De Nederlandse Bouwprijs 2013
Nominatie ‘Talent met Toekomst’ ir. Saxon-Lear Duckworth PERSKIT 19.11.2012
Welke Toekomst? Welke rol speel ik als jonge architect in deze tijd? Deze vraag heb ik mijzelf gesteld na mijn nominatie voor ‘Talent met Toekomst’ voor De Nederlandse Bouwprijs 2013. Om deze vraag een plek te geven voelde ik de noodzaak deze vraagstelling nader uiteen te zetten in dit korte manifest. Naast dat het een zeer grote eer is om erkend en gewaardeerd te worden op deze wijze, voel ik ook de plicht mij uit te spreken over hoe ik de huidige positie van jonge architecten zie. Deze prijs geeft een podium aan de jonge generatie zodat zij hun inzicht kunnen inbrengen in de hedendaagse discours. Het belang van het uitreiken van deze prijs is daarmee groot en werkt als stimulans voor zowel mijn persoonlijke ontwikkeling als voor mijn generatie-genoten als geheel. Als jonge architect vandaag de dag bevind je je al gauw in een lastige positie. De veranderende wereld is sterk zoekende naar een nieuwe modus voor een nieuw normaal. Gedurende deze periode heeft met name de groep jonge architecten, alsmede de overige ontwerpende en ruimte-scheppende disciplines, grote klappen te verwerken. Al enkele jaren stagneren de ontwikkelingsmogelijkheden voor pas afgestudeerden. Een werkplek bemachtigen bij een gerenommeerd bureau is in deze tijd is al lastig genoeg. Een positie vasthouden en doorontwikkelen binnen de gevestigde ondernemingen blijkt momenteel vrijwel onmogelijk, aangezien bedrijven onvoldoende investeren in deze groep. Daar waar de recessie in het begin wellicht nog een schiftende werking had, en zo gezegd ‘het kaf van het koren scheidde’, heeft het nu met sterk toenemende mate een versnipperende en remmende werking. Aanvankelijk zorgt een afname van de werkvoorraad wellicht voor een stimulans voor talentvolle jonge architecten, om zich nog scherper te profileren, om de opgave nét wat preciezer uit te werken, en om zichzelf te blijven ontwikkelen door het vergaren van vaardigheden. Maar inmiddels lijkt het te zijn doorgeslagen met totale kaalslag tot gevolg. De meest beloftevolle jonge ontwerpers maken geen schijn van kans. Wat ik zelf steeds vaker zie is een extreme verschraling van kansen als gevolg. Mijn LinkedIn netwerk heb ik zien veranderen van een breed netwerk over alle grote architectenbureaus van Nederland, naar een lijst met één-pitters, die een bestaan bijeen schrapen met het uitwerken van uitbouwen en verbouwingen van vrienden. Van de grote groep veelbelovende architecten, zie ik slechts van een enkeling gebouwd resultaat. Werkend vanaf hun zolderkamertje aan opgaven die het puur mogelijk maken de stationaire situatie die momenteel realiteit is te accommoderen. Intussen doemen de problemen van de toekomst al op aan de horizon, maar staat deze groep getalenteerde creatieve doeners machteloos aan de zijlijn. Met het ‘gerommel in de marge’ krijgt deze groep geen enkele vorm van oefening om toekomstige ruimtelijke vraagstukken het hoofd te bieden. Hoe voorkomen wij als land en als branche dat er straks een enorme groep behoort tot de categorie; ‘Over-skilled, but no practice’ ?
Wat heeft de jonge gerneratie te bieden? Elke generatie moet zichzelf opnieuw uitvinden. Is dit niet vanuit een kritische reactie op het voorgaande, dan is het wel omdat de ontwikkelingen in de wereld om ons heen dat veroorzaken. De ontwikkelingen binnen het vak, maar vooral ook onder invloed van mondiale verschuivingen op sociaal-economisch vlak, dwingen een continue herpositionering af. Maar wat betekent dit voor de toekomst van het vak? De jonge architect komt binnen in een context die van nature instabiel is. Deze gewenning aan verandering kan wellicht direct
ook haar redding zijn. Opgeleid met een ander pakket aan vaardigheden dan de voorgaande generaties heeft als gevolg dat deze groep ook een andere focus en blik heeft. Zij zijn niet belast met de manier van denken van de oude generatie, die is opgegroeid in een tijd van overvloed en daarmee onbewust deelgenoot is aan een vastlopend systeem, en de problematiek van morgen. De toekomstwaarde van de jonge generatie gaat verder dan alleen ‘een nieuwe lichting’. Er zijn fundamentele veranderingen gaande waarop de onderwijs-filosofie al was voorgesorteerd. Resultaat is een groep creatieve ontwerpers die vooral is opgeleid als conceptueel denker. Gestoeld op analyse worden diagnoses gesteld en daar oplossingen voor aandragen. Echter, deze vraag raakt over het algemeen niet het werkgebied van de klassieke rol van de architect, die immers wordt aangetrokken wanneer er invulling aan de bouwopgave dient te worden gegeven. Er is dan ook een verschuiving gaande in wat de rol van de architect is, en het is mijn generatie die daar vorm aan moet gaan geven. Wat brengen wij in behalve onze academische bagage? Hier kan ik slechts vanuit mijn eigen situatie beredeneren, hoe ik denk dat je houding zou moeten zijn. Allereerst dien je een open blik te hebben richting de opgave, of beter gezegd de vraag. Daarnaast dien je opportunistisch te zijn ingesteld, oftewel; ‘Geen vraag is te gek’. De kwaliteiten die je meebrengt als jonge architect zijn het conceptueel- en analytisch denkvermogen, het ‘out-of-the-box’-denken en het beheersen van digitale processen. Deze dienen aangevuld te worden door kennis en vaardigheden van het realiseren van gebouwen, het kunnen communiceren met alle partijen en het daardoor leren regisseren en sturen van een bouwproces. Het in de vingers krijgen van deze vaardigheden is vrijwel onbereikbaar geworden binnen de gevestigde architectenbureaus. Spijtig is, dat de kennis bij de oudere, langzaam afvloeiende generatie dus niet wordt overgebracht. De jonge architect moet zich een positie bevechten door zijn houding en competenties. De telkens veranderende aard van de opgave waarmee we te maken hebben, gecombineerd door hoge ambities en zeer beperkte budgetten vragen om innovatieve benaderingen en strategieën. Het is vooral deze kwaliteit waarin de jonge architect invulling kan geven aan de veranderende rol van onze professie. Een ‘Hands-On’ mentaliteit is nodig om voor de huidige vraagstellingen tot succesvolle ideeën te komen. Strategisch denken vraagt om een positie van waar de vormgever op hoofdlijnen kan aansturen. Zorgen dat de conceptuele visies een daadwerkelijke implementatie door alle schaalniveau’s heen kennen. Het zorgen voor succes op basis van eigentijdse ideeën, door het scheppen van perspectief op de toekomst gepaard met optimisme. Om dit aan te kunnen moeten wij een soort duizendpoot zijn. De architect heeft de enige positie in grotere ontwikkelingen die werkelijk een integrale blik kent en discipline overstijgend is. Een nieuwe invulling van de term ‘bouwheer’. Meer als een fundamentele denker, begeleider en adviseur, dan sec de tekenaar van een gebouw.
