.
.
Visé marsj…
de paradoxale geschiedenis van een grensstad
1 maart 2010
Charles van Leeuwen
LGOG Maastricht
.
.
Visé marsj…
in augustus 1914 ligt Visé in de frontlinie
een stad die door het Belgische leger met kracht zal worden verdedigd
.
.
Visé marsj…
in augustus 1914 ligt Visé in de frontlinie
maar het is de eerste stad die door het Duitse leger wordt veroverd, met tientallen burgerslachtoffers
.
.
Paul van Ostaijen
bedreigde stad .
.
.
De oorlog begint in Visé…
.
…en uit Visé komen de eerste beelden van brandende huizen, vluchtende burgers, marcherende en rustende soldaten
.
3-15 augustus 1914
c’est ici que nous avons entendu siffler les premiers engins de guerre
.
.
.
15 augustus 1914
na de verovering wordt de stad vrijwel geheel verwoest: wraak of intimidatie?
.
.
15 augustus 1914
de beelden van het verwoeste Visé gaan de hele wereld over, ze spelen een rol in de oorlogspropaganda tekenen het collectieve . geheugen
.
.
Duitse soldaten poseren voor de ruïnes
Engelse kranten zetten bij dezelfde foto’s heel andere bijschriften…
…wordt na de oorlog in min of meer de oude stijl opgebouwd .
Het sierlijke maasstadje… .
…maar het oude stadsgezicht aan de rivier zou natuurlijk nooit meer helemaal hetzelfde zijn…
. .
.
.
.
na de wederopbouw… …is Visé een van de meest moderne steden van België, in elk huis is stromend water en electriciteit!
het provinciestadje is een modelstad geworden! .
.
.
Na dit breukmoment in de geschiedenis van Visé…
…is Visé een stad van vol gezichtsbedrog!
wat oud lijkt is modern! wat modern oogt is oud! (de eerste paradox) .
.
.
enkele andere paradoxen van Visé…
Visé is strategisch gelegen maar heeft geen sterke strategische ligging de stad is een grensstad maar heeft geen sterk internationaal karakter .
.
.
Visé heeft altijd in de frontlinie gelegen… Henri IV-Henri V (1106) Karel de Stoute (1466-67) Hertog van Parma (1579) Lodewijk de XIV (1672-73) een belangrijke brug en een strijd om Navagne (1830) knooppunt op een noordbedreigde stad (1914) zuid en oost-westroute gunstig gelegen voor militaire operaties tegen . Maastricht en/of Luik
.
Visé lag vaak ingeklemd tussen verschillende rijken… …
aan die positie ontleende het zijn welvaart maar het betaalde daarvoor soms ook een hoge prijs .
.
.
.
Beschrijving van het stadje Visé door Lodovico Guicciardini (1567)
‘luogo ragionevole e ben situato’ ‘welgelegen en met een goede economie’ of misschien: ‘goed gebouwd en versterkt’
.
.
Lodovico Guicciardini geeft ook een ideale beschrijving van het Maasdal
.
. ‘…bijzonder
fraaie plaatsen, die door verschillende schrijvers worden vermeld. In plaatsen aan beide zijden van de Maas liggen grote paleizen en schitterende woonhuizen van burgers op stand, in de geest van die beroemde prinsen Pepijn, die zich daar immers vaak terugtrokken om zich te verpozen. Vanwege de aangename lucht, de rivieren, bossen, bergen, dalen, wijngaarden en boomgaarden die er rondom liggen, vanwege het wild, de vis en het gevogelte, is het nauwelijks denkbaar een streek te vinden die mooier, vruchtbaarder of gelukkiger is dan deze, waar immers ook Karel de Grote dikwijls kwam om het Paasfeest te vieren.’
tekening John Knaepen
.
.
De naam Visé duidt al op die gunstige ligging…
via-situm of vie-satum germ. ‘wegosatu’ Diets wezet/markwezet dateert de eerste brug uit de 5e of 8e eeuw?
belangrijke ontwikkeling in de Karolingische tijd: kerkje een doorwaadbare plaats en gewijd aan Sint Maarten; op later een belangrijke brug op route Herstal-Aken de weg Tongeren-Keulen genoemd in verdrag van een ‘station’, overstapplaats Meerssen (870); munten rustplaats overslagplaats op met naam van Visé; grote kruising van noord-zuid & . jaarmarkt vanaf 9e eeuw oost-westroute
.
.
Stedelijke ontwikkeling van Visé in 14e eeuw
1310 oprichting van de Compagnie des Arbalétriers 1330-1335 stadsmuren 1338 kerk wordt Collégiale kanunniken verhuizen van Celles naar Visé en nemen schrijn van St. Hadelin mee
1310 wordt Visé ingelijfd bij 1379 nieuwe brug het prinsbisdom Luik, een 1384 stadsrechten steunpunt aan de Maas .
