13e jaargang augustus 2010 nr 40
pensioenfonds stork
de kern In deze editie:
Verkort jaarverslag Hoe heeft uw pensioenfonds het gedaan in 2009?
‘Ik heb zat te doen als ik met pensioen ga’ zegt Ron van den Dikkenberg
→ Interview met nieuwe directeur pensioenfonds → Theo Bruinsma (Marel): ‘De pensioenen uit kleden? Absoluut niet!’
Bezoek onze nieuwe website voor al uw vragen over uw pensioen www.pensioenfondsstork.nl
pensioenfonds stork
in dit nummer 4
Even voorstellen:
Eric Uijen, de nieuwe directeur van Pensioenfonds Stork
6
8
Werkgeversbestuurslid Theo Bruinsma:
‘Het pensioen uitkleden? Daar zijn wij bij Marel zwaar op tegen.’
Man & auto
Ron van den Dikkenberg sleutelt aan klassieke auto’s
Bijlage
2 de kern
Verkort jaarverslag 2009:
Hoe staat uw pensioenfonds ervoor?
korte berichten Wilt u weten wat een jaartje eerder
pensioenfonds stork
Pensioenplanner op website Pensioenfonds Stork
makkelijker dan u denkt. U logt in met uw Burgerservicenummer en uw wachtwoord op de pensioenplanner en al uw pensioengegevens verschijnen direct in beeld. U hoeft dus niet zelf te weten hoeveel pensioen u bij Pensioenfonds Stork heeft opgebouwd – dat gaat allemaal vanzelf.
In de pensioenregeling van Pensioenfonds Stork valt veel te kiezen. Zo bepaalt u zelf het moment waarop u met pensioen gaat. Sinds de vroegpensioenregelingen zijn vervallen, gaat uw pensioen standaard in op 65 jaar. U kunt het wel vervroegen, maar hoe hoog wordt uw pensioen dan eigenlijk ?
Uw wachtwoord heeft u onlangs thuisgestuurd gekregen. Wachtwoord kwijt? Op onze website kunt u bij de pensioenplanner een nieuw wachtwoord aanvragen. Dan krijgt u binnen een paar dagen een brief met het nieuwe wachtwoord thuis gestuurd. <
Ook kunt u het partnerpensioen (het pensioen voor uw partner na uw overlijden) op uw pensioendatum inruilen voor extra pensioen voor u zelf. U kunt er zelfs voor kiezen om de eerste jaren na uw pensioen een wat hoger pensioen te krijgen, in ruil voor later minder. Zo zijn er veel mogelijkheden voor een pensioen op maat.
De pensioenplanner is bestemd voor deelnemers aan de nieuwe pensioenregeling, dus deelnemers die geboren zijn na 1949.
met pensioen scheelt?
Sinds kort is er op onze website een pensioenplanner beschikbaar waarmee u de gevolgen van de verschillende keuzes in beeld kunt krijgen. In cijfers en grafieken. Ook kunt u zien wat uw bruto pensioen straks netto wordt. Dat gaat
Pensioenoverdracht nog niet hervat Omdat Pensioenfonds Stork net als veel andere pensioenfondsen in een situatie van onderdekking verkeert, is pensioenoverdracht (het meenemen van pensioen bij veranderen van baan) naar en van het pensioenfonds tijdelijk niet mogelijk. De wet staat dit niet toe. Het is wat dat betreft wachten op betere tijden, tot de dekkingsgraad van het pensioenfonds weer boven de honderd procent uitkomt. Hoewel de financiële positie van het fonds iets verbeterd is in 2009, is die grens nog niet bereikt.
Van uitstel komt in dit geval overigens geen afstel. Zodra de buffers van het fonds weer aan de vereisten voldoen, zullen we de pensioenoverdrachten weer gaan uitvoeren. Als u nog geen verzoek hebt ingediend, doet u er goed aan om in de tussentijd uw verzoek om pensioenoverdracht (de vakterm is overigens waardeoverdracht) gewoon in te zenden. We pakken de zaken op zodra het weer is toegestaan. <
Uitslag pensioenquiz In de vorige editie van De Kern hebben we u gevraagd uw pensioenkennis te testen door middel van een quiz. Er kwamen bij de redactie veel reacties binnen. Onderstaand de namen van de winnaars, die alle vragen goed hadden:
1. 2. 3.
R. van Gelder uit Amstelveen F.R.J. Kamphuis uit Enschede J.J. Kievit uit Krabbendijke
De IPod komt zo snel mogelijk uw kant op! Van harte gefeliciteerd met uw prijs!
U weet het in een oogwenk met de nieuwe pensioenplanner www.pensioenfondsstork.nl
Hoe zit het? Pensioen bij ziekte en verlof Wat gebeurt er met uw pensioen als u ziek wordt of verlof opneemt? Wij zetten de meest voorkomende gevallen graag voor u op een rij.
