DE JUISTE SNAAR VOORAF EERST EEN KLEIN STUKJE GESCHIEDENIS

DE JUISTE SNAAR VOORAF Musiceren is door de eeuwen heen een veel beoefende ontspanningsvorm geweest. Ook toen mensen nog lang niet zoveel vrije tijd hadden als wij nu. De piano heeft hierbij altijd een belangrijke plaats ingenomen. En nog steeds is dit een van de meest bespeelde instrumenten. Er bestaan wat betreft de keuze van een piano (of vleugel) een flink aantal misverstanden. Zo denken veel mensen dat de kwaliteit van de piano er niet toe doet wanneer zij net beginnen te spelen of puur recreatief spelen: “Als er maar een beetje aardig geluid uit komt”. Verder vindt men het doorgaans behoorlijk moeilijk om een piano te kopen.

De NPMB behartigd de belangen van pianokopers en de vakhandel in brede zin. “In brede zin” omdat de NPMB graag de kwaliteit bewaakt en goede, nieuwe ontwikkelingen stimuleert.

Met deze brochure wil de Nederlandse Piano- en Muziekinstrumentenbond u laten zien dat de kwaliteit van de piano er wel degelijk toe doet, ongeacht het stadium van uw speelkwaliteiten. Maar ook laten zien dat het kopen van een piano dankzij de pianovakhandel niet wezenlijk anders of moeilijker is dan bijvoorbeeld de aanschaf van een wasmachine of televisie. En hoe u eventuele aanschaf risico’s zo veel mogelijk kunt beperken.

EERST EEN KLEIN STUKJE GESCHIEDENIS Begin achttiende eeuw was de klavecimbel het populairste instrument. Dit instrument, een aangetokkeld snaarinstrument dat ook nu nog wordt bespeeld, is echter zeer beperkt qua toonsterkte: men kon (en kan) er niet hard of zacht mee spelen. In 1695 ontwierp Bartolomeo Cristofori een eenvoudig hamermechaniek waarmee snaren aangeslagen konden worden. Hard of zacht aanslaan betekende daarmee ook hard en zacht spelen. Hij noemde het instrument Pianoforte of Fortepiano: hard (Forte) en zacht (Piano). Hoewel het instrument niet bepaald enthousiast werd ontvangen, kon na 1750 toch wel van een doorbraak gesproken worden. In de loop van de tijd werd de Pianoforte steeds aangepast en verbeterd: het aantal toetsen werd uitgebreid, het mechaniek werd verbeterd (met het repetitiemechaniek' kon een toets nu ook snel achter elkaar aangeslagen worden) als ook Pagina 1 van 1

Uitgave NPMB januari 2006 PhS

de kwaliteit van de toon. Rond 1880 was de piano zoals wij die kennen al het meest bespeelde instrument voor het thuis musiceren.

