de lmkersbond van de LLTB, de Bond van Bijenhouders van de ZLTO, en de VBBN november 2002

Uitgave: de lmkersbond ABTB, de lmkersbond van de LLTB, de Bond van Bijenhouders van de ZLTO, en de VBBN

oo

november 2002

.. BIJ HET OMSLAG

INHOUD De jongens van Bee at Home ................ ... ... Ton Thissen 295 Louis van de bijen ........ .............................. Harry Perton 298 Nieuws van PPO Bijen .. .. ..................... Christ Smeekens 299 Plant

en

bij

Voor de imkertuin ............. ............... .......... ...... G. Schalk 300 Solitaire bijen .. ........

.. .... Pieter van Breugel 301

lnfogids drachtverbetering ....................... Frans Janssen 302 U1t

de

imkergemeenschap

Oprichting Vereniging van Carnica lmkers (VCI) ........... 303 Foto van de maand .................... .... .. .. .. ..... ..Fam. Jansen 303 Van imker tot imker ........................ .................... Ko Zoet 304 Dankwoord familie Vunderink ........................................ 305 Praktijk Het vruchtbare Ieven van de koningin ..... M.L. Boerjan 306 Antwoord uit de praktijk ......................... M.J. van lersel 307 lmkerervaringen in november ...................... .Jan Ottens 308

294

Wonderlijke

waarnemingen

Terugvliegende koningin ...................... .. Astrid Schoots 310

Handmatig trillen van tomatenbloemen voor bestuiving In het verleden werden tomatenbloemen in kassen handmatig met een trilapparaat bestoven. De tomatenbloemen werden 2 a 3 maal per week op deze wijze bewerkt wat ongeveer 40 uur saai en eentonig werk per week per ha tomaten betekende. Tegenwoordig wordt dit bestuivingswerk gedaan door hommels. Door de biologische gewasbescherming worden er bij de teelt van tomaten nog nauwelijks gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, waardoor de hommels het hele jaar voor bestuiving kunnen zorgen. lnmiddels heeft het gebruik van hommels voor bestuiving van tomaten zich vanuit Nederland en Belgie wereldwijd verspreid. Een aantal bedrijven hebben zich gespecialiseerd in het te/en van hommelvolken voor bestuiving. Naar schatting hebben in Nederland in totaal ongeveer 100 mensen een fulltime baan in de hommelteelt. In Nederland worden ongeveer 1.000 ha tomaten onder glas geteeld. Christ Smeekens, PPO Sector Bijen

Reactie van .. .... ........................... .. ............. Hayo Velthuis 310 De

lezer

schrijft

THYMOVAR® ....................................... .. C. van Heemert 312 Reactie ...................................................... Peter Elshout 313 Cursief ........................................................... Ri k Oldeven 313 Uit

de

imkergemeenschap

Teeltrichtingen .......... G.C. van Eizenga en A.H. de Witt 314 ABTB

Bij gepraat (1 0) ................................................ 318

VBB N: Even voorst ellen .......................... ... ........

319

Van het Hoofdbestuur VBBN ............. ..... .. ....... 319 Bijenvereniging 'De Bijmoer' ........................... 319 lmkerdag in West-Friesland .............................. 320 Verslag Roefeldag VBBN Brummen .. .......... .... . 320 ZLTO:

Van de Bestuurstafel ................ ................. .... .. . 321

Familieberichten .................... ... ....................... . Kalender ..... .. .......................................................... .

321 322

Cursussen ...................................... .................. ............... . 322 Vraag en aanbod ............................... ... .. ....................... . 323

Van de red actie

Adressen ........ ......... ... ................... ......................... ..

324

Nu eens geen commentaar bij de inhoud van dit nummer of een sfeerbeschrijving van een bijenstal in november. We/ een kort woord aan het adres van die lezers die ook we/ eens de pen (zouden willen) hanteren om via BIJEN aan datgene ruchtbaarheid te geven waarvan ze vinden dat ook vee/ andere imkers daarvan op de hoogte zouden moeten zijn. lk heb het over de rubriek 'De lezer schrijft'. In die rubriek kunt u van alles kwijt. U kunt daarin bijvoorbeeld vertellen over een hoogbejaarde in uw vereniging zeer gewaardeerde col/ega die om gezondheidsredenen met het imkeren moet stoppen. Over bijvoorbeeld een opvatting over een bedrijfsmethode of een onderdeel daarvan, die u op grand van eigen ervaringen gedurende jaren hebt ontwikkeld en waarin u onomstotelijk gelooft. En over a lies was zich daartussen en daarbuiten bevindt. De redactie is blij met uw bijdrage. We/ behouden we ons het recht voor de aangeleverde teksten in te korten (als ze te lang zijn), erin voorkomende taalfouten te verbeteren (als die er in staan) en de leesbaarheid ervan te bevorderen (a/s dat nodig is). Over naar onze mening (maar wie zijn wij?) pertinente onwaarheden zal altijd overleg plaatsvinden. Kom op dus, schrijvende lezers. En vergeet de rubrieken 'Antwoord uit de praktijk' en 'Wonderlijke waarnemingen ' niet. Met vriendelijke groet, Ton Thissen

maandblad voor imkers november 2002

FLORIADE

De jongens van Bee at Home Ton Thissen

Op 20 oktober sloot de Floriade 2002 zijn poorten . En daarmee viel ook het doek voor Bee at Home. 14 Dagen eerder (op 7 okt. jl.) had ik een gesprek met Jos Hooyman. Zijn broer Piet had paviljoendienst. 'Het verschil tussen m'n broer en mij is tweeerl ei : Piet is 70, ik ben 66; voor Piet loopt de zaak gesmeerd als ook de details, de kleine dingetjes zeg maar, allemaal kloppen . Is dat niet helemaal het geval dan kan hij nog wei eens chagrijnig worden. lk roep dan: 'Kijk nou eens naar water allemaal goed gaat'. Op basis daarvan ben ik over het algemeen een rede lijk goed gehumeurd mens' . Als ik ergens in september met de gebroeders een afspraak probeer te maken voor een interview, zegt Piet: 'Dan moet je n6u eens bij mijn broer zijn . lk ben al veel te vaak aan het woord geweest'. Daaruit concludeer je dan dat Jos van de zwijgzame soort is, meer een doener dan een prater. Maar zover gaan de verschillen nou ook weer niet. Ook Jos blijkt te kunnen praten als Brugman. Zo tref ik hem in eerste instantie echter niet aan . Hij is op de Stommeerkade 11 te Aalsmeer in zijn eentje doende met een vlonder aan een zijkant van zijn sinds enkele maanden door hem en zijn vrouw bewoond pand, dat tijdens de Floriadeperiode ingrijpend verbouwd is. Ook dat nog , denk je dan .

lmkercursus Eenmaal voor het eigenlijke gesprek aan de tafel gezeten waaraan kennel ij k alles pleegt plaats te vinden, heeft hij het dan ook niet over Bee at Home in engere zin. Het gaat over alles, over iedereen, over meer dan het afgelopen jaar. Jos: 'Want je moet niet vergeten dat dit circus drie jaar geleden is gestart. En daaraan gaat eigenl ijk n6g eens een jaar vooraf: het