Wat is de opgave van morgen? Dus waar gaat deze nieuwe tijd over? En wat is de houding die wij ons moeten aanmeten om voorbereid te zijn op wat komen gaat? In het huidig tijdsgewricht is sprake van stagnatie in ontwikkelingen zoals wij deze gekend hebben. Door afbouw van sturingsmiddelen (niemand heeft meer de macht) en het uithuizen van kennis bij de locale en regionale overheden, is er een situatie ontstaan waar men steeds verder in zijn kleinschalige problematiek is opgesloten. Of het nu een te klein en onverkoopbaar huis betreft, een leegstaand kantoorgebouw of een half ontwikkelde nieuwbouwwijk, evident is dat de economische situatie een fragmentatie van de werkelijkheid tot gevolg heeft zonder een doorkijk daar de toekomst die daar verbetering in beloofd. De vraagstellingen
rondom de vergrijzing en de daarmee afnemende groep werkenden stapelen daar nog meer uitdagingen bovenop. Groeiende zorg-vraag, krimp door overvloed en schaarste door gebrek aan diversiteit, zijn zaken waar wij nu al de eerste tekenen van zien. Hoe kunnen wij dan nog sturing geven aan hoe ons stedelijk weefsel eruit moet gaan zien? Of laten we het op zijn beloop en hopen op een goede uitkomst? Het willen sturen, sluit aan bij de mentaliteit die Nederland heeft gemaakt tot wat het is, dus hoe reëel is voor ons als maatschappij om de optie van ‘regelloosheid’ (lees: eigen initiatief) te accepteren? De generatie vooraanstaande architectenbureau’s van de voorgaande generatie die een decennium geleden werden aangeduid als zijnde ‘SuperDutch’, is tot op heden niet gemoeid geweest als het aankomt op het werkelijk aandragen van oplossingen voor de bulk van de huidige nationale problematiek. Na het meeliften op de vastgoed-bubbel, ontvluchtten zij Nederland onder de de noemer van ‘Nederlandse Architectuur als Exportproduct’. Met het op zich correcte argument dat de markt ontoegankelijk is geworden in Nederland door de invoering van Europese aanbestedingen, waarbij veel te zware selectie eisen worden gesteld, kiezen zij een ander pad. Dat deze aanbestedingen een averechts effect hebben is waar, maar dat is geen reden om dan enkel in China aan het werk te gaan en daar het idioom van de jaren negentig door te zetten, terwijl thuis de boel niet op orde is. Wanneer we dit door-projecteren naar de toekomst, dan lijkt ook deze export van onze kennis, geen lang leven beschoren. Het denken begint bij de opgaven die er nu zijn. We moeten wennen aan het idee dat je geen af-product maakt maar met een interventie veranderingen in het bestaande kunt aanbrengen. Het nadenken over de aard, gebruik en levensduur van gebouwen en stedelijke weefsels dient veel nader te worden afgestemd op de realiteit van een snel veranderende technologie. Investeringen in flexibiliteit en multi-inzetbaar maken van gebouwen is veel duurzamer dan enkel pv-cellen plaatsen. Investeren in locale netwerkvoorzieningen voor energie is duurzamer, dan het afschaffen van verontreinigende bronnen. Het stimuleren en accommoderen van duurzame initiatieven is efficiënter dan het opleggen van eisen. Onze steden dienen gebruik te maken van de plaatselijke overmaat in de vaak nog onderontwikkelde voormalige productielandschappen in en rond onze steden. Niet met grote masterplannen, maar werkend met wat er is. ‘Bottom-up’ in plaats van ‘Top-Down’. Het herstellen van het balans in de stedelijke gebieden door het begeerlijk maken van plekken middels kleine ingrepen. Het is deze gevoeligheid en de vaardigheid om het bestaande te kunnen ‘lezen’, en vervolgens met subtiele ingrepen een kantelpunt te bereiken.
Welke aanpak schept de condities van morgen? “Er zijn maar weinig creatievere, transformerende en directere manieren om de wereld letterlijk een betere plek te maken. Bijna niets beïnvloedt de kwaliteit van leven meer dan het ontwerp van onze huizen, onze scholen, onze werkplekken en de openbare ruimte.” (John Cary, ‘Why Architecture’s identity problem schould matter to the rest of us’) Duidelijk is in elk geval dat er iets moet veranderen. Vele globale vraagstellingen kunnen enkel en alleen werkelijk worden opgelost wanneer de omgeving waarin wij leven zich kan aanpassen. Het is de aanpasbaarheid van ons als mens dat ons als organisme succesvol maakt. De veerkracht die wij blijkbaar hebben om uit niets, iets te creëren. Het is deze zelfde veerkracht die ontbreekt als wij kijken naar onze starre en ovemaatse Westerse regelgeving met idem gebouwen, stedelijke structuren, economische modellen, sociale verstrengelingen en fysieke netwerken.
Ook het thema duurzaamheid is een begrip dat telkens her-definiëring behoeft. Behalve dat het begrip een revolutie duidt in hoe wij kijken naar onze omgeving, is het tevens een bewijs van de paradigma verschuiving die kan plaatshebben indien het belang breed gedragen wordt. Middels het denken over het begrip ‘veerkracht’ kan een nieuwe interpretatie aan duurzaamheid worden gegeven en zo het denken over onze duurzaamheid doen kantelen. De voormalige utopische gedachte over duurzaamheid is werkelijkheid geworden door de acceptatie van de problematiek, gekoppeld aan de visie dat wij als samenleving daar verandering in kunnen brengen. Het begrip duurzaamheid dient dus te worden aangevuld met een betekenis van ‘veerkracht’. Het inbouwen daarvan in onze gebouwen, steden en netwerken is een complexe opgave die veel innovatie vereist maar de condities kan scheppen voor ‘zelf-draag-zaamheid’. Het toepassen van het ruimtelijk beleid en afstemmen op deze duurzaamheids-opgave. We dienen heel goed te kijken naar wat er nu is in onze omgeving, en durven te vertalen hoe toekomstige ontwikkelingen gestimuleerd kunnen worden door aanpassingen in regelgeving. De ‘zelfdraagzaamheid’ of eigen initiatief die in de politiek als oplossing wordt gepretendeerd, is het resultaat van de ontmanteling van invloed die de staat ooit kende. In deze ontwikkeling schuilt een belangrijke kans. Maar om deze kans te benutten zou het stimuleren van het eigen initiatief de hoofdtaak van de overheden moeten zijn. Het optuigen van een systeem waar een beloning in het organiseren van werk en ontwikkelingen wordt ingebouwd in een nieuwe economische werkelijkheid. Het mogelijk maken, en het van het inbedden van het zelf-organiserend collectief. Het organiseren van bouwontwikkelingen zal ook gaan veranderen. Wat voor een bouwsector heb je nodig in een krimpend land? Hoe zorg je dan voor een een stabiel welstandspeil? Wat betekent dat voor ons als land? Talloze belangrijke vragen dienen er door onder andere mijn generatie te worden ingekleurd. Als de nieuwe generatie staan ons de volgende opgaven te doen; Het vinden van een gezond balans tussen gebouw-wijkstad-gemeente-provincie-land, waarbij de strategieen gefocust zijn op het versterken van het veerkrachtig netwerk. Het zoeken naar mogelijkheden om problemen aan te gaan en een verbinder te zijn tussen mensen om perspectief en optimisme te bieden. Het opschakelen van persoonlijke vaardigheden mede geholpen door de huidige oude garde. Een veel assertievere houding hebben om opgaven aan de orde te stelle.n Niet wachten op een opdracht maar het zelf opzoek gaan naar opgaven, en zelf als drijvende kracht achter ontwikkelingen acteren. De houding van de jonge architect moet zijn dat hij op een eigentijdse manier, middels intelligente maar toegankelijke benaderingen ‘een brug kan slaan’ tussen de nieuwe en oude generaties. De verbinder tussen de generatie klassiek opgeleide architecten en de eerste ware digitale generatie. In contrast met 50 jaar geleden is mijn generatie niet meer zo honkvast. In een wereld waar globalisering als een nieuw normaal geldt moeten wij de mogelijkheden voor de toekomst zeker niet laten afhangen van locale en temporale beperkingen. We dienen voordeel te halen uit wat de nieuwe tijd te bieden heeft om ruimte voor contemplatie en het kritisch denken over de kern van de opgave weer te heroveren! Wij kunnen op een nieuwe geëigende manier invulling geven aan de opgave van morgen, echter zonder de reikende hand, begrip en medewerking van de oudere generatie zal dit een lastige opgave blijken.