Langdurig ziek Als u langer dan twee jaar ziek bent, krijgt u te maken met de WIA, de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen. Tot dat moment heeft uw werkgever de plicht uw loon door te betalen, variërend van 70 tot 100 procent van uw laatstverdiende inkomen. Als u na twee jaar voor 35 procent of meer arbeidsongeschikt bent, komt u in de WIA terecht. Uw pensioenopbouw wordt dan voor dat gedeelte voortgezet zonder dat u daar premie voor hoeft te betalen. Als uw inkomen hoger is dan E 48.715,65 (het maximumdagloon waarover de WIA uitkeert, cijfer 2010), dan krijgt u van Pensioenfonds Stork een aanvulling op de WIA. Dit noemen we het excedent arbeidsongeschiktheidspensioen. De hoogte ervan bedraagt 60 procent van uw inkomen boven de genoemde grens en is ook afhankelijk van uw arbeidsongeschiktheidspercentage. Meer informatie over het arbeidsongeschiktheidspensioen en de verzekeringen treft u aan in onze brochure “Arbeidsongeschikt, wat is er voor u geregeld” en op onze website www.pensioenfondsstork.nl.
Ouderschapsverlof Tijdens ouderschapsverlof blijft u gewoon meedoen aan de pensioenregeling. Voor het gedeelte waarin u verlof krijgt, wordt uw premie door het pensioenfonds betaald. Uw pensioenopbouw en uw eventuele voorwaardelijke pensioenrechten (vanuit het vroegere vroegpensioen) worden hiermee gecontinueerd.
Overig verlof Als u levensloop- of zorgverlof opneemt, kunt u ervoor kiezen uw pensioenopbouw maximaal 36 maanden voort te zetten. U moet dan wel de gehele premie zelf betalen, dus het werknemersdeel én het werkgeversdeel. Of u hier nu voor kiest of niet, de eerste 18 maanden van uw verlof blijft u wel automatisch verzekerd voor de partner-, wezen- en arbeidsongeschiktheidspensioen. <
de kern 3
pensioenfonds stork
INTER V IE W
‘Met een vermogen van 2,5 miljard euro zijn we geen kleintje’
U komt bij het pensioenfonds op een moment dat er veel te doen is. ‘Dat klopt. We zitten net als andere pensioenfondsen in een situatie dat onze buffers door de crisis sterk zijn afgenomen. Die moeten we de komende jaren weer opbouwen. Maar er speelt nog meer. Ons pensioenfonds is het oudste ondernemingspensioenfonds van Nederland. Maar de laatste jaren is de relatie met Stork flink veranderd. Stork heeft een aantal bedrijven in het recente verleden verkocht en is kleiner geworden. Wij zijn niet meer het pensioenfonds van dat ene grote beursgenoteerde moederbedrijf, maar van 39 aangesloten ondernemingen. We zijn nu op een punt aanbeland dat we ons fundamenteel moeten afvragen: hoe ziet onze toekomst eruit? Is de huidige situatie nog steeds de beste manier om de pensioenen van al die mensen te regelen? Of zijn andere manieren beter? Op die vragen gaan we de komende tijd een antwoord zoeken.’
Speelt het issue met Stork over de herstelbetalingen daarbij een rol? ‘Hier speelt de achterliggende vraag: in hoeverre kan de werkgever verantwoordelijk blijven voor de financiering van de tekorten bij het pensioenfonds? Volgens de afspraken moeten de aangesloten ondernemingen bijdragen aan het herstel van de buffers van het pensioenfonds. Stork zegt: dat kunnen en willen wij niet. Dat is een complexe situatie, waarin veel belangen spelen die zorgvuldig afgewogen moeten worden. Wij vinden dat de gemaakte afspraken nagekomen moeten worden. ‘Maar aan de andere kant snappen we ook dat Stork er moeite mee heeft om bij wijze van spreken tot in het oneindige verantwoordelijk te zijn voor de financiering van de pensioenen. Zij willen niet dat hun eigen bedrijfsresultaat terugloopt als het toevallig slecht gaat met het pensioenfonds. Ik kan me voor de toekomst voorstellen dat zij zeggen: wij willen vooraf weten wat we aan de pensioenen
Eric Uijen nieuwe directeur van Pensioenfonds Stork.
4 de kern
pensioenfonds stork
Eric Uijen is 25 jaar actief in de pensioen- en beleggingswereld, ondermeer in directiefuncties bij het toenmalige Sociaal Fonds Bouwnijverheid en Pensioenfonds Horeca & Catering. Voordat hij bij Pensioenfonds Stork in dienst trad, begeleidde hij de overgang van PME, het Pensioenfonds van de Metalektro, van Syntrus Achmea naar Mn Services. Eric Uijen is 51 jaar en studeerde rechten. Eric is getrouwd en heeft een zoon en een dochter.
Eric Uijen is de nieuwe directeur van Pensioenfonds Stork Interview
kwijt zijn, en dat is het dan ook. Geen open-eind financiering meer.’