Kind: 'En waar is de laming nou? · jaar dat ik besloot te gaan imkeren omdat ik met mijn tuinderij was opgehouden . Bang voor het gat, he. Ook mijn broer Piet vond dat een goed idee. We wisten als fruitteler natuurlijk wei wat van bijen- we hadden ze op het bedrijf- maar lieten dat altijd aan

-

295

De jongens va n ' Bee at Home' zijn samen 136 jaar jong. (Links Jos, rechts Piet)

de imker over. En tijdens die cursus kwam het verzoek van Dick Vunderink, de voorzitter van onze afdeling Amstelveen en toen ook landelijk voorzitter van de VBBN . Waarom hij dat vroeg? Ja, dat zou je hem zelf moeten vragen , wat jammer genoeg niet meer kan . Ach , ik dacht toen dat ik daar wei mee weg kon. lk was en ben kerngezond, organiseren ligt me wei en van de handen uit de mouwen steken ben ik nooit vies geweest. Daarbij komt dat ik geen binnenzitter ben . Wei wilde ik per se mijn broer erbij betrekken . W ij vullen elkaar goed aan' .

Een klerezooi We beginnen aan een dikke klapper met foto's en zien eerst het stuk terrein waarop het bijenpaviljoen moet gaan verrijzen. Jos: 'In een woord: een klerezooi . De enige infrastructuur bestond uit een weg ernaar toe . Zo konden we met onze trekker van zo'n 40/50 pk en een frees ter plekke komen. Een hele klus. In de

maandblad voor imkers november2002

FLORIADE avonduren bezochten we bijenverenigingen in de buurt om aan menskracht en materiaal te komen. Het ging niet allemaal van een leien dakje, maar na verloop van tijd ontstond toch een soort van werkgroep, ondersteund door Andre Hageman (administratie), Huib Koel (penningmeester) en Jan van de Berg (im ker/architect). 'Het moet een intrigerend gebouwtje worden', zei Jan. 'Een publiekstrekker' . Aanvankelijk was het idee met strobalen te werken. Daar zijn we ettelijke malen voor naar Balk in Friesland geweest, waar zo'n strohuisproject werd uitgevoerd. De mensen van de Floriade vonden het prima (iets aparts) en zelfs de brandweer had geen bezwaar. Maar ja, da's nog een heel gedoe met die strobalen. Die moesten komen van de oogst van 1999 om er in 2000 mee te werken . Ze moeten ook precies op maat

Piet komt; Jos gaat. De zoveelste aflossing van de wacht.

we tenslotte over zo 'n f 75.000,- (ruim € 34.000). Daar hebben we het mee gedaan .'

296

Een Amsterdmnmer: 'Je ken wei sien dat 't Hollandse b(jen :::.(in: :::.e lzouwen rechts! · zijn en bij een bepaalde opraapsnelheid geperst. Het is niet doorgegaan. Ook omdat er geen geld voor was'.

Geld, geld ... Hoe was de financiering geregeld? Over welk bedrag konden jullie beschikken? Jos: 'Op het moment van het afblazen van dat strobouwproject konden we over zo'n /35 .000,- (± € 15.900) beschikken voor het totaal. Nou, daar doe je dus niks mee. Dat moest op zijn minst het dubbele zijn. En dan nog zouden we gewoon gezegd - moeten schooien, ritselen en proberen het een en ander aan materialen voor een prikkie te kopen of zo lang te lenen. We hebben toen dan ook de handdoek in de ring gegooid. Maar als de nood ... Broer Piet- hij is vele jaren secretaris van het bestuur van de VBA (Verenigde Bloemenveiling Aalsmeer) geweest- hoorde de voorzitter van de VBA tijdens de jaarvergadering '02 een vergelijking maken tussen het veilinggebeuren en het bijengebeuren. 'Die hangt!', zei Piet. Kort en goed de VBA bleek goed voor een belang rijk bedrag. Zo was er ook een zwerm op Sch iphol. Wij ernaar toe . Met ee n gezicht van 'voor niks gaat de zon op'. Dat heeft to en geleid naar het Schipholfonds en naar f 4.750,-.(± €2.150) Met dat geld zijn toen de pane/en met al die cellen geschilderd. N6g goedkoop hoor. Met een aanvu llend bedrag van de VBBN beschikten maandblad voor imkers november 2002

Aan de slag Na het echec van de strobalen tikten de gebroeders bij een kassenrenovatiebedrijf, waarmee zij vroeger zaken deden een oud kasje op de kop. Het bedrijf hielp wei een handje mee en er kwam af en toe ook een vakman aan te pas maar het meeste werk kwam toch voor hun rekening. Met een geleend aggregaatje - stroom was er op het Floriadeterrein nog niet reden ze dagelijks met een aanhanger op en neer, want iets waardevols kon je daar niet Iaten staan . De vitrine werd van Ko Zoet afgekeken, een verenig ingslid zorgde voor de bijen, een ander nam de tuin voor zijn rekening . Van een winkel in Aalsmeer kreeg men de ruiten voor de vitrine en weer een andere imker zette het geval in elkaar. Jos: 'lk was een meer dan tevreden mens in die dagen. Heel de werkgroep trouwens. Dat neemt niet weg

Een ongelm·ige lreten.,·chapper: (Na de mededeling dat een koningin de ::aadcellen enA.elejaren kan opslaan) 'En daar komt geen diepl'ries awz te pas?· dat, als ik het - en dan wei graag binnen enkele jaren , want 10 jaar is ver weg - over zou moeten doen, ik zou stoppen met mijn bijdrage na voltooiing van het paviljoen. lk zou dan nog wei heel graag zo nu en dan als vrijwilliger willen optreden om het publiek voor te

FLORIADE lichten, maar ik zou nee zeggen tegen de werkzaamheden daarna . Broer Piet is het in deze helemaal met me eens . Want het is niet niks om over zo'n lange periode om de andere dag dienst te hebben, d.w.z. van 07.30 uur tot 11 .00 uur be zig zijn met zorgen

·Verkoopt u ook honing \'an .Ydwrre/bijen? · voor lunchpakketten voor de vrijwilligers, stofzuigen, koffiezetten, de vrijwilligers ontvangen en instrueren. En als er een of twee van hen niet komen opdagen, blijf je tot 17.00 uur, want de balie moet met het oog op diefstal in ieder geval steeds bezet blijven en zo'n vrijwilliger wil ook wei eens een uurtje over de rest van de Floriade lopen. Wei hebben we anderen bereid gevonden 's avonds de tent af te sluiten . In het begin vroegen we trouwens de vrijwilligers een eigen lunchpakketje mee te nemen. Later konden we ze dat aanbieden, omdat we nog al wat honing bleken te kunnen verkopen . Er waren bezoekers die wei 15 patten meenamen. Ook het honinglepeltje liep gesmeerd '.

neiging had. En het publiek slikte alles, want het publiek wist maar twee ding en van bijen : ze maken honing en ze steken. Maar ... het publiek was wei ge'lnteresseerd: tussen elf uur 's morgens en vier uur 's middags verbleven er door de bank genomen steeds zo'n 50 bezoekers in Bee at Home. Jos: ' Het komend weekend (11 tim 13 oktober) wacht elke vrijwilliger (of hij nu eenmaal of vijfmaal dienst gedraaid heeft) een verrassingspakket. Hij/zij moet het wei komen ophalen . Daar staat dan een vrijkaartje van de Floriade tegenover. lk was er zeer content over dat het bestuur van de Floriade daar geen enkel punt van maakte. Het pakket bestaat uit elf ingredienten, waaronder een honingkookboek, zeer aparte bloembolletjes, de bekende CD-rom, twee vrijkaartjes voor het Zuiderzeemuseum en natuurlijk het T-shirt'.

