2 2
Dé ond ernemer sagenda
Voorwoord
Lid zijn betekent meedoen. Dat is het motto van VNO-NCW Noord en daarom hebben we net als voorgaande jaren hard gewerkt om een aantrekkelijk jaarprogramma aan u te kunnen presenteren.
Naast de genoemde ledenbijeenkomsten hebben we nog veel meer mogelijkheden om een actieve rol binnen VNO-NCW Noord te vervullen. Daarom vindt u in De Ondernemersagenda ook informatie over onze Noordgangen, de masterclass Dynamic Companies en onze DGA Clusters. Ook wijs ik u graag op een nieuw initiatief van VNO-NCW MKB Noord: Ondernemer Coacht Ondernemer. Als ondernemer bent u vaak druk met de dagelijkse gang van zaken. Vraagstukken voor de lange termijn blijven liggen, ook omdat u hierover bij niemand terecht kunt. Herkent u dit en wilt u graag met een ervaren onderne-
Verenigingsagenda 2014-2015
Foto: Ellen Kloosterman-Maaswinkel
De Ondernemersagenda 2014-2015 is gevuld met tientallen inspirerende bijeenkomsten, met als voornaamste doel het onderling uitwisselen van kennis en ervaring. Zoals gebruikelijk trappen we het verenigingsjaar af met het befaamde Ondernemersgala en sluiten we af met de Willem Lodewijk Conferentie, waarmee we inmiddels een nieuwe traditie in gang hebben gezet. Daar tussenin organiseren we voor u diverse bedrijfsbezoeken, de Eindejaarsreceptie, Meet the Chairmen, Visite Veenhuizen en meerdere business breakfasts en lunches. mer sparren? Dan is Ondernemer Coacht Ondernemer u op het lijf geschreven. Kijk voor meer informatie op www. ondernemercoachtondernemer.nl Meer dan ooit willen we u ook betrekken bij onze tweede pijler: de beïnvloeding van overheid en politiek. Begin 2013 zijn we van start gegaan met twaalf platformbijeenkomsten om van onze leden te horen waar NoordNederland economisch gezien op moet inzetten om de toekomst veilig te stellen. Hierbij is het bedrijfsleven nadrukkelijk in de lead. Meerdere series van deze platformbijeenkomsten hebben uiteindelijk geleid tot een nieuwe Investeringsvisie van VNO-NCW Noord.
Het komende verenigingsjaar zullen we deze lijn doortrekken: uw inbreng is essentieel om structureel zichtbaar te zijn op lokaal niveau en (nog) meer invloed uit te kunnen oefenen. Binnen deze platforms, maar bijvoorbeeld ook met de Noordgangen, hopen wij u het komende verenigingsjaar nog actiever bij VNO-NCW Noord te betrekken. Lid zijn betekent meedoen. De slag naar een duurzame noordelijke economie kunnen wij niet maken zonder uw steun en inzet! Lambert Zwiers Directeur VNO-NCW Noord
1
Deze mag u niet missen!
Pijlers van Dé Ondernemersagenda van
Vrijdag 5 september 2014 VNO-NCW NOORD ONDERNEMERSGALA
Dinsdag 16 september 2014 PRINSJESDAGDINER
Woensdag 10 december 2014 EINDEJAARSRECEPTIE
Traditiegetrouw trapt VNO-NCW Noord het verenigingsjaar feestelijk en stijlvol af met het Ondernemersgala. Dit jaar staat het Ondernemersgala in het teken van talent. Het Noorden barst namelijk van het talent. Talent dat gekoesterd wordt door VNO-NCW Noord, ook op muzikaal gebied. Niet alleen het Noord-Nederlands Orkest (NNO), maar ook de vijf muzikale talenten die tijdens de afgelopen edities van het Ondernemersgala de VNO-NCW Noord Talent Award hebben ontvangen, zullen de avond muzikaal omlijsten. Het optreden zal worden onderbroken voor de uitreiking van de 6e VNO-NCW Noord Talent Award aan een zeer getalenteerde student van het Prins Claus Conservatorium.
In samenwerking met KPMG en Rabobank organiseert VNO-NCW Noord het Prinsjesdagdiner. Ingrediënten voor het diner zijn een toelichting op de miljoenennota van Flip de Kam, hoogleraar Overheidsfinanciën aan de RUG, en een interactieve paneldiscussie met vooraanstaande noorderlingen en succesvolle noordelijke ondernemers. Zij zullen met u in discussie gaan over het aangekondigde beleid voor Nederland en de consequenties hiervan voor het ondernemerschap in Noord-Nederland in de context van de huidige conjunctuur. Nadrukkelijk zoomen we in op belangrijke noordelijke ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de noordelijke onderzoeksen innovatieagenda RIS3, het investeringsprogramma Wurkje Foar Fryslân en de economische gevolgen (en kansen!) van de aardgaskwestie.
De Eindejaarsreceptie is een feestelijke bijeenkomst waarbij we vol goede moed onze blik richten op een nieuw jaar met nieuwe kansen. Alle leden van JNO en VNO-NCW Noord worden uitgenodigd om samen terug te kijken én vooruit te blikken. Het inhoudelijk deel van de dag wordt georganiseerd door JNO. Dit jaar is gekozen voor het thema trends: wat gaat het jaar 2015 ons brengen? Uiteraard is er voldoende gelegenheid om met elkaar alvast het glas te heffen op het komende jaar. Voorafgaand aan de Eindejaarsreceptie houdt VNO-NCW Noord haar halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering.
Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 19.00 uur Einde: 00.30 uur
Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 17.00 uur Einde: 21.00 uur
Plaats: Nieuwe Kolk, Assen Ontvangst: 16.00 uur Einde: 20.00 uur
2
Verenigingsagenda 2014-2015
VNO-NCW Noord Donderdag 16 april 2015 MEET THE CHAIRMEN
Donderdag 21 mei 2015 VISITE VEENHUIZEN
Vrijdag 5 juni 2015 WILLEM LODEWIJK CONFERENTIE
Zoals gebruikelijk combineert VNO-NCW Noord haar algemene ledenvergadering in april met ‘Meet the Chairmen’, waarbij u de kans krijgt om in discussie te treden met onze landelijke en met onze noordelijke voorzitter, deze keer voor het eerst met de nieuwe voorzitter van VNO-NCW Hans de Boer, die in de zomer van 2014 Bernard Wientjes is opgevolgd. Samen met de voorzitter van VNO-NCW Noord geeft hij zijn visie op regionale, nationale en internationale thema’s en duidt hij wat de invloed en opinie van VNO-NCW op de actualiteit is.
