DE ONPLAATSBAREN Dom lachen werkt. Gek van ellende worden ze dan, heb ik gemerkt
De Onplaatsbaren “Als je niets moois hebt om van te genieten en je wilt toch een goeie bui hebben, dan ga ik gewoon genieten van alles wat ik lelijk en onaangenaam vind, dan ga ik daar weer om lachen. ”
logline De Onplaatsbaren is een plan voor een lange documentaire over een groep (ex)-verslaafden en hun pogingen grip op hun leven te krijgen. De film wil een beeld geven hoe de wereld er vanuit hun perspectief uitziet, wat hen hoop geeft, wat uitzichtloos lijkt, welke strategieën ze ontwikkelen om in hun wereld te overleven en waarin die wereld overeenkomt met onze normale doorsnee wereld. synopsis De Onplaatsbaren volgt vijf verschillende mensen die voor Jobs-Score, een uitzendbureau voor daklozen/verslaafden, papier prikken en schoonmaak werkzaamheden verrichten. Deze vijf hoofdpersonen maken deel uit van een spontaan gevormde subgroep binnen de Jobs-score vestiging Westzeedijk. Het vijftal bestaat uit drie broers, een nar en een vrouw. Ze onderscheiden zich door hun relatieve openheid, bovengemiddelde intelligentie, een zeker gevoel voor humor en enige zelfreflectie, waarbij de laatste twee er voor zorgen dat ze noch als zielenpieten, noch als tokkies overkomen. De drie broers zijn Maarten, een ex- militair die eind tachtiger jaren naar Libanon is uitgezonden en na een aanslag op zijn pantservoertuig de lichaamsdelen van zijn beste vriend bij elkaar heeft moeten rapen. De tweede broer heet Dick, hij is een ex-wereldkampioen Mu-Thai boksen, freefighter, voormalig bodyguard van onder andere Klaas Bruinsma en Herman Brood. Dick heeft een uitgebreid drugs, detentie en tbs verleden. De derde broer heet Arthur, hij is de stilste en mogelijkerwijs de slimste van de drie. Degene die ik eerder voor het gemak de nar noemde heet Johan, maar is beter bekend onder zijn bijnaam Spijker. Spijker is een dichter, praatjesmaker en loner, die op zijn dertiende van huis wegliep en al zo’n 25 jaar op straat leeft. De vrouw van het gezelschap heet Marina, is achter in de 30 en een kalme schoonheid van wie iedereen - politie, opbouwwerkers, buurtbewoners etc. - zich hardop afvraagt hoe het in godsnaam mogelijk is dat juist zij ooit op straat is beland. Marina heeft een dempend effect op alle ruzietjes en zorgt voor balans binnen de groep. Zonder ironie kan over Marina worden gezegd dat ze de ‘Voice of Reason’ is, van een groep die als totaal een klein sociaal netwerk vormt, waarin men elkaar met wisselend succes helpt om de verslavingen te bevechten. umwelt Rondom deze groep, die dus uit Nederlanders bestaat, zijn bij Jobs-Score mensen uit meerdere culturen aan het werk. Zo zijn er onder andere een zichzelf Sjakie noemende Somaliër, Robbie de altijd slapende Surinamer, die veel weg heeft van mijn eigen oom Brahim en de sisha rokende Marokkaan Soesi. Boven de groep staan een aantal werkbegeleiders, veelal afgekickte ex-verslaafden. Zij hebben een (jaar)contract en zijn onder andere aangesteld om het werk van de schoonmaakploegen te controleren, met hen leeft de groep in een soort haat-liefde verhouding, vooral omdat dit middenkader strenger in de leer is dan onze groep wenselijk acht, zoals ex-rokers ook meestal de fanatiekste voorstanders van een rookverbod zijn. Met de directie kan wel weer iedereen opschieten, omdat ze daar minder last en gemak van hebben.
