De Gezondheid van Molukkers in Nederland. Resultaten van het eerste landelijke onderzoek naar de gezondheid van Molukkers

1

De Gezondheid van Molukkers in Nederland. Resultaten van het eerste landelijke onderzoek naar de gezondheid van Molukkers.

Adee Bodewes, Msc Dr. Anton Kunst

Academisch Medisch Centrum (AMC) Universiteit van Amsterdam Afdeling: Sociale Geneeskunde Postbus 22660 1100 DD Amsterdam

Jaar 2012- 2013

Delen uit dit rapport mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding: Academisch Medisch Centrum (AMC), afd. Sociale Geneeskunde, de titel van de publicatie en het jaar van uitgave.

2

Inhoudsopgave Dankwoord ...........................................................................................................................................................................4 Samenvatting .......................................................................................................................................................................5 1.Inleiding .............................................................................................................................................................................6 1.1 Historie.............................................................................................................................................................................................6 1.2 Onderzoek en gezondheidssituatie .....................................................................................................................................6 1.3 Doelstelling.....................................................................................................................................................................................7

2. Gegevensbronnen..........................................................................................................................................................8 2.1 Gezondheidsenquête..................................................................................................................................................................8 2.2 Achmea Health Database ...................................................................................................................................................... 11 2.3 Analyse .......................................................................................................................................................................................... 12

3. Resultaten voor gezondheid .................................................................................................................................. 13 3.1 Gezondheidsbeleving en mentale gezondheid ............................................................................................................ 13 3.2 Beperkingen ................................................................................................................................................................................ 14 3.3 Chronische aandoeningen .................................................................................................................................................... 15 3.4 Suikerziekte (Diabetes Mellitus) ....................................................................................................................................... 17 3.5 Hoge bloeddruk ......................................................................................................................................................................... 17 3.6 Hart en vaatziekten ................................................................................................................................................................. 19

4. Resultaten voor zorggebruik ................................................................................................................................. 20 5. Resultaten voor leefstijl ........................................................................................................................................... 21 5.1 Roken ............................................................................................................................................................................................. 21 5.2 Alcohol........................................................................................................................................................................................... 22 5.3 BMI .................................................................................................................................................................................................. 23 5.4 Beweging ...................................................................................................................................................................................... 24

6. Samenvatting van de resultaten........................................................................................................................... 24 7. Verklarende factoren ................................................................................................................................................ 26 8. Implicaties zorg, voorlichting en onderzoek................................................................................................... 28 9. Contactgegevens ......................................................................................................................................................... 29 10. Referenties ................................................................................................................................................................. 30 Bijlage 1: Tabellen ........................................................................................................................................................................... 32 Bijlage 2: Stichting BUAT .............................................................................................................................................................. 37 Bijlage 3: Masohi Gezondheidsfonds ....................................................................................................................................... 38

3

Dankwoord Na 2 jaar intensief onderzoek binnen de Molukse gemeenschap om de huidige gezondheidssituatie in kaart te brengen, presenteren wij graag de resultaten uit dit onderzoek. Zonder de hulp van vele vrijwilligers en andere betrokkenen was dit onderzoek niet geslaagd. In het bijzonder danken wij alle lokale betrokkenen binnen het onderzoek. Velen hebben geholpen met de verspreiding en verzameling van gezondheidsenquêtes in de desbetreffende Molukse wijken. Ook zorgden zij voor het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten en voor het terugkoppelen van de resultaten van dit onderzoek naar hun wijken. De welwillendheid en het grote enthousiasme van de betrokkenen die wij ervoeren bij de opzet en uitvoering van het onderzoek, heeft ons extra motivatie gegeven om het onderzoek succesvol af te ronden. Daarnaast danken wij uiteraard Stichting BUAT voor het financieel mogelijk maken van dit onderzoek. Zonder deze bijdrage was het moeilijk, zo niet onmogelijk, om een dergelijk landelijk onderzoek neer te zetten. Ook heeft de organisatorische steun vanuit het bestuur en kantoor er voor gezorgd dat er snel en efficiënt gewerkt kon worden. Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek was gebaseerd op analyses van gegevens van de Achmea Health Database. Wij danken Hugo Smeets en Henk Evers voor hun medewerking bij de aanvraag van de gegevens en voor het beantwoorden van de vele vragen die wij hen stelden toen wij met de analyse van die gegevens waren begonnen. Wij bedanken verder de verscheidene stagiaires (J. van der Wal, N. Heijnen, M. Reurink en T. de Back) die zich ingezet hebben voor het onderzoek met het uitvoeren van een eigen deelonderzoek. Zij hebben aan de analyses van zowel de gezondheidsenquête als de Achmea Health Database belangrijke bijdragen geleverd. Zij zijn mee geweest naar wijkbijeenkomsten en hebben geholpen met de verspreiding en verzameling van de gezondheidsenquêtes. De bijdrage van de stagiaires heeft er voor gezorgd dat wij in korte tijd veel gegevens konden analyseren en veel resultaten kunnen presenteren in dit rapport.

Bedankt! Adee Bodewes Anton Kunst

Lijst van betrokkenen: O. Rahantoknam W. Manuhutu D. Tahitu P. Mahulette E. Tutuhatunewa S. Huwae T. Latuhinin W. Kunu E. Haurissa R.Tupan

Pemuda Bunga Maluku G. Latumakulita M. Pattinama E. Solisa M. Mailissa-Munster B. Ubro R. Koenoe B. Lesil L. Nikijuluw U. Santi

M. Patawala M. Latul M. Pelamonia R. Imblabla J. Kakisina R. Bernadus G. Waisapy N. Hehalatu S. Abraham J.Tutupary

I. Marasabessy Uru Nia R. Irijanan R. Irijanan V. Amukwaman A. Matausej M. Hehalatu S. Smeets-Kaitjily P. Parinussa en vele anderen.

4

Samenvatting De Molukse gemeenschap is een van de langst verblijvende minderheidsgroepen (sinds 1951) in Nederland. Toch is nog heel weinig onderzoek gedaan naar hun gezondheidssituatie. Doel van dit onderzoek is voor eerst een landelijk overzicht te geven van de gezondheid, zorggebruik en leefstijl van Molukkers in Nederland. Gegevensbronnen Binnen het onderzoek is er gebruikt gemaakt van 2 gegevensbronnen; een gezondheidsenquête en de Achmea Health Database. De enquête richtte zich op gezondheidsbeleving, zorggebruik en leefstijl. De gezondheidsenquête is gehouden in 19 van de 60 Molukse wijken in Nederland. Er is een respons behaald van 24%; in totaal hebben er 715 personen de enquête ingevuld. De Achmea Health Database is een gegevensbron met daarin gedeclareerde zorggegevens van 4,8 miljoen verzekerden. Binnen deze data is een selectie gemaakt, op basis van achternaam, van 5532 Molukkers die zorg declareerden van 1 januari 2009 t/m 31 december 2010. Voor deze groep is het vóórkomen van, en zorg rondom, een aantal specifieke aandoeningen onderzocht. Resultaat Molukkers rapporteren vaker een slechte gezondheidsbeleving en sub-optimale mentale gezondheid dan Nederlanders. Molukkers zeggen wel even gelukkig en tevreden met het leven te zijn als Nederlanders. Molukkers hebben vaker last van bepaalde (chronische) gezondheidsproblemen, waaronder suikerziekte, hoge bloeddruk en lichamelijke beperkingen. Molukkers maken minder gebruik van bepaalde zorgvoorzieningen zoals huisartsenzorg, specialistische zorg, tandkundige zorg, fysiotherapie en medicatie. Molukkers zijn ongeveer even vaak rokers, maar roken gemiddeld genomen minder sigaretten dan Nederlanders. Molukkers drinken minder vaak alcohol dan Nederlanders. Overgewicht en obesitas komen even vaak voor onder Molukkers als Nederland. Bovendien bewegen zij nagenoeg evenveel als Nederlanders. Conclusie en overweging Globaal genomen kan worden geconcludeerd dat Molukkers meer gezondheidsproblemen hebben ondanks een vergelijkbare leefstijl dan Nederlanders. Het vaker voorkomen van aandoeningen als suikerziekte en hoge bloeddruk bij Molukkers kan mogelijk te wijten zijn aan onder meer het voedingspatroon, (epi-)genetische factoren, en een hogere stress. Implicaties zorg en onderzoek Op basis van dit eerste landelijke onderzoek kunnen enkele aanbevelingen worden gegeven voor zorg en onderzoek, zoals - extra aandacht voor screening en behandeling van suikerziekte en hoge bloeddruk in Molukse gemeenschap; - voorlichting aan Molukkers, mede gericht op bespreekbaar maken van ziekte, zorg en leefstijl; - verder onderzoek naar het vóórkomen van verschillende aandoeningen en hun risicofactoren.