Visite Veenhuizen is een jaarlijkse bijeenkomst van VNO-NCW Noord waarbij we verder kijken dan de waan van de dag en werk maken van maatschappelijke betrokkenheid en aandacht hebben voor levensbeschouwelijke zaken. De thematiek komt voort uit het Platform Ondernemer en Maatschappij, waarin zowel ondernemers als hoogleraren deelnemen, maar ook bijvoorbeeld Mgr. Dr. Gerard de Korte, bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden. Thema’s van de afgelopen jaren waren ‘Gezond ouder worden binnen het bedrijf’, ‘De onderkant van de arbeidsmarkt’ en ‘Anders kijken naar Duurzaam Ondernemen’.
Samen met De Friesland Zorgverzekeraar organiseert VNO-NCW Noord voor de vierde maal de Willem Lodewijk Conferentie. Tijdens de Willem Lodewijk Conferentie staat de vraag centraal hoe wij, bedrijfsleven, politiek en maatschappij, kunnen komen tot bestuurlijke en economische vernieuwing. Met deze conferentie willen wij ‘het kussen opschudden’ en een gevoel van urgentie opwekken. Net als tijdens de eerste drie edities zullen toonaangevende inleiders u inspireren met hun vernieuwende vergezichten en gaan we ook zelf aan de slag met thema’s waar het voor ondernemend Noord-Nederland om draait. Aan deze bijeenkomst zijn kosten verbonden.
Plaats: WTC Expo, Leeuwarden Aanvang: 15.30 uur Einde: 18.00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
Plaats: Gevangenismuseum Veenhuizen Ontvangst: 14.00 uur Einde: 17.30 uur
Locatie: Landgoed Lauswolt, Beetsterzwaag Ontvangst: 12.00 uur Einde: 21.00 uur
3
Inspirerende bedrijfsbezoeken
Kijkje in de keuken bij enkele
Woensdag 17 september 2014 BEZOEK MUELINK EN GROL BV
Donderdag 23 oktober 2014 BEZOEK SUIKER UNIE
Dinsdag 18 en 25 november 2014 VLIEGBASIS LEEUWARDEN
M&G Group, met haar hoofdzetel in Assen, ontwikkelt en produceert rookgasafvoersystemen voor cv-ketels. Het levert deze artikelen via de groothandel of onder privaat label via de ketelfabrikanten aan de installatiebranche. Door autonome groei en acquisitie is het bedrijf gegroeid van een nationale speler (midden jaren negentig) tot marktleider in Europa en Noord-Amerika. Expansiemogelijkheden in het verre oosten zijn bovendien aanwezig. In de productielocatie Assen (Burgerhout BV) worden aluminium- en kunststofsystemen geproduceerd. Er wordt erg veel aandacht besteed aan innovatie van de producten, aan robotisering van de productie en IT-oplossingen ter verbetering van de logistieke processen. Dit alles om de kwaliteit te verbeteren en om de kostprijs van de artikelen voortdurend te verlagen, zodat de concurrentie vanuit lage lonen landen kan worden weerstaan.
Suiker Unie ontwikkelt, produceert en vermarkt suiker- en suikerspecialiteiten. Haar fabrieken voor de productie van suiker in Dinteloord, Vierverlaten en Anklam (Noordoost-Duitsland) behoren tot de modernste van de wereld. In de fabriek in Vierverlaten worden suikerbieten verwerkt tot kristalsuiker. Een gedeelte hiervan wordt verder verwerkt in de specialiteitenfabrieken in Roosendaal en Puttershoek tot o.a. schenkstroop, poedersuiker en basterdsuiker. Tijdens het suikerproces wordt niets weggegooid. De bietenpulp die overblijft wordt verwerkt tot veevoer. Van de bietenpuntjes wordt in biomassavergisters groen gas gemaakt, waar de vrachtwagens van Suiker Unie op rijden. Het digestaat dat overblijft na de groen gas productie wordt gebruikt in de landbouw. Zo sluit Suiker Unie kringlopen en wordt de suikerbiet optimaal gebruikt.
Vliegbasis Leeuwarden is één van de twee ‘main operating bases’ (MOB) van het Commando Luchtstrijdkrachten van het Ministerie van Defensie. De andere is Vliegbasis Volkel. Op de Vliegbasis Leeuwarden zijn momenteel ongeveer 800 militairen en burgers werkzaam in de vliegoperatien, onderhoud, logistiek en ondersteuning. Samen met Volkel is Leeuwarden thuisbasis van de F-16’s en in de toekomst van de Joint Strike Fighter, waarvoor vliegbasis Leeuwarden in 2019 gereed moet zijn. Tijdens het bezoek zal basiscommandant Gerbe Verhaaf ingaan op dit nieuwe toekomstperspectief en de ambities van vliegbasis Leeuwarden. Daarnaast is er uiteraard uitgebreid gelegenheid om de basis en de hangars per militaire bus te bezichtigen, inclusief take-off van de F-16’s.
Plaats: Burgerhout BV, Assen Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Plaats: Suiker Unie, Vierverlaten Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Plaats: Vliegbasis Leeuwarden Ontvangst: 16.00 uur Einde: 21.00 uur (bijeenkomst is inclusief warme maaltijd)
4
Verenigingsagenda 2014-2015
Parels van het Noorden Maandag 19 januari 2015 BEZOEK AVEBE
Woensdag 4 februari 2015 BEZOEK DISTRIVERS
Woensdag 11 februari 2015 BEZOEK NEOPOST TECHNOLOGIES BV
Coöperatie AVEBE is een wereldwijd opererende onderneming die producten levert op basis van aardappelzetmeel en aardappeleiwit voor toepassingen in voeding, diervoeding, papier, bouw, textiel en kleefstoffen. AVEBE heeft drie productielocaties in NoordNederland: Foxhol, Ter Apelkanaal en Gasselternijveen. Het hoofkantoor van het concern is gevestigd in Veendam. Bij AVEBE zijn ongeveer 2500 boeren aangesloten, opgedeeld in zes districten (twee in Duitsland en vier in Nederland). Voor de bewerking van aardappelzetmeel bezit de coöperatie naast de drie fabrieken in Nederland, ook productielocaties in Duitsland en Zweden. AVEBE maakt nadrukkelijk werk van duurzaamheid en innovatie, waarbij wordt ingezet op innovatie in de hele keten; van de boerderij tot de toepassing van zetmeel bij de klant.