Wie is Saxon-Lear Duckworth? Saxon-Lear Duckworth, afgestudeerd in architectuur aan de Technische Universiteit Delft. Binnen de Faculteit Modernity, Studio Border Conditions was zijn afstudeerproject gericht op het thema ‘shopping Kaliningrad’. Kaliningrad is een relatief onbekende exclave van Rusland gelegen in het midden van de huidige Europese Unie. Hij heeft hij bijgedragen aan verschillende workshops, waaronder een uitgebreide internationale workshop in Tokyo, Japan. Naast het werken vindt hij het van groot belang zich ook academisch te blijven ontwikkelen. Onlangs ronde hij een Masterclass af in Belgrade, Servië waar hij met een jonge multidisciplinaire groep professionals een problematisch deel van het centrum onderzoekt en vervolgens aan de autoriteiten hun bevindingen presenteert. Een uitspraak aangaande laatstgenoemde die de attitude van Saxon illustreert, luidde: “Heldere analyses leiden tot krachtige statements, integere concepten en no-nonsense oplossingen. Deze tijd vraagt vraagt ons om een hands-on benadering en bottom-up strategien”. Naast alle bijdragen bij architectonische en stedelijke projecten bij Inbo zoals de nieuwe Decos hoofdkantoor in Noordwijk, richtte hij in 2010 samen met Paul Geurts tevens MOST Architecture op. Een platform waar talentvolle jonge architecten en stedenbouwkundig ontwerpers van met uiteenlopende achtergronden elkaar ontmoeten om samen te werken aan kleine opgaven en veel internationale prijsvragen te werken om zo perspectieven te verbreden binnen het werkveld op een meer academisch niveau. Een longlist vermelding in de prestigieuze Prix de Rome, een prijs toekenning van Europan8, de realisatie van het inmiddels wijds gepubliceerde ‘Pallet Project’ voor reclamebureau BrandBase te Amsterdam, zijn enkele van de verworvenheden tot op heden. Laatstgenoemde betreft een interieur voor vijf jaar dat volledig is opgebouwd uit pallets. Het won begin 2012 een Zilveren Lion voor haar reclamewaarde. In een breed scala aan projecten in vele schalen werkt Saxon-Lear Duckworth als een all-round architect op stedelijke strategieën, het opbouwen van de concepten, esthetiek en programmering, tot het interieur. Hij werkt bij voorkeur aan complexe vraagstukken in een stedelijke omgeving met sociale of maatschappelijke componenten. Zijn focus ligt op het conceptuele niveau en gericht op heldere oplossingen en krachtige strategieën. Hij werkt, initieert en realiseert projecten voornamelijk geassocieerd met de statelijke transformatie. Een grote liefde daarbij is het vormen van visies op overbodig geworden productie-landschappen. Begin 2003 treedt Saxon, tijdens zijn opleiding in dienst bij Inbo Rijswijk. Na het afstuderen ziet hij kans om zich direct bezig te gaan houden met de uitwerking het zeer uitdagende ontwerp voor de Noordwijkse ondernemer. Ruimte voor initiatief en eigen verantwoordelijkheid stellen Saxon in staat zich verder ontwikkelen, een spil te worden binnen het team. Zijn interesse voor de thema´s rondom transformatie en conceptuele helderheid kan hierdoor in belangrijke mate in zijn werk een plek krijgen. Zijn stedenbouwkundige opvattingen en verbeeldingskracht leiden tot belangrijke bijdrage bij zowel de uitwerking als de verwerving van diverse opgaven in gebiedsvisies en transformatie onderwijs, woningbouw en zorg.
Decos vormt een belangrijk project in het oeuvre van Saxon: vier jaar lang werkte hij dan ook met hart en ziel aan het gebouw. Met de afronding van het project heeft Saxon een vertrekpunt om de vergaarde talenten verder te ontwikkelen tot een rijke portfolio van stuk voor stuk unieke projecten. Saxon heeft ontegenzeggelijk affiniteit met, en passie voor het vak en is zeer talentvol wat blijkt uit een steile ontwikkelingscurve. Als kansen zich voordoen dan kenmerkt het hem om ze te grijpen. De combinatie van inzicht, overzicht, leergierigheid en karakter leidt er toe dat er successen uit resulteren. Als architect van het onlangs opgeleverde hoofdkantoor van Decos Technolutions Group te Noordwijk is hij een drijvende kracht achter het ontwerp, van concept tot detail. tot en met de esthetische uitwerking heeft Saxon de door hem ingezette denklijn die achter het ontwerp schuilgaat vertaald naar een bijzonder onderscheidende huisvesting voor Decos Technology groep. De combinatie van Saxon zijn bevlogen inzicht en doorzettingsvermogen, zijn sterke communicatie in beeld en woord en niet in de laatste plaats ook zijn technisch inhoudelijke bijdrage zijn van doorslaggevende betekenis geweest voor het slagen van het project. Tijdens het gehele, integrale ontwerpproces heeft Saxon in het ontwerpteam zorg gedragen voor een sterke verweving van architectonisch, bouwkundig en landschapsontwerp. Tijdens de uitvoering verzorgde was Saxon een belangrijke sparrings-partner voor de opdrachtgever en gebruikers, interieurarchitect, constructeur en installatieadviseurs.
Waarom als jong talent bij Inbo? Een bureau als Inbo is een alternatief op architectenbureaus die onder de de naam van enkel de oprichters. Inbo staat daardoor voor continuïteit en persoonlijke groei. In feite een agglomeraat van professionals samengebracht door de collectieve ambitie voor het ‘maken’. Het bureau is zeer kennisintensief en wordt gekenmerkt door haar analytische benadering en een bevlogen creativiteit. Tevens is Inbo een verbinder die met vrijwel iedere grote bouwende ondernemingen relaties heeft. Door het brede oeuvre biedt het bureau een uiteenlopende reeks opgaven en thema’s die koers kunnen geven aan je persoonlijke ontwikkeling tot all-round architect. Het bureau doet zowel projecten op grote schaal als bijzondere unieke gebouwen, is buitengewoon flexibel door kennis in huis en een multi-disciplinaire groep. Intern is een gedegen ondersteuning door een team verantwoordelijk voor een volledige beheersing van het proces. Extern biedt Inbo naast de directe diensten de expertise die wij meenemen en kunnen door het gehele bouwproces als coördinator en adviseur optreden om elk project tot een succes te maken. Hiermee is het een uitgelezen plek om je als jonge architect te ontwikkelen door de mogelijkheid je eigen positie te bepalen.