Hoe kun je dat veranderen? ‘We zorgen ervoor dat de financiële risico’s bij ons pensioenfonds evenwichtiger worden verdeeld tussen de werkgever en de deelnemers. Maar in ons onderzoek naar de toekomst van het pensioenfonds is dit niet het enige wat er speelt. We zetten alle voor- en nadelen van een zelfstandig pensioenfonds op een rij. De kwaliteit, de kosten, noem maar op.’ Maar het is ook mogelijk dat de onderneming zich bij een bedrijfstakpensioenfonds aansluit. Daar is geen sprake van een verplichting tot bijstorten.
Staat de uitkomst van zo’n onderzoek niet bij voorbaat vast? Je ziet wel meer kleinere ondernemingspensioenfondsen opgaan in pensioenreuzen. ‘Nee, de uitkomst staat absoluut niet vast. Als we nu een echt klein fonds waren, dan zou ik waarschijnlijk zeggen: er is geen ontkomen aan het zoeken naar schaalvergroting. Maar wij hebben een belegd vermogen van € 2,5 miljard. Daarmee zijn we zeker niet klein. We hebben een uitvoeringsorganisatie die staat als een huis. Nee, we
gaan helemaal objectief en feitelijk kijken naar wat de beste manier is om de pensioenen in de toekomst te gaan regelen.’
Zijn de uitvoeringskosten niet altijd lager naarmate de schaal groter wordt, dus als je je bijvoorbeeld aansluit bij het bedrijfstakpensioenfonds? ‘Niet persé. Toen ik directeur was bij Pensioenfonds Horeca & Catering hebben we ons juist ontvlochten van een verzekeraar en zijn we alles weer zelfstandig gaan doen. Binnen een paar jaar waren we qua kostenbeheersing de nummer één van Nederland. We werkten zelfs goedkoper dan een gigant als het ABP. En Pensioenfonds Horeca & Catering was qua vermogen niet veel groter dan Pensioenfonds Stork.’
Nog een verandering die we gaan meemaken: de AOW-leeftijd gaat omhoog. We gaan langer doorwerken! ‘Daar lijkt me geen ontkomen aan. Er is niet alleen sprake van meer ouderen, maar die ouderen leven ook nog eens een stuk langer dan vroeger. Dat betekent dat we langer pensioen zouden moeten krijgen. Neem nou mijn eigen vader. Die is net 80 geworden, in goede gezondheid. Hij is sinds zijn
58ste met pensioen, dat kon toen nog. Hij krijgt dus al 22 jaar zijn pensioen uitbetaald. Kijk, we moeten het wel allemaal kunnen blijven betalen. Pensioen is al heel duur. Ik zeg altijd: je werkt iedere week de donderdagmiddag en de hele vrijdag voor je pensioen. Dat is heel veel geld. En als je dat gewoon op de bank zou zetten, is het nog niet eens genoeg voor je pensioen. Daarvoor moeten we ook nog eens een behoorlijk beleggingsrendement halen.’
Dat is de laatste jaren niet gelukt. Moeten we eigenlijk nog wel zo blij zijn met onze pensioenfondsen? ‘Absoluut. Sparen voor je pensioen, dat doe je nergens zo goed en zo voordelig als bij een pensioenfonds. Ga zelf maar eens beleggen! Dat levert nog veel meer risico’s op. Hier deel je de risico’s met anderen, ook met andere generaties. En je pensioen bij een verzekeraar onderbrengen? Pensioenfondsen doen het tegen veel en veel lagere kosten. Dat komt doordat wij minder uitgeven aan reclame, maar vooral omdat we geen winstoogmerk hebben. Natuurlijk, wij streven ook naar beleggingswinst, maar die komt helemaal ten goede aan de pensioenen.’
de kern 5
pensioenfonds stork
Interview met Theo Bruinsma (Marel)
‘Wij willen rust en stabiliteit in de
Waarom is het belangrijk dat de nietStorkbedrijven vertegenwoordigd zijn in het bestuur? Theo Bruinsma: ‘Er is sprake van een nieuw spanningsveld rondom het pensioenfonds. Vroeger was dit puur het pensioenfonds van Stork, maar Stork is kleiner geworden en nu is dit het pensioenfonds van een toenemend aantal aangesloten bedrijven. Elk van die bedrijven heeft zijn eigen belangen en eigen strategie en dus kunnen er ook verschillen zijn in hoe er tegen de pensioenproblematiek wordt aangekeken. Die verschillende belangen moeten worden gehoord in het bestuur. Ik ben afkomstig van Marel, het grootste niet-Storkbedrijf bij het fonds. De niet-Stork bedrijven maken zo’n twintig procent uit van het totale actievenbestand van het pensioenfonds. Ik heb regelmatig overleg met de andere niet-Storkbedrijven. Daarbij houd ik ze op de hoogte van wat er bij het fonds speelt en luister ik naar hun inzichten en wensen.’
Wat is voor Marel belangrijk als het gaat om de pensioenen? Bruinsma: ‘Wij willen vooral rust en stabiliteit. Wij hebben als onderneming na een lastige periode rond eind 2008/ begin 2009 nu een mooi herstel laten zien! We hebben onze organisatie in alle opzichten een stuk beter op de rit. We zitten niet meer in een fase van verkopen of aankopen van bedrijfsonderdelen en dergelijke, maar zijn geconcentreerd bezig met het uitrollen van onze bedrijfsstrategie. Daarbij hoort rust en continuïteit op pensioengebied.’
