De ondraaglijke lichtheid van de fraudebestrijding O tempora, o mores Door: Philippe Salens Zaakvoerder - vennoot bvba Cnockaert & Salens 1
Wat is fiscale fraude? • Belastingontduiking – Intentioneel element: de bedoeling geen of minder belasting te betalen; en – Materieel element: overtreding van een wet of uitvoeringsbesluit
• Belastingontwijking – Enkel intentioneel element
The difference between tax evasion and tax avoidance is the thickness of a prison wall 2
Wat is fiscale fraude? Belastingontduiking is fiscale fraude – belastingontwijking NIET! • Simulatie • Fictieve of valse facturen • Niet aangifte van belastbare inkomsten ‘grijs’ versus ‘zwart’ geld
3
Wat is fiscale fraude? Preventief luik Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme • Identificatie- en meldingsplicht financiële instellingen, vermogensbeheerders, vastgoedmakelaars, diamanthandelaars, notarissen, cijferberoepen, advocaten, … • Beperking betaling in speciën 4
Wat is fiscale fraude? Preventief luik • Beperking betaling in speciën (artikel 21) – Wat? • De prijs van de verkoop door een handelaar van één of meerdere goederen • De prijs van één of meerdere dienstprestaties geleverd door een dienstverstrekker voor een bedrag van € 5.000 of meer
Uitzondering • Een bedrag dat 10 % niet overstijgt en niet hoger is dan € 5.000 (vanaf 16/4/2012; daarvoor € 15.000) 5
Wat is fiscale fraude? Preventief luik • Beperking betaling in speciën (artikel 21) Vanaf 1/1/2014: € 3.000 Voorbeelden: 1. Verkoop € 4.900; mag volledig in speciën betaald worden 2. Verkoop € 5.100; mag hoogstens t.b.v. € 510 betaald worden Ongeacht of de verkoop of de dienstprestatie plaatsvindt in één verrichting of via meerdere verrichtingen waartussen een verband lijkt te bestaan. 6
Wat is fiscale fraude? Preventief luik • Bij KB kunnen sectoren aangeduid worden, waarvoor een meldingsplicht geldt voor betalingen die ontvangen werden boven voormelde grenzen.
7
Wat is fiscale fraude? Repressief luik Artikel 505 Sw: Met gevangenisstraf van vijftien dagen tot vijf jaar en met geldboete van zesentwintig euro tot honderdduizend euro of met een van die straffen alleen worden gestraft: 2° zij die zaken bedoeld in artikel 42, 3°, kopen, ruilen of om niet ontvangen, bezitten, bewaren of beheren, ofschoon zij op het ogenblik van de aanvang van deze handelingen, de oorsprong van die zaken kenden of moesten kennen Artikel 42, 3° Sw: … “vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het misdrijf zijn verkregen, op de goederen en waarden die in de plaats ervan zijn gesteld en op de inkomsten uit de belegde voordelen” 8
Fiscaal misbruik • A deal done by very smart people that, absent tax considerations, would be very stupid • Artikel 344, §1 WIB – 18,§2 W.Reg – 106 W.Succ. – Objectief element: handelen in strijd met de doelstelling van een fiscale bepaling – Subjectief element: handelen met de wezenlijke bedoeling om minder belasting te betalen 9
O tempora, o mores ! Twee visies op recht • Positivisme: er bestaat geen noodzakelijk verband tussen recht en rechtvaardigheid (recht als ‘gesloten’ systeem) – Cf. artikel 170 Grondwet
• Natuurrecht: het positieve recht kan niet losgemaakt worden van het recht zoals het hoort te zijn. – Positief recht vereist interpretatie, wat op zijn beurt een morele dimensie heeft, en kan bijgevolg nooit een ‘gesloten’ systeem zijn – Lex iniusta non est lex 10
O tempora, o mores ! Drie visies op wat moreel is • Consequentialisme: utilitarisme - het doel heiligt de middelen • Vrijheid van de persoon – Negatieve vrijheid: liberalisme; libertarisme – Positieve vrijheid: egalitarisme • Deugdelijkheid: deontologisme Wie heeft gelijk? Welk doel moet nagestreefd worden? Welke deugden? …. => Morele overwegingen maken het recht tot een ‘brij’ 11
O tempora, o mores ! Is belastingontwijking immoreel? In de literatuur vier visies: • Belastingontwijking is altijd immoreel • Belastingontwijking is altijd moreel • Belastingontwijking is soms moreel; dominante visie, voor het eerst verwoord door Angelus van Clavisio (1494) – geen verplichting om belasting te betalen wanneer niet gebruikt voor algemeen belang • Belastingontwijking is een plicht