5

1.Inleiding De afgelopen 2 jaar heeft er een landelijk gezondheidsonderzoek plaats gevonden onder Molukkers, in de leeftijd van 30 t/m 65 jaar, in Nederland. Tot nu toe was de gezondheidssituatie van Molukkers onderbelicht gebleven. De volgende alinea’s zullen dieper ingaan op de geschiedenis van de Molukse gemeenschap, de noodzaak van onderzoek en het beoogde doel van het gezondheidsonderzoek ‘Molukkers&Gezondheid’. 1.1 Historie De Molukse gemeenschap in Nederland kent een lange geschiedenis. De eerste generatie Molukkers in Nederland waren militairen van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL). Zij streden ten tijde van de V.O.C aan de zijde van Nederland. In 1951 werden zo’n 3000 Molukse militairen en hun gezinsleden over gebracht naar Nederland. Dit gebeurde nadat, in 1949, Nederland de soevereiniteit van haar voormalige kolonie overdroeg aan de Verenigde Staten van Indonesië. Spoedig werd er een centralistisch bestuurd republiek opgezet door de eerste president Soekarno. Een terugkeer van de militairen naar hun herkomsteilanden werd met de opheffing van het KNIL door Soekarno tegengehouden. Nederland mocht ze arbeidsrechtelijk gezien niet ter plekke ontslaan en gaf deze militairen het dienstbevel zich ‘tijdelijk’ te laten overbrengen naar Nederland. [1;2] In Nederland aangekomen werden de militairen alsnog ontslagen en geplaatst in geïsoleerde woonoorden, waaronder het voormalige concentratie kamp Westerbork. Het ontslag uit de Nederlandse dienst heeft een zware hypotheek gelegd op het integratieproces van met name de eerste en tweede generatie Molukkers in de Nederlandse samenleving.[1] Vanaf 1959 werden de geïsoleerde woonoorden afgebroken en werden de Molukkers gehuisvest in Molukse woonwijken en –kernen, verspreid over circa 60 zogenaamde ‘Molukkergemeenten’. Het jongste deel van de tweede generatie is, in de jaren 60, deels in de woonoorden geboren en deels in de nieuwe Molukse woonwijken geboren. [1;2] 1.2 Onderzoek en gezondheidssituatie In de jaren na de aankomst in 1951 is er veel aandacht geweest voor Molukkers als het gaat om onderzoek op het gebied van educatie, arbeid en ouderenzorg. De laatste decennia is deze aandacht voor Molukkers in onderzoek echter flink afgenomen. Deze aandacht is opgeëist door de veel grotere minderheidsgroepen die later naar Nederland kwamen. De Molukse gemeenschap is een relatief kleine minderheidsgroep in Nederland met naar schatting een populatie van ongeveer 50.000 Molukkers. De Molukse gemeenschap kent een cultuur waarin betrokkenheid met elkaar en de daarbij behorende zorg heel groot is. Steun en zorg wordt eerder gezocht in eigen kring en is er sprake van intensieve mantelzorg. Behoud van de Molukse cultuur met tradities, normen en waarden, taal en geschiedenis is belangrijk binnen de gemeenschap en wordt generatie op generatie doorgegeven. Bekend is dat zulke culturele verschillen van invloed kunnen zijn op de manier hoe er met gezondheid en gezondheidszorg wordt omgegaan. Niet-westerse gemeenschappen vertonen ander hulpzoekend gedrag en is er vaak onbekendheid met betrekking tot het Nederlandse zorgsysteem. Tevens zorgt de taalbarrière vaak voor onduidelijkheid. Uit vele studies blijkt dan ook dat bepaalde aandoeningen en ziekten vaker voorkomen onder niet-westerse gemeenschappen, zoals suikerziekte, hoge bloeddruk, maar ook perinatale sterfte en zuigelingensterfte. Het is heel aannemelijk, dat ook Molukkers anders omgaan met hun gezondheid en zorggebruik. Uit een inventariserend regionaal onderzoek onder huisartsen kwam naar voren dat de gemiddelde kans op overlijden in de leeftijd van 3060 jaar bij Molukkers hoger zou kunnen liggen dan in vergelijking tot Nederlands, Turken en/of Marokkanen.[3] Uit dit zelfde onderzoek kwam tevens naar voren dat de prevalentie van hartaandoeningen, hoge bloeddruk en beroerte hoger zou kunnen zijn bij Molukkers dan bij autochtone Nederlanders, Turken en/of Marokkanen. [3] Dit onderzoek kon deze vermoedens

6

echter niet met harde cijfers ondersteunen. Landelijke cijfers over gezondheidsproblemen onder de Molukse gemeenschap zijn bovendien niet beschikbaar. Onderzoek is daarom belangrijk om gezondheidsproblemen en zorggebruik onder Molukkers in kaart te brengen. Deze gegevens zijn zowel voor de gemeenschap zelf van belang, en ook voor onderzoek naar de gezondheid van migranten in het algemeen. Gegevens over de gezondheid van Molukkers geven namelijk inzicht in de mate waarin een minderheidsgroep als de Molukkers steeds meer op de Nederlandse samenleving gaat lijken met betrekking tot gezondheid en zorg. De Molukse gemeenschap is al met een 5e generatie in Nederland in tegenstelling tot andere grotere minderheidsgroepen. Door de onvoldoende kennis omtrent zorggebruik en de gezondheidsproblematiek onder de Molukse gemeenschap heeft Stichting BUAT, in 2012, het Academisch Medisch Centrum (AMC), afdeling Sociale Geneeskunde, de opdracht gegeven om de gezondheidssituatie van Molukkers in kaart te brengen. 1.3 Doelstelling Het algeheel doel van het onderzoek ‘Molukkers&Gezondheid’ is om inzicht te krijgen in de actuele gezondheidsproblematiek, gezondheidsbeleving, zorggebruik en leefstijl onder Molukkers van 30 t/m 65 jaar in Nederland. Binnen het onderzoek is er gekeken naar verschillen tussen Molukkers en autochtone Nederlanders in het vóórkomen van bepaalde ziekten en aandoeningen; verschillen met betrekking tot gezondheidsbeleving, verschillen in zorggebruik; en verschillen in leefstijl.

7

2. Gegevensbronnen Er is gebruikt gemaakt van 2 gegevensbronnen; een gezondheidsenquête en de Achmea Health Database. 2.1 Gezondheidsenquête Om de gezondheid en zorgbehoefte van Molukkers in kaart te brengen, is er gebruik gemaakt van een gezondheidsenquête. De vragenlijst is gebaseerd op de vragen uit de Centraal bureau voor statistiek (CBS) POLS (Permanent Onderzoek LeefSituatie)* enquête. Dit is gedaan om uiteindelijk de gegevens te kunnen vergelijken met al bestaande gegevens over de autochtone Nederlandse bevolking. De focus van de vragenlijst ligt op gezondheidsbeleving en –gedrag, zorggebruik en zorgbehoefte. De gezondheidsenquête is verspreid in 19 van de 60 Molukse wijken in Nederland. De wijken die deel hebben genomen aan het onderzoek zijn Groningen/Hoogkerk, Assen, Hoogeveen, Bovensmilde, Zwolle, Vaassen, Nistelrode, Middelburg, Oost-Souburg/Vlissingen, Capelle a/d IJssel, Breukelen, Ridderkerk, Maastricht, Lunteren, Wierden, Breda, Vught, Waalwijk en Den Helder. De gezondheidsenquête werd 2-talig aangeboden, zowel in het Nederlands als Maleis. Men had 3 mogelijkheden tot invullen van de gezondheidsenquête: persoonlijk (0%), digitaal (29%) en schriftelijk (71%).