Wat is voor u het nummer één dossier bij het pensioenfonds? ‘Het pensioenfonds is een nieuwe strategie voor de toekomst aan het ontwikkelen. Daarom vind ik het belangrijk om juist op dit moment in het bestuur te zitten. Ik wil hier graag aan kunnen bijdragen.
6 de kern
Theo Bruinsma
Er spelen verschillende dingen. We hebben de laatste jaren gezien dat het fonds net als andere fondsen kwetsbaar is voor schommelingen op de financiële markten. De risico’s zijn misschien wel groter dan gedacht. Nu komt er bij de aangesloten ondernemingen een rekening te liggen als het pensioenfonds tekorten heeft. Bij Marel zijn we op dit moment in staat die rekening te betalen en we vinden ook dat we dat moeten doen. Tegelijkertijd
dringt het besef zich op dat het in de toekomst anders moet. Dat je de werkgever niet eindeloos kunt belasten. Belangrijk is ook de extra bijkomstigheid dat ons fonds vergrijst. Op het totale bestand van vijfenvijftigduizend deelnemers zijn er nog maar achtduizend actieven. Daar moet je ook een antwoord op vinden. Eén ding weten we zeker: als we gewoon doorgaan, gaat het op enig moment mis. Om de pensioenen van al onze mensen ook
pensioenfonds stork
pensioenen’ Dit jaar is Theo Bruinsma toegetreden tot het bestuur van Pensioenfonds Stork. Hij is de eerste vertegenwoordiger van niet-Storkbedrijven in het bestuur. In het dagelijks leven is hij lid van de Board of Directors van Marel. Wij spraken met hem. in de toekomst veilig te blijven stellen, zullen we dus antwoorden moeten vinden op al de vragen die er nu liggen.’
Vroeger leek de betaalbaarheid van de pensioenen nooit zo’n probleem. Wat is er veranderd? ‘Vroeger leefde je nog maar een paar jaar na je vijfenzestigste. Nu is vijftien jaar pensioen krijgen helemaal geen uitzondering meer. Dat is duur. Er zit niet veel rek meer in de pensioenpremie. Nog meer betalen is nauwelijks een optie. En met het relatief kleine aantal werkenden op het totale bestand, zet dat ook niet veel zoden aan de dijk. Oké, meer rendement halen, zou je dus zeggen. Maar de laatste jaren is gebleken dat dat zo eenvoudig nog niet is. We hebben eens te meer geleerd: er is geen rendement zonder risico. Persoonlijk denk ik dat de grote beurscrises die we de afgelopen tien jaar hebben meegemaakt laten zien dat er een andere tijd is aangebroken en dat de tijden van constante rendementsgroei uit de negentiger jaren niet meer zullen terugkeren. De onzekerheid in de wereld is toegenomen en we zullen blijvend te maken krijgen met instabiele markten. Vroeger was dit het pensioenfonds van een gigantische onderneming. Maar nu is het aantal deelnemers in het pensioenfonds veel en veel groter dan het aantal medewerkers (in Nederland). Dat maakt de situatie minder stabiel. Je kunt ook niet van de aangesloten werkgevers blijven verwachten dat ze altijd maar weer de financiële tekorten aanvullen. Ook al omdat die tekorten bijna altijd ontstaan op een moment dat het ook met de bedrijven minder goed gaat. En hoewel pensioenen een zaak is van lange termijn verplichtingen en lange termijn rendementen, verplicht de overheid pensioenfondsen om hun tekorten in dekkingsgraad toch op korte termijn weer aan te zuiveren. Je kunt dus niet wachten op betere tijden en herstel in de markten, het probleem moet op korte termijn
opgelost worden, hoe tegenstrijdig dat ook moge zijn met de beleggingshorizon.’
Wat denkt u dat er gaat veranderen op pensioengebied? ‘Het lijkt me niet gek als we op den duur allemaal wat langer gaan doorwerken. De overgang van werken naar niet werken zal minder scherp worden. Deeltijdpensioen, een stukje blijven doorwerken om op een wat hoger pensioen uit te komen, dat soort dingen. Het lijkt me ook niet vreemd als een beperkt deel van het risico van de pensioenregeling in de richting van de deelnemer verschuift. Dat betekent dus dat je het meer in de hoogte van je pensioen gaat merken of het goed gaat met het pensioenfonds. De werkgever vult niet meer alle gaten. Dat is iets wat we in Nederland nog niet zo gewend zijn, maar in het buitenland is dat heel normaal. Zulke veranderingen zullen niet altijd makkelijk zijn. Het pensioenstelsel is diep ingebed in ons denken. Maar dat er dingen
moeten veranderen, dat staat voor mij wel vast.’