297

Kind: (Als het ziet dater een kroontje op een kussen(je in de vitrinekast ligt): 'Ze is dus thuis!' En dan . ..

Vrijwilligers Over de bereidheid om als vrijwilliger (imker/voorlichter) op te treden heeft Jos overigens niet echt te klagen . Gelukkig maar, want er zijn er drie per dag nodig en dat zeven dagen in de week. Hij vond het overigens vermakelijk hoe ze zo'n beetje ieder hun eigen verhaal vertelden . Daar zat nogal wat tegen strijdigheid in. De een zei dat dit volk wei honger zou hebben; de ander dat het voer genoeg had. De een meende dat dit volk vanmiddag nog zou gaan zwermen; de ander dat het absoluut geen zwerm-

-

lk plaag hem een beetje als ik zeg dat ik denk dat hem en zijn broer straks wellicht een lintje of een VBBN -onderscheiding te wachten staat. Jos: 'Dat is het laatste waarop we zitten te wachten. We staan al 200 dagen in het zonnetje, want je hoort elke dag dat je goed werk geleverd hebt. Het mooiste is dat iemand die op de Floriade ook Bee at Home heeft bezocht, daarover uitvoerig positief uitpakt, terwijl hij/zij niet weet dat jij erbij betrokken bent' . Als ik hem vraag waarin voor hem het genoegen van die hele Bee at Home-onderneming gelegen heeft, is zijn reactie: voor 25% in het verwezenlijken van het gebouw, voor 25% in het inrichten ervan, voor 50% in de communicatie (ook via de vrijwilligers) met het publiek. Na afloop van ons gesprek gaan we nog even naar de Historische Tuin van Aalsmeer, waar hij de bijenstal beheert. Hier komt meteen weer de fruitteler om de hoek: oculeren is wat anders dan enten . En de seringenteelt is hem nog steeds aan het hart gebakken. We staan achter de bijenkasten en kijken op de zonnige, drukke vliegplank. 'Mooi he. Daar doen we het allemaal voor'.

Je kunt het niet zo zien, maar ze houden rechts op de snelweg.

maandb lad voor imkers november 2002

UIT HET STADSARCHIEF

Louis van de bijen (1) De historicus-journalist Harry Perton dook in het Groninger Stadsarchief en haalde Charles Louis boven water: een verhaal bijna te mooi om waar te zijn. We

publiceren het in afleveringen (redactie) Harry

298

Perton

In de achttiende eeuw stonden er in de hoven buiten de Here- en de Oosterpoort van de stad Groningen honderden korven met immen . De bijen overwinterden hier en vlogen in het voorjaar op fruitbloesems . Anno 1778 vertoefde in deze omgeving ook even een Engelsman die een show met bijen opvoerde en voorlichting aan bijenhouders gaf. Aan het begin van een nieuw bijenseizoen, op 17 maart 1778, maakte de Engelsman Charles Louis via de Groninger Courant bekend, dat hij in de stad gearriveerd was. Voor liefhebbers van stand had hij een ietwat griezelige voorstelling in petto: "Aa n a lit' l lrt•ren t•n Dames wo1·d bt'kend ;!t'maakL dai a ll·ti cr is aa ngckoome n C. LOL'IS uit Engeland om zynr kun st lt' Ia len zicn mel -10.000 Tamme BYEN die hy zal w rtoont'n in een BYEN h:OB I'. l ly znl Zt' in de tyd va n I wee .\ linu ten uil de 1\orf doen komen. op ern hoed. en n 1n de n hoed op z~· nt'n hlooten Arm ..in Iaten zc op dt• Tafel 1m1r,;eheeren op zyn Commando en ann hcl Geze h;chap de Koningin la teu zien. (...)" Opvallend aan Louis' tekst is de accuratesse. Hij had een korf bij zich en een goed overwinterd bijenvolk telt inderdaad ongeveer 40.000 bijen. Bovendien spreekt hij van een koningin. En dat is opmerkelijk. Weliswaar ontdekte de Nederlandse entomoloog Swammerdam al in de zeventiende eeuw dat het om een koningin ging en niet om een koning, maar tot imkershandleidingen drong die bevinding maar langzaam door. Zo spreekt de Friese 'Onderwijzer der boeren of landlieden' uit 1758 nog van een koning, evenals een Gelders bijenboek van 1786. Pas 'De Honingbyenteelt', een verlicht vademecum uit 1797, noemt het beestje koningin. Maar ook dan blijven bijenhouders nog tijden van een koning spreken. Louis was zijn tijd dus behoorlijk vooruit. "Dt'zc wo nde re kun~t", zo meldde hij wervend voor zijn show, " is te zic n ' 'oor lleen·n en Dames a il e 1111r b ~· tlag e n by nagL by Ill~' uf nan de l lce1·en en Dnuu•s llu izen." Liefhebbers konden Louis derhalve Iaten ontbieden, al was dat ook weer niet op elk gewenst ogenblik en op e lke gewenste plaats, want in principe voerde hij 's middags om drie en zes uur zijn show op. Naast die voorstelling handelde hij in een recept voor


