De gevaren van optische straling In gesprek met Leo Gerdes

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 11 - november 2011

Deze maand: Impressie Welding Week 2011 zakendoen tussen spetters en metaalgeur

De gevaren van optische straling In gesprek met Leo Gerdes gedreven kwaliteitsmanager

VOORWOORD

november 2011

Colofon www.vakbladlastechniek.nl Uitgave Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL). Redactie Bert de Jong, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Margriet Wennekes, Henk Zandvliet Eindredactie Margriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek) Uitgever Bert de Jong Advertentie-exploitatie Con-Sell, Rolf Mul T 06 12 50 90 58, E [email protected] Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer T 088 400 85 60, E [email protected] www.nil.nl

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen ITW WELDING PRODUCTS levert een uniek en volledig producten programma uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires en inductieve verwarming apparatuur. Miller lasapparatuur Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme betrouwbaarheid! Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart, McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke toepassing variërend van hoogwaardige verbindingslassen tot reparatie en oplassen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar Onze diensten en producten zijn gebaseerd op “Quality and Know-How in Welding”. ITW Welding Products biedt u een bekwaam team van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren en begeleiden op het gebied van efficiënte procesen productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures, training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden? Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en lastoevoegmaterialen. Bel ons op: Tel. 0186 641 444. Wij zijn u graag van dienst!

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark 935, B-9052 Zwijnaarde, België T +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E [email protected] www.bil-ibs.be OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50 E [email protected] www.opus-co.nl Abonnementen Binnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren). Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] Overig buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW. Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour. Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Drukwerk Veldwijk Van Loon, Waddinxveen. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

ITW Welding Products BV Edisonstraat 10 NL-3261 LD Oud-Beijerland T +31 (0)186 641 444 F +31 (0)186 640 880

www.itw-welding.com

FORTUNE 200 ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst” van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.

Red de maakindustrie door te investeren in onderzoek en

opleidingen

Een toename van het aantal vakbekwame lassers is bijzonder hard nodig, willen we in Nederland de maakindustrie redden. In de afgelopen maanden hebben wij gelukkig een positieve ontwikkeling gezien in het aantal afgenomen lasexamens. Het NIL is voortdurend actief om meer jongeren te enthousiasmeren voor het prachtige vak van lassen en lijmen. Vorige maand is er een akkoord bereikt binnen het EWF met betrekking tot de deelname van Nederland aan de Europese Laskampioenschappen voor jonge lastechnici. Deze kampioenschappen, waaraan veertien landen zullen deelnemen, worden gehouden in 2013, tijdens de vierjaarlijkse beurs Schweissen und Schneiden in Essen. Maar daarnaast zijn er ook vanuit de overheid inspanningen nodig om de Nederlandse maakindustrie in een sterk veranderende markt blijvend een rol van betekenis te laten spelen. Niet alleen door het investeren in (las)technische opleidingen en kwalitatief hoogwaardig onderzoek, maar ook door het scheppen van een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijven. Ondernemers en onderzoekers moeten meer van elkaars kwaliteiten profiteren. Als je de kennis en kunde van beiden weet te combineren, kom je tot resultaten die alleen maar winstgevend kunnen zijn. In dit nummer van Lastechniek blikken we kort terug op de afgelopen Welding Week. We kunnen concluderen dat het bedrijfsleven zich volop blijft ontwikkelen, met innovatieve en technologisch hoogstaande producten. Daarbij is het natuurlijk belangrijk dat werknemers gezond en veilig kunnen werken. Tijdens de Welding Week zagen we dat de ontwikkelingen op het gebied van beschermingsmiddelen ook niet stilstaan. Verderop in deze Lastechniek kunt u een uitgebreid artikel lezen over de nieuwste inzichten ten aanzien van de risico's van optische straling. Tot slot wil ik u nog wijzen op de aankondiging van de MIG/MAG Procesdag die het NIL organiseert op 22 november a.s. op de bekende RDM Campus te Rotterdam. Ik ontmoet u graag op deze dag!

©2011 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. Volg LASTECHNIEK op twitter: @nillastechniek en Linkedin.com

Henk Zandvliet Directeur Nederlands Instituut voor Lastechniek.

Inhoud #11 november 2011 LASTECHNIEK is een uitgave van OPUS communicatie-ontwerp i.o.v. het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek www.vakbladlastechniek.nl

22 24 28

04 10 12 18 20

Berichten uit de laswereld Impressies vanaf de Welding Week 2011 Optische straling bij las- en snijwerkzaamheden Leo Gerdes (Krohne Oil & Gas) getuigt van zijn liefde voor het lassen EN 287-1, de nieuwste versie

30 35 38

12

“Daar gaat een heel traject aan vooraf, met vooral heel veel papierwerk. Dat is eigenlijk alleen maar toegenomen.”

18 Cover: Welding Week 2011, foto: easyFairs

30

De laspraktijkingenieur in bedrijf Cursus lascoördinaator EN 1090 gaat van start bij SNS Jesse van der Poel, een jongen met gouden handen De bedrijfsschool van voestalpine Polynorm Willem de Welder Brancheregister

22

LASBERICHTEN

november 2011

Kees Brak neemt afscheid van HU (maar stopt niet) Vrijdag 28 oktober vond bij de Hogeschool Utrecht een feestelijke bijeenkomst plaats ter gelegenheid van het officiële afscheid van Kees Brak. Per 1 december stopt Kees Brak na 25 jaar als cursusleider van de opleidingen Metaalkunde en International Welding Engineer (IWE). Ter ere van zijn afscheid was er een symposium georganiseerd, getiteld 'Materiaaltechnologie, (on)misbaar?'. Het zaaltje op de tweede verdieping van de HU was met ruim honderd belangstellenden goed gevuld. Na een openingswoord door Marchiene Buiter werd een aantal boeiende lezingen gehouden. Diverse sprekers, waaronder Kees Brak, gaven daarin hun visie op de toekomst van de materiaaltechnologie. De sprekers benaderden het hoofdthema elk vanuit hun eigen invalshoek en werkveld. Kees Brak pleitte vanuit zijn onderwijservaring onder meer voor het sterker onder de aandacht brengen van (las)technische opleidingen. Aan het eind van het symposium werden Kees Brak en zijn gezin door de HU natuurlijk in het zonnetje gezet met bloemen en cadeaus.

