De keuken te lijf! Zelfstandig met keukenhulpmiddelen
Inhoud Inleiding
3
Wat zijn keukenhulpmiddelen?
5
Welke keukenhulpmiddelen zijn er?
6
Inventarisatie van benodigde hulpmiddelen
8
Hoe kan ik deze keukenhulpmiddelen verkrijgen?
10
Tot slot
13
Meer informatie
14
Nuttige adressen
15
Opstellen eigen behoeften
16
1
2
Inleiding De keuken is één van de dagelijks gebruikte ruimtes in huis. Eens kan het moment komen dat de simpele handelingen die zich in de keuken afspelen, door lichamelijke beperkingen niet meer zo simpel zijn. Het pak melk is moeilijk te openen of het snijden met het broodmes gaat niet meer. Gelukkig zijn er hulpmiddelen die u kunnen ondersteunen. In deze brochure wordt het traject van het bepalen van uw behoeften tot het daadwerkelijk aanschaffen / aanvragen van handige hulpmiddelen in de keuken voor u uitgelegd. Het vaststellen van uw behoeften komt eerst aan bod en daarna welke hulpmiddelen er zijn. Tot slot wordt behandeld hoe u aan deze hulpmiddelen kunt komen. Deze brochure is bedoeld voor mensen die moeite hebben met zelfstandig functioneren in de keuken. De meeste keukenhulpmiddelen zijn bedoeld voor mensen met krachtverlies in handen of armen, zoals reumapatiënten. Ook als u een andere beperking heeft, kunt u profijt hebben van keukenhulpmiddelen. Het is voor iedereen interessant om te inventariseren hoe met een klein beetje hulp, keukenactiviteiten weer makkelijk kunnen worden uitgevoerd. U vindt in deze brochure naast praktijkvoorbeelden, aandachtspunten, nuttige adressen, informatie, regelgeving en vergoedingen ook een handige manier om uw eigen behoeften in kaart te brengen. Er wordt een algemene beschouwing gegeven van de manier waarop hulpmiddelen worden benaderd. Hopelijk leidt deze informatie tot het voortzetten van uw culinaire activiteiten.
Mevrouw De Groot heeft al tijden moeite met allerlei dagelijkse handelingen in de keuken. Inmiddels is het zo erg dat zij haar hobby niet meer kan uitoefenen. “Ik kook en bak graag. Maar dat heb ik nu al een tijdje niet meer kunnen doen. Pakken melk gingen al moeilijk open en vaak moest ik een mes gebruiken om ze open te snijden. Nu het snijden ook moeilijker gaat en zelfs het open krijgen van de koelkast een obstakel wordt, houd ik mijn kookkunsten voor gezien.”
3
4
Wat zijn keukenhulpmiddelen? In principe kan elk huishoudelijk apparaat onder de noemer “keukenhulpmiddel” vallen. Meestal wordt er bij hulpmiddelen gedacht aan bijvoorbeeld een rolstoel of krukken. Maar een afwasmachine kan al een goed hulpmiddel zijn, als handmatig afwassen niet meer gaat. Doordat keukenactiviteiten in het algemeen door middel van allerlei kleine hulpmiddelen makkelijker kunnen worden gemaakt, is het inzicht in wat u nodig heeft het belangrijkste uitgangspunt: uw behoeften bepalen wat hulpmiddelen voor ú zijn. De eerste mogelijkheid is het nadenken over uw eigen situatie. Misschien is het aanpassen van uw situatie, door bijvoorbeeld het verplaatsen van spullen naar plaatsen binnen handbereik, al een grote hulp. Daarnaast kunnen hulpmiddelen u ondersteunen. Behalve het kopen van hulpmiddelen voor de keuken in winkels en warenhuizen, is er ook een aantal specialistische oplossingen te vinden bij de thuiszorgwinkel. Het kan gebeuren dat een simpele oplossing niet meer toereikend is. Er zijn meer ingrijpende aanpassingen nodig. Het aanpassen van de keuken naar uw leefomstandigheden is een voorbeeld hiervan.
5
Welke keukenhulpmiddelen zijn er? Het is niet de bedoeling om een compleet overzicht van alle hulpmiddelen te geven. Hieronder wordt een viertal voorbeelden gegeven van keukenhulpmiddelen. De vier voorbeelden geven het gevarieerde assortiment aan keukenhulpmiddelen weer.