een middeltje tegen schadelijke insecten : "Ook i~ by drzelve een Bemedie om all.- llorf'stceden te bevryden van alit' ongedierte dat dr Vmgll'n or Bomen sc·haade doc•t. ah• Bnpsen. \\'es1wn. 1\lieren en dic'rgelykt'. men kan lwt Ht'eept bt'koomen om hct zelfs te maalu•n. (.. .)" En last but not least had hij een imkershandleiding te koop, "ern B(l(•k om dc•n rrgten ,·ool'(led nm de Byc'n te hehbrn". Van dat werkje somde hij aile vijftien 'artikrlrn' of hoofdstukjes op. Vee! systematiek zit er niet in, al is wei duidelijk dater vee! aandacht uitging naar de beheersing en manipulatie van zwermen: 1. Om de Byc•n aile Jam·rn tweernanl te rooken 2. Om tit• Bycn te onderhoudt'n met ernrn rcuk. om aile ligtr 1\orven door drn Winter lr brrngrn. en de• zwnrr 1\on·rn hunnen honing I(• brwarrn. :3. Om de Byen te dorn zwt•rmen. -t Om dt• Byen lwt zwermen te beldten. om dal zc nit·t \'olk genoeg hebben. :5. Om de Kon·en die mo(•del'loos zyn aan haar wc•rk le houden. t•n dam· l'l'll and!'re in te maken. 6. Om de zwennen tc Iaten komen wanr mt•n Zl' ht•t•n wil ht•hben. 7. Om de Hon•n; lr beleuc•n. dat nooit n-eemde Bycn nan UWl' Korven kumH'n konH'Il. 8. Om n ·cl _jonge Byen te hehlwn. 9. Om de Byen we i doen zwrrmen. 10. Om klein!' zwrrmen grool lc maken. 11. Om alit' Boolhyen te Iaten komen. \HlHJ'mrn zr hrbbcn wil. 12. Om dat l de llyrn nirt ~lrekrn zullt•n. 1:3. Om zirke By en gezond tr makt•n. 1-1. Om de zwe1·mcn vroeg le hebben. 15. Om ren znlvr die de Byrn gernw rieken, en lwar in de Korvrn dorn WOIH'n ." Mogelijk bedoelde Louis met die zalf in de laatste paragraaf 'propolis'. Voor de rest gaat het om imkerweetjes, die kennelijk nog niet al te wijdverbreid bekend waren. Pas helemaal aan het eind van zijn relaas gaf Louis aan waar hij logeerde: "in de Boldc•1·ary in de Ooslcr Straat". En daarmee bedoelde hij de Bolderij, sinds 1775 gevestigd in het tweede pand links vanaf de Grote Markt. De kastelein, Jannis Jansen - ook wei Johannes Janzing geheten - bood logies aan wei meer vreemde "reizt'ndr lietlen" , zoals de goed geproportioneerde dwergin Maria Theresia van Corsica, de oculist Roodermel (een oogdokter die er ook spreekuur hield), joodse tandmeesters en Duits-sprekende kooplieden in kanaries, borst- en maagkruiden, mineralen en gesteenten en Zwitserse kaas.

· · · · · · · · · · · · · · ·~'''""'•*'''"'''""'~··

PRAKTI.J K 0 N 0 E RZO EK PLANT & OMGEVING

Chr i st Smeeken s

Residuen van mierenzuur in honing

Brochures en videofilms van PPO bijen

Mierenzu ur komt van nature in kleine hoeveelheden

De verkoop van aile PPO publicaties is centraal

voor in honing. Het is niet duidelijk welk gedee lte van het mierenzuur in honing van de nect ar en we lk gedeelte van de bijen afkomstig is. De gevonden waarden van mierenzuur varieren van 9 tot 1.229 mg per kg honing. Zwak aromatische honingen zoals acacia hebben lagere waarden aan mierenzuur dan honing met een sterk aroma zoals heidehon ing. Honing van honingdauw (luizenhoning) bevat een aanzienlijk

geregeld vanuit PPO Lelystad. U kunt brochures en videofilms bestellen door het betreffende bedrag over te maken op bankrekening 36.70.17.369 t.n.v. Praktijkonderzoek Plant en O mgeving - Publicatieverkoop te Lelystad. Verme ld hierbij de titel van de brochure en/of videofilm, de bestelcode

hoger gehalte aan mierenzuur dan bloesemhoning. In Zwitserland, in het bijeninstituut te Bern, is de afgelopen jaren ve ldonderzoek gedaan naar mogelijke residuen in honing van diverse varroabestrijdingsmiddelen o.a. mierenzuur. Het onderzoek werd in 1996, 1997 en 1998 uitgevoerd op diverse bijenstanden. Bij dit onderzoek werden de bijenvolken voor de bestrijding van de varroamijt, in het najaar met mierenzuur be handeld . De bij envolken zijn meestal tweemaal met mierenzuur behande ld in augustus en in september. Vervolgens werd in het daaropvolgend jaar de voorjaarshoning onderzocht. Van bijenst anden waar geen voorjaarshoning werd geoogst werd een monster zomerhon ing onderzocht. De bijen van de controlebijenstanden werden behandeld met Apistan . Van deze controlebijenstanden zijn, gedurende de drie onderzoeksjaren, 24 honingmonsters onderzocht. In deze monsters varieerde het gehalte aan mierenzuur van 17 tot 85 mg/kg honing, gemiddeld 41 mg mierenzuur per kg honing. Van de honing van de volken die met mierenzuur behandeld waren zijn 27 monsters onde rzocht. Deze monsters bevatten 17 tot 157 mg mierenzuur, gemiddeld 84 mg mierenzuur per kg honing. Er is dus een hoger gehalte aan mierenzuur in

en het gewenste aantal exemplaren. Vergeet niet uw volledige naam en adres te vermelden. Videofi lm: W inning en verwerking van ho ning . Deze film duurt 31 minuten en is uitermate geschikt voor vertoning op een verenigingsavond eventueel gecombineerd met een honingkeuring. Bestelnummer: 260, prijs €16,-. Videofilm: Duu rzame varroabestrijding . Deze film van 25 minuten is in 2000 gemaakt en geeft informatie over de levenswijze van de varroamijt in het bijenvolk. Daarnaast wordt informatie gegeven over de duurzame bestrijding van de varroamijt door de darrenraatmethode en de behandeling met mierenzuur. De bestelcode van deze film is PPO 259. De prijs bedraagt €16,-. Videofilm: Bijen houden met succes. In deze nostalgische film uit 1953 van 50 minuten wordt de Aalstermethode gepromoot. Het bestelnummer van deze film is 255 en de kosten bedragen €16,-. Daarnaast zijn de onderstaande brochures van PPO Bijen op dezelfde wijze te verkrijgen. Bestelcod e

Titel

Jaar

Prijs in €

254

Insect Pollination in Greenhouses

2001

34,00

253

Pollenanalyse

1999

16,00

251

Het telen van hommels

1996

5,00

deze honing vastgesteld maar deze va lt ruim binnen de natuurlijke afwijkingen die bij honing voorkomen.

Zie ook www.ppo.dlo.nl

Er is geen toename vastgesteld van het gehalte aan mierenzuur in de honing na een toenemend aantal jaren van behandelingen. lndien mierenzuurbehandelingen in de lente werden uitgevoerd waren de residuewaarden wei veel hoger;

Peter van Erp is benoemd tot interim-clustermanager van de PPO-cluster Bijen, Fruit en Paddestoelen (BFP) . Hij volgt hiermee Marcel Stal len op. Voor PPO is een

gemiddeld 193 mg per kg honing met een maximum van 417 mg per kg honing. Gebruik van mierenzuur voor de bestrijding van varroamijten in het voorjaar geeft dus een grote kans op te hoge residuen van mierenzuur in de honing, die na deze behandeling van de bijenvolken wordt geoogst. Bron: Apidologie, 33: 399-409 (2002)

Nieuwe clustermanagager PPO BFP

goede aansluiting op de vragen uit de praktijk (sectoren , bedrijfsleven) uitermate belangrijk. Het bleek dat deze aansluiting bij BFP verbeterd moest worden. De directie heeft met de leidinggevenden in het cluster uitgebreid besproken hoe de situatie zo snel mogelijk verbeterd kan worden. Afgesproken is dat Peter van Erp als interim-clustermanager de herorientatie voor zijn rekening neemt. Marcel Stallen gaat zich richten op internationale projecten.