12
O tempora, o mores ! Evolutie naar een open systeem ? bv. in Nederland: NIEUWENHUIZEN J.H.M. (Rechtsvinding en fiscale werkelijkheid, Kluwer, Deventer, 2010, p. 111) stelt “dat de rechter de woorden en bedoelingen van de wetgever zo goed mogelijk dient te interpreteren en daarbij het rechtsgevoel dat in de maatschappij leeft tot uitdrukking brengen”
13
O tempora, o mores ! George Orwell, recensie van The Road to Serfdom (1944) (geciteerd door Nasar S., De wil tot welvaart, De Bezige Bij, Amsterdam, 2011, p. 427): Het kan niet genoeg worden gezegd – en het wordt lang niet vaak genoeg gezegd – dat het collectivisme geen inherent democratisch iets is, maar juist het tegendeel daarvan: een tirannieke minderheid krijgt zo een macht waarvan de Spaanse Inquisitie nooit had kunnen dromen. De overgrote meerderheid van de mensen heeft liever een regulerende overheid dan crisis en werkloosheid, en dus zal de trend naar collectivisme doorzetten als de publieke opinie enige gewicht in de schaal legt. 14
O tempora, o mores ! Open aan één kant ? Vaste rechtspraak dat beginselen van behoorlijk bestuur (o.m. vertrouwensbeginsel) moeten wijken voor de wet. Nochtans is fiscaal misbruik van de burger legio • Kwalificatie niet aftrekbare beroepskosten als ‘verdoken meerwinst’ • Dubbele aftrekbeperking bij geleasede voertuigen UNIEK IN DE WERELD 15
O tempora, o mores ! Prof. Dr. Alain Verbeke (in TEP 2-3/2012, p. 56): De democratie en de scheiding der machten, het principe van de checks and balances, verliezen aldus twee keer. Bij de totstandkoming kauwt de uitvoerende macht met kunst- en vliegwerk de wetgevende regels voor. Doordat deze regels onduidelijk en inconsistent zijn, is de uitvoerende macht bij de uitvoering van de regels nog een tweede keer aanzet in een semiwetgevende rol bij het verder uitwerken van die onduidelijke regels. 16
O tempora, o mores ! Maar ook de rechtspraak volgt !!! • Volgens advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie Henkes moeten de wettelijke bepalingen met betrekking tot de aftrekbaarheid van beroepskosten, ondanks het schijnbaar stilzwijgen van de wetgever aangaande publieke morele overwegingen, worden gelezen in het licht van de leidinggevende principes van het fiscaal recht. Dit recht bestaat uit een geheel van normen van openbare orde gebaseerd op opvattingen waaraan maatschappelijke waarden en de wil om te bestraffen niet vreemd zijn (Conclusies bij 14 december 2007)
17
O tempora, o mores ! Maar ook de rechtspraak volgt !!! • Uit de vaststelling dat het ‘eenmalige, alleenstaande of uitzonderlijke handelingen die bovendien kaderden in complexe fiscale constructies met als enig doel het verminderingen van de belastbare basis’ kon de feitenrechten afleiden dat de kosten verbonden aan deze handelingen niet noodzakelijkerwijze betrekking hebben op haar maatschappelijke activiteit (Cass., 19/6/2003; 12/6/2009; 9/11/2009)
18
O tempora, o mores ! Maar ook de rechtspraak volgt !!! • De kosten van een gedeeltelijk verhuurd en gedeeltelijk aan de bedrijfsleider ter beschikking gesteld onroerend goed kaderen in het maatschappelijk doel van de vennootschap, maar dienen toch verworpen te worden omdat “de fiscale constructie eenmalig is en duidelijk opgezet werd om de belastbare grondslag te verminderen” (Gent, 9/11/2010)
19
O tempora, o mores ! Maar ook de rechtspraak volgt !!! • Rb. Leuven, 11 mei 2012: boete wegens kartelvorming is een ‘immorele’ kost, waardoor ze niet inherent is aan de beroepswerkzaamheid
20
Wij danken u voor de aandacht Philippe Salens Vennoot – zaakvoerder
Bvba Cnockaert & Salens Koude Keukenstraat 13 | 8200 Brugge Zuidstationstraat 28 | 9000 Gent Technologielaan 9 | 3001 Heverlee (T) 050 54 80 78 | (F) 050 78 07 13 |
[email protected] | www.cnockaert-salens.be BTW BE 0864 265 446 | RPR Brugge 21