Pakopener Als het openen van pakken zuivel steeds moeilijker gaat, is er een pakopener die de handeling van het uitvouwen en uittrekken van de vouwopening gemakkelijker maakt. Dit helpt vooral mensen met verlies aan kracht in de handen en armen.
Aangepast mes Het snijden van groenten, vlees en fruit is een belangrijk onderdeel van het koken. Natuurlijk kunt u tegenwoordig veel groenten, vlees en fruit al in gesneden vorm krijgen. Als u liever zelf verse producten snijdt, is een aangepast mes wellicht handig. Door het haaks staande handvat hoeft u uw pols niet te buigen.
Stoel Als lang staan een probleem vormt dan kan een stoel of krukje een handige oplossing zijn. Een alternatief is de trippelstoel. Deze stoel is niet alleen geschikt voor personen die niet lang kunnen staan, maar ook als u niet makkelijk kunt reiken naar de hoge kastjes. Dit type stoel kan namelijk omhoog gebracht worden, zodat u makkelijker op het aanrecht danwel bij de kastjes boven het aanrecht kan.
6
Keukenaanpassing Functiebeperkingen kunnen er toe leiden dat hulpmiddelen niet meer afdoende zijn. Als u in een rolstoel zit, is het aanrecht meestal te hoog. Het kan dan fijn zijn als het blad verlaagd wordt. Maar ook het verwijderen van deurdrempels en het verbreden van deurposten kunnen onderdeel zijn van het aanpassen van de keuken. Met deze voorbeelden heeft u een idee hoe breed het assortiment aan hulpmiddelen is. Niet elk hulpmiddel is echter voor iedereen geschikt of nodig. Daarom is het heel belangrijk dat u goed bedenkt wat er nodig is om u te ondersteunen bij uw activiteiten in de keuken.
7
Inventarisatie van benodigde hulpmiddelen Zoals gezegd, niet elk hulpmiddel is voor iedereen geschikt. Om te bepalen wanneer u een hulpmiddel kunt gebruiken en welk hulpmiddel bij u past, moet u ten eerste bij u zelf te rade gaan. Het is heel handig om dit in overleg te doen met iemand uit uw directe omgeving: uw kinderen, partner of ouders bijvoorbeeld. Twee weten immers meer dan één! Deze inventarisatie kunt u doen aan de hand van vier stappen. Achter in deze brochure vindt u hiervoor een handig invulformulier. 1. Bedenk goed wat u in de keuken allemaal wilt doen, bijvoorbeeld koken, afwassen, voedsel voorbereiden en schoonmaken. Noteer dit. 2. Uit uw notities blijkt een aantal activiteiten dat u wilt doen in de keuken. Welke lichamelijke obstakels komt u tegen bij het uitvoeren van deze activiteiten? Bijvoorbeeld: het snijden van groenten gaat niet doordat ik het mes niet makkelijk kan vasthouden. Of: ik kan niet zo lang staan in de keuken, maar durf het eten niet alleen op het vuur te laten staan. Na deze twee stappen is de eerste inventarisatie voltooid. U heeft nu een overzicht van de activiteiten die u wilt doen en u heeft aangegeven welke handelingen hierbij moeilijk of misschien wel onmogelijk zijn geworden. 3. Kunt u zelf iets doen aan uw situatie in de keuken dat al helpt? Het binnen handbereik zetten van producten is zo’n simpele oplossing. 4. Bij welke activiteiten heb ik nu nog hulp nodig? Voor deze activiteiten moet dan op zoek gegaan worden naar passende hulpmiddelen. Handig is om alvast na te denken over wat u denkt dat noodzakelijk is. Met deze inventarisatie krijgt u een goed beeld van wat u graag zou willen, welke problemen zich voordoen en wat u als oplossing ziet. Maar zijn al deze aanpassingen wel nodig? En als ze nodig zijn, zijn ze dan betaalbaar? Een adviseur is in zo’n geval geen overbodige luxe, zeker als het gaat om meer ingrijpende aanpassingen, zoals het bouwkundig aanpassen van de keuken. Advies kunt u inwinnen bij bijvoorbeeld de huisarts, ergotherapeut of een patiëntenvereniging.