299

en~ ~

c

~ ode zonnehoed (Echinacea purpurea) In deze rubriek wordt o m de maand een (vaste) plant voorgesteld die het meer dan wa ard is om een plekje in de imkerst uin te krijgen.

Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) De rode zonnehoed, die vroeger Rudbeckia purpurea heette, is een zeer fraaie vaste plant die in geen enkele imkerstuin mag ontbreken. Deze plant behoort tot de samengesteldbloemigen, de Compositea .

Uiterlijk Het meest opvallend aan de zonnehoed zijn de roze-

-

300

rode kleur van de bloemblaadjes en het oranje-bruine, bolvormige hart van de bloemhoofden. De lintbloemen, de buitenste bloempjes van het bloemhoofd met de kleurige bloemb laadjes, zijn meestal iets afhangend. De iets behaarde plant wordt ruim 1 meter hoog en heeft eivormige, langwerpige bladeren. De bloeitijd is vanaf juli tot in september. Er zijn meerdere cultivars in de handel, die meestal iets versch illen in kleur. 'White Swan' is een ras met witte bloemen. Er zijn ook rassen met afwijkende hoogte , zoals 'Nana' die niet hoger wordt dan 30 em .

Herkomst De prairies in het oosten van Noord-Amerika stonden vroeger vol met rode zonnehoeden, hetgeen ongetwijfeld een prachtig schouwspel opleverde . De plant voelt zich dan ook het beste thuis op een zonnige standplaats en houdt van een goed bemeste, niet te natte tuingrond.

De indianen van Noord-Amerika waren a/ ee uwen op de hoogte van de sterke medicinale werking van de rode zonnehoed.

planten. Ook combinaties met blauwe bloemen kunnen heel mooi zijn. Als snijbloem is de rode zonnehoed ook goed te gebruiken; de uitgebloeide bloemhoofden doen ook vaak dienst in (droog-) boeketten.

Bijwaarde Rode zonnehoed is een prima bijenplant waar de bijen zowel stuifmeel als nectar van betrekken.

Vermeerderen Rode zonnehoeden Iaten zich op verschillende manieren goed vermeerderen . Zaaien gaat over het algemeen prima, maar het zaaien van cultivars Ievert vaak een enigszins onzuiver nageslacht op. Vermeerderen door wortelstek lukt ook goed, maar de beste methode is het delen van de oude plant. Het voordeel hiervan is dat naast het kweken van nieuwe plant:n ervoor gezorgd wordt dat de oude plant verjongd wordt. Dit dient eens per 3 a 4 jaar te gebeuren, •mders verzwakt de plant en zal uiteindelijk verdwijnen.

Toe passing De echinacea is een uitstekende borderplant die zich goed laat comb ineren met andere roze bloeiende


Bijzonderheden De indianen van Noord-Amerika waren al eeuwen op de hoogte van de sterke medicinale werking van de rode zonnehoed . De wortels van de plant bevatten pijnstillende, ontsmettende en infectieremmende stoffen . Ook tegenwoordig wordt de plant gebruikt, zowel uitwendig om wonden te ontsmetten, als inwendig om de algehele weerstand te verhogen. In de insectentuin is het een vlinderlokker van jewelste. Vooral dagpauwogen, kleine vossen, gehakkelde aurelia's en icarusblauwtjes zijn veelvuldig op de bloemen aan te treffen . Maar ook hommels en bijen bezwijken massaal voor de charmes van deze prachtige plant.

e tronkenbij (Heriades truncorum) Zomergasten Tronkenbijen verschijnen als de zomer begint en zijn tot in september actief. De mannetjes zijn er slechts enkele dagen eerder dan de vrouwtjes. De bijen zijn nogal klein (6 tot 8 mm) en zeker de mannetjes ogen wat gedrongen en hebben een iets naar beneden gekromd achterlijf. Op hun aangezicht hebben ze vuilwitte haren, de rest van hun cilindrische, weinig behaarde lichaam is voorzien van vele kleine putjes en is vrijwel zwart met dunne Iichte haarbandjes op het achterlijf. De vrouwtjes zijn gewoonlijk wat groter, zijn ook overwegend zwart en hebben eveneens Iichte haarbandjes en dragen gele verzamelharen aan de onderkant van hun achterlijf. Ze bewonen bij voorkeur nestgangen van 3 tot 4 mm doorsnee. Braamstengels, riet, bamboe en boorgaten in nestblokken worden graag jaar in jaar uit gebruikt. De mannetjes overvallen de vrouwtjes op de bloemen maa r ook dikwijls aan de nestgang.

-

301

Gele composieten Tronkenbijen zijn gespecialiseerd op composieten met hoofdzakelijk buisbloempjes. Met name de geel gekleurde soorten hebben hun voorkeur. Daarvan zijn te noemen: gele ganzebloem , wormkruid, (Jacobs-) kruiskruid, goudsbloem en heelblaadje. De vrouwelijke dieren wandelen rond op deze bloemen en nemen met hun dunne tong uit het op dat moment producerende kransje van bloemetjes de nectar op .

poetsen . Bij de volgende thuiskomst drukken ze dan met de kop het stuifmeel aan, eventueel na bijmenging van nectar. Uiteindelijk, na zo'n 30 vluchten, ontstaat een bijenbroodje, dat aan de voorkant steil is afgewerkt en waarin het ei wordt gedrukt. De cellen worden afgesloten door weer een

Tegelijk slaan ze zeer snel met hun achterlijf op en neer om het stuifmeel tussen de haren van het achterlijf op te nemen . Aan deze typische manier van verzamelen zijn de tronkenbijen goed te herkennen . Ook de tijd van het jaar en het met geel stuifmeel be laden achterlijf zijn goede indicaties, dat je met tronkenbijen te doen hebt. Het zijn dankbare gebruikers van nesthulp en komen vooral in het

harswandje van ongeveer 1 mm dik. Tronkenbijen maken vaak al harskransjes tegen de wand van de nestgang op de plekken waar ze van plan zijn later nog meer cellen aan te leggen. De cellen zijn in ideale gangen ongeveer 10 mm lang . De larven verwerken het stuifmeel in een week of zes en spinnen zich in een ijle cocon in en overwinteren zo . Pas in het voorjaar verpoppen ze . Bij het afwerken van het nest

zuidoosten, maar ook steeds westelijker en noorde lijke r in ons land voor.

laat het moederdier enkele centimeters vanaf de ingang onbenut (atrium) en sluit dan de nestgang op typerende wijze af. Er wordt nl. een prop hars van soms meer dan 5 mm in aangebracht die aan de voorkant dikwijls volgestopt word met stukjes hout, zandkorreltjes en steentjes. Een oude nestgang wordt eerst schoon gemaakt, maar de hars aan de voorkant wordt niet verwijderd maar zover opzij geduwd dat het dier, wei vaak met veel moeite, in en uit kan gaan . De harsproppen zijn aan hun geur goed te herkennen .