HOE ZIT EEN PIANO IN ELKAAR? De ene piano is de andere niet. De constructie, maar zeker ook de gebruikte materialen kunnen enorme verschillen veroorzaken. Neem bijvoorbeeld het klanklichaam. Dat ziet er eenvoudig uit, maar het moet aan veel, vaak tegenstrijdige voorwaarden voldoen. Optimale toon voortbrenging vraagt om een zo licht mogelijke constructie het opvangen van de snaarspanningen om een zo zwaar mogelijke. Stel uzelf voordat u naar een piano gaat kijken eerst de vraag: voor welk soort pianist of voor welke vorm van musiceren is de piano bedoeld? Anders gezegd: welke kwalitatieve eisen stelt u aan de piano? Het klanklichaam bestaat uit een houten raamwerk, waarop zangbodem en stemblok, beiden van speciaal hout gemaakt, zijn bevestigd. Hierop is een gietijzeren raam gemonteerd. De snaren zitten aan één uiteinde vast aan het gietijzeren raam, aan het andere uiteinde aan de stempennen (die weer vastzitten in het stembiok). Door de toetsen aan te slaan of in te drukken, slaan de hamerkoppen op de snaren. De snaren geven de zo opgewekte trillingen via twee kammen door aan de zangbodem. Zoals gezegd moeten ook de gebruikte materialen aan heel wat eisen voldoen. Zangbodemhout bijvoorbeeld moet het geluid snel kunnen geleiden en moet daarnaast ook een constante geluidssterkte geven. Geschikt hout voor zangbodem de zangbodem is naaldbomenhout, zoals de MiddenEuropese Fichte. Ook de Noorse spar en Canadese zilver-den worden hiervoor wel gebruikt. Het construeren van de zangbodem is en blijft overigens een kwestie van vakkundigheid: gevoel, en geoefende ogen en oren zijn uiteindelijk doorslaggevend als het gaat om de kwaliteit van het geheel. Het raam, ook wel frame genoemd, is van gietijzer. Dit materiaal is makkelijk te verwerken en is nauwelijks gevoelig voor warmte en kou. Daarnaast onderdrukt het ongewenste resonanties. Uiteraard wordt ook aan de snaren de grootst mogelijke zorg besteed. Er is een verschil in geluidsvolume tussen korte en lange snaren. Daarom brengen de meeste toetsen van een piano of vleugel een koor van 3 snaren in beweging, terwijl de bassnaren worden gevormd door twee snaren en de allerlaagste bassen door 1 snaar. Om langere bassnaren te kunnen realiseren, worden de bassnaren kruislings over de snaren voor de hogere tonen gespannen (kruissnarige piano). Recht-snarige piano’s (alle snaren recht naar beneden) zijn in de regel ouder dan 100 jaar en af te raden als instrument. De hamerkop tenslotte, is van groot belang tijdens toonvorming. Hoewel de klank uiteindelijk wordt bepaald door de man of vrouw achter de toetsen, zijn de plaats waar de hamer de snaar raakt, de kwaliteit van het vilt en het vakmanschap van de bouwer belangrijke voorwaardenscheppende elementen.

Pagina 2 van 2


DE KEUZE: NIEUW OF GEBRUIKT? Voor u er ook maar over denkt een piano te kopen, moet u zich eerst goed laten informeren. Een piano die niet deugt -nieuw of gebruikt- beknopt u niet alleen in uw muziekgenoegen, maar levert u beslist ook enorm veel ergernis. Ergernis die u zich eenvoudig kunt besparen. Een piano kopen doet u nu eenmaal niet elke dag. Door eerst informatie in te winnen kunt u verschillende merken en soorten vergelijken. U kunt bijvoorbeeld wel heel graag nieuw, goed en mooi willen, maar als uw portemonnee heel hard nee roept, doet u er verstandig aan naar een goed 'gebruikt' alternatief uit te kijken. Stel uzelf voordat u naar een andere piano gaat kijken eerste de volgende vraag: voor welk sort pianist of voor welke vorm van musiceren is de piano bedoeld? Anders gezegd: welke kwalitatieve eisen stelt u aan een piano?

Stap als u een piano wilt kopen naar een erkende vakhandel. Daar weet men beter dan waar ook wat er te koop is (letterlijk en figuurlijk). Daar ook kan men uw wensen perfect koppelen aan een gericht advies. Een goede piano is behoorlijk waardevast. De investering die u doet, komt er bij inruil of verkoop voor een deel altijd weer uit. Mits u uiteraard de piano goed onderhoudt.

EEN NIEUWE PIANO Ongetwijfeld zal de vakhandelaar u altijd adviseren een piano aan te schaffen van een gerenommeerd merk. De makers van deze instrumenten kunnen bogen op jarenlange ervaring. Materialen en constructie hebben voor hen geen enkel geheim, de reeds geconstrueerde instrumenten spreken wat de kwaliteit betreft voor zichzelf. Wil men de piano na verloop van tijd verkopen, of inruilen voor een andere, dan blijkt de afschrijving (afhankelijk van onderhoudsstaat en leeftijd) vaak reuze mee te vallen. Nieuwe piano's zijn er in vele kwaliteiten en prijsklassen. Veel piano's zijn ook leverbaar met een z.g. stilschakeling, waarbij u in de late uurtjes met een hoofdtelefoon op verder kunt spelen. Merkpiano's zijn niet per definitie onbetaalbaar! Toch bestaat dit idee bij veel mensen. En helaas zijn er ook fabrikanten en handelaren die dit vooroordeel gebruiken om hun eigen piano's aan de man te brengen. We doelen hier op allerlei 'fantasiemerken'. Fantasiemerken ontlenen hun naam aan de 'grote' merken of aan de naam van goede merken die niet meer bestaan. Door een naam te kiezen die dicht bij die van een goed merk ligt, benutten deze fabrikanten de kwaliteitsuitstraling die (terecht) aan de echte merken wordt toegekend. Veelal ten onrechte! De onwetende koper zal bij vergelijking van een aantal prijskaartjes snel geneigd zijn een echte STEINBACH te kopen. Deze Pagina 3 van 3


