De hond lust em rauw Dr. Esther A. Hagen-Plantinga (Universiteit Utrecht, faculteit dierengeneeskunde, afdeling voeding) Fokkerstour Raad van Beheer 9 mei 2015 Versvleesvoeding is volgens velen de beste manier van voeren en de oplossing voor alle problemen. Maar wat houdt het in, wat zijn de beoogde voordelen, en met welke risico’s moet rekening gehouden worden? Is het daadwerkelijk beter dan brokvoeding? Esther Hagen zet de voor- en nadelen op een rij. Daarnaast besteedt zij aandacht aan veelgehoorde bakerpraatjes rondom voeding: Wat is waar en wat is niet waar? En hoe zit het nou precies met voeding en botontwikkeling? Deze inleiding triggerde mij dusdanig dat ik me in heb geschreven voor het seminar ‘De hond lust ‘m rauw’. Ben ik er wijzer van geworden? Uiteraard, het was enorm interessant! De vertaalslag naar de juiste voeding voor onze honden n.a.v. de informatie, vergde wat meer tijd en denkwerk. Gelukkig is Mark afgestudeerd in levensmiddelentechnologie met een specialisatie in vlees dus dat geeft al snel opheldering! Hadden we een specifieke onderbouwde voorkeur voor voeding van de hondjes in de afgelopen jaren? Nee, we voeren ‘s morgen brok en ’s avonds vlees met een voorkeur voor vlees op emotionele gronden. Onderstaand een samenvatting van bijna 100 slides aan informatie die in 2 uur gepresenteerd werden. Het was even doorwerken! Uitgangspunten: Nature knows best “The best way to feed any animal is to feed that animal its evolutionary diet” - Ian Billinghurst “Unnatural diets predispose animals to unnatural outcomes.” - Tom Lonsdale Oftewel; Waarom zouden wij het beter weten dan de hond? Onnatuurlijke voeding leidt tot onnatuurlijke resultaten voor de hond. De beste manier om de hond te voeren is het voeren van een evolutie dieet. Hiermee kan je stellen dat de wolf een bepaald dieet volgde wat als basis kan dienen voor de hond. Echter, er is een verschil tussen de hond als huisdier en de wolf. De wolf heeft als doel: - voortplanting - overleving van zijn soort Hij heeft een fysiek uitdagend bestaan en hierdoor is de gemiddelde levensverwachting 4-7 jaar De hond (het huisdier) heeft als doel: - zo oud mogelijk te worden - overleving van het individu Hij heeft een fysiek gemakkelijk bestaan en hierdoor is de gemiddelde levensverwachting is 12-14 jaar Er is veel onderzoek gedaan naar de evolutie van de wolf naar de hond. Door onze zorg is de voedingsbehoefte veranderd. Je kunt het vergelijken met de behoeften van een topsporters versus de behoefte van een persoon met een kantoorbaan. Het eetpatroon inclusief de samenstelling van de voeding van deze personen verschillen van elkaar. De belangrijkste functie van voeding is de verschillende voedingsstoffen als vitamine, mineralen en vetten die je tot je neemt. De vorm van de voeding is van ondergeschikt belang. Welke voedingsstoffen heeft een hond nodig? Een typisch BARF menu voor een hond bestaat uit: 45% bevleesd bot 20% orgaanvlees 20% spiervlees 5% groentemix 5% vis 5% ei (bron: BARFplaats)
Het is belangrijk om te kijken naar de voedingswaarde van het BARF menu. Afwijkingen t.o.v. aanbevolen hoeveelheden kunnen problemen bij de hond veroorzaken die pas op latere leeftijd vastgesteld kunnen worden. Daarnaast is het belangrijk dat je weet waar het vlees vandaag komt. Afvalvlees van de slager wat voor weinig geld verkocht wordt niet gecontroleerd door de VWA. In onderstaande tabel de voedingswaarden van een wolf versus hond: Nutrient Samenstelling Aanbevolen hoeveelheid volgens Barf (Volw. hond, NRC, 2006) Vocht (%) 66 Eiwit (%DS) 52 10,9 Vet (%DS) 30 6,0 Calcium (g/100g DS) 7,2 0,44 Fosfor (g/100g DS) 4,0 0,33 IJzer(mg/100g DS) 12,6 3,3 Koper(mg/100g DS) 1,2 0,66 Zink(mg/100g DS) 8,6 6,6 Mangaan(mg/100g DS) 0,25 0,52 Vitamine A (IE/100g DS) 3800 500 Vitamine D (IE/100g DS) 80 600 Vitamine E (mg/100g DS) 0,8 3,3
Natuurlijke dieet wolf (Bosch et al. 2014) 61 67 25 1,3 1,23 27,3 0,66 10,8 n.b. n.b. n.b.