4

Namens het Nederlands Instituut voor Lastechniek overhandigde Henk Zandvliet een prachtig bronzen beeldje van een lasser. Kees Brak, van nature een introverte en bescheiden man, was zeer onder de indruk van de grote opkomst en alle aandacht voor zijn persoon. Ook werd bekendgemaakt wie Kees Brak gaat opvolgen: de heer Jan Gerrits wordt de nieuwe cursusleider Metaalkunde en IWE. De laatste spreker, Tim Blok, merkte op dat van afscheid van Kees echter geen sprake kon zijn: "Kees Brak is dan straks misschien niet meer in dienst van de HU, stilzitten kan hij toch niet, dus eigenlijk kan hij die afscheidscadeaus wel weer inleveren." Inderdaad zal Kees Brak niet stoppen met werken. Hij blijft nog betrokken bij de HU en het ontwikkelen van opleidingen, maar hij kan het wel wat rustiger aan doen. Aansluitend aan het symposium was er gelegenheid om Kees Brak persoonlijk de hand te drukken en na te praten met vakgenoten. Dit alles onder het genot van goedverzorgde hapjes en drankjes. De organisatie en de aanwezigen kijken terug op een in alle opzichten geslaagde middag.

november 2011

LASBERICHTEN

AWL-Techniek breidt activiteiten uit naar China De benoeming van Dr. Zhanqi zich bezighouden met het werGuo als Business Development ven van meerdere Chinese inManager China, betekent voor genieurs, met als doel het AWL een belangrijke stap in verstrekken van trainingen en het uitbreiden van haar activitechnische ondersteuning aan teiten naar het Oosten. In de klanten van AWL. China zal de focus vooral ligDe heer Guo heeft een lange gen op het laserlassen. AWL geschiedenis als bruggenbouheeft een diepgaande kennis wer tussen Oost en West. De van deze snelgroeiende technoafgelopen tien jaar werkte hij logie. Aangezien de markt in aan de Universiteit van Delft vlnr: Zhanqi Guo – Business Development Manager China; Brand van ’t Hof – Technisch Directeur; China snel groeit, mede ingeals universitair docent voor inPierre Verwegen – Sales Manager geven door de “global platternationale onderzoeksproform”-benadering van veel autofabrikanten, is de jecten. In deze rol heeft hij de relatie tussen Nederlandse verwachting dat de vraag naar lasertoepassingen snel zal en Chinese universiteiten verder ontwikkeld. Hij heeft een volgen. Dit biedt goede kansen voor AWL. graad in Mechanical Engineering en beschikt over een ruime kennis van bedrijfskunde. Naast andere kwalificaDe jaaromzet van AWL is voor 95% afkomstig uit de Euties maken deze kwaliteiten hem een uitermate geschikte ropese markt en is voor het grootste deel automotive gekandidaat voor deze functie. relateerd. China is en blijft echter een groeimarkt, waar Geen gemakkelijke beslissing ook steeds meer autofabrikanten productiefaciliteiten "Naar China gaan was geen gemakkelijke beslissing. We bouwen. Ook de lokale spelers op de automotive markt moesten met allerlei elementen rekening houden. Maar nu ontwikkelen zich in ongekend tempo. Voor AWL neemt weten we het zeker en met de benoeming van de heer Guo de noodzaak om toe te treden tot de Chinese markt dan zijn we ervan overtuigd dat deze onderneming een succes ook snel toe. Na intensief onderzoek heeft AWL besloten wordt", aldus Brand van 't Hof, Technisch Directeur bij om een kleine operatie in China op te zetten, die eind AWL. Het opzetten van de activiteiten in China comple2012 in bedrijf moet zijn. teert het mondiale partnerschapprogramma dat AWL in Bruggenbouwer 2010 heeft opgezet, met als doel een wereldwijde aanweDe heer Guo heeft de opdracht gekregen om dit te realizigheid. Met partners in Europa, Noord-Amerika en binseren. Hij is tevens verantwoordelijk voor het opzetten nenkort China, kan AWL ondersteuning bieden aan haar van een kantoor in de regio Shanghai. Daarnaast gaat hij klanten op beide halfronden.

5

LASBERICHTEN

november 2011

Bezoekers maakten kennis met Easy Programming op de Welding Week Tijdens de afgelopen Welding Week, die van 18 t/m 21 oktober in het Antwerp Expo complex in Antwerpen plaats vond, konden bezoekers bij Valk Welding kennis maken met Easy Programming. Met dit nieuwe programmeerconcept kunnen lasrobots sneller en vele malen eenvoudiger geprogrammeerd worden dan tot nu toe mogelijk was. De vereenvoudigde manier van programmeren wordt mogelijk gemaakt door toepassing van G3 Weld Navigation software die Panasonic standaard op de nieuwe G3 besturing voor haar lasrobots levert. De software maakt gebruik van een uitgebreide database waarin alle lasparameters voor de meest voorkomende materialen, diktes en typen lasnaad zijn vastgelegd. De programmeur hoeft alleen het type lasnaad, materiaalsoort en dikte op te geven en de software adviseert de juiste lasparameterinstellingen voor voltage, stroomsterkte en lassnelheid. Tijdens de komende Metavak kunnen bezoekers op de stand van Valk Welding opnieuw kennis maken met de nieuwe G3 Weld Navigation software. www.valkwelding.com

november 2011

LASBERICHTEN

Nieuwe strategie Gasparini resulteert in nieuwe machinelijn De Italiaanse fabrikant van scharen kantpersen en (plasma)snijcenters, Gasparini Industries s.r.l. wil zich verder toeleggen op de bouw van hoogwaardige machines die aan de hoogste klantenwensen voldoen en daarmee binnen vijf jaar als marktleider op het gebied van bending & cutting worden gezien. Dat maakte de directie van Gasparini Industries bekend tijdens een drukbezochte partner- en persdag op 19 oktober jl., op haar thuisbasis in het Italiaanse Istrana. Onder het motto ‘The phoenix has risen towards a new future’ heeft Gasparini het afgelopen jaar hard gewerkt aan een vernieuwing van haar machinelijn; is de productie opnieuw ingericht volgens Kaizen principes; is de serviceorganisatie sterk verbeterd; is een nieuw ERPsysteem in gebruik genomen en heeft het bedrijf het aantal personeelsleden verder uitgebreid. Tijdens het open huis dat volgde op de partner- en persdag konden bezoekers kennis maken met de nieuwe machinelijn, waarin Gasparini haar nieuwe ambities heeft vormgegeven. In de nieuwe machinelijn, waarvan de X-PRESS en X-CUT de eerste resultaten zijn, heeft