Betekent het niet gewoon dat de pensioenen zullen worden uitgekleed? ‘Nee, daar zijn wij bij Marel zelfs sterk op tegen. Wij vinden het belangrijk dat onze werknemers een goed pensioen krijgen. Daar hebben we ook gewoon een zakelijk belang bij. Als je goede mensen aan je wilt binden, moet je goede arbeidsvoorwaarden aanbieden. Wij willen niet dat onze mensen zich zorgen hoeven te maken over hun pensioen. Marel is een kennisbedrijf. Wij moeten het hebben van wat er uit de creatieve geesten van onze mensen komt. Daar moeten ze hun hersencapaciteit aan besteden, niet aan tobben over uitgeklede pensioenregelingen. Nee, als we iets gaan veranderen aan de pensioenen, dan zullen dat wat mij betreft alleen dingen zijn waarvan iedereen zegt: ja, dat is redelijk.’
Wie zitten er bij het pensioenfonds? 15.017
6.941 1.905
24.986
Stork-werknemers Overige deelnemers Gewezen deelnemers Gepensioneerden
de kern 7
pensioenfonds stork
NOG EEN P AAR JAAR W ERKEN
Autoliefde
In zijn dagelijks leven werkt Ron van den Dikkenberg bij Stork Industry Services. In zijn vrije tijd sleutelt hij samen met zijn zoon aan klassieke auto’s of blaast hij in een dweilorkest op de bariton. Over een paar jaar gaat hij met pensioen – en hij ziet er niet tegenop.
Katterug ‘Mijn eerste klassieker was een Volvo Katterug, mijn grote liefde. Daar heb ik meer dan 30 jaar mee gereden. Hij was uit ’62. Niet de eerste Katteruggen, want die waren zes volts. Daar waren veel problemen mee. Dit was een twaalf volts, motorisch onverwoestbaar. Een ideale auto, met veiligheidsgordels, radio, noem maar op. Helaas heb ik op een gegeven moment toch afscheid van hem moeten nemen.’ ‘Ik ben een echte Volvoman. Mijn zoon is heel anders. Voor hem moet het hard gaan. Hij is nu vooral op de Amerikaanse musclecar. Dat zijn 8-cylinder zuipschuiten die hij helemaal uitbouwt en oppimpt. Moet helemaal perfect zijn van binnen en buiten. En als je hem hier start moet je hem in de rest van het dorp kunnen horen. Niet echt mijn ding, maar ik ondersteun hem Ron van den Dikkenberg
er natuurlijk wel in. We hebben nu twee Plymouths staan uit de jaren ‘70.’
Toekomst ‘Mijn eerste auto was ook een Acadiane. Dat ding was altijd stuk. Ik ging er
‘Ik moet nog vier jaar werken. Dan ben ik 62 en kan ik stoppen. Ik heb altijd
hier in het dorp mee naar een soort Malle Pietje, en daar heb ik afgekeken
met plezier gewerkt, maar ik moet toegeven dat de jaren toch wel beginnen
hoe je auto’s repareert. Sindsdien doe ik het zelf. We hebben hier ook alles
te tellen. Dat heeft ook te maken met de zwakke economie. Ik moet steeds
wat we nodig hebben: gereedschap, lasapparatuur… Ik kom alleen nog
verder weg voor het onderhoudswerk. Ik ben nu gestationeerd in Elsloo bij
maar in officiële garages om mijn auto’s te laten keuren. Motorisch kan ik
Maastricht. Dat is 264 kilometer per dag. Zelfs voor een autofanaat is dat veel.
zo’n besteleend eindeloos aan de praat houden. De carrosserie, dat is een
Ik kijk best uit naar mijn pensioen. Ben ook niet bang dat ik me ga vervelen.
ander verhaal.’
Ik heb zoveel hobby’s. Ik doe ook nog aan beeldhouwen en fotografie, en ik ben muzikant. Ik zit in diverse bands waaronder een dweilorkest, zo een van
‘We rijden met deze besteleend mee in toertochten. Dan staan we tussen de
“zonder drank geen klank”.
Rollsen en Bentleys, en zie je mensen denken: wat moet dat wrak hier? Maar we krijgen toch een hoop bekijks. Een Rolls is wel leuk, maar een eend roept
‘Ik ben tegenwoordig meer geïnteresseerd in pensioen. Hoeveel heb ik straks?
misschien wel meer op. Iedereen heeft er wel een gehad.. ach, we maken hem
Ik heb nu een prima salaris en ook mijn vrouw verdient. Meer hebben we niet
ook wel erg leuk, met een bloemetje en een schemerlampje voor het raam.
nodig en met minder komen we ook wel uit. Ik maak me niet zoveel zorgen. Ik
Zo’n Acadiane begint trouwens knap zeldzaam te worden’
kom uit een gezin met tien kinderen. Ik heb geleerd wat zuinig zijn is.’