In elke wijk zijn lokale sleutelfiguren van de Molukse wijkraad, stichting of vrijwilligers benaderd. Met deze sleutelfiguren is er voor de desbetreffende wijk een strategie opgezet om respondenten te werven. De strategieën, die single of in combinatie zijn gebruikt, zijn: • Een aankondigingsbrief - deze brief werd verspreid voorafgaand aan het onderzoek om bewoners van de desbetreffende Molukse wijk te informeren m.b.t. het onderzoek; • Een informatie bijeenkomst - tijdens deze bijeenkomst werd er informatie gegeven over het doel en opzet van het onderzoek aan bewoners van de Molukse wijk; • Lokale media - korte berichten m.b.t. het onderzoek werden geplaatst in de lokale (wijk)krant of vonden er interviews plaats tijdens lokale radio-uitzendingen;

8

• • •

Sociale media - de lokale Facebook-pagina en website werden gebruikt voor korte berichten m.b.t. het onderzoek; Deur-tot-deur benadering - verspreiding en ophalen van de gezondheidsenquête deur aan deur; Betrekken van andere lokale organisaties - de plaatselijke huisarts of kerk werd benaderd voor medewerking.

Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal respondenten, het aantal verspreide enquêtes en het respons cijfer per Molukse wijk. In totaal hebben 755 Molukkers de gezondheidsenquête ingevuld en teruggestuurd. Na een kleine correctie zijn er 715 Molukkers geïncludeerd in het onderzoek. Personen die aangaven niet van Molukse origine te zijn, die buiten de leeftijdscategorie vielen of die de enquête niet geheel hadden ingevuld zijn geëxcludeerd. In elke Molukse wijk is een verschillend aantal gezondheidsenquêtes verspreid. Elke Molukse wijk varieerde in grootte en het aantal inwonende Molukse personen in de leeftijd van 30 t/m 65 jaar. In Maastricht, Den Helder en Bovensmilde zijn de hoogste respons cijfers behaald (resp. 58%, 46% en 38%). Tabel 1: Overzicht van het aantal respondenten, gezondheidsenquêtes en respons cijfer voor elke Molukse wijk. Molukse wijk Maastricht Den Helder Bovensmilde Lunteren Breukelen Waalwijk Nistelrode Middelburg Oost-Souburg/ Vlissingen Zwolle Vught Assen Capelle aan den Ijssel Ridderkerk Groningen Hoogeveen Vaassen Wierden Breda Op aanvraag Totaal

Respondenten (N) 80 35 63 68 21 25 46 67 32 43 26 45 44 13 18 20 29 18 18 4 715

Enquêtes (N) 137 76 165 203 67 80 179 269 141 198 126 219 220 66 96 115 232 151 212 4 2956

Respons cijfer (%) 58 46 38 34 31 31 26 25 23 22 21 21 20 20 19 17 13 12 9 24

Verschillende strategieën werden gebruikt voor het werven van respondenten. Van de 6 geïmplementeerde strategieën verwierf de persoonlijke deur-tot-deur benadering de meeste respondenten in een Molukse wijk. Sociale media heeft het minste effect op het werven van Molukse respondenten.[4]

* Het Permanent Onderzoek LeefSituatie (POLS) is een doorlopende verzameling van hoogwaardige en samenhangende gegevens over de leefsituatie van de Nederlandse bevolking.

9

Tabel 2 geeft een aantal demografische karakteristieken van de 715 geïncludeerde Molukkers. Tevens zijn de gegevens van de autochtone Nederlandse populatie weergegeven. De verdeling man/vrouw is nagenoeg hetzelfde in beide groepen. Het merendeel, bijna 50%, van de Molukse respondenten valt binnen de leeftijdscategorie 50-59 jaar in tegenstelling tot de autochtone Nederlanders. Bijna 60% van de Molukkers is getrouwd en 9.5% is samenwonend. Binnen de Nederlandse populatie is bijna 70% getrouwd en woont 12.9% samen. Het overgrote merendeel van de Molukkers (91.9%) is Christelijk gelovig in tegenstelling tot de autochtone Nederlanders (48.4%). Verder is er gevraagd naar de hoogst voltooide opleiding van de respondenten. 44.8% van de Molukse onderzoekspopulatie antwoordde lager voortgezet onderwijs te hebben afgerond, 33.4% het middelbaar beroepsonderwijs en 16.9% het hoger beroepsonderwijs of universiteit. Binnen de Nederlandse populatie heeft 24.6% het voortgezet onderwijs als hoogst voltooide opleiding, 31.7% het middelbaar beroepsonderwijs en 32.2% het hoger beroepsonderwijs.

Tabel 2: Prevalentie van socio - demografische kenmerken van Molukkers en autochtone Nederlanders (%)

Geslacht

Man Vrouw

Moluks N = 715 48.1 51.9

Nederlands N = 6010 47.9 52.1

Leeftijd

30 – 39 40 – 49 50 – 59 60 – 65

7.6 15.4 49.7 27.4

21.9 28.9 31.4 17.8

Burgerlijke staat

Getrouwd Samenwonend Niet-getrouwd Gescheiden Weduwe/naar

59.6 9.5 18.9 8.1 3.8

69.5 12.9 9.5 6.2 1.6

Godsdienst

Christelijk Islamitisch Anders Geen geloof

91.9 3.9 0.4 3.8

48.4 0.0 3.5 48.0

Opleiding

Basis onderwijs Lager voortgezet onderwijs Middelbaar beroepsonderwijs, HAVO of VWO Hoger beroepsonderwijs of universiteit Anders

3.4 44.8 33.4

11.5 24.6 31.7

16.9

32.2

1.4

0.0

10

2.2 Achmea Health Database De Achmea Health Database bevat zorggegevens van meer dan 4,8 miljoen verzekerden in Nederland.[5] Deze data is gebruikt om het vóórkomen van aandoeningen binnen de Molukse gemeenschap in Nederland in kaart te brengen. Een selectie is gemaakt van alle Molukkers op basis van achternaam. Hiervoor is de familie achternamenlijst gebruikt van Historisch Moluks Museum ten tijde van de overkomst naar Nederland. Er zijn in totaal 5532 Molukse personen geselecteerd op basis van achternaam. Als controle groep is er een random selectie gemaakt van autochtone Nederlanders, welke 10 keer zo groot diende te zijn dan de geselecteerde groep Molukkers met dezelfde verhouding qua leeftijd en geslacht. Deze controlegroep bevat 55.320 autochtone verzekerden. De gestelde periode was het jaar 2009 - 2010. Alle leeftijden zijn meegenomen tijdens de selectie. De gegevens zijn geanonimiseerd. Zorggegevens worden geregistreerd door middel van verschillende coderingssystemen. Alle specialistische zorg en ziekenhuisopnamen worden getypeerd door middel van een Diagnose Behandelingscode (DBC). De DBC code is een 12-cijferige code welke het zorgtype, de diagnose en de behandeling omschrijft. Tevens wordt alle medicatiegebruik getypeerd door middel van de Anatomisch Therapeutisch Chemisch Classificatie (ATC). De ATC code deelt de geneesmiddelen in groepen naar orgaan, vervolgens op het systeem waarop ze werkzaam zijn en daarna op chemische of therapeutische eigenschappen. Beide coderingssystemen worden wereldwijd gebruikt. Verder is binnen de Achmea Health Database ook het aantal huisartsenbezoek per jaar bekend. Om het voorkomen van aandoeningen te onderzoeken zijn zowel de DBC als de ATC codes opgezocht voor bepaalde aandoeningen en zijn deze coderingen gebruikt om te bepalen welke verzekerden voor de betreffende aandoening in 2009-2010 gebruik maakten van zorg. Tabel 3 geeft een weergave van de bekende demografische kenmerken van de onderzoekspopulaties. In beide populaties is de grootste groep jonger dan 29 jaar. Verder is te zien dat een merendeel van de Molukkers in zeer sterk en sterk verstedelijkte gebieden woont. Bijna 20% van de Molukse populatie woont nog in een Molukse wijk, 33% woont in 1 van de 4 grote steden*, en 48% woont elders. Binnen de Nederlandse populatie is te zien dat bijna 3% in een Molukse wijk woont, dat 24.3 % in een grote stad woont, en 72.8% elders woont.