Gasparini een groot aantal innovaties en vernieuwingen verwerkt. Naast een volledig nieuw design, zijn een volledig nieuw energiebesparend hydraulisch systeem, toepassing van LED-verlichting, nieuwe snellere achteraanslagen, nieuwe CNC-besturingen, verhoging van de werksnelheid en een hogere nauwkeurigheid, de meest opvallende verbeteringen. Volgens CEO Simone Ferrari heeft het bedrijf met de jarenlange knowhow en passie op het gebied van machinebouw en kennis van het plaatbewerkingsproces de potentie om uit te groeien tot de beste machinebouwers voor buig-, knip- en snijbewerkingen. “Onze scharen behoren al tot de top in de markt. Het hogere prijskaartje dat daar tegenover staat, wordt door de kwaliteit meer dan waar gemaakt. Het afgelopen jaar hebben we meer scharen verkocht dan ooit tevoren. Op dit moment hebben we twee snijcenters in opdracht voor een Zwitsers staalcenter, die compleet met CNC-vooraanslagsysteem geleverd worden, aldus de CEO. Gasparini Industries wordt in Nederland vertegenwoordigd door Metall in Zandvoort. www.gasparini.com | www.metall.nl

Nieuwe Henkel MRO specialist voor Aerodag® Ceramishield en Ceramishield RobotIQ® Henkel is wereldmarktleider op het vlak van technologieën voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling. Ceramishield RobotIQ® is een innovatieve oplossing voor de bescherming van MIG/MAG-lasapparatuur die intensieve reiniging en het gebruik van antispatmiddel op basis van olie overbodig maakt. De keramische laag beschermt met slechts één enkele toepassing gasbuizen en contacttips voor zeer lange tijd. De volautomatische aanbrengunit communiceert perfect zowel met de lasrobot als met het specifieke productieproces.

6

Gezien het grote succes bij de lancering van Aerodag® Ceramishield en Ceramishield RobotIQ, heeft Henkel besloten om per 1 januari 2012 de heer Rob Helmich aan te duiden als MRO Specialist voor beide producten. Voor vragen of ondersteuning is de heer Helmich bereikbaar op het nummer 030-6073861 Meer informatie vindt u op www.ceramishield.com

7

LASBERICHTEN

november 2011

Fibermak fiberlaser snijdt ook dikkere materiaalsoorten De Turkse fabrikant van plaatbewerkingsmachines, Ermaksan, heeft tijdens de afgelopen EMO in Hannover haar nieuwe fiberlaser ‘Fibermak’ gepresenteerd. De Ermak Fibermak is een doorontwikkeling van de eerste generatie fiberlaser van de fabrikant, en is met de nieuwste high-tech lasertechnologie representatief voor de laatste stand op het gebied van snijtechnologie voor vlak plaatmateriaal. Daarvoor heeft Ermaksan de Fibermak uitgerust met een resonator van het Amerikaanse IPG Photonics met vermogens van 2000 tot 4000 Watt. IPG Photonics behoort al jaren tot de grootste leveranciers van fiberlaserbronnen ter wereld. Met deze moderne diodelasers kunnen nu, naast staal en corrosievast staal, ook de tot op heden moeilijk te snijden materialen, zoals koperlegeringen, titanium en aluminium perfect gesneden worden. In tegenstelling tot een aantal andere fabrikanten van diodelasers houdt IPG Photonics bovendien een grote bandbreedte in haar resonatoren aan, waardoor deze ook geschikt zijn voor het snijden van dikkere materiaalsoorten. Dankzij een hogere efficiëntie van de IPG resonator en toepassing van een kleinere koeler, verbruikt de Ermak Fibermak 70% minder energie dan een CO2 laser.

De Ermak Fibermak fiberlasers zijn evenals de Ermak CO2 lasersnijmachines voorzien van een uiterst nauwkeurige en snelle lineaire aandrijftechniek, waarmee de hoge snijsnelheden van de fibertechnologie optimaal benut worden en positioneernauwkeurigheden van ± 0.03 mm worden bereikt. Daarnaast biedt de Ermak Fibermak de reeds bekende voordelen ten opzichte van lasersnijmachines: • minder optiek (spiegels); • minder bewegende delen; • vraagt minder vloeroppervlak; • gebruikt geen lasergassen; • in verhouding lage onderhoudskosten; • afhankelijk van de toepassing, tot 45% lagere kosten. Volgens machineleverancier Landré, die Ermak sinds begin dit jaar in de Benelux vertegenwoordigd, biedt de Ermak Fibermak met de bredere inzetbaarheid, de hogere output en een uitstekende prijs-prestatieverhouding een interessant alternatief voor CO2 snijbewerkingen in dunne tot middeldikke plaat. www.landre.nl

NIL-WP Select is nu beschikbaar voor bedrijfsdeelnemers de nieuwe internetsoftware NIL-WP Select is voor onze bedrijfsdeelnemers in twee versies beschikbaar • De basisversie met snap-shot functie is verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs van

€ 395, excl. btw Bij de basisversie kunt u zelf WPS’en aanmaken en uit de bestaande NIL Database WPS’en data kopiëren en vervolgens aanpassen. De basisversie is beschikbaar voor één gebruiker. Voor de snap-shot functie moet u over een eenvoudig software programma Snagit (ca. €49,-) beschikken. Dit programma kunt u ook voor andere doeleinden gebruiken. Snagit is een uitgebreide versie van het Windows 7 programma “snipping tool”.

