De mogelijke effecten van het boren naar en het winnen van schaliegas op de Nederlandse leefomgeving Robin Hummel

De mogelijke effecten van het boren naar en het winnen van schaliegas op de Nederlandse leefomgeving Robin Hummel

© R.C.A. Hummel. Alle rechten voorbehouden.

6/24/2014


6/24/2014

Overzicht 

Doel van het onderzoek



Wat is schalie(gas)



Wat is Fracken



Schaliegas wereldwijd, in Europa en Nederland



Methodiek



Effecten (Wereldwijd)



Wat wordt verstaan onder de Nederlandse leefomgeving



Verschillen tussen de buitenlandse situatie en Nederlandse situatie



Effecten (Nederland)



Conclusie


6/24/2014


6/24/2014

Doel van het onderzoek 

Het doel van dit onderzoek is het inzichtelijk krijgen van de effecten van de boringen naar en de winning van schaliegas en de daaraan gerelateerde activiteiten in de Nederlandse situatie.


6/24/2014

Wat is schalie(gas) Schalie is een sedimentair gesteente dat bestaat uit geharde klei.

Schalie

De doorlatendheid van schalie is zeer slecht. Typische olie en gas reservoir formaties zijn meer dan 10.000 keer beter doorlatend.

Zandsteen


6/24/2014

Wat is Fracken Injectie van water Hoge druk Zand, water en chemicaliën Creëren van breuken Meertraps fracken

Bron: (Pro Publica Inc., 2010)


6/24/2014

Schalie gas wereldwijd, in EU en NL De schaliegas productie in de VS is 20% van de totale gas productie. Ook in Canada, Australië, Engeland en Polen wordt schaliegas gewonnen of vinden proefboringen plaats. 160 miljard m3 schaliegas 180 miljard m3 conventioneel aardgas (EIA, 2013).


6/24/2014



6/24/2014



Methodiek

6/24/2014


Methodiek

6/24/2014


Effecten (Wereldwijd)

6/24/2014


Boorput integriteit Lekkage van methaan

6/24/2014


6/24/2014

Boorput integriteit (Corrosie)

Casing voor corrosie

Casing na corrosie


6/24/2014

Boorput integriteit (Corrosie)

Casing voor corrosie

Casing na corrosie


Ecosysteem effecten

6/24/2014


6/24/2014

Wat wordt er verstaan onder de Nederlandse leefomgeving De Nederlandse ondergrond 

Het pleistocene landschap (zand- en leemgronden)



Het rivierenlandschap (rivierkleigronden)



Het kust- en zeekleilandschap (zeekleigronden)



Het veenlandschap (veengronden)


6/24/2014

Casusgebieden

Wat wordt er verstaan onder de Nederlandse leefomgeving De Nederlandse ondergrond 

Het pleistocene landschap (zand- en leemgronden)



Het rivierenlandschap (rivierkleigronden)



Het kust- en zeekleilandschap (zeekleigronden)



Het veenlandschap (veengronden)


6/24/2014

Verschillen tussen de buitenlandse situatie en Nederlandse situatie 

Watergebruik: 18 miljoen liter per boorput



Boorputten: hetzelfde in Nederland



Effecten op ondergrond: niet te vertalen



Oppervlakte effecten: wel te vertalen.



Landgebruik is te verschillend


Effecten (Nederland) Boorput lekkage Watergebruik Afvalwater Oppervlakte en grondwater effecten  Ruimtegebruik  Geluidsoverlast    

6/24/2014


6/24/2014

Aantal potentiële schaliegas boorputten 

Minimaal 500 meter ten opzichte van bebouwing



1 boorvloer per vierkante kilometer.



3 boorputten per boorvloer.



Niet in natura 2000, vogel en habitatrichtlijn gebieden



1.218 schalie gas boorputten mogelijk in Nederland


6/24/2014

Boorput lekkage effecten 

De doorlatendheid in Pennsylvania: 0,05 meter per dag



Grondwater legt 1 kilometer af in 55 jaar



In Nederland is de doorlatendheid van de lagen over het algemeen veel beter.



Meer risico in Nederland

Globale horizontale doorlatendheid grondsoort doorlatendheid (m/dag) zware klei 0,0001 potklei 0,001 matig zware klei 0,01 zandige klei 0,05 keileem 0,05 veen 0,001 – 0,1 kleiig veen 0,005 sterk zandig veen 0,05 leem/löss 0,05 zandige leem 0,3 lichte zavel 0,5 teelaarde 5 schelpen 30 fijn zand 1- 10 duinzand 7 grof zand 30 zeer grof zand 80 uiterst grof zand 200 fijn grind 1,000 – 10,000 grof grind 10,000 – 100,000