merknaam is echter verzonnen, er is geen pianofabriek die zo heet. Doorgaans is de naam van de fabriek dezelfde als de merknaam die in de piano staat. Helaas koopt hij op die manier vaak alleen een hoop lucht en een glanzende naam in de klep van de piano. Overigens kunt u door simpelweg te vragen naar een folder van de desbetreffende piano al een idee krijgen van de betrouwbaarheid. 'Geen folder' (van een nieuwe piano of vleugel) kan verdacht zijn, of het merk is pas op de markt. Naast de fantasiemerken heeft de pianomarkt ook te maken met goedkope piano’s uit sommige Oost-Europese en Aziatische landen. Deze piano's, die zo tussen de € 1.250,en € 2.000,- kosten worden veelal via opvallende advertenties aangeboden. De ervaringen met de meeste van deze instrumenten zijn slecht tot zeer slecht!

Reparatie noch onderhoud blijken effectief tegen de inferieure materialen en constructies. Deze 'instrumenten' mogen dan goedkoop lijken, qua ongenoegen en kosten zullen ze u gegarandeerd zeer duur komen te staan! Het kopen van een piano is dus behalve een kwestie van smaak, vooral ook een zaak van goede informatie. Deze informatie vindt u bij de vakhandelaar.

EEN GEBRUIKTE PIANO Het ligt voor de hand wanneer u een piano wilt kopen dat u zich ook informeert over gebruikte piano. Ogenschijnlijk zijn er ook belangrijke argumenten die hiervoor pleiten: u bent vaak aanzienlijk goedkoper uit; voor het geld dat u besteedt aan een eenvoudige nieuwe piano kunt u vaak een gebruikte piano van een hoger kwaliteitsniveau kopen. Toch gaat dit niet altijd op. Zo is het aanbod aan goede gebruikte piano’s klein. De vraag is daarentegen groot. En als de vraag groter is dan het aanbod... Inderdaad de prijs van een goede occasion ligt vaak erg hoog. En dan hebben we het nog niet eens over de transport- en revisiekosten. U zult begrijpen dat een goede gebruikte piano zich zelden tot nooit leent voor een gelegenheidskoopje. Voorzichtigheid blijft dan ook geboden. Er zijn gerenommeerde bedrijven die u een gebruikt instrument kunnen leveren met (afhankelijk van leeftijd en prijs van de piano) één of een aantal jaren garantie. Een piano uit de krant hoeft overigens niet per definitie slecht te zijn. Maar u vraagt wel om moeilijkheden als u zo'n piano niet eerst laat taxeren alvorens tot aankoop over te gaan. Een verkoper met bezwaren tegen een dergelijke taxatie, heeft u als verstandige koper niets te bieden.

EEN BUITENKANSJE Denkt u toch een zeldzaam buitenkansje te hebben ontdekt. Neem dan de moeite een taxateur van een gerenommeerd bedrijf naar het instrument te laten kijken. Hij kan uw eventuele aankoop taxeren en u sowieso een opgave doen van de mogelijk noodzakelijke reparaties (en kosten). Pagina 4 van 4