Hars Verzamelvluchten duren vaak maar enkele minuten. In de nestgang is eerst een dun wandje van hars gemaakt. Vervolgens wordt tegen dit wandje een laagj e stuifmeel gedrukt. Om dat te kunnen moeten de bijen zich voor de nestingang omkeren om achteruit in de gang het stuifmeel af te kunnen

Tronkenbij sluit eel met harswandje


SO LI TAIRE BIJEN

advertent ie

Na verloop van t ijd zwellen ze op en worden dan halfbolvormig naar buiten gestulpt. Kamen de dieren tegen het einde van het seizoen nestgangen te kart dan schrikken ze er niet voor terug om nestgangen van andere dieren , inclusief hun soortgenoten , helemaalleeg te ruimen en er zelf in te beginnen.

IMKERSSHOP

.~ ~

~

'HET

~

BIJENHUIS'

Vijanden Tronkenbijen hebben last van zeer slanke sluipwespen met korte legboor, zogenaamde hongerwespen (Gasteruption). Ze hebben ook een eigen koekoeksbij, namelijk Stelis breviuscula, die sprekend op haar gastvrouw lijkt. Bovendien is er een kleine sla nke knot swesp, Sapygina decemguttata, die graag eitjes naar binnen smokkelt in het nest van een 302 tronkenbij . Het dier is te herkennen omdat het altijd platgedrukt met de kop in de richting van de nestgang van haar gastvrouw zit en een tiental hele kleine geelwitte vlekjes op de flanken van het achterlijf heeft. De larve van deze wespjes eten het ei van de gastvrouw op en daarna de stuifmeelvoorraad . In ons land is tot nu toe het verspreidingsgebied van deze knotswespen veel minder groat dan het voorkomen van de tronkenbij zou doen vermoeden.

en~~·

~

'1

································

Een imker met verstand wordt bij Het Bijenhuis vaste klant Voor snelle bestelservice tel 0317 422 733 fax 0317 424 180 e-mail bij'[email protected]

Grintweg 273 6704 AP Wageningen

online winkelen bij www.vbbn.nl

SAMENWERKING

~Jnfogids drachtverbetering Frans Janssen, coordinator commissies Drachtplanten

In de tachtiger jaren hebben de vijf imkerorganisaties ieder voor zich informatiegidsen over drachtverbetering samengesteld en uitgebracht. Deze zijn momenteel op heel wat punten gedateerd. Een goede aanleiding om iets nieuws op te zetten, maar dan samen! Een gids voor heel imkerend Nederland . Dankzij een voortreffelijke samenwerking van de commissies Drachtplanten is er nu een fonkelnieuwe gids. Om veel papier en geld te sparen is de gids tegen kostprijs op CO-rom verkrijgbaar en bovendien is hij te raadplegen op internet.

De bedoeling van deze informatiegids Drachtverbetering in ons land is nodig. Niet aileen voor de honingbijen, maar voor de gehele entomofauna. De infogids wil vooral een 'helpdesk' zijn voor verenigingen of particulieren die mogelijkheden zien om - en dat is vaak het probleem - samen met landeigenaren of lokale overheden, inzaai en/of inplant van nectar- en stuifmee lproducerende maandblad voor imkers november 2002

gewassen, struiken of bomen te realiseren . Behalve vakkennis vereist d it ook en vooral een juiste benadering van personen of instanties. Deze gids biedt hiervoor een groot scala aan mogelijkheden, voorbeelden voor subsidieaanvragen, zaadlijsten, bloeikalenders zonder dat voor elk onderdeel een apart handboek geraadpleegd hoeft te worden . lk hoop dat er veel gebruik van gemaakt wordt. Behalve aan de Commissies Drachtverbetering die het 'ruwe' materiaal aanleverden, een bijzonder woord van dank aan Aat Rietveld en Piet van Schaik, met wie ik op bijzonder prettige wijze de selectie, correctie en redactie heb mogen voeren. Wanneer u €5,- overmaakt op giro 40.35.83 t.n .v. A. Rietveld, Bocht 42, Breda, o.v.v. 'CO-rom dracht-

verbetering', wordt u de diskette plus inhoudsopgave toegestuurd. Zie ook de 'infogids Drachtverbetering op: [email protected] of www.bij'enhouden .nl onder het kopje 'dracht'

UIT DE IMKERGEMEENSCHAP

Oprichting Vereniging van Carnica lmkers (VCI) Een aantal bijenhouders die met carnicabijen imkeren, hebben op 24 augustus jl. een landelijke vereniging van carnica-imkers opgericht. De initiatiefnemers zijn: Ben Trip, Harry Toben, Gerrit Freije, Jan Enne Dees, Jan Kruit, Rein Kakes, Harm Veenhuis en Pier Santema. Zij vormen samen het eerste bestuur van de VCI. In het bestuur zijn de taken verdeeld en is er gesproken over de zaken die de VCI kan aanpakken om de doelstelling, het bevorderen van het imkeren met carnicabijen, te realiseren . In februari van dit jaar is er een bijeenkomst geweest en werd besloten, via een artikel in BIJEN, de belangstelling te peilen onder carnica-imkers om in

een of andere vorm contacten te leggen. De eerste reacties waren bemoedigend en gaven de initiatiefnemers voldoende redenen om te komen tot een Vereniging van Carnica lmkers (VC I). Het is niet de bedoeling dat de VCI de belangen van imkers gaat behartigen. lmkers die naar aanleiding van het artikel in BIJEN gereageerd hebben, hebben inmiddels bericht gekregen over genoemde oprichting. ledereen die met carnicabijen imkert of wil gaan imkeren kan lid worden van de VCI. Voorlopig is de contributie vastgesteld op €20,- per jaar. Wie lid wil worden kan contact opnemen met: Gerrit Freije, Oude Zeegserweg 11, 9471 PT Zuidlaren, 050-40 92 584, E-mail: [email protected]

Bijenkastjes in het dorp Shamen in Gambia. De raten worden niet geslingerd maar geperst. Foto ingestuurd door Fam. Jansen uit Drimmelen.


-

303

De varroamijt niet bestrijden

-

304

'Controleerbare gegevens van imkers die de varroamijt in het geheel niet bestrijden bezit ik niet', dat schreef ik in oktober. Maar zoa ls u in dat zelfde themanummer heeft kunnen lezen is daarin verandering gekomen. In de rubriek 'De lezer schrijft' heeft u de ervaringen van de heren Van Veen uit Utrecht en Saal uit Kerk-Avezaath kunnen lezen . De redactie heeft mij deze brieven helaas te laat toegezonden om ze nog in mijn oktoberrubriek te kunnen verwerken. Zoals u hebt kunnen lezen besloten deze ervaren imkers de varroamijt niet met chemische middelen te bestrijden, maar de bijenvolken hun gang te Iaten gaan en zo weinig mogelijk te verstoren . Wat blijkt nu: beide imkers hebben vergelijkbare ervaringen: de eerste jaren waren de volken klein en niet sterk genoeg maar met de jaren neemt de vitaliteit van de volken weer toe. De heer Saal schrijft dat hij meer poetsende bijen op de vliegplank waarneemt en dat de bijenvolken weer meer honing verzamelen . Na het lezen van deze brieven ben ik geneigd te denken dat er nog vee/ imkers met vergelijkbare ervaringen moeten zijn. Wie schrijft ze op?