*

Utrecht, Amsterdam, Den Haag en Rotterdam

11

Tabel 3: Prevalentie van een aantal demografische kenmerken van Molukkers en autochtone Nederlanders (%) uit de Achmea Health Database.

Geslacht

Man Vrouw

Moluks N = 5532 49.3 50.8

Nederlands N = 55320 49.2 50.7

Leeftijd

<29 30-39 40-49 50-59 >60

38.7 12.7 14.4 16.9 17.3

38.2 12.9 15.4 15.3 18.2

Stedelijkheid

Niet stedelijk Weinig stedelijk Matig stedelijk Sterk stedelijk Zeer sterk stedelijk

1.1 17.8 15.4 26.8 38.8

5.5 17.4 17.5 28.7 30.8

Locatie

Molukse wijk Buiten Molukse wijk of grote stad Grote stad

18.9 48.0 33.0

2.8 72.8 24.3

2.3 Analyse De cijfers die getoond worden in dit rapport zijn leeftijd gestandaardiseerde prevalentie cijfers (%). De invloed van de verschillen in de samenstelling van beide onderzoekspopulaties naar leeftijd en geslacht is daarmee weggehaald. Logistische regressie analyses zijn uitgevoerd via het statistisch software programma SPSS, waarbij een p-waarde ≤0.05 is aangenomen als significant. Deze resultaten staan vermeld in bijlage 1. Verschillen tussen Molukkers en Nederlanders die met statistische significantie konden worden aangetoond, staan in de grafieken aangeduid met een asterisk (*).

12

3. Resultaten voor gezondheid Het volgende gedeelte geeft een overzicht van de actuele gezondheidssituatie van de Molukse gemeenschap in Nederland. De volgende onderwerpen zullen worden besproken: gezondheidsbeleving, mentale gezondheid, geluk en tevredenheid, beperkingen en chronische aandoeningen, waarvan een aantal aandoeningen apart zullen worden uitgelicht. 3.1 Gezondheidsbeleving en mentale gezondheid Uit eerder onderzoek is naar voren gekomen dat minderheden een lagere gezondheidsbeleving en mentale gezondheid dan autochtone Nederlanders rapporteren. [6] Om de gezondheidsbeleving en mentale gezondheid in kaart te brengen is de gezondheidsenquête gebruikt. De gezondheidsbeleving is in kaart gebracht door middel van de vraag: ‘ Hoe ervaart u uw gezondheid?’ Deze vraag was op 5 manieren te beantwoorden: uitstekend, zeer goed, goed, matig of slecht. De percentages voor matig en slechte gezondheidsbeleving liggen aanzienlijk hoger voor Molukkers dan autochtone Nederlanders.

Gezondheidsbeleving

*

* Aantoonbaar lager/hoger dan Nederlanders

De mentale gezondheid is bepaald aan de hand van 5 vragen over hoe men zich de afgelopen 4 weken heeft gevoeld. Er waren 6 mogelijke antwoorden te geven op de 5 vragen; voortdurend, meestal, vaak, soms, zelden of nooit. Molukkers rapporteren vaker een gemiddelde mentale gezondheid dan Nederlanders. Het percentage voor gezonde mentale gezondheid is aanzienlijk lager in vergelijking tot de Nederlanders.

Mentale gezondheid

*


13

Tevens is er in de gezondheidsenquête gevraagd naar beleving van geluk en tevredenheid in het leven. Deze 2 aspecten zijn bepaald door de vragen ‘ Hoe gelukkig voelt u zich in uw leven?’ en ‘Hoe tevreden bent u met uw leven?’. Aan beide vragen kon de respondent een rapportcijfer toekennen tussen 0 en 10. Molukkers en Nederlanders geven nagenoeg hetzelfde rapport cijfer voor geluk en tevredenheid.

3.2 Beperkingen Moeilijkheden van lichamelijk functioneren tijdens dagelijkse activiteiten wordt aangeduid als een beperking.[7] De gezondheidsenquête is gebruikt om het voorkomen van beperkingen onder de Molukse gemeenschap in kaart te brengen. Het hebben van een beperking is bepaald naar aanleiding van een reeks vragen met betrekking tot dagelijkse vaardigheden; horen, zien en bewegen. Respondenten konden kiezen uit 4 mogelijke antwoorden; ja, zonder moeite, ja, met enige moeite, ja, met grote moeite of nee, dat kan ik niet. Molukkers hebben een hoge kans op 1 of meer beperkingen in vergelijking tot autochtone Nederlanders (16% vs. 10%).

Aantal beperkingen

* *


14

3.3 Chronische aandoeningen Chronische aandoeningen worden omschreven als onomkeerbare aandoeningen zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur. [7]Om het aantal en het voorkomen van chronische aandoeningen onder de Molukse gemeenschap in kaart te brengen is gebruik gemaakt van de gezondheidsenquête. Chronische aandoeningen omvat een groot aantal aandoeningen, waarvan enkelen zijn uitgevraagd in de enquête. Voor elke aandoening kon men aangeven, door ja of nee te antwoorden, of men de afgelopen 12 maanden last heeft gehad van 1 of meerdere chronische aandoeningen. Molukkers hebben vaker te kampen met 2 of meer chronische ziekten dan autochtone Nederlanders (41% vs. 29%).

Aantal chronische aandoeningen

*


Tevens is er gekeken naar de verschillende chronische aandoeningen afzonderlijk. Gewrichtsproblemen aan hand of elleboog, gewrichtsontsteking en astma komen vaker voor bij Molukkers dan bij Nederlanders. Tevens hebben Molukkers veel vaker last van eczeem dan autochtone Nederlanders. Problemen aan de rug (hernia) komen minder voor bij Molukkers. Andere chronische aandoeningen als psoriasis, gewrichtsslijtage, problemen aan de nek, epilepsie en migraine komen even vaak voor onder Molukkers en Nederlanders.

15

*

* *

*

* Percentage (%) * Aantoonbaar lager/hoger dan Nederlanders

Percentage (%)

De Achmea Health Database is gebruikt om gevallen van COPD en enkele mentale aandoeningen in kaart te brengen. Het gaat hierbij om personen die voor deze aandoeningen zorgkosten hebben gedeclareerd. Molukkers hebben minder vaak kosten gedeclareerd van COPD dan Nederlanders. De verschillende mentale aandoeningen (depressie, angststoornissen en schizofrenie) komen volgens deze gegevens even vaak voor onder Molukkers en autochtone Nederlanders.

*


16

3.4 Suikerziekte (Diabetes Mellitus) Suikerziekte is een veel voorkomende chronische aandoening onder minderheidsgroepen in Nederland. [8;9]Door middel van de Achmea Health Database is gekeken naar het voorkomen van deze chronische ziekte onder de Molukse gemeenschap. Het risico van het krijgen van suikerziekte is veel hoger voor Molukkers dan autochtone Nederlanders. Er is een verdeling gemaakt op basis van geboortegeneratie: geboren voor 1950 (1e generatie), tussen 1950 -1970 (2e generatie) en na 1970 (3e generatie). Molukkers hebben in elke geboortegeneratie hoger risico op het krijgen van suikerziekte. Tevens is er gekeken naar voorkomen van suikerziekte tussen Molukkers en autochtone Nederlanders wonend in een Molukse woonwijk, in een van de 4 grote steden, of elders. Ongeacht het woongebied hebben Molukkers een hoger risico op het krijgen van suikerziekte. Molukkers wonend in de grote stad lopen de hoogste risico op suikerziekte.