Distrivers is voedingsleverancier en maaltijdspecialist voor zorginstellingen in heel Nederland. Het bedrijf levert versen diepvriesproducten, convenience maaltijden en droge kruidenierswaren. Van grootkeuken tot kleinschalige woongroep en bij individuele cliënten thuis. Distrivers streeft ernaar de cliënten van hun klanten elke dag te laten genieten van een lekkere, gezonde en verantwoorde maaltijd. Vakkundig klaargemaakt, met kwaliteitsingrediënten en smakelijk gepresenteerd in een fantastische ambiance. Dit alles in de overtuiging dat deze manier van werken bijdraagt aan een sneller herstel en een beter welzijn van de cliënt. Hierbij staat bovendien een duurzame omgang met de aarde centraal, gebaseerd op vier pijlers: mens, omgeving, opbrengst en innovatie (MOOI).
Hoe maak je binnen een half uur honderden brieven verzendklaar? En hoe sorteer je in dezelfde tijd honderden brieven op grootte? En wat is de snelste manier om een stapel enveloppen te openen? Hoe verpak je snel duizenden artikelen in een doos? En welke softwaretoepassingen gebruik je om het klantproces verder te optimaliseren? Voor bedrijven die grote hoeveelheden post en pakketten versturen of ontvangen, zijn deze vragen cruciaal. Zij stellen hoge eisen aan hun facilitaire afdelingen. Welkom in de wereld van Neopost Technologies, dat middels geavanceerde systemen oplossingen bedenkt voor de gebruikers en daarmee wereldwijd koploper is. Innovatie staat bij dit bedrijf en bij de Neopost Group centraal: van de ruim 1 miljard euro groepsomzet wordt 4 tot 4,5% geïnvesteerd in nieuwe ideeën en marktverkenningen.
Plaats: AVEBE, locatie Ter Apelkanaal Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Plaats: Distrivers, Hoogeveen Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Plaats: Neopost Technologies BV, Drachten Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
5
Zaken doen
Ontbijt- en lunchbijeenkomsten met focus op netwerken
BUSINESS BREAKFAST Onder de noemer “Business Breakfast” biedt VNO-NCW Noord u de mogelijkheid om tijdens het ontbijt op informele wijze te netwerken. De ontbijttafel wordt gedekt voor vijftien ondernemers die allemaal de mogelijkheid krijgen zich kort aan hun tafelgenoten te presenteren. Hierdoor kunt u op een laagdrempelige manier andere leden van VNONCW Noord beter leren kennen. Het is de bedoeling een zo gevarieerd mogelijk gezelschap aan tafel te krijgen. Bij meer dan vijftien inschrijvingen wordt daarom geselecteerd op branchecode. Deze bijeenkomst wordt drie keer in het jaar georganiseerd, verspreid over de drie noordelijke provincies.
6
Aan deze bijeenkomsten zijn kosten verbonden. Woensdag 8 oktober 2014 Plaats: Van der Valk, Sneek Ontvangst: 07.45 uur Einde: 09.00 uur Dinsdag 16 december 2014 Plaats: Van der Valk, Zuidbroek Ontvangst: 07.45 uur Einde: 09.00 uur Donderdag 12 maart 2015 Plaats: Van der Valk, Spier Ontvangst: 07.45 uur Einde: 09.00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
BUSINESS LUNCH Onder de noemer “Business Lunch” biedt VNO-NCW Noord u de mogelijkheid om tijdens de lunch op informele wijze te netwerken. De lunchtafel wordt gedekt voor vijftien ondernemers die allemaal de mogelijkheid krijgen zich kort aan hun tafelgenoten te presenteren. Hierdoor kunt u op een laagdrempelige manier andere leden van VNO-NCW Noord beter leren kennen. Tijdens de lunch stellen wij graag een actueel thema centraal om met uw tafelgenoten over te discussiëren. Het is de bedoeling een zo gevarieerd mogelijk gezelschap aan tafel te krijgen. Bij meer dan vijftien inschrijvingen wordt daarom geselecteerd op branchecode. Deze bijeenkomst wordt drie keer in het jaar georganiseerd, verspreid over de drie noordelijke provincies.
De Zeegser Duinen
Aan deze bijeenkomsten zijn kosten verbonden. Donderdag 6 november 2014 Plaats: De Zeegser Duinen, Zeegse Ontvangst: 11.45 uur Einde: 14.00 uur
De Koperen Tuin
Donderdag 8 januari 2015 Plaats: De Koperen Tuin, Leeuwarden Ontvangst: 11.45 uur Einde: 14.00 uur Donderdag 30 april 2015 Plaats: Garnwerd aan Zee, Groningen Ontvangst: 11.45 uur Einde: 14.00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
Garnwerd aan Zee
7
Met een Noordgang ondernemen Vijf jaar geleden is VNO-NCW Noord gestart met het opzetten van een aantal vaste
Uitbreiding
den van VNO-NCW Noord actief in een van de zestien groepen en wordt er continu
Wegens het succes van de Noordgangen en de continue toestroom van nieuwe deelnemers, wordt het aantal Noordgangen naar behoefte uitgebreid. Met het oog daarop gaan in 2014-2015 weer nieuwe groepen van start.
gekeken of nieuwe groepen gestart kunnen worden.
Aanmelden
groepen ondernemers die regelmatig bij elkaar komen om kennis en ervaring uit te wisselen: de Noordgangen. Het concept is zeer succesvol: inmiddels zijn bijna 300 le-
Iedere Noordgang, bestaande uit maximaal 20 leden en samengesteld op basis van diversiteit, komt vijf tot zes keer per jaar bij elkaar. De groep bepaalt in principe zelf de agenda. Actuele onderwerpen van (sociaal-) economische of maatschappelijke aard worden besproken, ervaringen uit de dagelijkse praktijk worden gedeeld en nieuwe contacten kunnen worden opgedaan. Ook worden regelmatig sprekers van buitenaf uitgenodigd. Bovendien kunnen onderwerpen die binnen de Noordgangen besproken worden als voeding dienen voor de belangenbehartiging van VNO-NCW Noord.