Een flinke portie wantrouwen is sowieso geen overbodige luxe. Slogans als duizenden euro’s voordeel, van... voor.. en kortingen tot zelfs 50%? Ze bestaan echt niet. In het gunstigste geval klopt er iets niet met de adviesprijs. Laat u niet verleiden tot een aankoop waar u later spijt van krijgt. Tot slot: elke piano, hoe goed ook, komt zelfs onder normale omstandigheden eens aan z'n eind. Oude occasions zijn dan ook vaak kwalitatief minderwaardige instrumenten. Neem geen onnodig risico. Waarschuwing ! Veel mensen bieden hun piano te koop aan, bijvoorbeeld op het internet. Dit zijn vaak oude tot zeer oude instrumenten. Aan het kopen van degelijke instrumenten kleven veel risico’s. Als piano speler is het onmogelijk om de technische conditie van een instrument te beoordelen. Dit geldt overigens ook voor de verkopende partij. Op het eerste oog kan een piano er nog goed uitzien. De verkoper zal meestal zeggen dat het instrument goed onderhouden is, wat betekend in het gunstigste geval dat de piano regelmatig gestemd is. Op heel veel punten kunnen zich ernstige verborgen gebreken bevinden. • • • • • • •

piano’s die geen stemming houden gescheurde zangbodems versleten mechanieken gebreken aan het gietijzeren frame slecht klank gescheurde kammen loslatende stemblokken

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van gebreken die het plezier van het piano kopen behoorlijk kunnen bederven. U moet zich realiseren dat instrumenten na verloop van tijd echt versleten zijn, ondanks dat er altijd wel geluid uit komt. Denkt u er ook aan dat piano’s nooit antiquiteitwaarde hebben. Besluit u toch een piano van een particulier te kopen, laat dan altijd een taxatierapport opstellen door een piano-vakhandelaar of piano-technicus. Dit kost wel een klein bedrag, maar dan kent u precies de staat van onderhoud van de piano en de eventuele kosten van een revisie of reparatie. U zult dan zien dat de kosten vaak hoger zijn dan de waarde van de piano! In veel gevallen zal alleen het vervoer al meer kosten dan de piano. Gaat de verkoper niet akkoord met een taxatie dan zegt dit al genoeg. Op deze wijze wordt goedkoop geen duurkoop en voorkomt u grote teleurstellingen!

Pagina 5 van 5


EEN PIANO HUREN Soms kan het aantrekkelijk zijn om een piano te huren. Op zichzelf is de huurpiano een prima alternatief als u uit wilt zoeken of uw interesse “blijvend” genoeg is om een piano aan te schaffen. Meestal kan de gehuurde piano na de huurperiode ook gekocht worden, voor een van tevoren vastgestelde prijs. Waar moet u op letten? Een aantal pianovakhandelaren bieden het zogenaamde huur met recht van koop systeem. U last als het ware een proefperiode in, voordat u de \koopbeslissing neemt. Besluit u na de proefperiode te kopen, dan wordt doorgaans een deel of alles van de al betaalde huursom op de koopsom in mindering gebracht. Tijdens de huurperiode blijft het bedrijf waarvan u huurt eigenaar van de piano. Alle vormen van pianohuur worden schriftelijk vastgelegd in een overeenkomst/contract. Het spreekt voor zichzelf (en het voorkomt veel narigheid) dat u een dergelijke overeenkomst eerst goed door moet lezen voor u tekent. Bij sommige vakhandelaren kunt u een piano leasen. Hierbij kan de piano afbetaald worden in maandelijkse termijnen, dus een koop op afbetaling inclusief een rentepercentage (financiering). U bent in dat geval direct eigenaar van het instrument.

GARANTIE EN ONDERHOUD Een fabrikant of importeur verplicht zich door middel van garantie om schade door fabricage- en/of materiaalfouten gedurende een bepaalde periode (gedeeltelijk) te vergoeden. De toezeggingen zowel als geldende beperkingen worden vastgelegd in het garantiebewijs. In een goed garantiebewijs zijn alle voorwaarden (uw rechten èn uw plichten) duidelijk omschreven. Met andere woorden: wat valt er wel en wat valt er niet onder de garantie? Worden alleen de materialen vergoed of vallen ook loon-, reis-, voorrij- en eventuele transportkosten onder de garantie? Allemaal punten waar u toch van op de hoogte moet zijn. Op het moment dat u problemen met uw piano krijgt, wilt u toch niet ook nog eens voor onaangename verrassingen komen te staan?! Een defecte piano is op zichzelf al vervelend genoeg. Vraag daarom naar het NPMB-garantiecertificaat. Voor nieuwe instrumenten geldt doorgaans een garantietermijn van vijf jaar. Occasions hebben een kortere garantietijd, afhankelijk van de kwaliteit en de leeftijd.