Dieet Hond versus Wolf We zien dat de wolf een andere samenstelling heeft van de maaltijden als de hond. Een hond heeft meer variatie nodig dan een wolf. Een wolf krijgt geen vitamine A/D/E terwijl een hond deze wel nodig heeft. Daarnaast wijken de hoeveelheden van de verschillende voedingsstoffen af van de aanbevolen hoeveelheden voor een hond. BARF versus aanbevolen De hoeveelheden komen niet overal overeen. Er is een tekort aan Mangaan en Vitamine D/E en een overschot aan Calcium (bot) en fosfor. Deze afwijkingen zijn van belang en kunnen gevolgen hebben voor de gezondheid van de hond. Kant-en-klare vers vlees voeding Er zijn steeds meer aanbieders van KVV. Niet alle KVV maaltijden bevatten ingrediëntendeclaraties, daarnaast verschillen deze nogal eens. KVV maaltijden worden vaak als complete maaltijd verkocht terwijl noodzakelijke toevoegingen van vitaminen en mineralen ontbreken. Je kunt deze maaltijden prima aan je hond voeren maar ben je er van bewust dat de tekorten aan vitamine en mineralen aangevuld moeten worden.
Kant-en-klare vers vlees voeding
In onderstaande tabel de afwijkingen die vastgesteld zijn in KVV vleesmix ‘compleet’ hoeveelheden:
versus aanbevolen
Nutrient
Declaratie (100g)
Samenstelling Samenstelling (per Aanbevolen hoeveelheid (per 100g prod.) MJ ME) (MJ ME; NRC, 2006)
Vocht (g)
66,8
67,5
-
-
Eiwit (g)
16,2
20,0
31,7
5,8
Vet (g)
16,4
7,9
12,4
3,3
Calcium (g)
0,41
2,0
3,2
0,24
Fosfor (g)
0,22
1,2
1,9
0,18
IJzer(mg)
n.b.
4,5
7,1
1.80
Koper(mg)
n.b.
0,45
0,71
0,36
Zink(mg)
n.b.
3,8
5,9
3,6
Mangaan(mg)
n.b.
0.06
0,1
0,3
Jodium (µg)
n.b.
1,78
11,6
53
Vitamine A (IE)
n.b.
1500
2420
300
4,3
6,8
32,5
0.15
0,24
1,8
Vitamine D (IE) n.b. Vitamine E (mg) n.b.
In de eerste kolom staat de voedingswaarden per 100 g willekeurig KVV product volgens declaratie, daarnaast de voedingswaarden van een samengestelde willekeurige KVV maaltijd met toevoegingen. Vervolgens zijn de aangetroffen voedingsstoffen omgerekend naar MJ ME zodat een vergelijk gemaakt kan worden met de aanbevolen hoeveelheid. Als de maaltijden niet goed samengesteld zijn is er een tekort aan belangrijke stoffen, terwijl er een overschot aan eiwitten en vetten is. Onderstaand een overzicht aan de mogelijke gevolgen van de afwijking ten opzichte van de aanbevolen hoeveelheden. Deze gevolgen zijn vaak pas op latere leeftijd vast te stellen. Jodiumgebrek • Te traag werkende schildklier • Sloomheid • Vachtveranderingen/kaalheid, veranderd postuur • Verminderde vruchtbaarheid • Groeiende dieren: achterblijven mentale ontwikkeling Zinkgebrek • Schilfering/korsten huid • Verminderde weerstand • Verminderde eetlust • Diarree • Bloedarmoede Kopergebrek Koper heeft zeer veel biologische functies in het lichaam! Atypische verschijnselen: Verminderde weerstand Bloedarmoede Sloomheid • Verminderde vruchtbaarheid • Depigmentatie van de haren • Groeiende dieren: verstoorde groei en botontwikkeling
Mangaangebrek • Verstoorde groei- en ontwikkeling • Verminderde vruchtbaarheid • Verminderde glucose tolerantie • Granen zijn relatief rijk aan Mangaan Vitamine D gebrek • Honden kunnen GEEN Vitamine D aanmaken via zonlicht! • Rachitis kan ontstaan met als gevolg: o Achterblijvende groei o Verstoorde botontwikkeling Vitamine E gebrek • Verminderde vruchtbaarheid • Vertraagde groei • Afname spiermasse/spierzwakte M.n. aanwezig in plantaardige producten (groene bladgroenten, noten, granen) Een vitamine preparaat geven is geen