Kortom; iedere groep heeft een eigen dynamiek. In 2014 zijn er verspreid door NoordNederland inmiddels 16 Noordgangen actief met daarin bijna 300 leden actief. VNO-NCW Noord ervaart deze Noordgangen als een groot succes, evenals de deelnemende leden.
Deelname aan een Noordgang is gratis. Alleen kosten die gemaakt worden, zoals bijvoorbeeld dinerkosten, worden door de leden zelf betaald. Heeft u ook interesse in deelname aan een Noordgang in uw omgeving? Meld u dan aan via
[email protected]. Wij streven er vervolgens naar u zo snel mogelijk in te delen.
Eigen dynamiek
Overigens bespreken de Noordgangen niet alleen onderwerpen met elkaar in besloten kring, ook leveren ze graag een bijdrage aan actuele thema’s die spelen in de regio. Met hun groep willen ze iets concreets bereiken buiten de groep, bijvoorbeeld wat betreft een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Zo bezien is iedere Noordgang weer uniek: de ene is vooral bezig met intervisie, de ander meer thematisch. De ene groep spreekt ’s ochtends af, de ander koppelt het aan een gezamenlijk diner.
8
Verenigingsagenda 2014-2015
Welkom nieuwe leden Bijeenkomsten om zowel de vereniging als elkaar te leren kennen NIEUWE LEDENBIJEENKOMSTEN Tijdens deze informele bijeenkomsten bieden wij nieuwe leden de kans om zowel onze vereniging als elkaar beter te leren kennen. Het verenigingsgevoel speelt een belangrijke rol bij VNO-NCW Noord: lid zijn betekent meedoen. Wij organiseren jaarlijks vele interessante ledenbijeenkomsten om kennis op te doen, maar ook om uw netwerk uit te breiden, ervaringen uit te wisselen en zakelijke contacten te leggen. Wij horen graag van onze nieuwe leden wat zij van VNO-NCW Noord verwachten en wat zijzelf voor de vereniging kunnen betekenen. Data: Maandag 29 september 2014 Dinsdag 17 februari 2015 Woensdag 24 juni 2015 Plaats: Infrahuis, Groningen Ontvangst: 16.00 uur Einde: 18.30 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
9
Je bent jong en ondernemend in Noord-Nederland. Enthousiast, eager en constant op zoek naar kansen en mogelijkheden voor de ontwikkeling van jezelf en jouw business. Je houdt van de spanning van het bedrijfsleven en bent overtuigd van jezelf en jouw ideeën. Jouw visie, jouw organisatie, op jouw manier. Dat is precies waarom je lid bent van JNO. Want we doen het allemaal op onze eigen manier. Dat is wat ons bindt. En daarin kunnen we elkaar ondersteunen. Als onderdeel van VNO-NCW Noord heeft JNO bovendien het voordeel van een enorm netwerk aan ondernemerskennis. Daar pakken we uit wat we kunnen gebruiken en geven daar onze eigen draai aan. Want onze generatie bepaalt de toekomst van ondernemend Nederland. Op onze manier.
Over JNO
Jonge Noordelijke ondernemers (JNO) is een netwerk binnen VNO-NCW Noord voor ondernemers, managers en high potentials tot en met 40 jaar. Een netwerk waar ondernemende talenten elkaar op basis van vertrouwen kunnen ontmoeten en kunnen groeien door het stellen van vragen, het delen van ervaringen en het opdoen van inspiratie. Onze vier pijlers, business, persoonlijke groei, zingeving en invloed, staan aan de basis van de identiteit van JNO. Aan de hand daarvan creëren we gelegenheden voor onze leden om van en met elkaar te leren. JNO organiseert jaarlijks minimaal tien evenementen. Deze formele en informele bijeenkomsten zijn alleen toegankelijk voor leden van JNO. Om lid te kunnen worden van JNO, is het lidmaatschap van VNO-NCW Noord een voorwaarde. Aan het aanvullende lidmaatschap van JNO zijn daarna geen extra kosten verbonden.
Belangstelling?
Heb je belangstelling voor een aanvullend lidmaatschap van JNO? Neem dan contact op met Ingrid Dragtstra, manager JNO (
[email protected]). Voordat formeel het lidmaatschap kan worden aangegaan is er eerst een kennismakings bijeenkomst.
10
Verenigingsagenda 2014-2015
JNO Bijeenkomsten Vrijdag 5 september 2014 ONDERNEMERSGALA DINER
Dinsdag 28 oktober 2014 SHARING IS CARING
Opening van het JNO verenigingsjaar met een diner voorafgaand aan het Ondernemersgala van VNO-NCW Noord. Bij deze bijeenkomst is je partner van harte welkom.
De deeleconomie is booming business. Maar delen is helemaal niet zo nieuw, we doen het al sinds mensenheugenis. Met de moderne technologieën zijn alleen de mogelijkheden om te delen verder toegenomen. Daarnaast vinden veel jonge mensen toegang belangrijker dan bezit. De deeleconomie biedt dan ook nieuwe kansen én uitdagingen voor ondernemingen. Maar delen is meer dan een nieuw business concept. In de deeleconomie draait het om mensen en de verbindingen tussen hen. Ondernemer Joachim Geerdink houdt zich veel bezig met de deeleconomie en stelt de mens hierbinnen centraal. Wil jij weten welke brede toegevoegde waarde de deeleconomie kan genereren, bijvoorbeeld op het gebied van samenwerken, netwerken en verbinden? Waarom delen we en is het iets voor jou? De antwoorden op deze vragen komen tijdens deze bijeenkomst uitgebreid aan bod.