De darrenslacht Begin augustus schreef Joop van Veen me dat zijn volken zich dit jaar prima hebben ontwikkeld. 'Het kan niet beter, geen varroa of andere ziekten. Het bijenbestand met twee zwermen uitgebreid. De darrenslacht is al in voile gang'. In gebieden met een najaarsdracht vindt de darrenslacht veelal later plaats. In de vitrine, opgesteld in het bijenteeltmuseum op Terscheiling, was de darrenslacht eind augustus in voile gang. Als furies hingen de werkbijen aan de tegenspartelende darren. Er was echter geen ontkomen aan . Je staat erbij en kijkt ernaar en ailerlei vragen schieten door je hoofd. Is het einde van de nectarstroom de aanzet tot de darrenslacht? In volken die ruim gevoerd worden vindt de uitdrijving van darren ook plaats. Zal de afnemende daglengte een rol spelen. Denk in dit verband ook aan het starten van een broednest bij het lengen van de dagen. Het lijkt me zeker geen 'last minute beslissing' van het volk want ook tijdens de dracht werd er af en toe aan een dar getrokken. Mogelijk is het een combinatie van factoren. Er is me wei iets opgevallen. Terwijl tijdens fantastisch weer de heide fanatiek werd bevlogen en zelfs het broednest van een drieraams observatievolkje door honing werd ingesloten, bevond een grate groep darren in dit volkje zich op de


onderste raat aan de onderzijde. Ze liepen daar niet, maar vormden met elkaar een dicht opeengedrongen krans met de koppen naar het midden alsof ze bij elkaar bescherming zochten. lk weet dat ik me nu op het gladde ijs van menselijke interpretatie begeef, maar deze darren waren nog wei in de woning aanwezig, maar hoorden er eigenlijk al niet meer bij. Op het moment dat ik er naar keek werden ze niet lastig gevailen. Terug naar de vitrine waar ik probeer de bezoekers van het museum een beetje wegwijs te maken in het bijengedoe. Het verhaal van het darrenleven en het einde van dat darrenleven roept allerlei reacties op van 'blij dat ik geen dar ben' bij mannelijke bezoekers tot pretoogjes bij de dames! Op een gegeven moment kwam een ouder echtpaar al kibbelend aangelopen en ik werd er op de volgende manier bij betrokken. 'Mijn man zegt dat de waarde van honing verloren gaat ais je het in de hete thee doet, volgens mij is dat aileen het geval bij langdurige verhitting'. lk kon niet anders dan de dame gelijk geven. Maar toen de reactie. U had die triomfantelijke strijdlustige blik bij de dame in kwestie moeten zien ! De darrenslacht vond nu niet meer aileen achter mijn rug in de vitrine plaats.

Het weer in november In de periode 1971-2000 zijn de norma/en voor het midden van het land als volgt. Zonneschijn 60 uur, neerslag 81 mm en gemiddelde maximumtemperatuur 9,1

oc

November maanden Jaar

Zon

1997

normaal

1998

zeer zon nig

1999

norma aI

2000

somber

2001

normaal

Uren

Neerslag droog

( 85)

nat

(mm) (38) (101)

normaal (45)

nat normaal

Max.temp

oc

normaal zeer koud

( 6.4)

normaal (104)

zacht

(10,1)

zacht

(10,2)

TROOST

305

Dankwoord van de familie Vunderink Onze lieve en onvergetelijke Dick is niet meer bij ons. Het afscheid nemen is ons zwaar gevallen en wij missen hem. De overwe ldigende belangstell ing na zijn overl ijde n kan ons verdriet en het gemis niet wegnemen, maar het heeft ons wei erg goed gedaan en troost gegeven . De ve le, hartverwarmende reacties doen ons beseffen dat hij niet aileen voor ons, maar ook voor heel veel anderen een bijzonder mens is geweest. Voor uw medeleven, in welke vorm ook, danken wij u

Het volledig Ieven Van de zoetheid van het Ieven geniet je tweeenveertig dagen a/s je ter we reid komt als bij. We/ werken, poetsen, voeren, Bouwen, waken, vee/ gehaal, gebreng. Maar zeven valle weken blij.

hart el ijk. W ij hopen dat Dick ook in uw herinnering za l blijven voortleven.

Ans Vunderink-van den Beukel Roe/eke, Emma, Riemer Jacqueline en Mohamed, Amine, Jami/a, Assia Petra, Lily

Bij de eendagsvlieg vergeleken die alles in een daglicht doet, leeft de bij bijzonder lang. Je kunt we/ achtentachtig worden ... Volledig Ieven is je dee/ a/s je doet wat je doen moet De rest is niet zo van belang.

A mstelveen, oktober 2002 Rik 0/deven


BIOLOGIE

Het vruchtbare Ieven van de koningin M.L. Boerjan De belangrijke vraag bij de teelt en selectie van goede koninginnen is : Wanneer is een koning in goed? Als ze hardwerkende werksters produceert of zorg draagt voor een varroatolerant bijenvolk? Wat het antwoord op deze vraag ook is, een ding is zeker: 'n goede koningin zal hoe dan ook bevrucht

moeten zijn en de zaadcellen gedurende minstens een seizoen moeten kunnen bewaren . En dat laat ste zonder vloeibare stikstof en een diepvrieskist. Voor het bewaren van het sperma is de moer uitgerust met een specifiek orgaantje: de spermatheca ook wei zaadblaasje genoemd . De spermatheca is dus 306 een soort zakje waarin de zaadcellen gedurende een langere periode levend blijven . Niet aileen de bijenkoningin heeft een spermatheca maar de meeste vrouwelijke insecten hebben een zaad blaasje. De koningin vult zo' n spermatheca tijdens de een of meer bruidsvluchten en de specifieke vorm van het blaasje zorgt ervoor dat de zaadcellen gedurende een aantal jaren het bevruchtend vermogen behouden. In de jaren zestig en zeventig is door de Duitse onderzoeker professor F. Ruttner veel kennis over de spermatheca van de bijenkon ing in vergaard. Hieronder een korte samenvatting van het onderzoek van Ruttner aangevuld met recenter informatie. De spermatheca is een ballonachtige constructie die voorbij de eie rstokken in het achterlijf van de koningin ligt (figuu r 1). Op de spermatheca liggen klieren die stoffen uit scheiden die enerzijds nodig zijn voor het transport van de zaadcellen naar de spermatheca en anderzijds een rol spelen bij het bewaren van het sperma . De zaadcel len moeten, om de spermatheca te kunnen bereiken, een ingewikkelde struktuur in de eileider passeren . Deze ingewikkelde struktuur bevat een pomp en een klep die beiden van essentieel belang zijn bij de bevruchting van de eicellen (figuur 2). Het een en ander zorgt er namelijk voor dat slechts enkele zaadcellen door worden gelaten om bij de eicel die ze moeten bevruchten te kunnen komen . Deze st ruktuur vormt een hindernis bij de kunstmatige inseminatie, waarover later meer.