focus De film volgt de belevenissen van de groep en focust op hun omgang onderling, die met hun bazen en de omgeving waar zij werken. Daarnaast zal tegelijkertijd een beeld worden geschetst van hoe de groep tegen de stad en de maatschappelijke ontwikkelingen aankijkt. - Want anders dan de doorsnee Nederlander lezen 3 van de 5 hoofdpersonen, gemiddeld 2 kranten per dag, weliswaar Metro en de Pers, maar toch. Naast wat geld levert het werk bij Jobs-Score de mensen vooral eigenwaarde en houvast op. Het drama van de Onplaatsbaren is circulair en zal vooral zitten in de manier waarop de hoofdpersonen hun houvast verliezen en dat weer terug proberen te vinden. Samen met het gevecht tegen de verslaving,
vertelling vormen hun hunkering naar houvast en waardering de ankers van de documentaire. In de Onplaatsbaren zal het verhaal zoveel mogelijk door de hoofdpersonen zelf worden verteld. Vragen van de regisseur worden in de montage weggesneden. Als er al interviews gedraaid worden, zullen die vrijwel altijd worden afgenomen terwijl de betrokkenen, de groep, de werkbegeleiders, de directie en/of de buurtbewoners in hun dagelijkse beslommeringen opgaan, zodat er ook aan omstanders de mogelijkheid wordt gegeven in het interview in te haken, waardoor zowel scherpte als losheid kan ontstaan. Mogelijke verhaallijnen of kiemen voor drama zitten in het verschil tussen hoe sommige buurtbewoners over hen spreken als ze erbij zijn en hoe er door dezelfde mensen achter hun rug om op de Jobs-Scorers wordt gekankerd, Dick de 50 jarige ex-freefighter wil weer in vorm komen en misschien wel weer aan een kooigevecht beginnen. Spijker heeft elke dag wel weer een andere doelstelling en we hopen dat bijvoorbeeld Marina zich in de komende maanden naar een reguliere werkplek kan doorstromen.
persoonlijke relatie met het onderwerp Spijker ken ik al jaren. Sinds de late jaren negentig kwam ik hem vaak in het nachtleven tegen. Toen al viel Spijker op door zijn half bizarre, half poëtische uitspraken en zijn onorthodoxe manier om met zijn dakloosheid om te gaan. Vanwege de oorspronkelijkheid van Spijkers ideeën, heb ik altijd al iets met hem willen doen. Twee jaar geleden kwam het er even van toen Piet Rogie (een choreograaf) voor een dansproject een dakloze nodig had. Ik stelde Rogie meteen voor dat ik Spijker voor dit idee te benaderen. Als een soort begeleider ben ik erna bij de repetities voor de voorstelling geweest en daarvan heb ik toen een korte experimentele documentaire gemaakt, die dit jaar op het Docu-Arts filmfestival in Amsterdam in premiere ging. Deze film smaakte naar meer, maar aanvankelijk ontbrak de tijd me. Na Spijker lang niet gezien te hebben, kwam ik hem in augustus weer tegen. Hij zag er toen slecht uit, was ziek en ik realiseerde me plotseling dat de tijd drong om nog film over Spijker te maken. Zodoende ben ik direct na die ontmoeting begonnen met proefopnames. Tijdens deze opnames leerde ik de rest van de groep kennen en groeide het besef dat er over dit sociale netwerk een het onderwerp overstijgende documentaire gemaakt kon worden. Waarbij de nadruk op hun hoop en kwetsbaarheid zou moeten gaan liggen, zelfs wanneer ze elkaar en iedereen voortdurend met de dood bedreigen. Na een maand aanwezigheid en voorbereiding zijn nu vrijwel alle medewerkers bij Job-score Westzeedijk zover dat ze mijn aanwezigheid vrijwel volledig accepteren en iedereen, zelfs degenen die aanvankelijk zeer huiverig of achterdochtig waren, me bijna zonder meer laten filmen wat ik vraag.
stijl De Onplaatsbaren zal door een observerende camera gefilmd worden In de montage zal aan langere thematische spanningsbogen worden gewerkt, waarbij de verschillende levensgeschiedenissen elkaar context en spanning zullen geven. De onplaatsbaren zal gedraaid worden tot en met hartje winter, om zodoende het weer het drama te laten versterken. Door sommige personen meer beschouwend te draaien en andere juist wat flitsender, zal een dynamisch en afwisselend beeld van de groep worden geschapen dat recht doet aan de leefwereld van de hoofdpersonen. Uiteindelijk zal aan de film in de nabewerking een rauwe korrelige look worden gegeven. De bedoeling van deze look is enerzijds om de hoofdpersonen de mogelijkheid te geven om wat meer afstand te nemen van de personages die ze in de film zijn. Zodat het voor hen makkelijker wordt, om vrijer persoonlijke zaken te bespreken. Anderzijds moet de look duidelijk maken dat film vanaf het eerste beeld voor een bijzondere onalledaagse ervaring zal zorgen.