optie Vitamine C maakt een hond zelf aan. Een teveel aan vitamine C kan de botontwikkeling verstoren. Samenvatting verse voeding Onderstaand de belangrijkste informatie zoals ik het begrepen heb en mijn interpretatie hiervan. Goede samenstelling voeding Of je nu BARF voert, of diepvries (KVV), het belangrijkste is dat de samenstelling van de maaltijd klopt vanuit de aanbevolen hoeveelheden. Net als mensen moeten honden gemiddeld genomen een goed samengestelde maaltijd krijgen over een bepaalde periode. Niet overstappen naar verse voeding bij ziekte De huidige trend is dat vers vlees het ALLERBESTE voor je hond is. Dit is niet het geval als incomplete maaltijden gevoerd worden en ook als een hond ziek is, en dus een verminderde weerstand heeft, is het niet verstandig over te stappen naar rauw vlees i.v.m. eventuele maagproblemen. Als je zelf minder weerstand hebt kies je er ook niet voor om je maag harder te laten werken. Werk hygiënisch Hoewel de kans op besmetting erg klein is, is het verstandig altijd hygiënisch te werken om salmonella besmetting, toxoplasma en lysteria infectie te voorkomen. Het is een fabeltje dat een gezonde hond zelf besmet kan raken met salmonella van verse kip of eieren. zij breken een groot deel van de salmonella af en het overige deel poept hij uit. Hier zijn dezelfde hygiënische adviezen van toepassing als tijdens de bereiding van voeding voor mensen. De bekende risico’s m.b.t. aanraking van uitwerpselen van katten/honden en mensen zijn w.m.b. voor de hand liggend.
Brokvoeding Brokken worden via verschillende methode geproduceerd. Zowel het verwarmen als het persen onder hoge druk zorgt voor een verlies van voedingsstoffen. Bij het persen van de brokken is bijvoorbeeld het vetgehalte hoger en zijn meer koolhydraten toegevoegd om er een brokje van te maken. Geëxtrudeerde brokken 80-200°C 45-270 sec 40-80 bar
Gepelletteerde brokken 60 - 90°C 30-45 sec 1200 bar (2 sec)
Fabeltje De maag van een hond is GEEN glas met stilstaand water. De maag bevat maagzuur en er worden stoffen toegevoegd in de maag. De zuurgraad van een hondenmaag is bijna net zo hoog als zoutzuur! (afhankelijk van de voeding). Tevens trekt de maag samen waardoor brokken of vlees niet zinken. Onderstaand plaatje wat veel op internet gecommuniceerd wordt, zelf door brokkenleveranciers (bv Farmfood) is dan ook geen vergelijk met een hondenmaag.
Ook bij brokmaaltijden is het van belang te kijken naar de samenstelling van de maaltijd. Kwaliteit is NIET af te lezen uit de ingrediëntendeclaratie. De beste manier om er achter te komen of de brok van goede kwaliteit is, is contact met de leverancier op te nemen en vragen te stellen m.b.t. de voedingswaarden en het ontwikkelingsproces. Wie is er verantwoordelijk voor de kwaliteit/ hoe is deze persoon gekwalificeerd, volgens welke richtlijnen wordt er gewerkt etc. Een lastig verhaal dus voor de ‘doorsnee’ hondenbezitters. Als het bedrijf werkt volgens de richtlijnen van Fediaf (www.fediaf.org) kun je er vanuit gaan dat het goede brokken zijn. Note: Op www.voedingswijzer.com vind je hier meer informatie over. Geruststellend is dat uit onderzoek is gebleken dat 95% van de brokken een prima samenstelling heeft. Met name de hele goedkope brok was van mindere kwaliteit. Waarbij ik dan direct opmerk (ik ben werkzaam in marketing communicatie) dat dure droogvoeding kwalitatief beter zou zijn. Marketingactiviteiten moeten immers ook gefinancierd worden.