Wanneer u, als bedrijfsdeelnemer van het NIL, graag meer over deze internetfaciliteit wilt weten of als u een demonstratie binnen uw bedrijf zou waarderen, vul dan het aanvraagformulier in op: http://www.nil.nl/formulier/naam/NILWPSelect WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethodebeschrijvingen opstelt op basis van

8

• De uitgebreide versie met snap-shot functie is verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs

€ 695, excl. btw Bij de uitgebreide versie krijgt de bedrijfsdeelnemer een aparte internetlocatie en kunt u als gebruiker zelf uw stamgegevens wijzigen indien u dit wenst. Voorbeelden van stamgegevens zijn specifieke lastoevoegmaterialen, basismaterialen en warmtebehandelingen. De uitgebreide versie krijgt een licentie voor drie gebruikers. Het toewijzen, door de gebruiker(s), van leesrechten aan derden maakt deel uit van de uitgebreide versie.

eigen ervaringen en inzichten maar ook door de aanwezigheid van een groot aantal WPS’en die in de loop der jaren door de Commissie van Deskundigen in opdracht en onder toezicht van het NIL zijn opgesteld: de NIL Database met meer dan 1500 WPS’en. Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt een goedgekeurde lasmethodekwalificatie (LMK=WPQR) ten grondslag.

VERSLAG

november 2011

VERSLAG

november 2011

Welding Week 2011 zakendoen tussen knetters en metaalgeur DE ANTWERP EXPO GONSDE VIER DAGEN LANG VAN BEDRIJVIGHEID IN HET KADER VAN DE WELDING WEEK 2011. RUIM ACHTDUIZEND BEZOEKERS EN VELE EXPOSANTEN MAAKTEN DIT VIERJAARLIJKSE EVENEMENT TOT EEN VAN DE BESTE EDITIES TOT NU TOE. door Margriet Wennekes, met dank aan easyFairs NV/SA e Welding Week werd dit jaar gecombineerd met het tweedaagse BIL/NIL lassymposium. De vakbeurs voor toeleveranciers, Metal & Plastic Subcontracting, sloot vanaf de derde dag naadloos aan bij die van verbindingstechnieken en snijden. De organisatie had niets teveel beloofd: de combinatie van goed ingerichte stands, spectaculaire demonstraties en boeiende seminars maakte de Welding Week bij uitstek een dynamisch en veelzijdig platform om elkaar te ontmoeten en kennis uit te wisselen. Ook de focus die dit jaar werd gelegd op automatisering en moderne verbindingstechnieken kwam goed uit de verf.

Automatisering In de verschillende hallen op de beurs vielen voornamelijk de tentoongestelde robots op. Er stonden diverse werkzame robots uitgestald, onder andere op de stands van Fanuc Robotics, Yaskawa, ABB, Rolan Robotics, Cloos en Valk Welding. Ook het plasmalassen en laserlassen, technieken die aansluiten bij het automatiseringsgedeelte konden teruggevonden worden bij meerdere exposanten. Plasma- en lasertechnieken worden niet alleen ingezet bij lasprocessen, maar vinden uiteraard ook hun toepassing in de snij-

10

technieken. HGG bood tijdens Welding Week de mogelijkheid een workshop te volgen met de ProCutter, hun nieuwe 3D-buizensnijder. Ook bij Astra-Tec, De Tollenaere, Wouters Cutting en Haco-Trading vlogen de vonken in het rond tijdens de verschillende demonstraties.

Demonstraties De publiekstrekker bij uitstek tijdens de Welding Week 2011 was ongetwijfeld de demonstratie onderwaterlassen. De duikers van K&C Diving gaven regelmatig een staaltje van hun kunnen in een container van 27m³. Zowel het snijden als het weer aan elkaar lassen van metalen stukken werd meerdere malen per dag gedemonstreerd. Bij deze opdrachten is het duidelijk dat het niet alleen om techniek draait, maar evenzeer om teamwork. Om het beroep van lasser blijvend onder de aandacht te houden, werd enkele jaren geleden in België de PipeTech Academy opgericht door een paar gerenommeerde industriële bedrijven. Tijdens Welding Week waren zij ook prominent aanwezig om de (toekomstige) lassers warm te maken voor het pijpfitten en pijplassen. De laatstejaarsstudenten die de beurs massaal bezochten op de eerste twee dagen waren in elk geval dolenthousiast over de verschillende voorstellingen. Maar ook ervaren lassers werden gedurende de hele beursperiode aangetrokken door deze demo’s.

BIL/NIL lassymposium

Veiligheid

Tijdens het BIL/NIL lassymposium konden de echte techneuten hun hart ophalen. Nieuwe technologieën, toepassingen, productiemethodes en materialen werden uitvoerig besproken. Meer dan 160 deelnemers hadden zich ingeschreven voor dit lassymposium. De twee zalen boven de beurshal waren steeds goed gevuld met zo'n zestig deelnemers per seminar. Na afloop van de lezingen zorgden de kritische vragen en opmerkingen van de toehoorders voor levendige discussies.

De verschillende lasrookafzuigingsinstallaties die op de stands aanwezig waren, wijzen op het belang dat de sector zelf hecht aan veiligheid en gezondheid. Aanbieders van veiligheidsvoorzieningen Aanbieders van veiligheidsvoorzieningen, zoals 3M, hadden verschillende modellen op hun stand uitgestald. Uiteraard was er ook aandacht voor persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals lashelmen, handschoenen, veiligheidskleding enzovoort. De stand van Cepro bood een primeur met het nieuwe harmonicasysteem voor lamellen als lasafscherming.

Trends Tijdens de Welding Week werd duidelijk dat twee belangrijke ontwikkelingen van de laatste jaren hun opmars bestendigen. Als eerste is er de groeiende aandacht die blijft bestaan voor het gebruik van aluminium als basismateriaal voor vele toepassingen. Ten tweede is er de stijgende belangstelling voor andere verbindingstechnieken. Verlijming is niet meer weg te denken als alternatief voor sommige lastoepassingen. Dat demonstreerde Henkel met een volledig verlijmde racefiets. Maar ook Friction Welding en Friction Stir Welding zijn opkomende technologieën die meer en meer aan belang winnen. Op de stands van Beluma, Laskar en Dejond werd daarnaast ook de aandacht gevestigd op inpersen, klinken, rivetteren en andere mechanische verbindingstechnieken.