Percentages (%)

*

*

*

* *

*

*

* * *

* * Aantoonbaar lager/hoger dan Nederlanders

17

3.5 Hoge bloeddruk Hoge bloeddruk is ook een aandoening wat veel voorkomt onder minderheidsgroepen.[10-12] Hoge bloeddruk is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Voor de resultaten met betrekking tot hoge bloeddruk is er gebruikt gemaakt van de gezondheidsenquête. Molukkers hebben vaker hoge bloeddruk dan autochtone Nederlanders. Zowel bij Molukse mannen als vrouwen komt hoge bloeddruk vaker voor. Tevens is er gekeken naar mogelijke verklaringen voor deze uitkomst. Opmerkelijk is het verschil tussen verklarende factoren tussen Molukkers en Nederlanders. De standaard verklarende factoren, zoals roken, bewegen, alcohol, BMI en mentale gezondheid lijken geen rol te spelen onder Molukkers. Mogelijke verklarende factoren die wel een rol zouden kunnen spelen zijn een verschil in lichaamsvet volume tussen Aziaten en Europeanen, wat mogelijk ook geldt voor Molukkers; genetische factoren; stress en depressie; cultuurbehoud; en zelfs mogelijk discriminatie.

* *

**

Percentages (%)

*


18

3.6 Hart en vaatziekten Onder de term ‘hart- en vaatziekten’ vallen onder andere hartfalen, coronaire hartzieken*, hartritmestoornissen, en beroerte.[13;14] Riscofactoren voor hart- en vaatziekten zijn onder andere roken, suikerziekte, hoge bloeddruk en overgewicht. Om het voorkomen van hart- en vaatziekten in kaart te brengen is de Achmea Health Database gebruikt. Er zijn geen verschillen tussen Molukkers en autochtone Nederlanders in het voorkomen van hartfalen en hersenbloeding. Coronaire hartziekten komt vaker voor onder Molukkers dan autochtone Nederlanders. De percentages voor coronaire hartziekten liggen voor zowel bij Molukse mannen als vrouwen hoger dan voor de autochtone Nederlandse mannen en vrouwen.

Percentages (%)

*

* Coronaire

hartziekten, ook wel ischemische hartziekten genoemd, zijn ziekten van het hart die het gevolg zijn van aderverkalking (arteriosclerose). Door de vernauwing of blokkade van het bloedvat die daarvan het gevolg is ontstaat zuurstoftekort (ischemie) in de hartspier. 3


19

4. Resultaten voor zorggebruik Uit eerder onderzoek met betrekking tot zorggebruik komt naar voren dat minderheidsgroepen minder gebruik maken van bepaalde zorgvoorzieningen in tegenstelling tot autochtonen in Nederland. Het gebruik van zorgvoorzieningen als tandarts, thuiszorg, fysiotherapie en verpleeg- en verzorgingshuis zorg is lager onder minderheidsgroepen.[6;15-17] Voor de Molukse gemeenschap is dit in kaart gebracht in Nederland door middel van de gezondheidsenquête. Molukkers maken aanzienlijk minder gebruik van bepaalde zorgvoorzieningen binnen de gezondheidszorg dan de autochtone Nederlanders, waaronder huisartsenzorg, tandheelkundige zorg, fysiotherapie, specialistische zorg en betaalde hulp in het huishouden. Tevens maken Molukkers minder gebruik van (niet-) voorgeschreven medicatie. Molukkers maken even vaak gebruik van ziekenhuisbezoek en betaalde hulp voor persoonlijke verzorging.

* * * * * * *

* Percentages (%) * Aantoonbaar lager/hoger dan Nederlanders

20

5. Resultaten voor leefstijl Leefstijl heeft invloed op het voorkomen van ziekten en aandoeningen. Veranderingen in leefstijl kunnen het risico verlagen op het krijgen van ziekten en aandoeningen. De volgende onderwerpen zullen besproken worden: roken, alcoholgebruik, BMI en beweging. 5.1 Roken Roken is een risicofactor voor vele aandoeningen, zoals hart- en vaartziekten of luchtwegenaandoeningen. Om te onderzoeken of Molukkers ander rookgedrag vertonen dan autochtone Nederlanders is gebruik gemaakt van de gezondheidsenquête. Het aantal ‘nooit rokers’ is lager onder de Molukse gemeenschap in vergelijking tot de Nederlanders (27% vs. 30%).

Roken

*


Indien Molukkers roken, dan roken Molukkers minder sigaretten dan Nederlanders.

Hoeveelheid roken

*


21

5.2 Alcohol Alcohol heeft ‘twee gezichten’. Regelmatig kleine hoeveelheden alcohol (2-3 glazen per dag, maar niet elke dag) kan risico op hart- en vaatziekten verlagen, maar overmatig alcohol is dermate schadelijk voor de gezondheid.[18;19] Veel alcoholgebruik kan leiden tot hoge bloeddruk en verhoogt het risico op bijvoorbeeld hartritmestoornissen doordat alcohol belangrijke stoffen als vitamine B1 afbreekt.4,5 Het alcoholgebruik is in kaart gebracht voor de Molukse gemeenschap in Nederland door middel van de gezondheidsenquête. Molukkers drinken minder vaak alcohol dan autochtone Nederlanders (70% vs. 85%).

Alcohol


Indien Molukkers alcohol nuttigen, drinken Molukkers minder glazen alcohol per week dan Nederlanders.

Hoeveelheid alcohol

*


22

Binge drinken is een Engels concept (binge = braspartij) van meer dan 6 glazen alcohol drinken op 1 enkele gelegenheid. Af en toe veel drinken op een enkele gelegenheid is schadelijk voor het lichaam. Het kan, onder andere, leiden tot alcoholvergiftiging met bewusteloosheid en coma. Molukkers drinken aanzienlijk vaker meer dan 6 glazen op een enkele gelegenheid dan autochtone Nederlanders.

Binge drinken

*


5.3 BMI Body Mass Index (BMI) is een index voor gewicht in verhouding tot lichaamslengte. De BMI geeft een schatting van het gezondheidsrisico als gevolg van te zwaar zijn. Overgewicht is een risicofactor voor onder meer gewrichtsaandoeningen en hart- en vaatziekten.[20;21] Om de BMI te bepalen is gebruik gemaakt van de gezondheidsenquête. Overgewicht en obesitas komen even veel voor onder Molukkers en Nederlanders.

BMI


23

5.4 Beweging Voldoende beweging is essentieel bevonden voor een goede gezondheid. Voldoende beweging verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en kanker. De gezondheidsenquête is gebruikt om het aantal activiteiten per week in kaart te brengen. Activiteiten zijn fietsen, klussen, sporten, wandelen of (huishoudelijk) werk. Deze activiteiten zijn per persoon opgeteld en verdeeld in categorieën. Het minimale verschil tussen de percentages van beide populaties suggereert dat Molukkers nagenoeg evenveel bewegen dan de autochtone Nederlanders.

Beweging

*


24

6. Samenvatting van de resultaten Molukkers hebben meer gezondheidsproblemen ondanks vergelijkbare leefstijl. De resultaten laten zien dat Molukkers vaker een slechtere gezondheidsbeleving rapporteren, vaker last hebben van bepaalde (chronische) gezondheidsproblemen, waaronder suikerziekte, hoge bloeddruk en lichamelijke beperkingen. Molukkers maken minder gebruik van bepaalde zorgvoorzieningen, waaronder huisartsenzorg, specialistische zorg, tandarts en fysiotherapie. Voor de leefstijlfactoren laten de resultaten zien dat Molukkers minder roken en alcohol drinken dan Nederlanders, dat overgewicht en obesitas onder hen ongeveer even vaak voorkomt en dat zij ongeveer evenveel bewegen. Tabel 4: Onderverdeling van de resultaten naar slechter, beter of hetzelfde dan Nederlanders. Molukkers ‘Slechter’ dan Nederlanders

Gezondheid - Gezondheidsbeleving - Lichamelijke beperkingen - Mentale gezondheid

Zorggebruik

Leefstijl

- Huisartsenzorg - Tandheelkundige zorg - Fysiotherapie - Specialistische zorg

- Binge drinken

- Betaalde hulp - Ziekenhuisbezoek

- Roken - Alcohol - Beweging - BMI

- Astma, eczeem, gewrichtsontsteking, klachten hand/elleboog - Suikerziekte - Hoge bloeddruk - Coronaire hartziekten ‘Beter’ of ‘hetzelfde’ als Nederlanders