In 2014 is de landmacht 200 jaar ‘Koninklijk.’ Hoog tijd dus om met JNO een bezoek te brengen aan de 43e gemechaniseerde brigade in Havelte. Als een van de grootste werkgevers in het Noorden wil de brigade in dit jubileumjaar de samenleving een breder beeld geven de Koninklijke Landmacht en de erkenning en waardering voor het werk van militairen verder vergroten. Tijdens het bedrijfsbezoek zullen de leden van JNO in een persoonlijke setting een interactief programma voorgeschoteld krijgen en zullen we inzicht krijgen in de werkzaamheden van de 43e brigade.
Plaats: Stenden Hotel, Leeuwarden Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur Spreker: Joachim Geerdink, eigenaar van Joachim Geerdink BV
Plaats: 43e gemechaniseerde brigade, Havelte Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Aan deze bijeenkomst zijn kosten verbonden.
Plaats: Restaurant ‘t Feithhuis, Groningen Ontvangst: 17.00 uur Einde: 19.30 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
Donderdag 27 november 2014 BEDRIJFSBEZOEK: 43E GEMECHANISEERDE BRIGADE
11
JNO Bijeenkomsten Woensdag 10 december 2014 EINDEJAARSRECEPTIE
Donderdag 22 januari 2015 THEMA: TOPSECTOREN
Woensdag 18 februari 2015 PERSOONLIJKE GROEI
De Eindejaarsreceptie is een feestelijke bijeenkomst waarbij we vol goede moed onze blik richten op een nieuw jaar met nieuwe kansen. Alle leden van JNO en VNO-NCW Noord worden uitgenodigd om samen terug te kijken én vooruit te blikken. Het inhoudelijk deel van de dag wordt georganiseerd door JNO. Dit jaar is gekozen voor het thema trends: wat gaat het jaar 2015 ons brengen? Uiteraard is er voldoende gelegenheid om met elkaar alvast het glas te heffen op het komende jaar. Voorafgaand aan de Eindejaarsreceptie houdt VNO-NCW Noord haar halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering.
Al meer dan 100 jaar is Fokker een begrip in de mondiale luchtvaartindustrie. In Noord-Nederland is Fokker Hoogeveen met meer dan 1.000 medewerkers één van de grootste werkgevers van de regio. In Hoogeveen worden zowel voor de burger- als militaire luchtvaart vliegtuigonderdelen vervaardigd. Tijdens deze bijeenkomst horen we van Rob Goossens wat Fokker in Hoogeveen doet. Innovatie is daarbij een belangrijk speerpunt. En dat geldt natuurlijk voor een groot deel van het noordelijk bedrijfsleven. Verschillende sectoren worden gestimuleerd te innoveren door het topsectorenbeleid. Guido Landheer zal ons inzicht geven in het doel van dit beleid, het belang voor de regio en hoe ook MKB-ondernemingen hiervan kunnen profiteren.
Ondernemen is topsport en vice versa. Om de concurrentie te verslaan heb je doorzettingsvermogen, strategie, tactiek en lef nodig. Welke parallellen zijn er te trekken tussen topsport en ondernemen? Dat is de vraag die tijdens deze bijeenkomst centraal staat. In dé sportstad van Nederland laten we ons inspireren door een (voormalig) topsporter.
Plaats: Nieuwe Kolk, Assen Ontvangst: 16.00 uur Einde: 20.00 uur
12
Plaats: Fokker, Hoogeveen Aanvang: 15.00 uur Einde: 18.00 uur Spreker: Rob Goossens, vice-president Fokker Aerostructures Hoogeveen en Guido Landheer, directeur Topsectoren
Plaats: Sportstad Heerenveen Ontvangst: 15:00 uur Einde: 18:00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
Dinsdag 24 maart 2015 JNO GAAT INTERNATIONAAL
Donderdag 23 april 2015 BEDRIJFSBEZOEK: FRISIA ZOUT B.V.
Dinsdag 19 mei 2015 THEMA: FINANCIERING
In Duitsland gaat het beter met de economie dan in Nederland. Daarnaast kennen onze oosterburen, met 81 miljoen inwoners, een enorme afzetmarkt. En ook de ligging is ideaal. Zeker voor Noord-Nederland ligt Duitsland praktisch naast de deur. Hoog tijd dus om met JNO eens de mogelijkheden voor het ondernemen over de grens te verkennen! Tijdens deze dag brengen we een bezoek aan een Duits bedrijf om de verschillen en overeenkomsten in het zakendoen te onderzoeken. Ook krijg je de gelegenheid om jonge Duitse ondernemers te ontmoeten en met hen te sparren over wederzijdse kansen en uitdagingen.
Het in Harlingen gevestigde mijnbouwbedrijf Frisia Zout B.V. is een belangrijke Europese zoutproducent. Op 3 km diepte wint het bedrijf zout door middel van oplosmijnbouw. Door het pompen van water in de diepe ondergrondse zoutlaag wordt het zout opgelost en deze samenstelling, pekel genoemd, wordt vervolgens via een leiding naar de fabriek getransporteerd. In de moderne fabriek, logistiek goed gesitueerd in een zeehaven, wordt jaarlijks ca. 1 miljoen ton kwalitatief hoogwaardig zout geproduceerd. Het door Frisia Zout geproduceerde zout wordt vanuit Harlingen verkocht voor industrieel gebruik in de chemie, (dier)voeding, waterbehandeling en wegenzout. Tijdens het bedrijfsbezoek gaan we zien hoe de gewonnen pekel wordt gekristalliseerd en in welke verschillende vormen Frisia het zout vervolgens aanbiedt aan haar klanten.
We leven in een wereld die continu en in rap tempo verandert. Ondernemers moeten steeds alert zijn om goed te kunnen anticiperen op veranderingen. Uitdagingen bij het verkrijgen van financiering zijn de laatste tijd actueel. Sinds de kredietcrisis zien we een terugtrekkende beweging van de banken. Daardoor is het vooral voor kleine en groeiende ondernemingen moeilijk om financiering te krijgen. Ondernemers moeten op zoek naar alternatieve financieringsvormen om de continuïteit en groei van hun onderneming te waarborgen. Waar vind je dergelijke financiering en hoe pak je dit aan? En wat wordt de rol van de banken in de toekomst? Met een aantal experts zullen we op zoek gaan naar de antwoorden op deze vragen.