projectarchitect
Saxon-Lear Duckworth Personalia: naam: geboren: functie:
ir. Saxon-Lear Duckworth 6 maart 1980 te Salisbury, Rhodesia Architect
Opleiding: 2007
Msc: Bouwkunde, Architectuur, Technische Universiteit, Delft afstudeerproject: Border Conditions, Modernity ‘Shopping Kaliningrad’ 2003 BSc: Bouwkunde, Architectuur, HTO, Hogeschool ‘s-Hertogenbosch afstudeerproject: ontwerp en uitwerking Politiebureau, Uden
Werkervaring:
2007-heden Architect, Inbo Rijswijk 2005-2006 Architect, Marc Koehler Architect Amsterdam 2003-2005 Ontwerper, Inbo Rijswijk 1999-2000 Assistent Ontwerper, M3H Architecten Amsterdam
Bijzonderheden:
2012 Genomineerd ontwerp voor voormalige militaire kazerne Munchen naar nieuw woonmilieu 2012 Nominatie Interior Design Award 2011 2012 Nominatie (laatste 5) BNA Publieksprijs 2012 voor Decos, Noordwijk 2011 Zilveren Leeuw Reclameprijs toegekend bij Cannes Lions Awards 2011voor Pallet Project 2011 Stadsvisie Rivierfront Belgrado, Servië, Masterclass StadsLAB Academie van Bouwkunst 2010 Longlist Selectie, Prix de Rome , ‘The Great Green Escape’ 2010 Tijdelijk interieur Brandbase, A’dam (Innovatief duurzaam concept Super-Use Euro-pallets) 2010 Oprichting Architectuurplatform Most Architecture, Rotterdam 2010 Nominatie BNA prijsvraag voor jonge architecten, ontwerp TopBlok 2005 Nominatie Armstrong Challenge, ontwerp Centrale Bibliotheek, Amsterdam 2004 Winnend ontwerp, Europan ‘Stretch and Squeeze’ Kop van de staart, Dordrecht 2003 Workshop Tokyo, Japan Terraventure, ‘Shopping Ginza’
Selectie gedane Prijsvragen: 2012 Munchen. Genomineerd van voormalige militaire kazerne naar nieuw woonmilieu 2011 Ravensburg. Ontwerp voor nieuw stationsplein met bouwblok 2011 BNA Jonge Architecten Prijsvraag. Ontwerp woongebouw Binnenrotte, Rotterdam 2010 Casa Nova. Herontwikkeling van bestaand Europol gebouw Den Haag 2010 Kaohsung, Taiwan. Ontwerp Cruiseterminal 2010 Amsterdam ‘Noortje’. Ontwerp voor strandtent NDSM werf, Amsterdam Noord 2010 Amsterdam Prix de Rome. The Great Green Escape. Visie voor Amsterdam West 2008 Dubai Desert Rose Tower. Ontwerp voor iconisch landmark in landschapspark 2008 Europan10, Dunkerque. The Grean Pearl. Visie voor industrieel gebied
Gebiedsvisies: - - - - -
Plaspoelpolder, revitalisering industriegebed, Rijswijk de Binckhorst NoordWest, stedelijke herstructurering, Den Haag de Binckhorst Zuid, stedelijke herstructurering, Den Haag Escherhal, de Binckhorst, studie voor industrieel erfgoed, Den Haag The Works, Amersfoort. Visie stedelijk kantoorgebied
Interieurontwerp: - - - - - -
the Pallet Project, Brandbase, Amsterdam. Tijdelijk kantoor gemaakt van pallets. van Oord, Rotterdam. Inrichting nieuw hoofdkantoor met nautische allure. VMBO, College de OpMaat, Hilversumvaste inrichting en materialisering. Zorg Onderwijs Campus, Zoetermeer. Materialisering interieur woongroepen. Haase Veste, Den Haag. Herinrichting van 15000m2 kantorencomlex. Huize Sjoehorst, Matchbox house, Duckworth Residence. Verbouwingen div. interieurs.
Onderwijs:
- Clusius College Alkmaar (13.000 m2) (gewonnen Europese architectenselectie 2011) - College de OpMaat, Hilversum (3700 m2, VMBO-LLWO, rebound, dubbele sportzaal) - Zorg Onderwijs Centrum Kentalis, Zoetermeer (12.000 m2, centrum voor speciaal basis- en speciaal voortgezet onderwijs t.b.v. doven en slechthorenden) - Tandheelkunde Faculteit Nijmegen (22.000 m2) - Technische Scholen Mechelen (B) (6.000 m2) - Middelbaar en Hoger Argrarisch Onderwijs, GCH en CAH Almere (7.000 m2) - Learning Centre, Technische Universiteit Delft (5000 m2) - Montessori College Nijmegen (10.500 m2) - International School Luxemburg (ISL), (11.569 m2) - Noordrandcollege LMC (VMBO) te Rotterdam (5800 m2) - MFA (multifunctionele accommodatie) de Spechten, Rotterdam (5800 m2)
Utiliteitsbouw:
- Hergebruik kantorencomplex, Utrechtsebaan, Den Haag (32.000 m2) - Hoofdkantoor Decos, Space Business park, Noordwijk: hoog innovatief kantoor (2500 m2) - Centrumplan Agathaplein, Beverwijk: combinatiegebouw winkels (9000 m2), 125 stadswoningen, parkeergarage. (lopend project) - Kantoren Technolution, Spoorzone, Gouda
Woningbouw:
- Woontoren (51 mtr) met 52 appartementen , Spui-Lamgroen te Den Haag (lopend project) - Woningen Columbuskwartier, Almere (PV-cellen, passief woningen) - Appartementengebouw ‘de Eclips’, Stad van de Zon, Heerhugowaard - 120 grondgebonden woningen te Waterzicht, Zoetermeer Oosterheem. (lopend project) - Woon-zorg instelling voor 16 groepen verstandelijk gehandicapten Vincentius, Udenhout - Coberco-terrein, Arnhem: revitalisering fabrieksterrein met behoud monument, 240 appartementen en stadwoningen, 2 parkeergarages - Winnend selectie-ontwerp voor wooncomplex met ca. 250 appartementen ‘de Zeister Warande’, Zeist - Studentencomplex en commerciële ruimten de Bincken, de Binckhorst, Den Haag - Appartementen gebouwen voor zorg-woongroepen en jongerenwoningen, Zoetermeer
Decos Noordwijk
Pallet Project Amsterdam
Papierloos kantoor, 100% digitaal
Super-use van pallets Tijdelijk interieur voor reclamebureau Brandbase
Clusius College Alkmaar
Prix de Rome Amsterdam
groen VMBO van 13.000 m2
The Great Green Escape
GHC en CAH Almere Almere
de Bincken Den Haag
groen VMBO-MBO van 7.000 m2
International School Luxembourg Luxembourg
Learning Centre TU Delft Delft
kleuter- en basisonderwijs, sportfaciliteiten
innovatieve leeromgeving
Uitgelicht project; Hoofdkantoor Decos Technology Group, Noordwijk Het voorstel van Inbo was om het hoofdkantoor van softwarebedrijf Decos de impact te geven van een ingeslagen meteoriet. Het plan werd gekozen als winnend plan in een besloten competitie tussen een aantal vooraanstaande architectenbureaus. De inspiratie voor het ontwerpconcept werd in de directe context gevonden. Het gebouw ligt op het Space Business Park te Noordwijk naast ESTEC. Naast allerlei disciplines wordt hier het heelal afgezocht naar kometen en meteorieten. Decos is met haar bijzondere bedrijfsfilosofie koploper in het ongebonden van plaats kunnen werken. De volledig papierloze organisatie maakt het mogelijk om op een geheel nieuwe wijze na te denken over de hedendaagse kantooromgeving. De uitdagende ambitie van de opdrachtgever heeft ertoe geleid dat dit zeer speciale ontwerp het traject van droom tot realisatie heeft voltooid. “Het belangrijkste is dat ons kantoor een inspirerende en innovatieve ontmoetingsplaats is” aldus Decos-directeur Paul Veger. Een inspirerende werkomgeving is het nieuwe hoofdkantoor van het Noordwijkse softwarebedrijf zeker. Het heeft schuine wanden, een opvallende ijs blauwe huid en doorlopende raamstroken. Binnen bevinden zich grote werkvloeren met open vides aan de binnengevels, inspirerende vergaderzalen - waaronder een innovatieve brainstormruimte en ruimtes voor staand vergaderen - en een coffeecorner. “Ons kantoor is zo echt een ontmoetingsplaats, waar onze medewerkers naar eigen keuze komen om collega’s te ontmoeten en ideeën uit te wisselen” licht de heer Veger toe. De bevlogenheid van de opdrachtgever wordt geïllustreerd door zijn ambities om zich hiermee te willen associëren. “Het is een tastbaar icoon voor de ontastbare digitale technologie van Decos, een bedrijf dat zich begeeft op het vlak van bits en bytes,” aldus architect Saxon-Lear Duckworth. De futuristische vorm van het gebouw is mogelijk, doordat Decos volledig via het ‘nieuwe werken’ werkt: alle processen en administratie zijn volledig digitaal, waardoor er geen kasten en opslagruimtes nodig zijn. Dit nieuwe werken gebeurt bij Decos heel natuurlijk, omdat zij hun