Toekomst De Welding Week komt in 2015 weer naar Antwerpen. Ongetwijfeld zal de beurs dan opnieuw alle registers opentrekken om de actuele ontwikkelingen op het vlak van verbindingstechnieken te presenteren. De organisatoren doen er intussen alles aan om de ontwikkelingen in de markt te volgen, zodat de volgende beurs minstens even succesvol zal zijn. Enkele cijfers: 8.494 bezoekers, waarvan ruim een kwart afkomstig was uit Nederland 120 exposanten ruim 160 deelnemers BIL/NIL symposium

11

VEILIGHEID

november 2011

VEILIGHEID

november 2011

De onderste afbeelding is een weergave van coherente straling. Hier lopen de pieken en dalen van de stralingsgolven gelijk, ze zijn in fase. De straling is monochromatisch (van één golflengte en - in geval van zichtbare straling - van dezelfde kleur). De straling van een laser (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) is coherente straling. Laserstraling is coherente straling met een hoog vermogen in een klein oppervlak: de bundel waaiert nauwelijks uit bij toenemende afstand. De eenvoudigste definitie van niet-coherente straling is optische straling die geen laserstraling is. Schematisch is dit weergegeven in de bovenste afbeelding. Het is straling, zoals die van een gloeilamp of een lasboog, die zichtbare straling in vele golflengten (in geval van zichtbare straling: vele kleuren) en in alle richtingen uitstraalt (uitwaaieren van de lichtbundel, ook wel divergeren genoemd). Figuur 2: Verschil niet-coherente en coherente (laser)straling

bij las- en snijwerkzaamheden KUNSTMATIGE OPTISCHE STRALING KAN LEIDEN TOT ACUTE EN CHRONISCHE GEZONDHEIDSKLACHTEN. HET IS NIET ALTIJD DUIDELIJK OF GRENSWAARDEN OVERSCHREDEN WORDEN. EEN ONLANGS VERSCHENEN BROCHURE VAN HET MINISTERIE VAN SZW MOET HELPEN BIJ HET BEOORDELEN VAN DE RISICO'S VOOR WERKNEMERS.

Het onderscheid tussen coherente en niet-coherente straling is van belang, omdat er een belangrijk onderscheid is wat betreft risico’s voor veiligheid en gezondheid. Daarom is er ook in de wetgeving en in de grenswaarden onderscheid gemaakt in deze twee soorten straling. In dit artikel beperken we ons verder tot elektrische lasbogen en lasvlammen die een niet-coherente straling uitzenden.

Bewerking van een brochure van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, door Leo Vermeulen lle werknemers worden blootgesteld aan een vorm van kunstmatige optische straling. Zowel binnen als buitenshuis is er een grote verscheidenheid aan kunstmatige optische stralingsbronnen. Dit zijn bijvoorbeeld lampen om de omgeving of de taak te verlichten, verlichte displays en indicatorlampjes. De meeste bronnen zijn essentieel voor het uitvoeren van de taak en het welzijn van de medewerker. Voldoende licht is noodzakelijk om goed te kunnen functioneren. De overgrote meerderheid aan situaties waarbij werknemers worden blootgesteld aan kunstmatige bronnen van optische straling betreft normale algemene verlichting. Hierbij is een nadere beoordeling van de risico's overbodig. Echter bij het uitvoeren en in de buurt van las- en snijbewerkingen kunnen werknemers aan te veel optische straling blootstaan, waardoor ogen en/of huid beschadigd kunnen raken. Dan kunnen bronnen van optische straling wel schadelijk zijn voor de gezondheid van de werknemers. In die gevallen moeten de risico's worden beoordeeld en moet men zo nodig maatregelen treffen om de risico's te beheersen.

12

Optische straling wordt door de buitenste lagen van het lichaam geabsorbeerd. De inwendige organen worden door deze straling niet bereikt. De biologische effecten van optische straling zijn daarom beperkt tot huid en ogen. Verschillende golflengten geven verschillende effecten, afhankelijk van welk deel van de huid of oog de straling absorbeert en van de soort reactie die optreedt (zie figuur 3). UV-C, UV-B, het grootste deel van IR-B en alle IR-C worden door het hoornvlies geabsorbeerd. UV-A en een klein deel IR-B worden door de ooglens opgenomen. Zichtbare straling wordt gefocusseerd op het netvlies, waarbij de natuurlijke sluitingsreflex de blootstellingstijd beperkt. IR-A en een klein deel van IR-B worden eveneens gefocusseerd op het netvlies, maar deze straling is niet zichtbaar. Hier is dus geen sprake van een natuurlijke sluitingsreflex en wordt het effect pas opgemerkt als er al schade is opgetreden.

Spectrum optische straling Optische straling omvat een klein gedeelte van het gehele spectrum aan elektromagnetische golven. Het ligt tussen de golflengtes van 100 nanometer (nm) tot 1 millimeter (mm). Door deze golflengte valt optische straling onder niet-ioniserende straling. Niet-ioniserend wil zeggen dat de straling te weinig energie heeft om atomen elektrisch te laden. Het spectrum van optische straling wordt onderverdeeld in een gebied van ultraviolette straling (UV), zichtbare straling (VIS) en infrarode straling (IR). Ultraviolette en infrarode straling worden verder onderverdeeld in UV-C, UV-B, UV-A en in IR-A, IR-B en IR-C. Figuur 1 geeft de grenzen aan van de soorten straling binnen het spectrum voor optische straling.

Coherent en niet-coherent Binnen optische straling wordt verschil gemaakt tussen coherente en niet-coherente straling. Figuur 2 geeft een visuele weergave van het verschil tussen beide soorten straling.