Plaats: Papenburg, Duitsland Aanvang: 13.00 uur Einde: 21.00 uur
Plaats: Vertrek: Einde:
Plaats: Van Swinderenhuys, Groningen Aanvang: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
Frisia Zout B.V., Harlingen 15.00 uur 18.00 uur
13
JNO Bijeenkomsten Donderdag 18 juni 2015 SLOTBIJEENKOMST: PUBQUIZ In de maand juni zal een spetterende bijeenkomst georganiseerd worden om het seizoen 2014-2015 af te sluiten. Zoals altijd is de slotbijeenkomst een bijzonder evenement, waarbij je de gelegenheid krijgt om eens een andere kant van je mede-JNO’ers te leren kennen. Dit jaar organiseert JNO een pubquiz. Test je eigen algemene kennis én je kennis van JNO en speel samen met je team voor de winst. Natuurlijk is er na de quiz gelegenheid om elkaar te ontmoeten tijdens de borrel. Aan deze bijeenkomst zijn kosten verbonden.
Plaats: Cheers, Assen Aanvang: 16.00 uur Einde: 19.30 uur
14
Verenigingsagenda 2014-2015
DGA-Clusters Platform voor kennisuitwisseling tussen zelfstandige ondernemers VNO-NCW Noord biedt in navolging van het succes van de afgelopen jaren in samenwerking met KPMG een vervolg aan de succesvolle DGA-Clusters. Een DGA-Cluster biedt DGA’s (ondernemers die voor eigen rekening en risico ondernemen) de gelegenheid om met geestverwanten op gezette tijden bij elkaar te komen om over specifieke zaken kennis en ervaring uit te wisselen en bij elkaar in de keuken te kijken
Doelstelling
Familiebedrijven en zelfstandige ondernemers zijn cruciaal voor de economie en werkgelegenheid in NoordNederland. Zeker in economisch zwaar weer is de overlevingsdrang van de DGA onontbeerlijk. Toch wordt het de DGA niet altijd gemakkelijk gemaakt om het hoofd boven water te houden. Met dit platform brengt VNO-NCW Noord DGA’s in het Noord-Nederland bij elkaar om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De DGA-Clusters hebben tot doel thema’s en knelpunten te identificeren die het functioneren van familiebedrijven belemmeren en waaraan overheid en politiek wat zouden moeten doen. De zaken die regionaal worden vastgesteld, worden doorgeleid
naar het landelijk DGA-platform van VNO-NCW. VNO-NCW Noord vaardigt structureel twee vertegenwoordigers af in dit landelijk platform.
Opzet
Een DGA-Cluster, bestaande uit vijftien tot twintig DGA’s, komt acht keer bij elkaar, telkens op andere locatie. Daarnaast vinden een kick-off- en afsluitende bijeenkomst plaats. Van de deelnemers wordt een actieve bijdrage aan de bijeenkomsten verwacht. Elke bijeenkomst bestaat uit een inhoudelijk deel en een informeel deel. Tijdens het informele deel wordt samen een hapje gegeten om nader kennis te maken en kennis en ervaring uit te wisselen.
Inhoud
Tijdens de kick-off bijeenkomst vindt een kennismaking plaats en worden de interessegebieden van de deelnemers geïnventariseerd. Op basis hiervan worden de gespreksthema’s bepaald. Mogelijke thema’s zijn: opvolging, continuïteit, corporate governance, financiering, duurzaamheid, bedrijfscultuur, moraal en ethiek en medewerkerparticipatie. Vanuit VNO-NCW Noord en KPMG wordt gezorgd voor inhoudelijke input.
Interesse? Bent u geïnteresseerd in deelname aan een DGA-Cluster? Neem dan contact op met Akke Groenewoud, senior manager VNO-NCW Noord via:
[email protected] of 050-5343844. Deelname aan het DGA-Platform is gratis. U betaalt alleen uw eigen dinerkosten na afloop van elke bijeenkomst.
Verenigingsagenda 2014-2015
15
Ve re n i g i n g s a g e
2014 September
mersgala, Groningen VNO-NCW Noord Onderne r, Groningen JNO Ondernemersgala dine
5 5 16 17 29
en Prinsjesdagdiner, Groning Assen BV, l Gro en Bezoek Muelink ningen Gro , mst Nieuwe Ledenbijeenko
Oktober 23
Business Breakfast, Sneek aten Bezoek Suiker Unie, Vierverl
28
JNO: ‘Sharing is caring’, Leeu
8
warden
November 6 18, 25 27
Business Lunch, Zeegse den Bezoek Vliegbasis, Leeuwar e niseerde Brigade, Havelte JNO bezoek 43 Gemecha
December 10 16
n
, Asse Eindejaarsreceptie en ALV k broe Zuid t, kfas Business Brea
n da 20 1 4 ~ 2 0 1 5
2015 Januari 8 19 22
4 11 17 18
Business Lunch, Leeuw
arden Bezoek AVEBE, ter Ape lkanaal JNO thema Topsector en, Fokker Hoogeveen
Februari
Bezoek Distrivers, Hoo
geveen
Bezoek Neopost, Dra
chten Nieuwe Ledenbijeenko mst, Groningen JNO thema Persoonlij ke groei, Sportstad Hee renveen
Maart
12
Business Breakfast, Spi
24
JNO gaat internation
er
aal, Papenburg Duitsla
April 16 23 30
19 21
ALV / Meet the Chairm en, Leeuwarden JNO bezoek Frisia Zou t BV, Harlingen Business Lunch, Garnw erd
Mei JNO thema Financieri
ng, Groningen Visite Veenhuizen, Vee nhuizen
Juni
5
Willem Lodewijk Con
18
JNO Slotbijeenkomst,
24
n
ferentie, Beetsterzwaag
Assen Nieuwe Ledenbijeenko mst, Groningen
Voor actuele inform atie over bijeenkom sten: zie www.vno-n cwnoord
.nl
Buiten de deur Vrijdag 3 oktober 2014 EBF CONFERENCE
Externe bijeenkomsten waar VNO-NCW MKB Noord Dinsdag 4 en woensdag 5 november 2014 PROMOTIEDAGEN NOORD-NEDERLAND
Dinsdag 24 en woensdag 25 maart 2015 TEL2014
De Economische en Bedrijfskundige Faculteitsvereniging (EBF) van de Rijksuniversiteit Groningen organiseert voor de zesde keer de jaarlijkse EBF Conference, het grootste tweedaagse studentencongres van Nederland, wederom in samenwerking met VNONCW Noord. Op de tweede dag is er een sterk inhoudelijk programma voor zowel studenten als ondernemers. Sprekers zijn o.a. Federico Pistono (trendwatcher) en Guy Wollaert (Coca Cola). Kijk voor meer informatie op www.facethefuture2014.nl
Zo’n 600 bedrijven presenteren zich ieder jaar tijdens de Promotiedagen Noord-Nederland op twintig beurspleinen in MartiniPlaza. Door middel van bijeenkomsten, workshops, borrels, seminars en een actieve houding in de individuele stands zorgden de standhouders ervoor dat er twee dagen lang volop genetwerkt wordt door de ruim tienduizenden bezoekers. Leden van VNO-NCW MKB Noord hebben gratis toegang tot de Promotiedagen.