eigen technologie gebruiken. Alle administratie is online en het grootste gedeelte van de werkplekken zijn flexplekken, waar medewerkers inloggen met hun laptops. “Als mensen ongebonden van plaats kunnen werken, leidt dit tot andersoortige gebouwen, kantoren worden meer werkplaatsen” volgens architect Jeroen Simons. “Ik ben enorm onder de indruk hoe de architect, de bouwers en interieurarchitect mijn droom van een bijzondere werkomgeving zo goed hebben weten te realiseren,” aldus Paul Veger. “Het is bovendien ontzettend fijn, dat ons kantoor nu naadloos past bij onze bedrijfscultuur, die wordt gekenmerkt door vertrouwen en transparantie, enthousiasme en creativiteit. Dat komt in dit pand op ultieme wijze tot uiting. Ik ben ervan overtuigd dat dit gebouw voor ons allemaal een enorme inspiratiebron zal zijn!” Kwaliteit In hoeverre is het gebouw, civiele kunstwerk of bouwmateriaal en -systeem functioneel, doelmatig, praktisch toepasbaar, esthetisch en levert het comfort op? Voldoet uw inzending aan het programma van eisen? Bij aanvang van het project zijn we uitgenodigd voor de uitdagende en prikkelende briefing om tot grensoverschrijdende ideeën te komen. Kernbegrippen van de uitvraag waren; ontmoeting, iInnovatief en identiteit. Het feit dat Decos volledig papierloos wilde gaan werken in dit kantoor creëerde voor ons de mogelijkheid om het kantoor als concept volledig anders vorm te kunnen geven. We zochten naar een geheel vrije ruimte, die de uiteindelijke ruim 2.500 vierkante meter tot 1 ruimte maakt. Zodat je in een doorlopende ruimte met elkaar werkt en elkaar goed kunt vinden. Uiteindelijk is dit kantoor vooral een samenkomstplaats voor mensen die overal tijd- en plaatsonafhankelijk kunnen werken. Dat betekent dat de architect veel vrijer kon omgaan met de randvoorwaarden voor het gebouw. Het leidde ertoe dat Inbo een aantal klassieke paradigma’s van het traditionele kantoor losliet. Zoals de indeelbaarheid op een standaardmodule. “Die stamt namelijk uit een tijd dat kantoorwerk fabrieksmatig op Tayloriaanse wijze was georganiseerd. Inmiddels laat de architectuur deze indeling nu los. Qua
interieurwas die slag al eerder gemaakt – denk aan Interpolis destijds – maar nu worden ook bij het kantoorcasco de klassieke paradigma’s losgelaten.” Als mensen ongebonden van plaats kunnen werken leidt dit tot andersoortige gebouwen. Kantoren worden meer werkplaatsen. Het ontwerp is een niet alledaags antwoord op de vraag van de opdrachtgever. Het bekende citaat van Winston Churchill luidde: ‘We shape our buildings; thereafter they shape us’. De opdrachtgever en stuwende kracht achter Decos had een vergelijkbare ervaring: “Our thoughts shape our spaces, and our spaces return the favor”. Het blijkt een magisch ontwerp te zijn waar alle partijen enthousiast en ambitieus aan hebben meegewerkt. We hebben elkaar gestimuleerd om het pand te realiseren via die gedeelde droom: een uitdagend, ietwat onwerkelijk ontwerp exact zo uit te voeren dat iedereen – opdrachtgever, architect, aannemer, interieurontwerper, installateur, en alle andere meewerkende partijen – ontzettend trots is op het eindresultaat. Door onderling met elkaar de strijd over de uitvoering bewust op te zoeken, hebben we het beste in elkaar naar boven gehaald en heeft iedereen zijn eigen kunnen veruit overtroffen. De droom van een Star Wars-concept heeft tot vrij denken uitgedaagd. Het ruimtelijke ontwerp van het inwendige van het gebouw heeft, zo is gebleken, een uitwerking op de werknemers. Een gebouw bepaalt toch het gedrag van gebruikers. In een open werkomgeving ervaren gebruikers meer vrijheid. Deze doorlopende vrij gevormde ruimte genereert energie! Daarbij is van groot belang geweest dat de gebruikers ook betrokken zijn en deelgenoot zijn van het geheel. Het werken aan een gezamenlijke droom brengt alle professionals weer terug bij de essentie van hun vak. Weg van de gebruikelijke bouwprocessen vol geïnstitutionaliseerd denken. Het bouwen wordt weer echt mensenwerk. Tot een zichtbare daad van bevlogen mensen, die werkelijke verantwoordelijkheid nemen. Een werkelijke ontmoeting in hart en ziel.” Innovatie Dit gebouw ademt de 21e eeuw. We verwachten dat veel bedrijven pas in 2020 op dit niveau van flexibiliteit papierloos zullen werken. Met dit transparante, papierloze kantoor is Decos zijn tijd dus bijna tien jaar vooruit. Het is duidelijk een overwinning van emotie op ratio. Paul Veger, opdrachtgever: “In de eerste plaats moet het pand de kernwaarden van Decos uitstralen: Decos is een innovatief, creatief en transparante IT-organisatie die hoogwaardig technologische oplossingen biedt. Bovendien waren er bij de opdrachtgever al heel sterke ideeën over de creatieve uitvoering, namelijk een futuristisch kantoor te laten bouwen met volledige vrijheid doordat wij papierloos werken, om voorbij gebruikelijke paradigma’s in denken te komen. Wat men tevens met het pand willde bereiken, is dat het blijvende inspiratie biedt. Niet alleen tijdens de bouw, maar ook voor elke bezoeker die ons pand bezoekt. Door het levende voorbeeld te geven van papierloos werken in vertrouwen met je medewerkers, een sneeuwbaleffect creëren waarin mensen geïnspireerd worden om ook te streven naar een duurzame manier van bedrijfsvoering. Concluderen vond ik het heel belangrijk om het kantoor echt een ontmoetingsplek te laten zijn waar ik de mensen met elkaar kan verbinden. Inbo en Kamerling hebben daar vorm aan gegeven door grote open ruimtes te creëren, met glazen wanden, open vides, inspirerende overlegruimtes en een uitnodigende coffee corner. De complexe vorm was een aanleiding met een Revit Architecture aan de slag te gaan. De complexe geometrie van het gebouw zou zich moeilijk in laten 2D weergeven, en zou een enorme reeks doorsneden en plattegronden vergen. Op deze wijze zouden wij als bureau ook kunnen testen of BIM een meerwaarde zou kunnen opleveren. In deze zin was dit project de pilot voor deze werkwijze aangezien de integratie met de constructie mogelijk was aangezien Bartels ook met het pakket werkte. Het heeft tot een groot succes geleid, Er zijn bijvoorbeeld geen problemen zijn ontstaan bij het bijeenbrengen van de prefab geveldraagconstructie en de in het werk gestorte betonvloeren. Inmiddels werkt men binnen Inbo standaard met de aanpak die in 2008 met de uitwerking van Decos begon. Door de keuze van ‘prototyping’ werden tijdsbesteding en faalkosten binnen de perken gehouden, en kon de engineering een stap verder gaan. Een must voor budget-neutraal bouwen. Daarnaast heeft