8
Mevrouw De Groot heeft aan haar zoon Paul verteld dat ze moeite heeft met koken. Paul vindt het jammer dat zijn moeder haar hobby niet meer kan uitoefenen. Samen besluiten ze dat het toch fijn zou zijn als mevrouw De Groot met een beetje hulp gewoon weer door kan gaan met haar kookkunsten. Paul begint met het noteren wat zijn moeder graag wil doen in de keuken: koken, braden, maaltijden klaar maken en appeltaart bakken. De problemen die zij hierbij ondervindt zijn: het snijden van groenten en vlees gaat niet meer, het mes is lastig te hanteren. Pakken en flessen krijgt ze niet meer open en zelfs de koelkast openen kost veel kracht. Het reiken naar producten in de bovenkastjes wordt te moeilijk, ze staan te ver weg. Oplossingen die Paul en mevrouw De Groot bedenken zijn: het verplaatsen van de producten uit de bovenkastjes naar de kastjes onder het aanrecht. Voor het openen van de koelkast, flessen en pakken moet een andere oplossing worden gezocht. Een handig mes met een verticaal handvat had Paul gezien in een winkel in de buurt.
9
Hoe kan ik deze keukenhulpmiddelen verkrijgen? Dit hangt helemaal af van het type keukenhulpmiddel. Binnen de zorg wordt er onderscheid gemaakt naar type hulpmiddel en daaraan gekoppeld soort vergoeding. De hulpmiddelenmarkt kan worden opgesplitst in drie categorieën: 1. Kleine hulpmiddelen 2. Algemene hulpmiddelen 3. Aanpassingen Deze driedeling wordt mede veroorzaakt door de wetgeving en de verzekering die hier op betrekking heeft. Deze drie categorieën zullen hieronder worden behandeld en er wordt aangegeven welke wet er met welke categorie is gemoeid.
Type Hulpmiddel
Waar te verkrijgen?
Wie betaalt?
Kleine hulpmiddelen
Thuiszorgwinkel en warenhuizen
U zelf, incidenteel zorgverzekeraar
Algemene hulpmiddelen
Na aanvraag zorgverzekeraar bij leverancier/thuiszorgwinkel
Eigen bijdrage en zorgverzekeraar
Keukenaanpassingen
Via Wvg aanvraag
Eigen bijdrage en Wvg
Kleine hulpmiddelen Allereerst de categorie kleine hulpmiddelen. Kleine hulpmiddelen zijn hulpmiddelen gericht op het vergemakkelijken van alledaagse handelingen. Denk hierbij aan het snijden van groenten of het openen van een fles. Voorbeelden van deze kleine hulpmiddelen zijn: aangepast bestek, koelkastopeners, snijplanken en pakopeners. Vaak zijn dit gespecialiseerde producten die vrijwel alleen via de thuiszorgwinkel te verkrijgen zijn. Tegenwoordig worden ook op het Internet kleine hulpmiddelen aangeboden; het plezierige hiervan is dat u de hulpmiddelen thuisgestuurd krijgt. Sommige “kleine hulpmiddelen” zijn handig voor iedereen. Deze producten zijn te verkrijgen via normale warenhuizen. Denk hierbij aan afwasmachines of afdruiprekjes. Vrijwel altijd geldt dat de kleine hulpmiddelen aangeschaft moeten worden
10
door u zelf. Alleen als u een beperking heeft aan armen of handen, kunt u in aanmerking komen voor een vergoeding vanuit de eigen ziektekostenverzekering. U kunt overleggen met een reumaverpleegkundige of een adviseur bij de thuiszorgwinkel over de mogelijkheden.
Algemene Hulpmiddelen Algemene hulpmiddelen die ook heel handig kunnen zijn in de keuken, zoals een trippelstoel, kunnen worden verkregen via een hulpmiddelenaanvraag. Over het algemeen begint dit traject bij de huisarts, waarna u een aanvraag indient bij uw ziektekostenverzekeraar. De verzekeraar beoordeelt of u in aanmerking komt voor een algemeen hulpmiddel. Bij thuiszorgwinkels kunt u veel van dit type hulpmiddelen, afhankelijk van uw situatie lenen, huren of kopen.