Na een zeer succesvolle tweede editie van TEL2014, organiseert het WTC Expo in 2015 voor de derde keer TEL, de zakenbeurs van Noord-Nederland. Bedoeld voor ondernemers die elkaar in deze tijd willen versterken, van elkaar willen leren en willen samenwerken om new business te genereren. Kom op dinsdag 24 en woensdag 25 maart 2015 naar TEL in het WTC Expo Leeuwarden en merk dat óók u meetelt in zakelijk Noord-Nederland. Leden van VNO-NCW MKB Noord hebben gratis toegang tot TEL2015
Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 9.00 uur Einde: 18.30 uur
Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 10.00 uur Einde: 21.00 uur
Plaats: WTC Expo Leeuwarden Ontvangst: 10.00 uur Einde: 21.00 uur
18
Verenigingsagenda 2014-2015
partner van is Dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 BEDRIJVEN CONTACT DAGEN DRENTHE
Dinsdag 9 t/m donderdag 11 juni 2015 WEEK VAN DE ONDERNEMER
14 en 15 april 2015 staat de TT Hall in Assen weer volledig in het teken van de zakelijke ontmoeting, tijdens de 26e editie van de Bedrijven Contact Dagen Drenthe. Met 300 deelnemende bedrijven en circa 10.000 bezoekers in twee dagen is de BCDD het grootste zakelijke evenement van Drenthe. De beurs blijft ieder jaar vernieuwend, met nieuwe pleinen, thema’s en bijeenkomsten.
De dertiende editie van de Week van de Ondernemer van MKB-Nederland, ING en Synpact biedt inspirerende voorbeelden, praktische tips en adviezen waarmee elke ondernemer zichzelf en het bedrijf in één dag weer op scherp kan zetten. Meer dan 3.500 ondernemers worden geïnspireerd door bekende coaches, managementgoeroes en topondernemers. Leden van VNO-NCW Noord hebben gratis toegang tot het congres.
Plaats: TT Hall Assen Ontvangst: 10.00 uur Einde: 21.00 uur
Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 9.00 uur Einde: 17.30 uur
Verenigingsagenda 2014-2015
19
Masterclass Dynamic Companies “Ondernemers kunnen wat van elkaar leren!” Ondernemers kunnen wat van elkaar leren. Dat was het uitgangspunt toen VNO-NCW Noord en Deloitte in 2010 met een nieuw gezamenlijk initiatief kwamen: De masterclass Dynamic Companies. De goede ervaringen van de eerste groepen zijn reden om in de toekomst nieuwe masterclasses te organiseren. Dynamic Companies is een masterclass die de deelnemers inzicht geeft in hoe hun onderneming op een verantwoorde en evenwichtige manier verder kan groeien. In eerste instantie benaderd vanuit een theoretisch model, waarvan de praktische toepasbaarheid is bewezen. Maar in tweede instantie vooral ondersteund door de praktijk. En dat houdt in dat niet alleen de o ndernemingen dynamisch zijn, maar zeker ook de bijeenkomsten. De masterclass bestaat uit een zestal workshops, waarin de volgende aspecten worden behandeld: > Strategie en beleidsvorming > Organisatie en processen > Besturing en beheersing > Informatietechnologie > Mens en Cultuur > Leiderschap
Groepssamenstelling
baar voor leden van de VNO-NCW Noord en gericht op DGA’s en directeuren van middelgrote en grote ondernemingen.
Van theorie …
Verschillende sprekers van Deloitte geven een uiteenzetting van de theorie per onderwerp. Voor de deelnemers zijn deze theorielessen vooral een update van de al aanwezige kennis. De theorie geeft inzicht in de samenhang tussen de verschillende aspecten zien en toont wat de gezamenlijke invloed ervan is op de ontwikkeling van een onderneming. Het eerste theoretische deel geeft voldoende aanleiding om in het tweede deel te discussiëren en het geleerde te spiegelen aan de eigen organisatie. Met deze kennis kunnen de deelnemers binnen hun eigen organisatie de theorie in de praktijk toepassen, rekening houdend met de eigen bedrijfscultuur.