de constructeur al vanaf een vroeg stadium kunnen nadenken over de intergratie van de constructie. Gegevens als hoeveelheden, oppervlakten, en volumes werden eenvoudig uitgetrokken. Bijvoorbeeld hoeveel extra grond er nodig zou zijn voor het landschapsontwerp. Dankzij deze aanpak kan het doorontwerpen van een dergelijk gebouw tot in de puntjes worden uit ontwikkeld. Met het ontwerp en de uitvoering zijn wij samen met onze partners en leveranciers door een inspirerend proces gegaan. Hierdoor is niet alleen het resultaat een uniek en vooruitstrevend kantoor geworden, maar zijn ook alle betrokken partijen naar een nieuw niveau van uitvoering getild. Juist door de samenwerking tussen opdrachtgever en uitvoerende partijen kunnen we met co-creation een nieuw creatief niveau bereiken in Nederland! Duurzaamheid In hoeverre is het gebouw, civiele kunstwerk of bouwmateriaal en -systeem duurzaam, milieuvriendelijk, energiebesparend en is er aandacht besteed aan de technische levensduur? Is duurzaamheid integraal doorgevoerd in het ontwerp, de bouw, het gebruik en het onderhoud van het gebouw of civiele kunstwerk? Het ontwerp is gebaseerd op een zeer vooruitstrevende manier van werken. Decos is een volledig papierloos kantoor, wat de CO2 uitstoot van het bedrijf tot een minimum beperkt. Op het terrein van Decos staat de eerste oplaadpaal wat werknemers aanmoedigt elektrisch te gaan rijden, en er gaan meer volgen. De afwezigheid van dossierkasten komt de transparantie van de werklandschappen ten goede. Het licht dat door de relatief kleine glas oppervlakten onverwacht in overvloed, waardoor de in clusters geschakelde basisverlichting vaak uit kan. Verder is er voor maatregelen gekozen als aanwezigheiddetectie voor de binnenverlichting, en een bewust ingetogen avondverlichting van het gebouw en terrein, dat bijdraagt aan de bijzondere beeldkracht. Een gesloten klimaatsysteem en klein glasoppervlak voorkomt verder verlies van energie en verzekerd de gebruikers van een optimaal gebalanceerd binnenklimaat. Bovendien wilde we een duurzaam kantoor creëren. Niet alleen in de zin van het gebruiken van milieuvriendelijke bouwmaterialen, het kiezen voor een duurzaam warmte-terugwinningssysteem en onze duurzame manier van papierloos werken. Het gaat ook om duurzaamheid op een hoger niveau: dit pand is vormgegeven als een meteoriet, een ultiem symbool van de duurzaamheid van ons bestaan. In het pand staat een gedeelte van een echte meteoriet, die op de langste dag van het jaar – 21 juni – op sublieme wijze door de zon op haar hoogste punt wordt beschenen door ons zonnewenderaam. Dit is onze verwijzing naar het universum. Zoals ook bijvoorbeeld de piramides van Giza een oriëntatie op het astrologisch stelsel hebben. Dit biedt echt een bijzondere, innerlijke kwaliteit aan ons kantoor, doordat het zo perfect in lijn staat met de natuur. Projectteam architect projectarchitect: Jeroen Simons, Saxon-Lear Duckworth overige projectteamleden: Arnold Homan, Hans van Velzen, Erik Berg, Arie de Jong, Ben van der Wal Overige team aannemer: Blanksma Bouw, Alphen a/d/ Rijn constructeur: Bartels, Veenendaal installatie adviseur W +E: Nelissen, Eindhoven interieur architect: Ellis Kamerling, Oegstgeest interieur lichtontwerp: Modular, Amstelveen exterieur lichtontwerp: iGuzzini, Antwerpen bouwfysica: Kettlitz Gevel- en Dakadvies, Rijswijk Aanvullende informatie • publicatie Architectuur NL • publicatie Het Nieuwe werken • publicatie Diamonds are forever • pdf persbericht Decos • http://www.dezeen.com/2011/06/21/decos-technology-group-headquarters-by-inbo-architects/
Architectuur NL www.architectuur.nl
#02 / 2011
66e jaargang
Interview Fons Verheijen Platform OplusA Architecten Architectuurdocumentatie De nieuwe HEF Rotterdam Waterlandplein Amsterdam Woongebouw Cité Rotterdam School de Dijk Groningen The Pallet Project Amsterdam
Documentatie Interieur
56
ArchitectuurNL #02 / 2011
57
ArchitectuurNL #02 / 2011
Interieur met statiegeld
The Pallet Project van MOST Architecture Reclamebureau BrandBase huurt voor een periode van twee jaar een pand aan de Brouwersgracht 246 in Amsterdam. Aan architecten Paul Geurts en Saxon-Lear Duckworth van MOST Architecture de opdracht een interieur te ontwerpen uit makkelijk verkrijgbaar recyclebaar materiaal dat even lang meegaat als het reclamebureau het pand huurt. Dat werd The Pallet Project. Na afloop gaan alle houten pallets terug naar de leverancier. Peter de Winter Opdrachtgever BrandBase is een reclamebureau in Amsterdam. Naar eigen zeggen gespecialiseerd in reclame nieuwe stijl, volgt het bureau niet de platgetreden paden van de ouderwetse commercial, maar zet consumenten aan om voor een merk te kiezen. Marvin Pupping, creative director bij BrandBase, raakte met Paul Geurts van MOST Architecture uit Rotterdam in gesprek over werk en creativiteit. Op een gegeven moment dus ook over het interieur voor het tijdelijke kantoor van BrandBase aan de Brouwersgracht in Amsterdam. Wat Pupping voor ogen stond, was een creatieve speeltuin, samengesteld uit makkelijk verkrijgbaar recyclebaar materiaal, dat niet langer hoefde mee te gaan dan de huurperiode van het kantoor. Geurts vond de opdracht alleen al als gedachte-experiment buitengewoon interessant. Op de eerste plaats omdat de denkrichting omgekeerd werd en niet zoals gebruikelijk begon vanuit de beschikbare ruimte, maar vanuit de gekozen materialen. Daarnaast was de speurtocht langs recyclebaar bouwmateriaal voor een interieur een niet alledaagse exercitie. De zoektocht naar geschikte materialen liep van kartonnen kokers, via plastic kratten en dozen en eindigde bij houten pallets. Archetypisch Het bestaande gebouw aan de Brouwersgracht in het centrum van Amsterdam is een archetypisch Nederlands grachtenpand: een smalle, 27 meter diepe ruimte waarvan de achterste helft beschikt over een verdieping. Dit
bood Geurts de mogelijkheid zijn interieurconcept in de lengterichting van het pand te organiseren. De structuur van het interieur is zo ontworpen dat behalve de werkplekken, de pallets uitnodigen om op te gaan staan, zitten of liggen. Voor het reclamebureau resulteert dit in een vrij kantoorconcept met een extra, informele dimensie. Drie lagen Het ontwerp bestaat uit een helder concept van drie lagen. De eerste is het bestaande interieur dat spierwit gemaakt is om als homogene basis de palletstructuur te dragen. De pallets zelf zijn een structuur die gaandeweg de ruimtes verbinden en de verschillende bedrijfsonderdelen een plek in het pand geven. Als derde laag in het ontwerp koos Geurts voor toevoegingen aan de witte ruimte en houten pallets. Deze laag bestaat uit verlichtingsarmaturen, trapleuningen, meubilair en bekabeling. Alle toevoegingen zijn zwart. De keuze voor houten pallets is ook ingegeven door de afmeting. ‘Als je de pallets in de lengte- en breedterichting ten opzichte van elkaar verschuift over een grid met een maas van 20 centimeter, benadruk je het open karakter van de ruimte. De combinatie van verschuiven en stapelen versterkt zo de lengtemaat van het pand. Daar komt de voortreffelijke stapelbaarheid van de pallets nog eens bij. Zet vijf pallets op elkaar en je zit op 72 centimeter. Precies een goede bureauhoogte. Vier zones Het ontwerp is opgedeeld in vier zones: de entree, de trap, de verdiepingen en de studio achter in het pand op de begane grond. De entree bestaat uit twee lange bureaus met acht werkplekken op verschillende niveaus. De pallets omarmen de bezoeker als het ware, zegt Geurts. Ze lopen over en door de pallets wat het idee geeft van een catwalk met de werknemers van BrandBase als toeschouwers. De werkplekken bij de entree gaan over in een trap in twee delen: de formele zijde met de looplijn en trapleuning en het meer informele deel waar door de gestapelde pallets quasi toevallige verblijfplekken ontstaan. Bovengekomen
3
1
Tussen de planken van de pallets zijn smalle
2
Eerste ruimte vanaf de entree met acht
3
Ruimte geheel achterin op de begane
latjes aangebracht voor gehakte dames werkplekken en catwalk 2
grond
Documentatie Interieur
58
ArchitectuurNL #02 / 2011
4
Verdieping: pallets nodigen uit om op te
5
Alleen de studio is zonder pallets ingericht
6
Presentatieruimte op de verdieping
gaan staan, zitten of liggen
5
digend gevoel. Maar hoeveel potentie pallets ook hebben, dit interieur lijkt me een eenmalige exercitie. Voor Most Architecture is ieder ontwerp een uniek resultaat van de gestelde opgave en het ontwerpproces. Binnen deze dynamiek passen geen vooropgestelde materiaalkeuzes.'