Risico's voor de ogen en de huid

Figuur 1: Overzicht spectrum optische straling (niet op schaal)

Optische straling dringt niet ver door in het lichaam, maar wordt door de huid geabsorbeerd. UV-C, UV-B, IR-B en IR-C straling komen niet verder dan de opperhuid (hoornlaag of epidermis). UV-A, zichtbaar licht en nabije infrarode straling kunnen doordringen tot de dermis (lederhuid) of het subcutane (vet)weefsel. Dieper gelegen weefsel heeft weinig kans te worden beschadigd omdat de inwendige organen niet worden bereikt door de straling. Zichtbare straling, UV- en IR-straling geven verschillende gezondheidseffecten op ogen en huid.

13

VEILIGHEID

november 2011

Figuur 3: Indringen van optische straling in oog en huid

Lasogen, staar en huidveroudering Bij een te grote hoeveelheid ultraviolette straling wordt de huid rood en pijnlijk. De verbranding verdwijnt na enkele dagen. Het bekendste voorbeeld is verbranding van de huid door zonnestraling. Andere effecten zijn pigmentatie (dat wil zeggen vorming van huidvlekken en sproeten) en verdikking van de huid. Bij een te hoge blootstelling van de ogen aan ultraviolette straling (UV-B en UV-C) kan een ontsteking optreden aan het hoornvlies (fotokeratitis) en aan het bindvlies van het oog. Dit effect treedt 3 tot 6 uur na blootstelling op en verdwijnt weer na een paar dagen. Bekende voorbeelden zijn lasogen en sneeuwblindheid.

Bronnen die zo geconcentreerd of intens zijn dat ze schade kunnen toebrengen binnen de korte tijd tussen aanvang van de blootstelling en de pupilreflex, de oogsluitreflex of het afwendgedrag, kunnen oogletsel veroorzaken. Typische voorbeelden van dergelijke bronnen zijn hoogvermogen flitslampen, lasbogen, lasers en de zon. Het eerste effect is verblinding, bij hogere blootstelling volgt beschadiging van het netvlies. Chronische blootstelling aan hoge niveaus van zichtbare straling kan de cellen in het netvlies (retina) beschadigen, wat kan leiden tot verminderd kleurenzien en nachtblindheid.

Chronische klachten door IR-straling Na vele jaren van blootstelling zal de huid rimpelen en veel van haar soepelheid verliezen (huidveroudering). Ook kan ultraviolette straling leiden tot huidkanker. Er zijn aanwijzingen dat UV-straling ook het immuunsysteem kan aantasten. Bij langdurige blootstelling van het oog aan UV-straling kan vertroebeling van de ooglens ontstaan (staar of cataract). Die vertroebeling van de ooglens kan worden behandeld door het operatief vervangen van de ooglens. Daarna is extra bescherming tegen UV-straling nodig om volledige blindheid en beschadiging van het netvlies (retina) te voorkomen.

Gevaren zichtbare straling Zichtbare straling dringt door in het oog en stimuleert de fotoreceptoren van de oogzenuwen. Voor de zichtbare straling wordt het risico op schade door straling beperkt door oogknipperen (afschermen en bevochtigen), de pupilreflex (pupilvernauwing), de oogsluitreflex en afwendgedrag. Dat wil zeggen dat men min of meer vanzelf de ogen sluit en het hoofd afwendt bij hinderlijk veel straling.

14

Infrarode straling is praktisch een oppervlakteverwarming, de indringdiepte van IR-straling is enkele micrometers. De acute risico’s voor de huid zijn meestal beperkt, doordat de stralingswarmte uit IR-straling onmiddellijk gevoeld wordt en men daardoor hoge blootstelling zoveel mogelijk uit de weg gaat. Acute gezondheidseffecten op de voorzijde van het oog en het omringende weefsel zijn een branderig gevoel rond de ogen, ontsteking van de oogleden en van het hoornvlies. Ook het netvlies kan beschadigen met uitval van kleine stukken van het gezichtsveld (scotomen). Het gevaar van IR-straling is het risico op chronische klachten. Door langdurige blootstelling aan IR-straling kan verbranding van de huid optreden. IR-straling die vrijkomt tijdens het lassen of werken met gloeiende metalen of glas boven 1500°C kan staar of cataract (een vertroebeling van de ooglens) veroorzaken. Dit ontstaat na langdurige blootstelling (15-20 jaar). Het gevaar hierbij is dat de blootstelling en dus het ontstaan van gezondheidsschade vaak ongemerkt optreden. IR-straling is niet zichtbaar, dus bestaat er geen natuurlijke afweerreflex tegen blootstelling aan IR-straling in het oog. Het effect wordt pas opgemerkt als er al schade is opgetreden.

VEILIGHEID

november 2011

Open bronnen

Beoordeling grenswaarden

Wanneer een materiaal opgewarmd wordt, vinden er energieomzettingen plaats in de moleculen en worden fotonen uitgestraald. De hoeveelheid uitgestraalde energie hangt af van de temperatuur. Boven 2600°C kunnen open bronnen voor de gezondheid schadelijke hoeveelheden UV uitstralen.

In het Arbobesluit is de Europese richtlijn (EU-richtlijn 2006/24/EG) over kunstmatige optische straling opgenomen (hierna aangeduid met de Europese Richtlijn). Deze grenswaarden zijn gebaseerd op de acute biologische effecten van optische straling op huid en ogen. De grenswaarden zijn afhankelijk van de stralingsenergie (golflengteafhankelijk), de intensiteit en de tijdsduur van de bestraling. Het resultaat is een complex stelsel van grenswaarden. Deze grenswaarden zijn zo complex dat ze in redelijkheid alleen toepasbaar zijn door stralingsspecialisten. Om die reden is hier een vereenvoudigde beoordelingsmethode opgenomen die ook voor niet-specialisten goed toepasbaar is. De methode houdt in dat men in twee stappen beoordeelt wat het risico is van de blootstelling en of nader onderzoek gewenst is.

Lasbogen en vlammen zijn ‘open bronnen’. Zij kunnen bovendien door hun hoge temperatuur objecten verwarmen die dan zo warm worden dat deze zelf straling veroorzaken tot ver in het UV-spectrum. Bij booglassen kan zichtbare straling ontstaan die zo fel is, dat het netvlies beschadigd raakt en gezichtsverlies optreedt. Zichtbare straling kan bij alle soorten lastechnieken vrijkomen. Ook kan bij alle soorten lastechnieken infrarode straling vrijkomen.

