Methotrexaat
Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met Methotrexaat in verband met een chronische ontstekingsziekte van de darmen (ziekte van crohn). In deze folder leest u informatie over de werking en bijwerkingen van dit geneesmiddel en de medische controles van deze behandeling. De oorzaak van uw ontstekingsziekte van de darm is met medicijnen niet te genezen. Wel zijn er geneesmiddelen die uw aandoening zoveel mogelijk kunnen onderdrukken. Methotrexaat Methotrexaat werkt in op de vorming van foliumzuur welke nodig is voor een normale celdeling. Methotrexaat (ook wel MTX genoemd) is een medicijn dat door verschillende specialismen gebruikt wordt (o.a. reumatoloog, dermatoloog en kankerspecialisten). MTX is van oorsprong een cytostaticum: een stof die de groei van cellen remt en snelgroeiende cellen doodt. Cytostatica wordt daarom vooral in de behandeling van kanker gebruikt. Dit gebeurt al sinds 1948. Omdat gaandeweg is gebleken dat MTX ook op andere ziektes een goed effect had, zoals gewrichts- en darmontstekingen waarbij het immuunsysteem een rol speelt, is MTX ook onderzocht als medicijn voor de ziekte van Crohn. Het heeft nu een rol in de behandeling van deze ziekte indien andere medicijnen niet (meer) voldoende werken. De dosering van MTX is bij de ziekte van Crohn veel lager dan bij de behandeling van kwaadaardige aandoeningen waardoor de bijverschijnselen ook minder zijn. Werking MTX werkt langzaam. Het kan 4 tot 8 weken duren of soms zelfs langer voor het effect merkbaar wordt. Als MTX bij u een gunstig effect heeft, kunt u het jarenlang blijven gebruiken. Als het bij u niet werkt of als u teveel last heeft van bijwerkingen, zal de arts u adviseren het gebruik van MTX stop te zetten Gebruik MTX wordt toegediend als injectievloeistof of in kant-en-klare spuitjes in een frequentie van eenmaal per week, steeds op dezelfde dag. De injectie wordt onder de huid toegediend. U kunt dat zelf leren of iemand anders kan u de injectie toedienen, b.v. uw echtgenoot/ levenspartner of
de Thuiszorg. Uw arts bepaalt de hoeveelheid medicatie per injectie. In het begin van de behandeling zal de hoeveelheid hoog zijn, in de loop van de behandeling wordt de hoeveelheid verminderd. Omdat MTX invloed heeft op de aanmaak van foliumzuur, moet u 6 dagen per week een tablet foliumzuur innemen, de dag waarop u MTX toedient neemt u geen foliumzuur. Mogelijke bijverschijnselen Het gebruik van MTX kan leiden tot een aantal bijverschijnselen, die echter snel verdwijnen na het staken van de medicatie.
De meest voorkomende bijverschijnselen zijn:
- Maag- of darmklachten, zoals een vol gevoel, misselijkheid, diarree - Leverfunctiestoornissen. Hier merkt u zelf meestal niets van. De arts controleert hiervoor regelmatig uw bloed. Zonodig wordt de medicatie aangepast. Deze stoornis is over het algemeen van voorbijgaande aard.
Bijverschijnselen die weinig voorkomen:
- Ontsteking van het mondslijmvlies. - Verhoogde kans op infecties. Dit wordt veroorzaakt door het effect van MTX op het beenmerg, waardoor een stoornis kan optreden in de aanmaak van de witte bloedcellen. De witte bloedcellen zorgen in ons lichaam voor de afweer en beschermen ons tegen ziekteverwekkers o.a. bacteriën, virussen en schimmels. Doordat het beenmerg geremd wordt bij de productie van witte bloedcellen raakt het lichaam bevattelijker voor infecties. - Het spontaan krijgen van blauwe plekken of bloedneuzen, keelpijn in combinatie met koorts. In het beenmerg worden de bloedplaatjes aangemaakt die een belangrijke functie hebben bij de stolling. Bij remming van het beenmerg is er sprake van een verminderde aanmaak van bloedplaatjes door het gebruik van MTX waardoor er problemen kunnen ontstaan m.b.t. de stolling. - Het ontstaan van bloedarmoede ten gevolge van een verminderde aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg. - Een longontsteking - Nierfunctiestoornissen
Bijverschijnselen die zelden voorkomen: - Huidafwijkingen en/of haaruitval - Hoofdpijn en/of duizeligheid
U dient alert te zijn op de volgende symptomen tijdens de behandeling met MTX!! Koorts Blauwe plekken en/of bloedneuzen (stollingsproblemen) Huidafwijkingen Neemt u dan meteen contact op met de verpleegkundig specialist, maag-darm-leverarts of de huisarts!! Controles Om eventuele stoornissen in de werking van de lever en in de aanmaak van het bloed in een vroeg stadium te ontdekken, laat uw maag-darmleverarts regelmatig uw bloed onderzoeken. Dit gebeurt in de opstartfase soms wekelijks of twee wekelijks. Daarna vinden de controles minder vaak plaats. Aanvullende informatie Wees zuinig met alcohol. In combinatie met MTX is er een verhoogd risico op leverfunctiestoornissen. Drinkt u daarom maximaal 1 consumptie alcohol per dag. Als uw huisarts of andere specialist het noodzakelijk vindt u met antibiotica te behandelen, moet u hem altijd melden dat u met MTX behandelt wordt. Bepaalde antibiotica kunnen namelijk niet in combinatie met MTX gegeven worden (trimethoprim en cotrimoxazole Bactrimel) MTX niet gebruiken naast NSAID’s (bijv. diclofenac of naproxen) MTX niet gebruiken naast probenecide (middel tegen jicht) Indien u anti-epileptica gebruikt gelieve dit door te geven aan de arts. U komt in aanmerking voor de jaarlijkse (gratis) griepprik i.v.m. de licht verminderde afweer. U kunt hiervoor terecht bij de huisarts. Helaas beschermt de griepprik u niet voor alle vormen van griep. Vaccinaties met een vaccin dat bestaat uit verzwakte levende virussen of bacteriën worden ontraden bij MTX-gebruik. Voorbeelden hiervan zijn gele koorts, TBC-vaccinatie, bof, mazelen, rode hond(BMR) of tyfus
Effect op vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding MTX kan invloed hebben op de zaad- en eicellen. Bij gebruik van MTX tijdens de zwangerschap bestaat er een zeer hoge kans op miskramen en aangeboren afwijkingen. Daarom wordt altijd geadviseerd om tijdens de behandeling een goede betrouwbare vorm van anticonceptie te gebruiken en deze nog minstens 3 maanden na beëindiging van de medicatie voort te zetten. U kunt beter geen borstvoeding geven als u MTX gebruikt omdat het geneesmiddel ook in de moedermelk uitgescheiden wordt. Als u een zwangerschap overweegt dient u dit met uw arts te overleggen en zal MTX gestopt worden. Tot slot Als u nog vragen heeft, neem dan gerust contact op met de verpleegkundig specialist maag-darm-leverziekten of uw maag-darmleverarts. Secretariaat Maag-darm-leverziekten 013-4655636 of Verpleegkundig specialist MDL 06-16041529 e-mail
[email protected]