Aangepaste voeding voor de verschillende levensfasen Binnen de droogvoermaaltijden wordt een onderscheid gemaakt in de voeding voor de verschillende levensfasen van een hond: • Pup • Junior • Adult • Senior Puppybrok wordt gemaakt van de meer vlezige delen van het dier, die minder calcium bevatten. Dit is ook prima voor volwassen honden, echter deze delen zijn duurder. In principe mag een pup tot 18 maanden/tot hij 80-90% van zijn gewicht heeft bereikt puppybrok eten. Het geven van junior brok kan prima maar is niet noodzakelijk. Een pup is niet gebaat bij brok voor volwassenen aangezien het eiwit gehalte veel lager is. Voor jonge honden is geen onderscheid in samenstelling van verse voeding wat niet tot problemen leidt. Het wordt wel belangrijk op het moment dat het een oudere hond betreft. Voeding voor oudere honden De senior brok bevat minder eiwitten waardoor het geschikter is voor oudere honden. Een oudere hond kan problemen krijgen met het teveel aan eiwitten. Deze eiwitten bestaan voor een grootdeel uit stikstof dat omgezet en afgebroken moet worden door de lever en nieren. 10% van de oudere honden hebben nierproblemen. Wanneer men hierachter komt is in de meeste gevallen al 75% van de nierfunctie weggevallen. Je kunt dan de vraag stellen: in de natuur veranderen wolven toch ook niet van voeding als ze ouder worden. Dat klopt want in de natuur bereiken wolven gemiddeld slechts een leeftijd van 4-7 jaar. Een senior hond krijgt gemiddeld 70% teveel eiwitten binnen bij het voeren van vers voedingen! In deze fase is het dus wel van belang de samenstelling van de maaltijd aan te passen. Voeding voor (snelgroeiende) jonge honden De stoffen die een hoofdrol spelen in de voeding van de pup zijn: • Calcium (Ca) • Fosfor (P) • Vitamine D • Energie De verschillende voedingen kunnen afwijken t.o.v. aanbevolen hoeveelheden. We kunnen te maken krijgen met: • Calcium tekort of overschot • Fosfor tekort of overschot • Vitamine D tekort • Energie overschot Wat gebeurt er in het lichaam? Calcium, in de juiste hoeveelheid is van essentieel belang voor de botontwikkeling. Vooral bij jonge en nog meer bij jonge snelgroeiende rassen als de Mastiff, Duitse Dog etc. is het van groot belang dat de botten zich op de juiste wijze, in het juiste tempo ontwikkelen.
Factoren die van invloed zijn op de botontwikkeling In het eerste plaatje is A het kraakbeen. Kraakbeen wordt continue door het bot aangemaakt mits deze daarvoor de juiste voedingsstoffen heeft. Kraakbeen wordt vernieuwd vanuit de binnenkant, het bot en slijt aan de buitenkant door de druk die erop uitgeoefend. Hoe hoger de druk, grote en zware honden en belasting door (extreme) beweging hoe sneller de slijtage van het kraakbeen en hoe meer nieuw kraakbeen er dus aangemaakt moet worden. Hiervoor zijn minarelen, vitamine D, fosfor en calcium nodig.
Onderstaand schema heeft betrekking op de behoefte aan Calcium en de verwerking in het lichaam. PTH zorgt ervoor dat het calcium gehalte op peil blijft. Bij een tekort wordt er gezorgd dat er calcium uit de voeding die aanwezig is in de darmen wordt gehaald. De lever zet vitamine D om en stuurt de stof naar de nieren. Als de nieren een seintje krijgen om calcium aan te leveren, zorgen zij dat er een stofje toegevoegd wordt en stuurt het naar de darmen. Van daar uit kan Calcium opgenomen worden door het lichaam. Is er niet voldoende calcium aanwezig, dan zal het tekort uit de botten gehaald worden. Hierdoor ontstaan zachte botten die mogelijk kunnen scheuren.