- Geluk en tevredenheid - Rugklachten, migraine, epilepsie, gewrichtsslijtage, psoriasis - COPD - Depressie, angststoornissen, schizofrenie - Hartfalen en hersenbloeding

25

7. Verklarende factoren De resultaten laten zien dat de gezondheidstoestand van Molukkers minder goed is dan die van de autochtone Nederlanders. De vraag is nu waardoor dit komt. Het was niet een doel van dit onderzoek om de vele mogelijke verklaringen te onderzoeken. Wel kan er op basis van dit onderzoek hier enkele uitspraken over gedaan worden. In sommige analyses hebben wij gekeken naar de mogelijke verklaringen voor de hogere prevalentie van suikerziekte en hoge bloeddruk onder Molukkers. Vaak aangehaalde verklarende leefstijlfactoren zijn overgewicht, roken, alcoholgebruik en gebrek aan beweging. Ook verschillen in algemeen mentale gezondheid zouden een rol kunnen spelen. (tabel 5) In nader onderzoek die wij op basis van de gezondheidsenquête uitvoerden, is echter gebleken dat deze factoren niet konden verklaren dat Molukkers vaker last hebben van deze aandoeningen.

Tabel 5: Verklarende factoren voor Molukkers Molukkers

Verklarende factoren

Niet

- BMI - Roken - Beweging - Alcohol - Mentale gezondheid

Mogelijk wel

- Verschil in lichaamsvet volume - Stress / depressie - Genetisch - Voeding - Discriminatie

Dit betekent dat mogelijke verklaringen op andere gebieden gezocht moeten worden. Mogelijk factoren zijn onder meer: • Lichaamsbouw. Uit eerdere studies tussen Aziaten en Europeanen blijkt dat er een verschil is in lichaamsbouw en lichaamsvetverdeling bij dezelfde mate van overgewicht. Daardoor lopen Aziaten een hoger risico op metabole ziekten zoals suikerziekte.[22] Als dezelfde factoren bij Molukkers spelen, dan kan zo’n verschil in lichaamsbouw en lichaamsvetverdeling hebben bijgedragen aan het hogere risico op suikerziekte; • In de literatuur worden stress en depressie genoemd als risicofactoren voor bijvoorbeeld hoge bloeddruk. Als Molukkers meer stress en mentale gezondheidsproblemen hebben, zou dat kunnen bijdragen aan de hogere kans op hoge bloeddruk. De daadwerkelijke associatie van stress en depressie en ziekteaandoeningen onder Molukkers zou nog nader onderzocht moeten worden; • Mogelijk zijn er op genetisch vlak verklaringen te vinden voor het vaker voorkomen van de verschillende aandoeningen onder Molukkers. Tot nu toe is hier nog onvoldoende onderzoek naar gedaan; • Voedingspatroon wordt ook gezien als mogelijke verklarende factor. Overmatige inname van energierijke voedingsstoffen kan leiden tot verschillende chronische ziekten, als suikerziekte of hoge bloeddruk; • Discriminatie wordt ook aangedragen als een verklarende factor voor verschillende aandoeningen. Daar Molukkers al meer dan 60 jaar in Nederland zijn is discriminatie voor hen mogelijk niet meer een dagelijks fenomeen. Desalniettemin kunnen discriminatoire ervaringen effect hebben op de gezondheid, onder meer door verhoogde kans op stress en depressie.

26

Achter de besproken mogelijke verklaringen gaan wellicht dieperliggende factoren schuil. Hierbij kan gedacht worden aan de sterke gemeenschapsbanden binnen de Molukse gemeenschap. Veelal wordt er binnen de familie of gemeenschap steun gezocht voor de ouderen of hulpbehoevende familieleden. Een andere factor kan zijn de afwachtende houding die veel Molukkers aannemen tegen over ‘buitenstaanders’. Dergelijke factoren kunnen onder meer hebben geleid tot minder zorggebruik en langer vasthouden aan de traditionele keuken. De vele mogelijke verklaringen die kunnen worden aangedragen voor de verschillen die in dit onderzoek zijn waargenomen, staan in schril contract tot het weinige onderzoek dat tot nu toe is gedaan naar de achtergronden van gezondheidsproblemen in de Molukse gemeenschap. De hierboven geopperde factoren zullen in de toekomst verder onderzocht moeten worden.

27

8. Implicaties zorg, voorlichting en onderzoek De besproken resultaten kunnen op verschillende vlakken een bijdrage leveren aan het verbeteren van de gezondheidssituatie van Molukkers in Nederland. Zorg Binnen de zorg zijn er verscheidene kansen aan te grijpen om stappen te zetten naar een verbetering van de gezondheid onder de Molukse gemeenschap. Gelet op het verhoogde voorkomen van suikerziekte en hoge bloeddruk zou vroegtijdige opsporing van deze aandoeningen juist bij Molukkers veel effect kunnen sorteren. Het is ons in het onderzoek verder opgevallen dat problemen met ziekte niet gemakkelijk worden besproken binnen de Molukse gemeenschap. Het verdient daarom de overweging om vanuit de eerste lijn initiatieven te ondernemen die Molukse patiënten helpen deze barrières te overwinnen. Voorlichting Voorlichting kan de Molukse gemeenschap stimuleren om gezondheidsproblemen bespreekbaar te maken, bewuster om te gaan met preventie van aandoeningen, en tijdig professionele hulp te zoeken. Voorlichting is ook belangrijk op het gebied van voeding. Een essentieel speerpunt in deze voorlichting is ‘de eigen thuissituatie’; welke mogelijkheden hebben Molukkers om in hun eigen thuissituatie en binnen hun tradities de eigen gezondheid te verbeteren?

Onderzoek Met dit onderzoek is een eerste stap gezet om de gezondheidssituatie van Molukkers in kaart te brengen. Het feit dat meer dan 60 jaar na hun komst in Nederland sommige gezondheidsproblemen bij Molukkers meer voorkomen, ondanks geen evident slechtere leefstijl, is niet alleen verontrustend, maar ook verbazend. Verder onderzoek is nodig om deze hardnekkige verschillen niet alleen te kunnen verklaren, maar ook om te leren hoe had adagium “gelijke kansen op een goede gezondheid” ook voor hen zal gelden..

28

9. Contactgegevens Zou u na het lezen van dit rapport nog meer informatie willen?

Neemt u dan gerust contact met ons op via: - email: [email protected] - tel.nr.: 020-5663055 - www.facebook.nl/molukkersengezondheid

Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Adee Bodewes, MSc dr. Anton Kunst

29

10. Referenties 1

Steijlen F: Begintijd. Moluks Historisch Museum, 2002.

2

Museum Maluku: 60 jaar Molukkers; 2013.

3

Palet: Gezondheidssituatie Molukkers - Verslag van een peiling onder huisartsen.; 2007.

4

Bodewes AJ, Kunst AE: Involving Marginalized Ethnic Group in Research: Recruitment of Moluccans in Health Surveys; 2014.

5

Achmea Health Database: 2013.

6

Reijneveld SA: Reported health, lifestyles, and use of health care of first generation immigrants in The Netherlands: do socioeconomic factors explain their adverse position? Journal of epidemiology and community health 1998;52:298-304.

7

Nationaal Kompas - Chronische ziekten: 2013.

8

Dijkshoorn H, Uitenbroek DG, Middelkoop BJ: [Prevalence of diabetes mellitus and cardiovascular disease among immigrants from Turkey and Morocco and the indigenous Dutch population]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2003;147:1362-1366.

9

Reurink MC, Bodewes AJ, Kunst AE: Diabetes mellitus prevalence among Dutch Moluccans: convergence towards Dutch levels?; 2014.

10

Bindraban NR, Stronks K, Klazinga NS: Cardiovascular risk factors for Surinamese in the Netherlands: a literature review]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 2003;147:1591.

11

Agyemang C, Bindraban N, Mairuhu G, van Montfrans G, Koopmans R, Stronks K: Prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension among Black Surinamese, South Asian Surinamese and White Dutch in Amsterdam, The Netherlands: the SUNSET study. Journal of hypertension 2005;23:1971-1977.