… naar bedrijfsscan
Aan het einde van elke workshop wordt door de deelnemers een vragenlijst ingevuld. De vragen hebben betrekking op het behandelde onderwerp van die dag en hoe dat is ontwikkeld in de eigen onderneming. Zo ontstaat na afloop van de Masterclass een totale bedrijfsscan. Deloitte maakt hier een rapportage voor de deelnemende bedrijven van. In deze rapportage wordt de ontwikkeling van de eigen organisatie afgezet tegen die
van vergelijkbare bedrijven en worden concrete handreikingen gedaan om de onderneming meer in balans te brengen, waardoor de prestaties zullen verbeteren. De rapportages worden als zeer waardevol ervaren. Enerzijds omdat het de deelnemers inzicht geeft in de verbeterpunten van de organisaties, anderzijds omdat dit wordt afgezet tegen een brede benchmark van andere bedrijven. Deloitte beschikt als accountant en adviesorganisatie over veel gegevens van middelgrote en grote ondernemingen. Daarnaast geeft de rapportage zicht op de ontwikkelrichting van de ondernemingen. De eerste groepen deelnemers hebben de masterclass zeer positief gewaardeerd. Voor VNO-NCW Noord en Deloitte zijn deze goede ervaringen om in de toekomst nieuwe masterclasses te organiseren. Tekenend voor het succes van de groepen is het feit dat de eerste groep deelnemers inmiddels aan een tweede ronde is begonnen. Geïnteresseerd in Dynamic Companies? Kijk voor meer informatie op onze website of stuur een mail naar
[email protected]
Om in alle openheid te kunnen discussiëren, is het van belang dat de deelnemers geen concurrenten van elkaar zijn en dat ze vergelijkbaar zijn in omvang en compleetheid. De masterclass is beschik-
20
Verenigingsagenda 2014-2015
Nieuw initiatief VNO-NCW MKB Noord, ING en Provincie Fryslân:
Ondernemer Coacht Ondernemer Als ondernemer ben je vaak druk met de dagelijkse gang van zaken. Vraagstukken voor de lange termijn blijven liggen, ook omdat je hierover niet zo makkelijk bij iemand terecht kunt. Ondernemers die dit herkennen en met een ervaren ondernemer willen sparren, kunnen hiervoor terecht bij Ondernemer Coacht Ondernemer: een initiatief van VNO-NCW MKB Noord, ING en de provincie Fryslân. Tijdens de Week van de Ondernemer, begin juni 2014, werd Ondernemer Coacht Ondernemer gelanceerd. Op ondernemercoachtondernemer.nl kan iedere (startende) ondernemer in Noord-Nederland terecht die behoefte heeft aan coaching. Of je nou recent gestart bent, een krachtige groei doormaakt of te maken hebt met tegenslag: met de juiste coach krijg je meer grip op de zaak, houd je overzicht en kun je verder kijken dan de waan van de dag. Veel ondernemers ervaren in de dagelijkse praktijk een zekere mate van ‘eenzaamheid’. De diverse stakeholders die u heeft zijn niet per definitie de aangewezen personen om vrijuit meningen, gedachten, ideeën, problemen en uitdagingen mee te bespreken. Met een collega-ondernemer als coach kunnen ondernemers vrijuit en zonder consequenties sparren en alle onderwerpen bespreken die hen bezighouden, zowel op het vlak van bedrijfsvoering als op persoonlijk vlak. Maar ook met een specifieke vraag of behoefte kunnen ondernemers bij Ondernemer Coacht
Verenigingsagenda 2014-2015
Ondernemer terecht. Dit kan betrekking hebben op marketing, financiën, innovatie, leiderschap, verbetering van bedrijfsprocessen.
Aanmelden
Via de website van Ondernemer Coacht Ondernemer kunt u uw profiel en eventuele vraagstuk doorgeven. Aan de hand van een intakegesprek met u als ondernemer en de geschikte coach(es) zoeken wij naar de ideale match. Aan een coachingstraject zijn uiteraard ook kosten verbonden. Omdat ieder coachingstraject maatwerk betreft, kunnen we hier geen vaste prijs voor
noemen. Voor een inschatting van de kosten kunt u contact opnemen via
[email protected] Uiteraard kunt u zich ook aanmelden als coach. De rol van de coach is om ondernemers in de start- en groeifase van het ondernemerschap door middel van begeleiding, ondersteuning, verantwoording en aanmoediging te coachen. Coaching gaat in onze visie om het ‘voorhouden van een spiegel’. De coaches lossen het probleem van de ondernemer niet op, maar hebben een begeleidende rol. Als ondernemer ga je zelf aan de slag, waarbij de coach een spiegel voorhoudt en vragen stelt waarmee de ondernemer zijn of haar inzichten vergroot vanuit nieuwe, soms onvermoede invalshoeken. Indien u geïnteresseerd bent om deze rol te vervullen, nodigen wij u van harte uit om u te melden via de website of per mail. Meer weten? Kijk voor informatie en een korte video over het project op www.ondernemercoachtondernemer.nl
21
VNO-NCW Noord: oog voor de ondernemer
VNO-NCW Noord is de grootste ondernemersorganisatie van Noord-Nederland. Als gerespecteerd belangenbehartiger van 12.000 bedrijven zet VNO-NCW Noord zich samen met MKB-Nederland Noord in voor een aantrekkelijk ondernemersklimaat met een scherp oog voor het ondernemersbelang. De kracht van VNO-NCW Noord schuilt in de combinatie tussen deze belangenbehartiging en toegang die wij bieden tot een breed netwerk van werkgevers in Noord-Nederland, variërend van multinationals tot MKB-bedrijven.
Netwerk
Met ruim 1.300 persoonlijke leden biedt VNO-NCW Noord een toegankelijk, veelzijdig en invloedrijk netwerk. De vele interessante ledenbijeenkomsten die jaarlijks georganiseerd worden, bieden niet alleen de mogelijkheid om kennis op te doen. Maar ook om uw netwerk uit te breiden, ervaringen uit te wisselen en zakelijke contacten te leggen. Het verenigingsgevoel speelt een belangrijke rol bij VNO-NCW Noord. Lid zijn betekent meedoen. In dit kader organiseert VNO-NCW
Noord jaarlijks een breed palet aan bijeenkomsten; van grootschalige events als het Ondernemersgala, Meet the Chairmen of de Willem Lodewijk Conferentie tot kleinschalige als Noordgangen, netwerksessies, workshops en andere specifieke bijeenkomsten. Kortom: VNO-NCW Noord streeft naar maatwerk voor haar leden.
Belangenbehartiging
VNO-NCW Noord is een gerespecteerd gesprekspartner voor vele overheden. Zij is de stem van ondernemend NoordNederland tegenover vakbeweging, milieuorganisaties, kennisinstellingen en politieke partijen. De belangen van ondernemers worden behartigd door directe lobby, deelname aan georganiseerd overleg en vertegenwoordiging in vrijwel alle voor ondernemers relevante gremia. VNO-NCW Noord vertegenwoordigt de landelijke vereniging VNO-NCW in Drenthe, Groningen en Fryslân. De organisatie heeft een noordelijk bestuur en drie provinciale besturen, bestaande uit herkenbare betrokken ondernemers.
Secretariaat VNO-NCW Noord Postadres: Postbus 132 9700 AC Groningen Bezoekadres: Leonard Springerlaan 31 9727 KB Groningen telefoon: 050-5343844 fax: 050-5346145 e-mail:
[email protected] website: www.vno-ncwnoord.nl twitter: @VNONCWNoord