metamorfoseert de trap in het werkdomein van het management. Op deze plek in het interieur liggen de presentatie- annex vergaderruimtes. De volgende gedaantewisseling die de palletstructuur ondergaat is die in een presentatieruimte met een grote vergadertafel van pallets. Deze ruimte is van de rest gescheiden door een wand van translucente schuifdeuren. Achter in het pand op de begane grond is gekozen voor een andere aanpak. In deze studioruimte staan witte bureaus die door zwarte voedingskabels uit de bovenkant van de trap van energie worden voorzien.
Projectarchitect Paul Geurts & Saxon-Lear Duckworth, MOST Architecture Opdrachtgever BrandBase Amsterdam Ontwerp mei 2010 Oplevering juli 2010 Aantal pallets 270 stuks Bruto vloeroppervlakte 245 m2 Bouwkosten € 80.000 Foto’s Rogier Jaarsma
Splinters en schade Saxon-Lear Duckworth zegt dat er aanvankelijk nogal wat scepsis bestond over gestapelde pallets als interieurmateriaal. ‘Men was bang voor splinters en schade aan kleding en uit een stapel afvalhout kon nooit een bureau ontstaan waaraan het prettig werken was, zo luidde het vooroordeel.’ Het eerste probleem was snel getackeld. De leverancier schuurde de pallets glad zodat ze vrijwel splintervrij zijn. Op de bureaus liggen glasplaten die voor een prettig contactvlak zorgen. Aangaande de verplichte Arbo-eisen voor een werkplek, zegt Geurts dat de bureaus waar nodig met klosjes op de juiste hoogte gemaakt zijn. En ook de akoestiek is in orde. De houten stapelingen hebben een voldoende open structuur waar geluid zijn energie in kwijt kan. Het kantoor is beslist geen klankkast. Enig praktisch bezwaarpunt: schoonmaken kost meer tijd. Opdrachtgever BrandBase is zeer te spreken over The Pallet Project, zegt Geurts. ‘Wat ze enorm waarderen, is dat het interieur bij bezoekers en klanten altijd reacties oproept. Iedereen moet er iets van zeggen, er is altijd dialoog en interactie met bezoekers in deze tijdelijke omgeving. Mooi als je dat met pallets kunt bereiken.’ Het tijdelijke karakter van The Pallet Project aan de Brouwersgracht kreeg een wel heel letterlijke invulling. Als BrandBase over twee jaar zijn biezen pakt, neemt de leverancier uit Lelystad alle pallets die nog goed zijn weer in om aan een nieuw leven als transporteenheid te beginnen. ‘Inderdaad, een interieur met statiegeld. Maar dat is niet de belangrijkste opbrengst. The Pallet Project bewijst dat een tijdelijk interieur uit recyclebaar materiaal mogelijk is’, meent Saxon-Lear Duckworth. De heren vinden het interieur van BrandBase een zeer geslaagd project. Het eindresultaat voldoet aan de doelstelling van de opdrachtgever omdat het werkt zoals hij gehoopt had dat het zou werken. ‘En dat geeft een heel bevre-
6
Interieur REPORTAGE HERGEBRUIK MAAKT KANTOREN GROEN
De crisis biedt ook kansen: volop leegstaande kantoren. Meubels maak je van sloopmateriaal of haal je van rommelmarkten. Goed voor portemonnee en klimaat. Door Jeroen Junte
Daar hebben we Zaagmans
R
uim 7 miljoen vierkante meter kantoorruimte staat leeg in Nederland. Naast de economische verspilling die dat oplevert, takelen leegstaande gebouwen af. Ook de omgeving lijdt daar onder. Immers, de lunchroom op de hoek voelt het meteen als een kantoor met tweehonderd werknemers vertrekt. Maar leegstand biedt ook mogelijkheden, meent Eline Strijkers van het Rotterdamse architectenbureau Doepel Strijkers Architects. ‘Er is veel goedkope huisvesting voorhanden. Startende bedrijven kunnen daarmee hun voordeel doen.’ Een voorwaarde voor succesvol hergebruik van leegstaande kantoren is dat de nieuwe inrichting flexibel is. ‘Beginnende bedrijven groeien vaak snel door. En veel kantoren staan maar tijdelijk leeg.’ Met weinig middelen kan al een nieuwe functie aan een bestaand gebouw worden gegeven, bewees Strijkers dit jaar met de transformatie van een robuust Rotterdams havengebouw in een hippe werkplek, vervaardigd van sloopmaterialen en minimalistische tl-buizen. ‘Bij dit ontwerp is de CO2-uitstoot minimaal. We hebben bovendien 80 procent op de kosten bespaard ten opzichte van een conventionele kantoorinrichting.’ Het recyclekantoor is genomineerd voor de Dutch Design Awards 2011 (uitreiking morgen) en de Lensvelt/De Architect Interieurprijs 2011 (uitreiking 25 november). Systeemplafond, koffieautomaat, grijze bureaus en stalen dossierkasten hebben hun beste tijd gehad. Een beetje modern bedrijf heeft de werkplek opgevrolijkt met designlampen en aerodynamische stoelen. Van een worklounge met walk ’n’ talk area is het nog maar een kleine stap naar een duurzaam kringloopkantoor in een voormalige havenloods. Natuurlijk zal niet elk bedrijf zich aangetrokken voelen tot professioneel afvaldesign. ‘Maar een stoer interieur kan juist ook het imago van een creatief bedrijf versterken’, zegt Robert Thiemann, hoofdredacteur van interieurmagazine Frame. ‘Het kantoor wordt steeds meer een afspiegeling van de bedrijfscultuur.’