Co lo f o n
8 de kern
De Kern nr 40 - augustus 2010 • De Kern is een uitgave van Pensioenfonds Stork • e
[email protected] tekst A-vier Communicatie Redactie Arie van de Wiel, Diana Marcus en Felix Sprooten fotografie Ton Hendriks, Anita Pantus grafisch ontwerp Helma Timmermans drukkerij Graficiënt b.v. • Een productie van A-vier Communicatie, Amsterdam © 2010
pensioenfonds stork
verkort
Uw pensioenfonds in 2009 Pensioenfonds sluit het jaar wat beter af Na het crisisjaar 2008 is de financiële positie van Pensioenfonds Stork in 2009 weer iets verbeterd. Het fonds begon het jaar met een dekkingsgraad van 90%. Dat betekent dat er voor elke euro aan pensioenverplichtingen nog maar 90 eurocent aan vermogen was. Een dekkingstekort dus. Eind 2009 bestond het dekkingstekort nog steeds, maar het was vooral door goede beleggingsresultaten wel een stuk kleiner geworden. De dekkingsgraad bedroeg op 31 december 2009 97%. Eigenlijk was de dekkingsgraad zelfs opgelopen tot 102%, maar er moest een extra voorziening worden getroffen omdat duidelijk is geworden dat wij Nederlanders nog langer gaan leven dan eerder al werd aangenomen (zie onder: Lang zullen we leven). Figuur 1: Dekkingsgraad 130
120
110
100
90
80 2005
2006
2007
2008
2009
Dekkingsgraad
Dekkingsgraad – wat is dat? De dekkingsgraad is de graadmeter voor de financiële gezondheid van een pensioenfonds. Bij een dekkingsgraad van 100% is er precies genoeg vermogen om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Dat wil zeggen dat we dan genoeg geld hebben om de op dit moment opgebouwde pensioenen nu en in de toekomst uit te kunnen betalen. Daarbovenop heeft een pensioenfonds voor de veiligheid van de pensioenen aanzienlijke buffers nodig, bijvoorbeeld om tegenvallers op de beurs op te kunnen vangen.
Lang zullen we leven Nederlanders worden steeds ouder. Voor ons als pensioenfonds betekent dit dat we uw pensioen gemiddeld gesproken langer moeten uitbetalen. Daar houden we natuurlijk nu al rekening mee. In 2009 is door het Centraal Bureau voor de Statistiek vastgesteld dat de levensverwachting nog sterker is gestegen dan waar wij al rekening mee hielden. Gemiddeld gaat u nóg ouder worden en nog langer pensioen krijgen. Het pensioen wordt daardoor duurder. Voor toekomstige pensioenopbouw wordt
2
dat betaald vanuit de premie. Maar voor het al opgebouwde pensioen moet het fonds de extra kosten betalen uit het vermogen. Hoeveel de levensverwachting precies gestegen is, was eind 2009 nog niet bekend (en dat is het bij het ter perse gaan van dit blad nog steeds niet). Toch heeft De Nederlandsche Bank pensioenfondsen opgedragen om eind 2009 al extra geld te reserveren. Op 31 december 2009 hebben we onze voorziening pensioenverplichtingen daarom opnieuw berekend en met 5 procentpunten verhoogd. Onze dekkingsgraad is daardoor gezakt van 102% naar 97%.
Herstelplan Omdat de dekkingsgraad van het pensioenfonds onder de wettelijk voorgeschreven minimumgrens van 105% was gedaald, heeft Pensioenfonds Stork bij De Nederlandsche Bank een herstelplan moeten indienen. Hierin heeft het bestuur aangegeven hoe we de dekkingsgraad binnen 5 jaar weer boven de 105% denken te krijgen. Overigens, daarmee zijn we er nog niet. Bovenop de minimum dekkingsgraad moet het pensioenfonds forse buffers aanhouden om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen. Hoe belangrijk zulke buffers zijn hebben we de laatste jaren gezien. In een aanvullend herstelplan is daarom aangegeven hoe binnen een periode van 15 jaar de dekkingsgraad boven 120% gebracht kan worden – pas dan voldoen de buffers van het pensioenfonds aan alle wettelijke vereisten en kan het financieel gezond genoemd worden. In het herstelplan is opgenomen dat de aangesloten ondernemingen met extra premieafdrachten bijdragen aan het herstel en dat de indexatie van de pensioenen zo nodig beperkt of overgeslagen zal worden. Als al deze maatregelen nog niet voldoende zijn, bestaat er nog de mogelijkheid dat de pensioenen worden gekort. Beursontwikkelingen kunnen er toe leiden dat de dekkingsgraad onder de grens komt die in het herstelplan is voorzien. Het bestuur van het pensioenfonds is dan op een gegeven moment genoodzaakt een (voorgenomen) besluit tot korting te nemen. In dat geval is het onvermijdelijk dat het pensioenfonds op de opgebouwde en ingegane pensioenen moet gaan korten. Alle hier genoemde maatregelen zijn overigens geen aanpassingen van het beleid, maar vloeien gewoon voort uit de bestaande afspraken. Eén van die bestaande afspraken is dat ook de ondernemingen een bijdrage leveren aan het herstel door het betalen van een aanvullende herstelpremie. Stork heeft echter aangegeven dat zij die extra premie niet kan betalen. Zij geeft als reden op, dat ook Stork te lijden heeft van de crisis en geen middelen beschikbaar heeft. Over het betalen van deze herstelpremie is een geschil ontstaan. Dit geschil is inmiddels voorgelegd aan onafhankelijke scheidslieden die, naar verwachting, tegen het einde van het jaar met een uitspraak komen. Het herstelplan van Pensioenfonds Stork is eind juni 2009 door De Nederlandsche Bank goedgekeurd. Daarmee heeft zij het vertrouwen uitgesproken dat ons fonds met de voorgestelde maatregelen de financiën binnen de gestelde termijn weer op orde zal hebben. De dekkingsgraad van Pensioenfonds Stork was eind 2009 twee procentpunten hoger dan wat in het herstelplan voorzien is. Er was dus sprake van een kleine voorsprong op het herstelplan.