12

Wal van der J., Bodewes AJ, Kunst AE: Prevalence of hypertension among the Moluccan-Dutch population aged 30 till 65 in the Netherlands: results from a crosssectional survey; 2014.

13

Nationaal Kompas - Hart- en vaatziekten: 2013.

14

Back de T, Bodewes AJ, Kunst AE: Cardiovascular health status, related healthcare use and medication prescription among Moluccan-Dutch immigrants; 2014.

15

Zorggebruik: 2013.

16

Uiters E, Deville WL, Foets M, Groenewegen PP: Use of health care services by ethnic minorities in The Netherlands: do patterns differ? The European Journal of Public Health 2006;16:388-393.

17

Bodewes AJ, Heijnen N, Kunst AE: Healthcare utilization among the community of Moluccans in the Netherlands; 2014.

30

18

Voedingscentrum - Alcohol: 2013.

19

Alcoholgebruik: 2013.

20

Hartstichting - Overgewicht: 2013.

21

Dagevos H, Dagevos J, Dagevos JC: Minderheden meer gewicht: over overgewicht bij Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen en het belang van integratiefactoren.; Sociaal Cultureel Planbureau, 2008, p 40.

22

Bhopal RS: A four stage model explaining the higher risk of Type 2 diabetes mellitus in South Asians compared with European populations. Diabetic Medicine 2013;30:35-42.

31

Bijlage 1: Tabellen Hieronder zijn de tabellen weergegeven voor de verschillende besproken thema’s. De tabellen geven het vóórkomen van een gezondheidsprobleem onder Molukkers en in de algemene Nederlandse bevolking weer. Dit vóórkomen is uitgedrukt in percentages (%). Het verschil tussen Molukkers en autochtone Nederlanders is uitgedrukt in Odds Ratio’s (OR). De leeftijd gestandaardiseerde percentages zijn getoond in de grafieken in de tekst. Bij deze standaardisatie is de leeftijdsverdeling onder de Molukse onderzoeksgroep gebruikt als referentie. De OR is een getal wat de verhouding aangeeft tussen 2 Odds. Odds is een Engels begrip, welke de kans aangeeft of iets wel of niet gebeurt. Preciezer gezegd, het gaat om de kans dat iets wel gebeurt gedeeld door de kans dat iets niet gebeurt. 8 Stel bijvoorbeeld dat de kans voor Molukkers voor een bepaalde aandoening 12.5% en voor de Nederlanders 10%. Dan bedraagt de Odds voor Molukkers 1 tegen 7 (12,5% heeft de aandoening, 87,5% niet) en voor de Nederlanders 1 tegen 9 (10% heeft de aandoening wel en 90% niet). De Odds Ratio van het hebben van die aandoening voor Molukkers ten opzichte van Nederlanders is dan 1/7 gedeeld door 1/9 = 9/7, ofte wel 1.29.8 Dus hoe verder de OR boven de 1.00 ligt, hoe hoger de kans is bij Molukkers in vergelijking tot Nederlanders. Omgekeerd, hoe verder de OR onder de 1.00 ligt, hoe lager de kans bij Molukkers is. Bij het berekenen van de OR’s is er standaard gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht. De OR’s worden vermeld met de daarbij horende 95% betrouwbaarheidsintervallen (95% BI). Het 95% BI geeft aan dat indien de meting 100 keer wordt herhaald, de gemeten waarde 95 keer binnen het interval zal liggen. De overige 5 keer zal de waarde door toeval variaties buiten het interval liggen. Hoe kleiner dit interval, hoe preciezer de schatting van de werkelijke waarde zal zijn. Een waargenomen verschil tussen Molukkers en Nederlanders kan geheel berusten op toeval of kan een werkelijk verschil weerspiegelen. Om te zien of toeval kan worden uitgesloten, is bij elk waargenomen verschil een statistische toets uitgevoerd en op basis daarvan een pwaarde bepaald. Hoe kleiner de p-waarde, hoe groter de kans is dat het gemeten verschil niet toevallig is maar een werkelijk verschil weerspiegelt. De grenswaarde van de p-waarde wordt voornamelijk gezet op 5%. Een verschil achten wij ‘statistisch significant’ als de p-waarde kleiner is dan 5%. Verschillen die statistisch significant zijn, worden in de tekst aangegeven met een * en worden in de onderstaande tabellen vet gedrukt.

32

* Gezondheidsbeleving, mentale gezondheid en geluk en tevredenheid Tabel 1: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor gezondheidsbeleving, mentale gezondheid en ervaren geluk en tevredenheid in leven van Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Gezondheidsbeleving

Mentale gezondheid

Nederlands N = 3400 17.0 27.6 43.9 10.1 1.4

OR

Uitstekend Zeer goed Goed Matig Slecht

Moluks N = 708 7.1 15.2 58.8 17.4 1.6

Goed (uitstekend/zeer goed/goed) Matig (matig/slecht)

81.1 18.9

89.9 10.1

0.54 (0.43-0.68) 1.84 (1.48-2.30)

Gezond (score ≥ 80) Gemiddeld (score 60 - 79) Ongezond (score ≤ 59)

49.2 39.5 11.2

60.4 28.2 11.4

0.62 (0.53-0.74) 1.68 (1.41-2.00) 1.10 (0.78-1.32)

Gelukkig (gemiddeld) Tevreden (gemiddeld)

7.85 (st.dev 1.2) 7.78 (st.dev 1.2)

7.89 (st.dev. 1.3) 7.78 (st.dev. 1.4)

* Chronische ziekten en beperkingen Tabel 2: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor aantal chronische ziekten en beperkingen van Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Chronische ziekten

Beperkingen

Geen 1 2 of meer chronische ziekten

Moluks N = 708 31.5 27.7 40.8

Nederlands N = 3400 42.8 28.3 28.9

Geen 1 2 of meer beperkingen

76.0 15.6 8.5

85.9 9.8 4.2

OR

0.97 (0.81-1.17) 1.44 (1.22-1.71)

1.46 (1.15-1.85) 1.76 (1.28-2.42)

33

* Chronische ziekten Tabel 3: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor verschillende chronische ziekten onder de Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Huid

Eczeem Psoriasis

Moluks N=712 10.4 3.7

Nederlands N=3417 4.9 3.0

OR

Lucht

Astma

11.5

8.4

1.43 (1.09-1.86)

Gewricht

Gewrichtslijtage Gewrichtsontsteking Klachten rug (hernia) Klachten nek Klachten hand/elleboog

17.6 8.5 6.4 13.8 11.6

17.4 6.4 12.9 12.9 8.8

1.05 (0.84-1.31) 1.38 (1.01-1.88) 0.47 (0.34-0.65) 1.08 (0.85-1.38) 1.42 (1.09-1.86)

Hoofd

Epilepsie Migraine

1.3 14.0

2.2 14.6

0.58 (0.28-1.16) 0.95 (0.75-1.21)

2.28 (1.70-3.05) 1.23 (0.78-1.92)

* COPD en mentale aandoeningen Tabel 4: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor COPD en mentale aandoeningen van Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Lucht

COPD

Moluks N=5532 0.6

Mentaal

Angststoornissen Schizofrenie Depressie

0.9 0.8 1.4

Nederlands N=55320 0.9

OR

0.8 0.7 1.4

1.05 (0.78-1.42) 1.16 (0.84-1.59) 0.99 (0.78-1.27)

0.78 (0.50-1.00)

* Suikerziekte (Diabetes Mellitus) Tabel 5: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor suikerziekte onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Chronische aandoening


OR

Diabetes

Moluks N=5394 7.0

Voor 1950 1950-1970 Na 1970

24.6 8.0 1.0

14.5 5.0 0.6

1.54 (1.32-1.79) 1.44 (1.19-1.72) 1.62 (1.08-2.43)

Stad Buiten de stad of woonwijk Molukse woonwijk

7.7 5.8 8.7

5.2 4.3 4.5

1.82 (1.49-2.24) 1.45 (1.21-1.74) 1.62 (1.13-2.32)

1.67 (1.49-1.89)

34

* Hoge bloeddruk Tabel 6: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor hoge bloeddruk onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Hoge bloeddruk

Chronische aandoening

Moluks N=708 26.6


Gecorrigeerd voor alle risicofactoren #

Hoge bloeddruk naar geslacht

NL

OR

35.0

1.57 (1.13-2.19)

Man

#

1.37 (1.13-1.66) 1.49 (1.19-1.88)

Moluks Hoge bloeddruk

OR

42.0

Moluks NL Vrouw 41.0 34.2

OR 1.41 (1.01-1.97)

gecorrigeerd voor BMI, roken, alcohol, beweging en mentale gezondheid.