1. Kan de optische straling schadelijk zijn (onder normale omstandigheden)? Het merendeel van de bronnen van optische straling is veilig. Er zijn drie informatiebronnen die gebruikt kunnen worden om te beoordelen of de bron of toepassing veilig is. Voor de gebruiker onverwacht sterke UV-straling uit ‘open vlam’ processen Een voorbeeld is de UV-blootstelling van handen, armen en gezichtshuid van werknemers die De norm EN-12198, het TNO werken met open acetyleen/zuurstofvlammen (zoals bij autogeen lassen en hardsolderen) of met rapport Optische straling in open aardgas/zuurstofvlammen (zoals bij glassmelten). Bij deze processen worden wel beschermingsmaatregelen tegen IR-straling genomen, maar wordt meestal geen rekening gehou- arbeidssituaties en A Non-Binden met het mogelijk optreden van UV-straling. De limietwaarden voor de huid worden binnen 1 ding Guide to the Artificial tot 3 uur blootstelling bereikt. De boog- of vlamtijd is doorgaans korter, wat verklaart dat het riOptical Radiation Directive sico van UV-straling bij deze lasprocessen minder aandacht krijgt. 2006/25/EC (zie de literatuurElektrische booglasprocessen of helpen met vasthouden van een werkstuk zonder laskap of verwijzingen). beschermende kleding Bronnen van kunstmatige straDit is een zeer vaak voorkomende situatie waarbij een helper vaak alleen het gezicht afwendt en hooguit handschoenen draagt tegen de hitte van het werkstuk. Booglassen zonder bescherming ling die volgens de norm ENleidt meestal binnen een minuut tot overschrijding van de blootstellingslimieten. 12198 in Categorie 0 of 1 worden ingedeeld zijn veilig. Tabel 1: Voorbeelden van overschrijden blootstellingslimieten bij open Categorie 0-bronnen zijn bronnen met een verwaarloosbronnen bare blootstelling, waarvoor geen speciale beschermingsmaatregelen nodig zijn. Categorie 1-bronnen zijn Bron of activiteit met optische straling Normaal gebruik Onderhoud bronnen die als veilig beschouwd mogen worden bij Laserbewerkingen (incl. laserlassen) 1 2B gebruik onder normale om2A 2A Lassen (behalve puntlassen en laserlassen)1 standigheden conform de veiPuntlassen (elektrisch)1 0 0 ligheidsvoorschriften van de producent. Reinigen van oppervlakken met laser 2B 2B Voor bronnen uit Categorie 2 2A 2B Smelt-, giet- en walsprocessen (metaal/glas)1 bestaat het risico op overschrijding van de blootstel1 Betekent dat de relevante straling een bijproduct van het proces of de bron is lingslimiet en zijn beschermende maatregelen noodzakelijk. Deze bronnen en bronnen waarvoor geen eenduidige Tabel 2: Indeling bronnen of activiteiten in Categorie 0, 1, 2A of 2B categorie-indeling gemaakt kan worden, mogen niet zonder meer als veilig worden beschouwd.

In situaties met open bronnen kunnen blootstellingslimieten na relatief korte blootstelling overschreden worden. Voorbeelden van dergelijke situaties staan in tabel 1.

15

VEILIGHEID

TNO deelde Categorie 2 op in twee subcategorieën. Onder Categorie 2A vallen werkomgevingen met hoge emissieniveaus waarbij de blootstellingen voorspelbaar zijn. Categorie 2B zijn werkomgevingen met hoge emissieniveaus, maar waarbij de blootstellingen onvoorspelbaar zijn. Categorie 2A kan veilig zijn, mits de juiste beheersmaatregelen toegepast zijn, voor categorie 2B is een nadere beoordeling nodig.

november 2011

Arbeidshygiënische strategie

Als uit de beoordeling volgt dat overschrijding van de grenswaarde mogelijk is, dan moeten maatregelen genomen worden. Hierbij moet de arbeidshygiënische strategie aangehouden worden. Dit houdt in dat allereerst geprobeerd moet worden om het gevaar te elimineren of te vervangen door een minder gevaarlijke bron. Het is belangrijk dat de kale bron (lasboog of laser) zodanig is gekozen dat deze goed bij het proces aansluit zonder overdimensioneMetaalbewerking: Autogene en elektrische las- en snij- en soldeerprocessen ring. Vooral het spectrum moet Afscherming omgeving d.m.v. schermen/lasgordijnen of beperkte toegang goed passen bij het gebruiksdoel. In Voorgeschreven signaleringen met waarschuwingen bij toegangsdeuren het Arbobesluit is een expliciete bepaling opgenomen m.b.t. vervanVoorlichting en onderricht ging van de bron; in de RI&E moet Toezicht houden op gebruik van beheersmaatregelen aandacht worden gegeven aan het Autogene technieken: autogeenbril, werkkleding (bij inschakelduur langer dan 1 uur ook bestaan van vervangende arbeidshuidbescherming) middelen die ontworpen zijn om de Elektrisch booglassen: oog- en gelaatsbescherming (bijv. goede lashelm), werkkleding, niveaus van blootstelling aan handschoenen kunstmatige optische straling te verminderen. Tabel 3: Voorbeelden beheersmaatregelen Als eliminatie of vervanging van de bron onvoldoende mogelijk is, dan moeten de volgende maatregelen worden 2. Zijn er adequate beheersmaatregelen genomen? getroffen, bij voorkeur in deze volgorde: In verschillende werkomgevingen zijn er hoge emissieni1. Bronmaatregelen. veaus maar zijn de blootstellingen voorspelbaar en kun2. Collectieve maatregelen, zoals het plaatsen van een nen de risico’s dus goed worden ondervangen (categorie afscherming. 2A-bronnen). Hier treedt een overschrijding van de bloot3. Individuele maatregelen: het werk zo organiseren stellingslimiet op als de voor het vakgebied gebruikelijke dat werknemers minder risico lopen, zoals vergromaatregelen niet getroffen worden. In deze situaties is het ten van de afstand tot de bron, taakroulatie. duidelijk hoe men zich afdoende kan beschermen. Naast 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen. de noodzakelijke beschermingsmiddelen heeft de werknePersoonlijke beschermingsmiddelen mer voldoende aan specifieke voorlichting en onderricht Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zijn het laagover de gevaren, risico’s en secundaire effecten om veilig ste niveau van beheersmaatregelen. Deze mogen alleen te kunnen werken. Voorbeelden van te treffen maatregeworden toegepast wanneer technische en organisatorische len voor lassen, snijden en solderen staan in tabel 3. maatregelen niet toepasbaar of niet afdoende zijn. Het doel van PBM’s is het verlagen van de optische straling tot een niveau dat er geen gezondheidsschade kan ontstaan. Aangezien de effecten van optische straling afhankelijk zijn van de golflengte, zal ook de mate van bescherming die PBM’s moeten bieden variëren met de golflengte. Lashelm of lasbril Bij lassen of snijden van metaal moet een lasbril of lashelm worden gebruikt. Afhankelijk van de toegepaste techniek is oogbescherming tegen UV of IR nodig. Eisen voor de doorlatingsfactoren en het aanbevolen gebruik van filters voor lassen en verwante technieken staan in NEN-EN 169. Bij laswerkzaamheden wordt de automatische laskap de laatste jaren veel toegepast. In de normering is een tabel opgenomen waarbij voor elke combinatie

