De inkomensverdeling van ouderen en sociaaleconomische ongelijkheid in de levensverwachting Marike Knoef, Universiteit Leiden, CentERdata, Netspar Rob Alessie, Rijksuniversiteit Groningen, Netspar Adriaan Kalwij, Universiteit Utrecht, Netspar
9 juni 2011
Motivatie
Overzicht presentatie 1) Inkomensverdeling van ouderen Consequenties voor pensioenhervormingen 2) Sociaal-economische ongelijkheid in de levensverwachting Consequenties voor pensioenhervormingen
1. Hoe gaan de inkomens van ouderen zich ontwikkelen? Ook zonder pensioenhervormingen verandert de inkomensverdeling van ouderen: • We leven langer • Veranderingen in huishoudsamenstelling (bijv. meer echtscheidingen) • Productiviteitsverschillen tussen cohorten • Toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen
Gestandaardiseerd netto huishoudinkomen, leeftijd 65-90
Gemiddeld p90/p10
p90/p50
p50/p10
Theil index
1990
17725
2.73
1.92
1.43
0.1016
1995
17278
2.57
1.86
1.38
0.0914
2000
18337
2.49
1.83
1.36
0.0947
2005
19367
2.47
1.81
1.37
0.0962
Bron: Inkomenspanelonderzoek en eigen berekeningen
Compositie van het inkomen, 65-90 jaar 100
2007
0
0
20
40
60
80
Aandeel in totaal inkomen (%) 20 40 60 80
100
1989
0
20
40 60 80 In k o m e n s p e r c e n ti e l
100
0
20
40 60 80 In k o m e n s p e r c e n ti e l
100
AOW A a n v u lle n d p e n s io e n A r b e id K a p ita a lin k o m e n , w in s t U itk e r in g in k o m e n s v e r z e k e r in g / s o c ia le v o o r z ie n
Het model in een notendop Huishoudens 2007
Huishoudinkomen van alle representatieve huishoudens
Verouderingsmodule
(transitiemodellen) Data t+1 tot en met 2020
tot en met 2020
Inkomens module (inkomensvergelijking)
Voorspellingen huwelijkse staat en aanvullend pensioen, 65-90 jaar Jaar 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Gescheiden mannen (%) 7.5 7.9 8.2 8.7 9.2 9.6 10.0 10.2 10.5 10.6 11.1 11.4 11.8
Gescheiden vrouwen (%) 8.4 8.6 8.9 9.4 9.8 10.2 10.5 11.0 11.4 11.7 12.2 12.7 13.2
Weduwen (%) 39.5 39.0 37.7 36.9 35.7 34.7 33.8 33.3 32.8 32.2 31.5 31.1 30.8
Aanvullend pensioen vrouwen (%) 54.0 54.8 55.3 56.1 56.9 58.5 60.1 62.0 63.9 65.4 67.3 68.6 70.4
Gerealiseerde en voorspelde inkomensgroei
mediaan 90e percentiel 10e percentiel
Beleidsimplicaties Verlaging pensioenambitie hoeft niet direct tot grote problemen te leiden (commissie Goudswaard) Kan aan de onderkant van de inkomensverdeling pensioenambitie / pensioenzekerheid wel omlaag? Meer risico neerleggen bij hoge dan bij lage inkomens? Progressieve indexatie? Keuzevrijheid risicoallocatie? - ‘Defaults’ afhankelijk van leeftijd en pensioenvermogen - Maximaal pensioenrisico begrensd ivm morele bezwaren
2. Sociaal-economische verschillen in levensverwachting Sterk toegenomen levensverwachting zet houdbaarheid pensioenstelsel onder druk Pensioenleeftijd gekoppeld aan levensverwachting, maar die is niet voor iedereen gelijk
Sterftekansen naar inkomen
Sterftekansen naar huwelijkse staat op leeftijd 65
Associatie tussen inkomen en de levensverwachting na leeftijd 65? Verschil in levensverwachting na leeftijd 65 tussen a) iemand met alleen een AOW inkomen en b) iemand met tweemaal mediaan inkomen
Associatie tussen inkomen en de levensverwachting na leeftijd 65? Verschil in levensverwachting na leeftijd 65 tussen a) iemand met alleen een AOW inkomen en b) iemand met tweemaal mediaan inkomen
2.5 jaar voor mannen en vrouwen -> pervers herverdelingseffect
Beleidsimplicaties Flexibele AOW leeftijd Personen met een laag inkomen hoeven er niet meer op achteruit te gaan dan personen met een gemiddelde levensverwachting. Ook voor chronisch zieken met een hoog inkomen Keuzevrijheid en een gelijke regeling voor iedereen (draagvlak) Aanvullend beleid: pensioenfranchise en pensioenbeding
Aanvullend beleid Beleid voor duurzame inzetbaarheid van werknemers employability-, scholings-, gezondheidsbeleid
Deze presentatie is gebaseerd op Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie and M.G. Knoef (2009). Individual income and remaining life expectancy at the statutory retirement age of 65 in the Netherlands. Netspar discussion paper 09-2009-033 Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie and M.G. Knoef (2010). Pathways to retirement, income and cause specific mortality risks in the Netherlands. Netspar discussion paper 08/2010-033. Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie en M.G. Knoef (2010). Gezondheid en de uittreedroutes van oudere werknemers. Economisch Statistische Berichten, September 2010, 95(4593), 556-558 Knoef, M.G., R.J.M. Alessie en A.S. Kalwij (2010). De inkomensverdeling van toekomstige ouderen in Nederland. Economisch Statistische Berichten, April 2010, 95(4582), 202-205 Knoef, M.G., R.J.M. Alessie and A.S. Kalwij (2009). Changes in the income distribution of the Dutch elderly between 1989 and 2020: a microsimulation. Netspar discussion paper 09/2009-030.