6/24/2014

Watergebruik 0%



Totaal waterverbruik (oppervlakte water en grondwater) is 16 miljard m3



Elektriciteitscentrales: 11 miljard



Industrie: 4 miljard m3



Schaliegas activiteiten verbruiken 0,02 miljard m3 water



8%

23%

m3

In het buitenland zijn alternatieven: CO2, stikstof en perfluorpropaan

1%

Waterleidingbedrijven

Landbouw, bosbouw, visserij Industrie, raffinaderijen en delfstoffenwinning 68%

Elektriciteitscentrales Overige bedrijven en huishoudens


6/24/2014

Watergebruik 

Te Veenwouden verbruiken 102 boorputten 1,83 miljard liter water



Bergumermeer



Diepte: 1,5 meter



Oppervlak: 3,6 vierkante kilometer


6/24/2014

Geproduceerd afvalwater (1) Chemische verbinding en indicatoren (mg/l)

Fracking vloeistof

Afvalwater

Nederlandse drinkwater norm 0,001 (bij desinfectie 0,005) 150

Bromide

200 - 800

77 – 3.000

Chloride

10.000 – 80.000

30.200 – 250.000

Radium 226 (Pci/l)

80 – 2.000

1.000 – 5.000

5

Radium 228 (Pci/l)

8 - 300

500 - 1000

5

Sulfaat

50 - 200

30 - 799

150

Amerikaanse drinkwater norm 0,01

250

250


6/24/2014

Geproduceerd afvalwater (2) 

De volgende boorvloeistof typen zijn verboden;



Boorvloeistof die op dieselolie is gebaseerd



OPF-vloeistoffen



De fracking vloeistof zoals deze in Amerika wordt gebruikt voldoet dus niet.


6/24/2014

Oppervlakte en grondwater effecten 

Verzilting en vergiftiging zijn de belangrijkste effecten



De hoge concentratie aan chemicaliën kunnen leiden tot sterfte, verminderde groei, verminderde reproductie en misvormingen bij onder andere vissen en andere macrofauna (Verdonschot, Keizer-Vlek, & Verdonschot, 2013).



Droogval van beken en meren kan voorkomen bij gebruik van oppervlakte water voor fracken.


6/24/2014

Ruimtegebruik 

De voetafdruk van de boorvloer zelf plus de verstoring is gemiddeld 2,7 hectare, met een brede range van 0,1 tot 19 hectare.



De verstoring zal in Nederland minder effect hebben.



De verstoring komt hoofdzakelijk door geluidsoverlast en horizon vervuiling


6/24/2014

Ruimtegebruik 








Boortoren in Pennsylvania op 800 meter afstand


6/24/2014

Ruimtegebruik 








Boortoren bij ’t Faan (Groningen), op 150 meter afstand


6/24/2014

Geluidsoverlast 

Geluidsoverlast heeft nadelige effecten op zangvogels en broedvogels (Natura 2000).



“Studies tonen over het algemeen aan dat de aanwezigheid van wegen een nadelig effect heeft op de populatiedichtheid van broedvogels maar tevens dat niet alle soorten nadelig worden beïnvloed” (Kleijn, 2008).


6/24/2014

Geluidsoverlast Afstand tot geluidsbron  Geluidsoverlast (meter)

(Natura 2000).



Compressor

Grens waar de soort niet meer voorkomt heeft nadelige (dB) effecten op zangvogels en broedvogels

15

70

30

64

45

60

100

53

Fazant, Houtsnip en Gaai

200

47

Boompieper, Zomertaling en Slobeend

300

43

Ekster, Winterkoning en Kievit

400

40

Grutto, Veldleeuwerik en Houtduif

500

38

600

36

Fitis

700

35

Koekoek

800

33

900

32

1000

31

Geen van de bekende soorten komt voor

“Studies tonen over het algemeen aan dat de aanwezigheid van wegen 60 58 Meerkoet een nadelig effect heeft op de populatiedichtheid van broedvogels maar 75 56 Graspieper tevens dat niet alle soorten nadelig worden beïnvloed” (Kleijn, 2008).


6/24/2014

Conclusie (1) Negatieve effecten 

Drinkwaterbronnen zullen bij lekkage verontreinigd raken met de chemicaliën



Geluidsoverlast heeft een negatief effect op zangvogels en broedvogels, en zorgt voor versnippering van leefgebieden



Transport van afvalwater: 150.000 tankwagens (Nederland:12.000, Duitsland 87.000 vrachtwagens)



Bij omgekeerde osmose systemen blijft een geconcentreerde en niet te zuiveren afvalwater stroom over.



De effecten van meerdere kleine grondwater onttrekkingen dicht bij elkaar is onbekend.


6/24/2014

Conclusie (2) Voordelen in de Nederlandse situatie 

Waterverbruik mits verspreid heeft een gering effect.



Het afvalwater kan gezuiverd worden on-site, zodat transport van afvalwater haast niet nodig is.


6/24/2014

Vragen?

De mogelijke effecten van het boren naar en het winnen van schaliegas op de Nederlandse leefomgeving Robin Hummel

Recommend Documents