* Hart- en vaatziekten Tabel 7: Prevalenties (%) en odds ratio voor hart- en vaatziekten onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Hart- en vaatziekten

Coronaire hartziekten Hersenbloeding Hartfalen Alle hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten naar geslacht Coronaire hartziekten Hersenbloeding Hartfalen

Moluks N=5394 2.1 0.6 0.4 7.2

Moluks Man 2.3 0.6 0.5

Nederlands N=52880 1.6 0.8 0.6 8.0

OR

NL

OR

1.8 0.9 0.8

1.21 (0.92-1.61) 0.58 (0.34-0.98) 0.65 (0.37-1.13)

Moluks vrouw 1.7 0.7 0.3

1.26 (1.03-1.56) 0.79 (0.56-1.11) 0.67 (0.44-1.03) 0.90 (0.88-1.00)

NL

OR

1.3 0.8 0.6

1.26 (0.91-1.72) 0.93 (0.59-1.49) 0.61 (0.31-1.20)

* Zorggebruik Tabel 8: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor zorggebruik onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Zorggebruik- afgelopen 12 maanden

Huisarts Ziekenhuisbezoek Medisch specialist Tandarts Fysiotherapie Alternatieve geneeskunde Medicatie voorgeschreven door arts Medicatie niet voorgeschreven door arts Betaalde hulp in huishouden Betaalde hulp voor persoonlijke zorg

#

Moluks N = 708 72.6 7.1 35.5 75.2 22.6 7.2

Nederlands N = 3400 74.5 7.3 43.8 80.2 28.7 7.8

OR

44.9

49.1

0.63 (0.51-0.79)

27.5 1.5 0.3

36.1 2.8 0.8

0.67 (0.53-0.84) 0.94 (0.64-1.38) 0.50 (0.41-0.62) 0.65 (0.51-0.83) 0.56 (0.44-0.71) 0.57 (0.38-0.87)

0.61 (0.49-0.75) 0.37 (0.15-0.87) 0.48 (0.09-2.43)

gecorrigeerd voor religie, educatie en gezondheidsindicatoren.

35

* Roken Tabel 9: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor roken onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Roken

Nooit Vroeger Rokers Af en toe (1 – 10) Vaak (11 – 20) Veel (≥ 20)

Moluks N = 715 27.1 46.9 26.0 70.2 26.2 3.5

Nederlands N = 6010 30.4 44.6 25.1 46.1 42.4 11.5

OR 0.81 (0.68-0.97) 1.11 (0.95-1.30) 1.09 (0.92-1.31) 2.82 (1.99-3.98) 0.48 (0.36-0.69) 0.27 (0.12-0.62)

* Alcohol Tabel 10: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor alcoholgebruik onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Alcohol consumptie per week

Binge drinken

Onthouder Vroeger Drinker Af en toe (1 - 14 glazen) Vaak (15 - 22 glazen) Veel (≥ 23 glazen)

Moluks N = 708 16.9 12.9 70.2 93.7 3.9 2.4

Nederlands N = 3400 15.0 85.3 82.1 12.4 5.4

Dagelijks Wekelijks Maandelijks Nooit

0.2 7.1 43.6 48.9

1.4 10.5 21.9 65.6

OR

3.20 (2.09-4.90) 0.30 (0.18-0.51) 0.42 (0.21-0.83)

0.14 (0.19-1.05) 0.65 (0.45-0.95) 2.75 (2.23-3.41) 0.47 (0.38-0.58)

* BMI Tabel 11: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor BMI onder Molukkers en de autochtone Nederlanders.

BMI

Ondergewicht (≤ 18) Normaal (18 – 25) Overgewicht (25 - 29) Obees (≥ 30)

Moluks N = 715 0.9 42.0 43.1 14.0

Nederlands N = 6010 0.8 44.7 40.7 13.7

OR 1.04 (0.44-2.46) 0.89 (0.75-1.04) 1.11 (0.94-1.31) 1.03 (0.82-1.30)

* Beweging Tabel 12: Leeftijd gestandaardiseerde prevalenties (%) en odds ratio voor beweging (aantal activiteiten per week) van Molukkers en de autochtone Nederlanders.

Beweging

0 - 2 activiteiten per week 3 - 5 activiteiten per week 6 - 8 activiteiten per week

Moluks N = 710 6.8 54.9 38.3

Nederlands N = 3416 13.0 51.4 35.6

OR 0.48 (0.35-0.66) 1.14 (0.97-1.35) 1.13 (0.96-1.34)

36

Bijlage 2: Stichting BUAT BUAT is een platformorganisatie die een intermediairfunctie tussen de Molukse bevolkingsgroep en de Nederlandse overheid vervult bij het bevorderen van de participatie van Molukkers binnen de Nederlandse samenleving. BUAT is partner van het overheidssamenwerkingsverband Landelijk Overleg Minderheden (LOM). BUAT bewaart de belangen van de Molukse bevolking ten aanzien van vijf aandachtspunten: Leefbaarheid & Wonen, Ouderen & Zorg, Jongeren & Onderwijs, Vrouwen, en Verbinding met de Molukken. In 2011 is de behoefte gerezen om meer inzicht te krijgen met betrekking tot de gezondheidssituatie van Molukkers in Nederland. Daar helaas de subsidie stroom stopt per 2015, is BUAT bezig met de afrondende fase waarin nieuwe manieren en wegen worden gezocht om de kennis en nalatenschap van Stichting BUAT te waarborgen en voort te zetten. Zo is onder andere het Masohi Gezondheidsfonds opgezet. (zie volgende pagina) Ontwikkelingen op dit terrein zullen te volgen zijn via de website of facebookpagina.

37

Bijlage 3: Masohi Gezondheidsfonds Uit diverse onderzoeken is bekend dat de culturele achtergrond sterk van invloed is op hoe er binnen de samenleving met gezondheid en gezondheidszorg wordt omgegaan. Er is sprake van een kloof tussen de reguliere gezondheidszorg en groepen met een niet-westerse achtergrond. Het Masohi Gezondheidsfonds draagt de visie om de twee werelden dichter bij elkaar te brengen, van de gezondheidszorg en die van de Molukse gemeenschap in Nederland. Het Masohi Gezondheidsfonds heeft als missie de gezondheid en welzijn van de Molukse gemeenschap in Nederland te verbeteren. Dat wil het fonds bereiken door enerzijds een gezondere levensstijl van Molukkers te bevorderen en anderzijds de kennis van behandelaars en andere professionals in de zorg over Molukkers op het gebied van gezondheid te verhogen. De werkwijze berust op de volgende drie pijlers: I. Kennis Het Masohi Gezondheidsfonds zet zich in om onderzoek naar de gezondheid van Molukkers in Nederland te bevorderen. Deze kennis die hard nodig is om de medische zorg te versterken en gezondheidsproblemen beter aan te pakken. II. Voorlichting Het ontwikkelen en ondersteunen voorlichtings- en preventieprogramma’s gericht op Molukkers. Te denken valt aan voorlichting over beweging, gezonde voeding en leefgewoonten of specifieke ziektes zoals diabetes. III. Participatie Het Masohi Gezondheidsfonds streeft ernaar de zorgvraag van Molukkers en het zorgaanbod beter op elkaar aan te laten sluiten.

Bron: http://masohifonds.wordpress.com/about/

38

De Gezondheid van Molukkers in Nederland. Resultaten van het eerste landelijke onderzoek naar de gezondheid van Molukkers

Recommend Documents