Verhouding Calcium-Fosfor De verhouding calcium-fosfor moet in balans zijn in een verhouding die ligt tussen 1:1 en 2:1. Indien er teveel fosfor in het lichaam aanwezig is zal deze de calcium vasthouden, waardoor het niet door het lichaam opgenomen kan worden. In vlees zit relatief veel fosfor. Het bijvoeren van vers vlees aan jonge honden die brokken eten is dan ook niet verstandig aangezien de balans dan zoek is. Het effect van calcium overschot op de skeletontwikkeling Op basis van wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat honden met een te hoog calcium gehalte, kraakbeenproblemen krijgen. Zij blijven kleiner en kromme poten krijgen. Zie de afbeelding van 2 Duitse doggen uit hetzelfde nest die verschillende hoeveelheden calcium hebben gekregen in hun voeding, het fosfor gehalte in de voeding van deze honden was gelijk.
Energie-effect op de skeletontwikkeling - gevolgen overgewicht Als een jonge hond (te)veel voer krijgt, betekent dat dat hij veel energie krijgt wat er voor zorgt dat hij wil groeien. Er is een test gedaan met 2 groepen labradors die uit dezelfde nesten samengesteld waren met dezelfde verdeling van geslacht. De ene groep kreeg de aanbevolen hoeveelheid voeding. De andere groep kreeg dezelfde voeding maar mocht hiervan zoveel eten als hij wilde. De groep die zelf de hoeveelheid mocht bepalen at 25% meer dan de andere groep. Na 2,5 jaar was deze groep honden ook 25% zwaarder. De groep honden is gemonitord tot hun dood, waarbij het verschil in 25% voeding aanwezig bleef. De resultaten zijn als volgt:
De honden die meer gegeten hebben, meer energie gekregen hebben, zijn beduidend slechter af. Zij worden minder oud waarbij artrose sneller inzet en de heupen slechter zijn (HD)
Samenvatting: Zorg dat je hond gemiddeld over een periode voldoende voedingsstoffen in de juiste verhouding binnen krijgt. De vorm waarin hij deze ontvangt is niet van belang. Er zijn voor- en nadelen verbonden aan vers voer en aan droog voer. De gevolgen van tekorten aan voedingsstoffen zijn vaak pas op latere leeftijd zichtbaar en niet herstelbaar. Pupjes hebben minder calcium nodig. Senioren hebben minder eiwit nodig. Bij vers voer krijgen senioren ongeveer 70% teveel eiwitten binnen wat schadelijk is voor de nieren. 10% van de oudere honden hebben nierproblemen. Het is belangrijk dat er niet abrupt gewisseld wordt van voeding aangezien dit een grote aanpassing vereist in het lichaam van de hond. Dit geldt in het bijzonder voor dieren met verminderde weerstand, zieke honden. Kijk naar je hond en bepaal op basis daarvan wat hij nodig heeft. Factoren die o.a. iets vertellen over de gezondheid van je hond zijn: • Vacht • Ontlasting • Gebit • Gewicht • Energie niveau • Etc. Overgewicht tast de gezondheid aan en verlaagd de levensverwachting van je hond. Wacht niet tot het vetlaagje op de botten zit.
Feiten en Fabels rondom voeding
Er was niet voldoende tijd om alle fabels en feiten te bespreken; onderstaand degene die besproken zijn of waarvan de sheets voor zich spreken. Droogvoer en vers voer mag je niet samen voeren? Brokken en vers vlees kunnen niet tegelijk gevoerd. Reden zou zijn dat het voer op een andere manier verteerd wordt. Dit is nooit wetenschappelijk bewezen. Droogvoer en vers voer kan prima samen gevoerd worden. Een wolf eet in de natuur bijvoorbeeld ook orgaanvlees en huid tegelijk. Bekend is dat orgaanvlees snel verteerd wordt en huid meerdere uren nodig heeft om te verteren. Dit leidt niet tot problemen. Granen in de voeding leiden tot allergie? Er wordt veel gesproken over granen die niet goed zouden zijn voor honden en vaak de oorzaak zijn van allergieën. Onderzoek heeft uitgewezen dat dierlijk eiwit verantwoordelijk is voor maar liefst 85% van de allergische reacties. Daarna komen melkproducten en op de 3e plaats staan granen. Onderstaand in een overzichtelijk schema weergegeven.