Pagina 6 van 6


ONDERHOUD LATEN DOEN EN ZELF DOEN Naast het basisonderhoud door de vakman vergt een piano onder normale omstandigheden weinig onderhoud. Minstens tweemaal stemmen per jaar is in ons klimaat (veel temperatuur- en vochtigheidswisselingen) beslist geen overbodige luxe. Eén keer in de vijf jaar opnieuw afregelen en schoonmaken ook niet. Zo'n afregelbeurt kan trouwens kostbare reparaties (zoals vervanging van de hamerkoppen) voorkomen. Maar wantrouw een te goedkope (snelle) stemmer en houd er terdege rekening mee dat ook in het stemmen kwaliteitsverschillen kunnen zitten. Het stemmen van een regelmatig gestemde piano neemt ca. ¾ a 1 uur in beslag. Toch kunt u ook zelf het een en ander doen om uw instrument in goede staat te houden. Zo moet de ruimte waar de piano staat een gelijkmatige temperatuur hebben. Komt de relatieve luchtvochtigheidsgraad langere tijd ver boven of onder de 50-70% Rlv., dan is het verstandig maatregelen te nemen. Uw leverancier is wat deze punten betreft de adviseur bij uitstek. Daarnaast kan hij ook de hulpmiddelen verschaffen om uw doel te bereiken. Kortom, samen met de vakman kunt u met relatief geringe kosten en inspanningen uw piano in optimale conditie houden.

HEEFT U NOG VRAGEN? Een piano kiezen lijkt moeilijk, maar is het niet. Zeker, er is kaf onder het koren en voor een leek is het één vaak nauwelijks van het ander te scheiden. De (NPMB-) pianovakhandelaar kan u heel goed helpen met het bepalen van uw keuze. De enige dingen waarin u zelf de beslissing moet nemen zijn uw eigen klankvoorkeur, de uitvoering van het instrument en uiteraard uw budget. Misschien dat u ondanks de informatie in dit boekwerkje toch nog vragen heeft. We noemden in dit verband eerder al de NPMB als vraagbaak voor onder andere prijsindicaties en garantievoorwaarden. Verder kunnen we maar één advies geven: stap eens binnen bij de (NPMB-) pianovakhandel. Laat u uitgebreid informeren door mensen voor wie dit dagelijks werk is. Zorg dat u kunt kiezen uit instrumenten in iedere prijsklasse. Ga naar een bedrijf dat kan bogen op een goede reputatie en ruime servicemogelijkheden biedt.

Pagina 7 van 7


TENSLOTTE Wellicht bent u geïnteresseerd in wat de NPMB verder voor u kan betekenen. Naast belangenbehartiging van zijn leden, richt de NPMB zich op kwaliteitsverbetering van de bedrijfsvoering. Dit gebeurt door onder andere: informatievoorziening aan consumenten (b.v. de uitgave van deze digitale brochure); de garantiecertificaatregeling voor nieuwe en gebruikte instrumenten; het aan de consument geven van voorlichting over de pianobranche; het vaststellen van collectieve leverings- en betalingsvoorwaarden; het adviseren en stimuleren van maatregelen ter bevordering van de kwaliteit van de producten en de serviceverlening de geschillenregeling met bindende uitspraak voor NPMB-leden; het afsluiten van de CAO voor de muziekbranche het opleiden van vakbekwame stemmers en technici in samenwerking met het landelijk orgaan SVGB. Het merendeel van de betere handelaren in piano's en vleugels is aangesloten bij de NPMB, net als de belangrijkste importeurs van deze instrumenten en een aantal als zodanig erkende servicebedrijven die het onderhoud (zoals stemmen en repareren) verzorgen. NPMB-leden moeten voldoen aan de kwaliteitsnormen zoals die zijn vastgelegd in de statuten en het huishoudelijk reglement. Het kopen van een piano of vleugel bij een handelaar die is aangesloten bij de NPMB betekent dus dat u koopt met waarborgen en zekerheden.

Januari 2006

Pagina 8 van 8


DE JUISTE SNAAR VOORAF EERST EEN KLEIN STUKJE GESCHIEDENIS

Recommend Documents