Most Architecture was verantwoordelijk voor de inrichting van het tijdelijke kantoor van het Amsterdamse reclamebureau Brandbase. Pallets bleken ideaal bouwmateriaal voor bureaus. Op de bovenste pallet ligt een glasplaat als werkblad. De metalen U-profielen aan het plafond die meestal worden gebruikt voor stroom- en netwerkkabels, werden zwart gespoten en doen nu dienst als langgerekte lampekappen. Foto’s Rogier Jaarsma
Tegelijkertijd worden werkplekken door nieuwe, flexibele werkvormen steeds informeler, huiselijker bijna. ‘Een kantoor moet niet alleen functioneel maar ook sfeervol zijn. Zelfs de Rabobank heeft tegenwoordig hippe vergaderzalen en een bedrijfskantine met vegetarische sushi op de kaart.’ Duurzame kantoorruimte die op maat wordt gemaakt voor groeiende bedrijfjes – het is niet dé oplossing voor de leegstand, en al helemaal niet de enige oplossing. ‘Maar’, zegt interieurarchitect Strijkers, ‘het creëert nieuwe
mogelijkheden voor innovatieve en duurzame architectuur.’ In navolging van het recyclekantoor in de Rotterdamse haven heeft Doepel Strijkers Architects een strategie bedacht waarmee leegstaande kantoren kunnen worden ontwikkeld met ‘sloopstromen’ in de directe omgeving.
Marktplaats Waarom het gebruikte meubilair niet gewoon meenemen – dat was het onorthodoxe voorstel van de interieurarchitecten Jeroen Dellensen (1972) en Jaspar Jansen (1970) van het bureau i29 aan opdrachtgever Gummo. Dit Amsterdamse reclamebureau verhuisde naar een tijdelijk kantoor in het voormalige redactiegebouw van Het Parool en had niet veel geld voor de inrichting. ‘We hebben hun oude kantoormeubels behandeld met polyurea, een rubberachtige coating. Omdat het nieuwe kantoor drie keer zo groot was, hebben we aanvullend meubilair gekocht op Marktplaats en op rommelmarkten. Ook dit hebben we een coating gegeven, zodat het interieur toch een geheel vormt’, zegt Dellensen. Als kleur werd gekozen voor donkergrijs. ‘Niet als knipoog naar het stereotiepe grijze kantoor’, verzekert Dellensen. ‘Als je kiest voor groen of geel wordt het een gimmick. Zo’n uit-
‘80 procent goedkoper’ Door gebruik te maken van sloopmaterialen en minimalistische tl-buizen kan de inrichting van een kantoor viervijfde goedkoper uitvallen, zegt Eline Strijkers van het Rotterdamse architectenbureau Doepel Strijkers Architects.
Het Haka Kringloop Kantoor van Doepel Strijkers Architects. De werkplekken zijn gemaakt van sloopmaterialen. De verlichting bestaat uit minimalistische tl-buizen (links). De verrijdbare muren van het kantoor zijn gemaakt van opgevouwen kleding. Geheel boven: het tijdelijke kantoor van reclamebureau Gummo, ingericht door i29.
gesproken kleur gaat ook veel sneller vervelen. Donkergrijs is neutraal.’ Door dit kleurconcept tot in het kleinste detail door te voeren – ‘ook de prullenbak en de pennenhouder zijn gecoat’ – oogt het interieur rustig. ‘Daarbij heeft de coating een mooi ruw oppervlak en een lichte glans, waardoor alles zelfs stylish oogt.’ Aan de ruimte werd niets veranderd. ‘We hebben alleen de muren en plafonds gewit. Met zwarte vlakken op de vloer hebben we een indeling gemaakt.’ Wat een tijdelijke inrichting moest worden, blijkt juist een tijdloos, duurzaam interieur. ‘Als er een werknemer wordt aangenomen, kan een willekeurig bureau worden gecoat. Omdat de coating slijtvast is, gaat het meubilair ook nog eens jaren mee.’
panlatten. ‘Er zijn uitsluitend gerecyclede bouwmaterialen uit de directe omgeving gebruikt’, zegt Eline Strijkers, die sinds 2007 met Duzan Doepel het Rotterdamse architectenbureau vormt. Het uiteindelijke ontwerp werd grotendeels bepaald door het beschikbare afval. Een compleet andere manier van werken, aldus de interieurarchitect. ‘Normaal maak je een ontwerp en zoekt daar passend materiaal bij. We hebben ook niets weggepoetst, maar laten juist zien dat het interieur bestaat uit sloopmateriaal.’ Het uitgangspunt was om zo min mogelijk machines te gebruiken bij de bouw, wat de CO2-
uitstoot terugdringt. Dat de mankracht afkomstig was uit een reïntegratietraject op de arbeidsmarkt, maakte het ontwerpproces nog uitdagender. ‘Deze mensen zijn veelal ongeschoold. De detaillering moest dus eenvoudig zijn met veel herhaling, zodat ze de werkzaamheden snel onder de knie kregen.’ Het Haka Kringloop Kantoor huisvest innovatieve energie- en waterbedrijven en fungeert daarmee als een laboratorium voor duurzame ontwikkeling van het havengebied. ‘We konden ons dus enige vrijheid veroorloven.’ De verdeling tussen de openbare ruimten en de werkplekken is flexibel. ‘De omvang van het auditorium kan worden aangepast: de muren, gemaakt van 8 duizend kilo kleding, kunnen worden weggerold op wielen.
Muur van kleding Natuurlijk is een gelikt designinterieur niet helemaal wat je verwacht bij de herinrichting van de voormalige Handelskamer in Rotterdam, een betonnen havenkolos uit de jaren dertig. Maar het Haka Kringloop Kantoor van Doepel Strijkers Architects is wel erg ruig. De vergaderkamer is opgebouwd uit deuren. De vitrinekasten in de expositieruimte zijn vervaardigd van hergebruikte broeikassen. Het podium in het auditorium is vervaardigd van
Het beschikbare afval bepaalde hoe het ontwerp van het kantoor eruit kwam te zien
Stoer industrieel Houten kratjes, ronde kartonnen kokers voor drukwerk, archiefdozen. Diverse bouwmaterialen passeerden de revue in het ontwerpproces van Most Architecture bij de inrichting van het tijdelijke kantoor van reclamebureau Brandbase. ‘De eis was gebruik van ruim voorradig materiaal, dat ook nog eens een stoere industriële uitstraling had’, zegt Paul Geurts (1978), die Most Architecture anderhalf jaar geleden oprichtte
met partner Saxon-Lear Duckworth (1980). Uiteindelijk viel de keuze op houten pallets. ‘Die zijn eenvoudig te stapelen en te verbinden. Een bureau van pallets bleek daarbij het best te voldoen aan rudimentaire eisen van ergonomie. Op de bovenste pallet ligt een glasplaat als werkblad. En na de verhuizing van het kantoor kunnen ze weer terug het economische systeem in.’ Het gebruik van pallets bood onverwachte praktische voordelen. Zo bleek het wegwerken van snoeren – vaak een pijnpunt in kantoorinrichting – eenvoudig. De metalen U-profielen aan het plafond die meestal hiervoor worden gebruikt, werden door Most Architecture zwart gespoten en doen nu dienst als langgerekte lampekappen. ‘Het kantoor is gevestigd in een Amsterdamse pijpenla aan een gracht. Door ook de pallets in de lengterichting te plaatsen werd een gevoel van ruimtelijkheid versterkt.’ Daarbij lenen pallets zich uitstekend voor de inrichting van ‘flexibel werklandschap’. Geurts: ‘Een bureau van een stapel pallets kan doorlopen in een lager podium om op te liggen, wat weer verandert een in een hoge tafel om staande aan te werken. Het kantoor is zo onderverdeeld in verschillende werkzones, terwijl de visuele eenheid intact blijft.’
Architectuur NL
Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 1 van 1
www.architectuur.nl
#04 / 2011
66e jaargang
Interview Nanne de Ru Platform Steven Delva Architectuurdocumentatie De Nieuwe Liefde Amsterdam Het Turfschip Etten Leur Kantoor Ector Hoogstad Rotterdam Restaurant Tommy Hilfiger Amterdam Interieur Corio Utrecht