.
.
Karakteristieken van de site van Visé
kerk op hoogste punt deel van versterkingen aan rivierzijde kaden en verschillende poorten aan landzijde moeilijk verdedigbaar: geen hoogteverschil en geen gracht mogelijk twee hoge heuvels nabij de stad worden versterkt (La Wade & les Roches) eilandjes in rivier worden niet versterkt
klein heuveltje op een plaats waar de Maas breed is en enkele natuurlijke . eilandjes heeft
geen waterbronnen
.
.
rond Visé twee belangrijke versterkingen
…en het fort van Navagne ten noorden .
het kasteel van Argenteau ten zuiden…
Op de Ferrariskaart (1771-1778) is te zien hoe de 14e eeuwse stadsuitleg Visé blijvend heeft gevormd
.
Economische bloei van Visé in 14-17e eeuw
.
agrarisch centrum wijnbouw (10-16e eeuw) koperbewerking (net als Huy - Dinant) scheepsbouw (16-17e eeuw) en transportdiensten handel via de Maas (zout-, wijn bier-, graanhandel)
de stad profiteert van het belang van de Maas als Noord-Zuid route in aluin (kleurstof voor textiel) Europa . kalkbranders/ steenhouwers
Krachtlijnen van stedelijke economie agrarische sector (groot en vruchtbaar achterland, marktplaatsje) sector op water gericht (transport, handel, dienstverlening, horeca) sector nijverheid (afzet in stedelijk centrum, transportmogelijkheden rivier, grondstoffen, arbeidskrachten en kapitaal)
.
.
de kleine stad telde 20002500 inwoners maar had stedelijke sociale structuren
drie stadsgildes: -les vignerons -les naiveurs -les cherwiers diverse compagnieën: Arbalétriers Arquebusiers Francs-Arquebusiers er woonden altijd veel vreemdelingen in Visé maar de voertaal was altijd Frans
.
.
.
compact stedelijk centrum
kanunniken (14e eeuw) begijnen (14e eeuw) ursulinen (16e eeuw) kanunikessen Heilig Graf (17e eeuw) franciscanen recollectinen (17e eeuw)
met diverse huizen van religieuze gemeenschappen karmel (17e eeuw) die onder meer zorg dragen . onderwijs & zieken voor
.
verval vanaf eind 17e eeuw
. verwoestende oorlogen
hoge tolheffing op de Maas nieuwe weg Luik-Aken in 1755 loopt over Herve
de Maasroute verliest aan betekenis en ook de brug wordt minder belangrijk… .
met de industriële revolutie nieuwe stedelijke centra, zwaartepunt verschuift richting Luik, Battice, Herve en Verviers 1830 Stop van Ternaijen Maas geblokkeerd 1861 spoorlijn
.
.
sinds de 19e eeuw is Visé een kalm provinciestadje…
agrarisch centrum diensten en nijverheid toerisme .buitenverblijven van Luikse notabelen
.
…af en toe opgeschrikt door overstromingen…
.
…maar vooral een aantrekkelijk stadje aan de Maas met diverse toeristische mogelijkheden
.
.
enkele grote veranderingen in de tweede helft van de 20e eeuw veranderen het aanzicht van Visé
1975 de gemeentelijke herindeling verenigt Visé van Lanaye tot Cheratte met 15000 inwoners 1974 de snelweg snijdt de stad af van de rivier verdere kanalisering van de Maas, scheepvaart over het Albertkanaal
ligging en uitstraling zijn daardoor gewijzigd… .
vestiging van zware industrie in onmiddellijke nabijheid
.
.
het stadje raakt ingeklemd tussen infrastructuur en industrie en afgesneden van rivier en heuvelland
.
nationale en regionale bestemmingsplannen houden weinig rekening met grenszones…
.
.
van oudsher knooppunt, ondervindt Visé nu meer last dan voordeel van zijn infrastructurele ligging
de Maas stroomt nog wel langs de stad maar wordt er niet meer bevaren… rijksweg en spoorweg voeren erlangs maar zonder dat Visé een belangrijke halte is… de grens is geen echte grens meer, de brug niet meer de enige brug…
. geplande trilogiport
Visé is een rivierstad maar lijkt (nu) van de Maas afgewend te zijn
.
.
van oudsher grensstad, de stad is in het verleden heeft Visé nog maar weinig vaak meerdere keren voordeel van die grens verwoest omdat het een grensstad was… nu lijkt de stad zich van de grens te hebben afgekeerd gelegen aan de periferie van België wordt de stad opgescheept met zware industrie het Hotel de l’Europe uit 1896 is al lang weer gesloten…
.
gelegen op de taalgrens, is Visé de corridor die van Voeren naar Vlaanderen en naar Wallonie voert
Visé