Keukenaanpassingen Tenslotte kunnen ingrijpende aanpassingen aan de keuken noodzakelijk zijn. Aanpassingen aan woning, keuken of tuin kunnen vanuit de Wet voorziening gehandicapten (gedeeltelijk) worden vergoed. Dit moet bekeken worden door een indicatieadviseur. Er wordt gekeken naar de noodzaak van de aanpassing en of er geen alternatieven zijn. De Wvg wordt uitgevoerd door uw gemeente, zij zijn verantwoordelijk voor woningaanpassingen. Per gemeente kunnen de aanvraag, het resultaat of de hoogte van de vergoeding verschillend zijn. Een aanvraag voor keukenaanpassingen doet u bij het Zorgloket van uw gemeente. Het is verstandig om in overleg met uw huisarts, specialist of ergotherapeut te bekijken welke aanpassingen nu of in de toekomst nodig zijn. Samenvattend zijn er dus drie categorieën hulpmiddelen: kleine hulpmiddelen, algemene hulpmiddelen en aanpassingen aan de keuken. Elke categorie heeft zijn eigen kosten en vergoedingenregels en de daarbij horende trajecten tot het verkrijgen van die aanpassing of vergoeding. Houd er rekening mee dat er, hoe dan ook, van u een eigen bijdrage wordt verwacht. Al deze hulpmiddelen hebben tot doel zelfstandig te blijven wonen. Daarnaast of in plaats van die hulpmiddelen bestaan vormen van zorg om u te ondersteunen in dagelijkse handelingen, zoals huishoudelijke hulp. Meer informatie over deze zorg en zorgaanvragen kunt u krijgen bij het Zorgloket of CIZ binnen uw gemeente. Belangenorganisaties zoals Regionale Patiënten/Consumenten Platforms (RPCP’s) zijn er ook om u te ondersteunen en meer advies te geven.
11
Na navraag bij de huisarts kreeg mevrouw De Groot het advies om te informeren bij de thuiszorgwinkel naar hulpmiddelen voor in de keuken. Bij de thuiszorgwinkel kon zij een pakopener en flesopener bestellen. Tegelijk vond zij daar een aantal handige handvatverdikkers. Daarmee is bestek makkelijker te hanteren. Voor het openen van de koelkast bleek de thuiszorgwinkel niks te hebben. Op pad maar weer. Gelukkig had de gespecialiseerde witgoed winkel een handig systeem om koelkasten te openen. Tijdens de feestdagen vond Paul nog een leuke aanvulling aan de keuken voor zijn moeder bij een bestekwinkel. Die bleken ook aangepaste vormen van bestek te verkopen.
12
Tot slot Keukenhulpmiddelen zijn overal te vinden. Toch bepaalt het týpe hulpmiddel waar u moet zijn voor de aanvraag of aanschaf. Het gevolg van deze brede keuzemogelijkheid is dat het lastig wordt om te bepalen waar u moet zijn voor het gewenste hulpmiddel. Het is daarom belangrijk om uw behoeften weloverwogen te inventariseren en op te schrijven, want dan kunt u gericht, op de juiste plek, uw aanvraag of aankoop doen. Heel belangrijk is het bepalen van uw behoeften. Het is verstandig is om uw behoeften te bepalen in samenspraak met iemand uit uw directe omgeving. Zodra u deze behoeften heeft bepaald, kunt u ze voorleggen aan een professional. De professional die u nodig heeft hangt af van het type hulpmiddel. Daarom is het handig te starten met het inwinnen van adviezen bij de thuiszorgwinkel, huisarts of een specialist, zoals de ergotherapeut. Uiteindelijk, na het bepalen van uw behoeften en het advies van de professional kunt u overgaan tot aanschaf van één of meerdere hulpmiddelen. In het algemeen is vergoeding alleen aan de orde als u een medische indicatie heeft.
Inmiddels is mevrouw De Groot erg blij met alle hulpjes voor in de keuken. “Het was erg wennen in het begin. Al die nieuwe voorwerpen in de keuken. Eigenlijk vond ik het maar niets, maar ja, zonder kan ik ook niet. Nu na een periode van oefenen en gebruiken kan ik me niet voorstellen hoe ik dat ooit zonder heb gedaan. Niet meer snijden in pakken, geen pijn meer in mijn handen en de koelkast gaat ook weer makkelijk open.” Paul verwoordt het allemaal heel simpel: “Door deze hulpjes kan mijn moeder haar hobby weer uitoefenen. En is niet afhankelijk van Tafeltjedek-je voor haar avondeten. Hierdoor blijft ze actief en voelt ze zich een stuk gelukkiger. En zo kan ik nog lang genieten van haar overheerlijke appeltaart.”