Beleggingen 2009: een sterk jaar Na het dramatische beleggingsjaar 2008 bracht 2009 weer goede resultaten. Het jaar begon nog slecht, maar na enkele maanden kwamen er voorzichtige tekenen van herstel van de wereldeconomie. De aandelenmarkten veerden daarna op en sloten het jaar met forse winsten af. Pensioenfonds Stork profiteerde hiervan. We behaalden een rendement van 11,7% op de beleggingen. Daarmee deden we het net iets beter dan de benchmark, de richtsnoer voor de beoordeling van onze beleggingsprestaties. Deze bleef steken op een rendement van 11,5%.
3
Vooral onze aandelen rendeerden goed met een plus van 27,9%. Om de risico’s verantwoord en beheersbaar te houden, spreiden we ons vermogen over verschillende soorten beleggingen. Voor de lange termijn is er een vaste verdeling. Op de korte termijn mag daarvan worden afgeweken als er kansen of bedreigingen zijn. Hier ziet u de feitelijke verdeling van het belegde vermogen eind 2009. Ook ziet u de rendementen die we per beleggingssoort behaald hebben en het gemiddeld rendement over de periode 2005-2009.
Beleggingscategorie
Feitelijke beleggingsmix eind 2009
Rendement 2009
Gemiddeld rendement 2005 t/m 2009
Vastrentende waarden (obligaties)
42,8 %
11,2 %
3,4 %
Aandelen
36,2 %
27,9 %
1,5 %
Vastgoed
13,6 %
-7,0 %
5,2 %
Complementaire beleggingen
4,4 %
18,4 %
1,7 %
Overige
3,0 %
–
–
Rente, een factor van belang Niet alleen de beleggingsresultaten zijn van invloed op de financiële positie van Pensioenfonds Stork, ook de rente is belangrijk voor ons. Pensioenfondsen moeten hun verplichtingen berekenen op basis van de actuele rentestand. Als de rente daalt, stijgen onze verplichtingen (dat wat we nu in kas moeten hebben om de opgebouwde pensioenen nu en in de toekomst uit te kunnen betalen). Dat komt doordat bij een lagere rente ons vermogen naar verwachting minder snel zal groeien. Dus heb je nu meer nodig om straks aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Het probleem is dat bij een daling van de rente onze verplichtingen sneller groeien dan onze bezittingen. Naar het oordeel van het bestuur vormt dit een te groot risico voor het fonds. Daarom hebben we dit risico voor een groot deel afgedekt. Omdat de rente in 2009 per saldo licht steeg, heeft dit vorig jaar een klein verlies opgeleverd. Omdat veel beleggingen van het pensioenfonds in dollars uitstaan, hebben we ook het risico van waardevermindering van die munt grotendeels afgedekt. Dit leidde in 2009 tot een licht positief resultaat van 0,8%.
Beleggingsbeleid geëvalueerd Het pensioenfonds belegt het vermogen met als doel een zo goed mogelijk rendement te behalen bij een verantwoord risico. Het beleggen van het vermogen is nodig om de pensioenen betaalbaar te houden en ook om de indexatie mogelijk te maken. De indexatie, de verhoging die de koopkracht van de pensioenen op peil moet houden, kan immers alleen worden toegekend als door (langjarige) goede rendementen de buffers van het pensioenfonds groot genoeg zijn. In 2009 heeft het bestuur het beleggingsbeleid van het pensioenfonds over de afgelopen jaren geëvalueerd. Dit heeft geleid tot het formuleren van een aantal uitgangspunten (we noemen dit onze beleggingsovertuigingen) voor het beleggingsbeleid vanaf 2010. De uitvoering hiervan maakt het beleggingsbeleid naar de overtuiging van het bestuur nog robuuster en effectiever. Het pensioenfonds blijft onverminderd zoeken naar goede rendementen, maar er ligt nog meer nadruk op risicobeheersing en het besparen van beleggingskosten. Wilt u een overzicht van deze beleggingsovertuigingen en van de uitwerking daarvan in de praktijk, ga dan naar onze website.