Figuur 1: De Jigging van de zaadblaasjes t.o.v. de eierstokken Bron: H.A. Dade, Anatomy and d issection of the honeybee.

spermatheca worden de spermacellen als het ware gebaad in deze energierijke vloeistof. Blijh de koningin onbevrucht dan wordt de vloeistof hard en daarmee is de spermatheca ongeschikt geworden voor het bewaren van de zaadcellen . Bij terugkeer van de bruidsvlucht hebben de zaadcellen de spermatheca nog niet bereikt, dat duurt een aanta l uren. De zaadcellen moeten als het ware een geurspoortje volgen om de spermatheca te kunnen bereiken . Het geurspoortje is uitgezet door aantrekkende stoffen die door klieren in de spermatheca zijn afgescheiden . Daarnaast worden de spermacellen als het ware opgestuwd doordat de spieren in de wand van het kanaaltje (figuur 2: verbindingsbuis tussen zaadblaasjes en eileider') samentrekken . In de spermatheca behouden de za adcellen dus gedurende langere tijd hun bevruchtend vermogen . Hoe kan dat? Enerzijds worden de spermacellen bewaard door de hierboven genoemde vloeistof d ie door een op de spermatheca gelegen klier ('zie figuu r 2) wordt afgescheiden . Anderzijds zorgen de cellen in de wand van de spermatheca voor een specifieke fysischchemische omgeving .

Pomp _

Na de bruidsvlucht De spermatheca van een onbevruchte koningin is gevuld met een heldere vloeistof die waarschijnlijk veel voedingstoffen bevat. Bij aankomst in de


Figuur 2: Pomp- en kle pconstructie in de eileider.

BIOLOGIE

advertentie

De kunstmatige inseminatie De eerste min of meer geslaagde kunstmatige insem inatie van een bijenkon ingin werd in 1926 uitgevoerd door de Amerikaan Lloyd Watson . Het bevruchtend vermogen van deze kunstm atig ge·insemineerde moer was echter nog niet groot. Het zou nog tot 1944 duren voordat onderzoekers erachter kwamen dat de hierboven besproken ingewikkelde struktuur van pomp en klep een goed tran sport van het sperma verh indert. Tijdens de natuurlijke bevruchting duwt de penis van de dar de klep en pomp als het ware weg zodat het sperma zonder hindernissen de spermatheca in kan stromen. De onderzoekers Mackensen en Roberts ontwikkelden in 1948 een g lazen buisje dat geschikt bleek voor ongeh inderd spermatransport. Nadat ook het verdoven van de koningin door Mackensen was ge·introduceerd , was de kunstmatige insemi natie van de bijenkoningin een feit. Volgens de door mij gevonden literatuur wordt deze methode nog steeds toegepast.

TE KOOP

Schin op Geul, Scheumergats Bijenstal en tuinhu is op 2 .025 m 2 , gebied is natuu rlij k ingeric ht als imkerij met loofbome n, hee sters , fruitbomen , grasland en v ijve r. Prij s op aanvraag .

Geraadpleegde literatuur Dade, H. A. (1977). Anatomy and dissection of t he honeybee. Uitgave: 'International Bee Research Association ' Kressin , M. Sommer, U. and Schnorr, B. (1996). Das Spermathekalepi dthel der Bienenko nigin (Apis Me/lifera): Morphologie, altersabhangige Veranderungen und Zellkont akte. Anat. Histol. Embryo!. 25: 31-3 5.

~e ric~tin~ van oe toeHomst www.aelmans.com · [email protected]

AE LMAN S re n tm ee sters &

Kerkstraat 4 t. 045-575 32 55 m.,kel., .rs 6367 JE Voerendaal f. 045 · 575 15 09

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............. i·)~if.tJ.X•I;I·Iilil·ljp;J-j$1111 .. [

M.J. van lersel

J

Een vraag voor de maand januari IAis we via aankoop of uit eigen teelt een bijzondere koningin hebben verkregen , wi llen we graag dat deze in een productievolk terechtkomt. Een vee l toegepaste met hode hierbij is het om het bevruchtingsvolkje waarin de jonge koningin aan de leg is gegaan, te verenigen met het productievo lk. De werkwijze daarbij is vaak als volgt : de oude moer uit het prod uctievolk opzoeken en verwijderen , een krant op het vo lk leggen, daar bovenop een lege bak met de raampjes uit het bevruchtingskastje . Na drie dagen voegen worden de ramen in het broednest van de oude moer gehangen en gaat de extra bak weg . Een andere werkwijze is om de raampj es van het

bevruchtingsvolkje , verpakt in een krant, meteen na het verwijderen van de oude moer op te nemen in het broednest van het productievolk .

De vraag voor de maand januari Wat zijn uw ervaringen met dergelijke werkwijzen? Hoeveel jonge kon ing innen gaa n op deze manier in het productievolk blijvend aan de leg? U kunt uw antwoord tot de t weede week van december naar de redact ie insturen. Oat kan per brief, sch ijfje of per E-mail aan [email protected] of m .j.van .ierse/@wxs.nl


307

.. In november denk je nog een zee van tijd te hebben Varroamijt

Herstelwerkzaamheden

November is net als december en januari een rustige maand wat het werk aan de bijen betreft. Ten tijde van dit schrijven is het nog niet bekend hoe ik dit jaar de

De wintermaanden vormen de ideale periode om aile bijenteeltmateriaal weer eens op orde te brengen . Raampjes maken, kasten verven, oude raten vervangen enzovoorts. Het is heel vervelend, als je de raampjes nog moet herstellen en de kunstraat nog in moet smelten, terwijl de kast al open is, om kunstzwermen te maken, of wat dan ook. lk kan dit weten, want ik heb het zelf meegemaakt! In november denk je nog een zee van tijd te hebben en toch is het steeds weer eerder lente dan je denkt.

varroabestrijding ga uitvoeren. Zeals reeds eerder verme ld , wordt het waarschij nlijk de mieren- of oxaalzuurverdamping . lndien nog niet toegelaten, dan Thymovar. Bij de eerste twee is het van belang dat er weinig of geen breed in de volken zit. Dit betekent dat de wintermaanden hiervoor de aangewezen maanden zijn . Maar ook zwermen en broedloze volken kunnen er, zea ls het ernaar uit ziet, mee behandeld 308 worden . Het schijnt zo te zijn dat de methode effectief is. Ook belangrijk is dat de bijen er weinig van merken . Verder is de bestrijding simpel en snel uit te voeren , wat een must is. Een bestrijdingsmethode die

Stuifmeel Als het even kan zaaien we met enkele imkers een perceel raapzaad in, nadat het karen van het veld is. Dat bloeit laat en gaat door tot het flink vriest. Het

veel tijd kost, is in mijn ogen gedoemd om te mislukken. De meeste bijenhouders hebben daar domweg de tijd niet voor.

geeft daardoor nog lang stuifmeel voor de bijen . Niet elk jaar is het raak, maar als het een beetje wil , kunnen ze tot ver in november terecht op die dracht.

Bijenhal met klimop. Goed voor bijen en vogels. Bovendien waaien de pannen er niet af. Let ook op de buxushaag tegen de zon. Foto: J. Ottens


de lmkersbond van de LLTB, de Bond van Bijenhouders van de ZLTO, en de VBBN november 2002

Recommend Documents