13
Meer informatie Thuiszorgwinkels Thuiszorgwinkels zijn regionaal geregeld en meestal gelieerd aan de regionale thuiszorgorganisatie. U kunt informeren bij een thuiszorgorganisatie naar de thuiszorgwinkel of zoeken op Internet naar de regionale thuiszorgwinkel (www.thuiszorg.nl). Hulpmiddelenwinkels Ook hulpmiddelenwinkels komen in allerlei soorten en maten. U kunt adressen vinden in de gouden gids onder medische hulpmiddelen of kijken op de website van Revaned (www.revaned.nl) voor een hulpmiddelenwinkel bij u in de buurt. Belangen- of consumentenverenigingen Deze verenigingen kunnen u ondersteunen en adviseren tijdens de zoektocht naar hulpmiddelen. De CG-Raad kan u een overzicht geven van patiëntenverenigingen en de RPCP heeft adressen van consumentenplatforms. Contactinformatie vindt u bij de nuttige adressen. Huisarts en ergotherapeut Voor advies kunt u altijd uw huisarts of ergotherapeut inschakelen. Een ergotherapeut kijkt samen met u naar de mogelijkheden om met behulp van hulpmiddelen de dagelijkse activiteiten te blijven uitvoeren. Adressen van deze professionals vindt u in de telefoongids of gouden gids. Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en Wet voorziening gehandicapten (Wvg) Beiden worden vanuit de gemeente aangestuurd. Informeer bij uw gemeente over de exacte regelingen. Waarschijnlijk komt er een Centrum Indicatiestelling Zorg (voorheen RIO) aan te pas bij de indicatie. Kijk op de website van het CIZ voor uw regionale CIZ (www.ciz.nl).
14
Nuttige adressen Branchevereniging Regionale Patiënten/Consumenten Platforms (RPCP) Postbus 2250 3500 GG Utrecht tel. 030-2991790 www.rpcp.nl Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) (Voorheen RIO) Postbus 262 7500 AG Enschede tel. 053-4804399 www.ciz.nl Chronisch Zieken- en Gehandicaptenraad (CG-Raad) Postbus 169 3500 AD Utrecht tel. 030-2916600 www.cg-raad.nl iRv Postbus 192 6430 AD Hoensbroek tel. 045-5237537 www.irv.nl
KITTZ Postbus 4050 9701 EB Groningen tel. 050-3686257 www.kittz.nl Onder andere de publicatie: Gids zelfredzaamheid wonen voor ouderen, met informatie over hulpmiddelen. KBOH Helsinkilaan 4 Postbus 2072 3440 DB Woerden tel. 0348-436700 www.kboh.nl Landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT) Postbus 100 3980 CC Bunnik tel. 030-6596211 www.thuiszorg.nl
15
Opstellen eigen behoeften Het is belangrijk dat u aandacht besteedt aan het bepalen van uw eigen behoeften. Zodra het duidelijk is wat u wilt, is het een stuk eenvoudiger om te bepalen wat u moet oplossen en waar u moet zijn voor welke wens. Deze inventarisatie kunt u uitvoeren door het beantwoorden van 4 vragen. Als u deze vragen zorgvuldig beantwoordt en uw antwoorden opschrijft, kunt u op een simpele manier duidelijk maken welke wensen u heeft. Hiermee heeft u de vraag: “Wat wil ik?” duidelijk in kaart gebracht. Daarna komt pas de fase van het zoeken en verkrijgen van hulpmiddelen.
16
Inventarisatie 1. Wat wil ik kunnen doen in de keuken?
2. Welke problemen ondervind ik bij deze activiteiten?
3. Welke aanpassingen kan ik zelf uitvoeren?
4. Waar heb ik nu nog hulp bij nodig?
17
18
Colofon Copyright: © KBOH 2004 Vormgeving en druk: Afbeeldingen: Met dank aan:
Double Design, Ridderkerk Gerard Roos Fotografie Alle personen en instanties die zich hebben ingezet bij de totstandkoming van deze brochure.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, digitaal of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. KBOH kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade voortvloeiend uit het gebruik van dit product.
19
20
Helsinkilaan 4 - Postbus 2072 - 3440 DB Woerden Tel.: (0348) 43 67 00 - Fax (0348) 43 32 57 E-mail:
[email protected] - www.kboh.nl