4
Indexatie Vanwege de sterk afgenomen buffers van het pensioenfonds zijn de pensioenen van de werkenden, pensioengerechtigden en slapers in 2009 niet geïndexeerd. Ook in 2010 was het niet mogelijk de pensioenen te verhogen. De indexatie kan alleen worden toegekend als de financiële buffers van het fonds daarvoor groot genoeg zijn. Het bestuur besluit ieder jaar opnieuw of dat het geval is. Als leidraad hanteert het bestuur daarbij een staffel met de dekkingsgraad van het fonds als uitgangspunt. Bij een dekkingsgraad van minder dan 110% worden de pensioenen van de werkenden en gepensioneerden in beginsel niet geïndexeerd. Bij een dekkingsgraad tussen 110% en 130% voorziet de staffel in een gedeeltelijke indexatie op basis van de prijsindex (inflatie). Bij een dekkingsgraad boven de 120% kan voor de werkenden een aanvulling worden toegekend tot de cao-loonstijgingen. Bij een dekkingsgraad van 130% of meer kan de indexatie die in voorgaande jaren is overgeslagen mogelijk ingehaald worden.
Jaarverslag opvragen? Benieuwd naar alle cijfers uit het jaarverslag? Het volledige jaarverslag 2009 kunt u opvragen bij het fonds, telefoonnummer 033 – 479 87 22 of downloaden vanaf onze website www.pensioenfondsstork.nl
5
K engetallen en kerncijfers
Aantallen Aangesloten ondernemingen Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden
2009
2008
38
38
8.846
9.354
24.986
25.268
15.017
14.979
Financiële kerncijfers (x € 1 miljoen) Voorziening pensioenverplichtingen 2.446 2.360 Pensioenuitkeringen 111 107 Saldo waardeoverdrachten -1 -29 Bijdragen van werkgevers en werknemers 105 78 Beleggingen 2.354 2.137 Directe beleggingsopbrengsten 57 54 Indirecte beleggingsopbrengsten 189 -370 Totale beleggingsopbrengsten 246 - 316 Totaal rendement (in %) 11,7 -13,0
6
Dekkingsgraad (in %)
97
90
Vereiste dekkingsgraad (in %)
119
120
Het jaar 2009 is afgesloten met forse winsten op de aandelenbeurzen. Wat betekent dat voor Pensioenfonds Stork? We vroegen het bestuurssecretaris Felix Sprooten Is de crisis voor het pensioenfonds alweer achter de rug?
‘Nee. We hebben in 2009 een stapje in de goede richting gezet. We hebben een beleggingsrendement gehaald van 11,7%. Dat is mooi, maar daarmee is het verlies van 13,0 % uit 2008 nog lang niet goedgemaakt. Onze dekkingsgraad ligt nog steeds onder de 100%, terwijl de minimumgrens 105% is en we pas boven de 120% echt voldoende reserves hebben. We hebben dus nog een lange weg te gaan.’ Maar het fonds ligt wel voor op het schema uit het herstelplan. Het gaat dus wel sneller dan verwacht. ‘Volgens het schema van ons herstelplan zouden we eind 2009 op een dekkingsgraad van 94% moeten zitten. In werkelijkheid zaten we op 97%, waarbij we dan ook nog eens 5% extra hebben gereserveerd vanwege de langere levensverwachting. We liggen dus inderdaad wat voor op dat schema. Maar je moet je wel realiseren dat het echt een momentopname is. We maken de ernstigste economische crisis mee in decennia. In de loop van 2009 waren er tekenen van herstel, maar het is nog heel broos en geen deskundige kan met droge ogen zeggen dat het vanaf nu wel weer goed zal gaan. Dit jaar zie je toch vooral weer onrust op de financiële markten. ’
Hoe gaan jullie om met die onzekerheden?
‘Door een voorzichtig beleid te blijven voeren. We focussen meer dan ooit op risicobeheersing. We hebben maatregelen genomen om bepaalde risico’s te verkleinen, zoals het renterisico. Aan de andere kant wil je wel de potentie behouden om voldoende te verdienen als de markt weer aantrekt. Daarvoor moet je bereid blijven bepaalde risico’s te lopen, bijvoorbeeld door in aandelen te blijven. De kunst is hierin de goede afweging te maken. Daar zijn we erg mee bezig geweest en ik denk dat we daarvoor in 2009 zijn beloond met goede resultaten.’
De pensioenen zijn in 2010 niet geïndexeerd. Wat zijn de vooruitzichten?
‘Zolang onze buffers niet groot genoeg zijn, mogen we niet indexeren. Dat is ook een van de maatregelen in ons herstelplan. We kunnen de indexatie pas weer gedeeltelijk hervatten als de dekkingsgraad hoger is dan 110%. Daar zitten we nog een heel eind vanaf. De indexatie is heel belangrijk om de koopkracht van de pensioenen te beschermen. Het fonds doet er dan ook alles aan om de indexatie mogelijk te maken. Maar je hebt er als deelnemer of gepensioneerde nooit premie voor betaald. We moeten het verdienen met extra rendementen over de lange termijn. Daarom is de indexatie net als zoveel andere dingen in het leven niet gegarandeerd.’
7
Stichting Pensioensfonds Stork Correspondentieadres Postbus 398, 3800 AJ Amersfoort Bezoekadres Stadsring 191-195 Amersfoort t 033 - 479 87 98 www.pensioenfondsstork.nl
[email protected]
8