Droogvoeders bereid met ‘vers vlees’ is beter? ‘Vers’ vlees bevat veel water. Het breiden van voer met vers vlees betekent dus dat er procentueel minder vlees en meer water toegevoegd wordt aan de voeding dan voeding die bereid is met gedroogd vlees.
Dierlijke bijproducten zijn inferieure grondstoffen
Note: Na het seminar
Op diverse websites van dierenartsen worden artikelen geplaatst waar hun voorkeur voor brokken wordt weergegeven. De indruk wordt gewekt dat de samenstelling van verse voeding niet goed is en de kans op bacteriële infecties voor mens en dier groot is bij de samenstelling van verse voeding - vlees. Dat er aandacht besteed moet worden aan de samenstelling lijkt me helder. Daar wijst het voedingscentrum, ons mensen ook op. Het besmettingsgevaar bij bereiding voor zieken, zwangere en oudere is niet anders dan bij de bereiding van je eigen eten. Het advies van o.a. dezelfde Dr. Esther Hagen-Plantinga is dat het beter vleesvoeding te verhitten. Dat advies heb ik tijdens het 2 uur durende seminar niet gehoord…
Aanvullend de volgende feitelijke informatie: Verandering van voedingswaarden Vanaf het moment dat een plant geoogst wordt of een dier sterft begint er een afbraakproces. Hoe langer de tijd tussen sterven en consumptie hoe meer verlies van voedingsstoffen er optreed, m.n. afbraak van vitamines. Verder geldt dat elke bewerkingsstap (versnijden, verwarmen, ontdooien, persen etc.) het afbraakproces versneld. De enige uitzondering hierop is heel snel invriezen. Hieronder een voorbeeld van de verandering in de voedingswaarden door het bereiden van kip. Je kunt het terugvinden op www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vlees.aspx. Er wordt hier niet aangegeven hoe de kip bereid is. Feit is dat er een verandering van samenstelling plaatsvind. Stijging van waarden heeft in veel gevallen te maken met vochtverlies tijdens de bereiding.
Na het lezen van het artikel komen er een aantal vragen in mij op…..: • Wordt er in het artikel verwezen naar brokvoeding als zijnde commerciële voeding omdat dierenartsenpraktijken vol staan met brokvoeding? • Waarom wordt er in eerste instantie gewezen op het risico van incompleet samengestelde maaltijden terwijl het afsluitende advies luidt; verhit het vlees? Het verhitten van vlees leidt tot een andere samenstelling van voeding die niet meetbaar is door de hondenbezitter. • Is besmettingsgevaar bij voorbereiden van vlees voor menselijke of dierlijke consumptie dan niet gelijk? • Wat is het percentage mensen dat besmet raakt? Tijdens het seminar werd nadrukkelijke gezegd dat de kans heel erg klein is! • Is het niet zo dat mensen of dieren die in een compleet steriele omgeving opgroeien een grotere kans lopen besmet te raken met wat dan ook? • Waarom wordt er niet verwezen naar het besmettingsgevaar van Toxoplasma in dit artikel? De besmetting via uitwerpselen van een kat kan veroorzaakt worden door uitwerpselen van een kat die vers vlees eet, maar ook door uitwerpselen van een kat die brok eet. • Waarom wordt er niet verwezen naar besmettingsgevaar na de consumptie van rauw vlees? De hond geeft de baas een lik over zijn gezicht direct na het eten van kip en er bestaat gevaar op salmonella besmetting. • Moeten we onze kippetjes wegdoen? Ze lopen hier los en de honden smullen van hun verse (rauwe) eitjes en wij ook. Maar ze likken af en toe ook hun uitwerpselen op, dat doen wij dan weer niet… Dan heb je een beetje een idee welke leuke discussies hier aan tafel gevoerd worden! ;) Let wel wij zijn geen tegenstander van brokvoeding, onze honden genieten er immers elke dag van!
Bones geniet van een vers vleesbot terwijl de kippetjes wachten op de restjes. Gaby Bemelen
