgart en Nürnberg, een vergelijkbaar proces plaats: twee asteroïden kwamen gezamenlijk de dampkring binnen en boorden zich met grote snelheid in de ondergrond. Binnen enkele seconden veranderde het landschap drastisch. Er ontstonden kraters met diameters van 24 en 4 km: de Rieskrater en het Steinheimer Becken. Gesteenten verdampten, smolten en werden totaal verbrijzeld de lucht in geschoten. Ondanks dat de erosie toesloeg zijn structuren en gesteenten die samenhangen met de inslagen te bestuderen. Zij vertellen het verhaal van de processen die zich daar hebben afgespeeld.
18 februari: Klaas jan Mook over: De aarde gedurende het Perm en het Trias De zwaarste uitstervingsgolf op de planeet aarde, de zogenaamde Permian extinction, vond zo’n 252 miljoen jaar geleden plaats. De aarde verloor een enorm percentage aan biodiversiteit (meer dan 50%) binnen tal van soorten. Het duurde verhoudingsgewijs dan ook lang voordat de biodiversiteit zich weer had hersteld. De omstandigheden in het Perm waren heel anders dan in het Trias, waarbij we zien dat de evolutie duidelijk een andere weg insloeg. Omtrent de oorzaken van deze uitstervingsgolf is de laatste jaren veel meer duidelijk geworden. Het verdwijnen van een omvangrijk deel van de eerder aanwezige kustlijnen door het samenvoegen van diverse landmassa’s en het veranderen van de oceaanstromingen vormen een deel van de verklaring. Een catastrofale opwarming van het klimaat vanwege het vrijkomen van grote hoeveelheden broeikasgassen en vervolgens opwarming van het zeewater vormt een ander deel van de verklaring. In de lezing is aandacht voor de omstandigheden op aarde gedurende het Perm en de catastrofale processen die een einde aan dit tijdperk maakten. 18 maart: Piet van Kalmthout en Mariette Pellegrom over: Habachtal: smachten naar smaragden Waar vakanties niet goed voor zijn! Zonder dat ze het van elkaar wisten gingen Piet van Kalmthout en Mariette Pellegrom op zoek naar smaragden in het Habachtal, nabij Zell am See in Oostenrijk. Als collega’s, beiden werkzaam als docent aan het Radboud UMC, kwamen ze er in een pauze achter dat ze dezelfde zoektocht hadden gehouden en besloten ze er een gezamenlijke lezing van te maken. De lezing is verluchtigd met schitte-
rende foto’s en enkele filmpjes. Uitgebreid worden de geologie en mineralogie van het zeer interessante gebied de Hohe Tauern in Oostenrijk besproken. Terloops komen ook toeristische uitstapjes en flora en fauna aan bod. Een lezing om van te smullen… of naar te smachten.
Agenda • 13 december t/m 26 april: De Piepshow • 20 december t/m 25 januari 2015: Delirium van het Leven • 20 december t/m 4 januari: Winterpret • 7 januari: Talentmiddag in het WaterWonderLab • 21 januari: GEA-lezing: Ries inslagkrater en Steinheimer Becke • 4 februari: Talentmiddag in het WaterWonderLab • 14 februari t/m 1 maart: voorjaarsvakantie: Het Smaakparadijs • 18 februari: GEA-lezing: De aarde gedurende het Perm en het Trias • 4 maart: Talentmiddag in het WaterWonderLab • 13 maart t/m 26 april: Museum van Binnenuit • 18 maart: GEA-lezing: Habachtal: smachten naar smaragden
Verwacht • 5 juni t/m 30 augustus: Goddelijk Groen
Het Natuurmuseum Fryslân vertelt over de natuur van Fryslân en doet dat met steun van
Hoofdsponsor
Talentmiddagen in het WaterWonderLab In november is gestart met een nieuwe activiteit in het WaterWonderLab: de Talent middag. Iedere eerste woensdagmiddag van de maand komt de waterprofessor van Wetsus proefjes doen met kinderen die echt geïnteresseerd zijn in wateronderwerpen. Tijdens een programma van bijna twee uur wordt dieper op de (vloei)stof ingegaan. Iedere maand is er een ander thema. Kinderen die hieraan meedoen krijgen een strippenkaart. Zijn ze vijf keer geweest dan ontvangen ze een oorkonde als echte Waterprofessor. De Talentmiddagen zijn geschikt voor kinderen van groep 6, 7 en 8 en vinden plaats op iedere eerste woensdagmiddag van de maand van 14.45-16.30 uur. Er worden behalve een entreekaartje geen extra kosten voor gerekend. Kinderen kunnen zich
aanmelden door een email te sturen naar
[email protected]. Er kunnen maximaal 15 kinderen per keer deelnemen. Het WaterWonderLab is ontstaan uit een samenwerking tussen watertechnologiebedrijf Wetsus en het Natuurmuseum Fryslân en maakt sinds 2013 deel uit van de vaste presentatie in het museum.
www.hetnatuurmuseum.nl
De volgende stipers steunen het werk van het Natuurmuseum Fryslân:
Colofon: De Nieuwsbrief is een uitgave van het Natuurmuseum Fryslân en verschijnt vier maal per jaar. De Nieuwsbrief geeft informatie over tentoonstellingen en activiteiten voor en achter de schermen. Eindredactie: Natuurmuseum Fryslân ISSN: 1875-7545
6
Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2 8911 EM Leeuwarden, T 058 233 22 44 I www.hetnatuurmuseum.nl E
[email protected] ©2014 Natuurmuseum Fryslân