16

VEILIGHEID

november 2011

lasproces-lasstroom de in te stellen tint weergeven wordt. In de praktijk kiest de lasser veelal zelf de tint die voor hem het beste is. Huidbescherming Bij blootstelling aan optische straling is het risico voor de handen, het gezicht en de nek het hoogst. De handen kunnen beschermd worden door handschoenen die weinig optische straling doorlaten. Bijvoorbeeld handschoenen van lycra (mits niet ‘overstretched’) of leer (zoals bij MIG/MAG-lassen waarbij risico op lasspatten en hitte bestaat) of handschoenen die beschermen tegen straling (bijvoorbeeld bij TIG-lassen waarbij geen gevaar van lasspatten is). Andere textielsoorten, zoals katoen, zijn redelijk transparant voor optische straling en beschermen daarom meestal niet voldoende. Het gezicht kan beschermd worden met een absorberend gelaatsscherm, wat ook oogbescherming biedt. Geschikte hoofdbedekking beschermt het hoofd, de hals en de nek, vooral ook om te beschermen tegen eventuele reflecties tegen wanden en plafond. Een voorbeeld is een kol of monnikskap bij lassen in een ruimte met veel reflecties, zoals in een tank.

When W hen two two become one! b ecome o ne!

IHC Handling Systems Yo our contact for Plasma, pulse Mig and Tig   

  to [email protected]

Brochure Optische Straling De tekst van dit artikel is afkomstig uit de brochure: 'Optische Straling, beoordelen en beheersen van risico’s in arbeidssituaties'. Deze brochure van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is bestemd voor alle organisaties waar werknemers blootgesteld kunnen worden aan kunstmatige optische straling (http://www.arboportaal.nl/onderwerpen/fysische-factoren/optische-straling .html) Deze brochure is vooral bedoeld als een praktische vertaling van de Europese Richtlijn over de risico’s van kunstmatige optische straling voor de werkende mens, waarnaar het Arbobesluit verwijst (hoofdstuk 6, afdeling 4a, artikelen 6.12a-6.12g).

www.ihchs.com w ww.ihchs.com

Gemak dient de veiligste zaak

Literatuur: Brochure Optische Straling; Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2011 Kunstmatige optische straling: S. van Cauwenberghe, Kluwer 2010 Radiation Protective Division; A Non-Binding Guide to the Artificial Optical Radiation Directive 2006/25/EC, Health Protection Agency, 2007 Optische straling in arbeidssituaties; F.P. Wieringa, C.J.P.M Teirlinck en J.W.A.M. Alferdinck, TNO, 2006 Guidance for Employers on the Control of Artificial Optical Radiation at Work Regulations (AOR), HSE 2010: www.arboportaal.nl Nederlands Instituut voor Lastechniek (www.nil.nl)

    


17

ACHTERGROND

november 2011

lasprocedures opgesteld, waarin lastechnieken, diameters en materialen aan bod komen. Leo: “Daarnaast krijg ik mijn PQR’s (Procedure Qualification Records). Dat zijn de procedures waarin men aantoont dat de kwalificaties die op papier zijn gezet, ook kloppen met de werkelijkheid.”

Argonlassen

Kwaliteitsmanager en ‘vakgek’ Leo Gerdes ‘Voor sommigen ben ik een hele vervelende vent’ NOG RUIM EEN JAAR EN DAN HOUDT HIJ HET VOOR GEZIEN. VOOR LEO GERDES (63) KOMT ER DAN EEN EIND AAN EEN HECTISCHE, ‘MAAR OOK FANTASTISCH MOOIE BAAN’ ALS KWALITEITSCONTROLEUR BIJ KROHNE OIL & GAS UIT BREDA EN SLIEDRECHT. door Corné Houwaard, tekst en fotografie ijdens zijn loopbaan heeft Gerdes heel wat plants opgebouwd in binnen- en buitenland. Sinds 2003 controleert hij als QA/QC manager bij Krohne Oil & Gas onder meer de kwaliteit van al het laswerk. Dat kan je aan hem wel overlaten. Leo Gerdes, die ook zijn NIL-diploma’s op zak heeft, heeft zelf ook nog aardig wat laswerk gedaan. “Ik vond het laswerk altijd een van de mooiere dingen in het leven.” Krohne Oil & Gas, de jonge dochteronderneming van het grote Krohne AG, telt circa 125 medewerkers. In Sliedrecht worden Skid Mounted Units geassembleerd. Een Skid, zoals Leo het gemakshalve afkort, is een baseframe waarop een installatie wordt gemonteerd die wordt gebruikt voor de gas- en olie-industrie. Een installatie bestaat uit pijpen, afsluiters en een of meerdere flowmeters. De flowmeters worden bij het zusterbedrijf Altometer in Dordrecht gemaakt. Een Skid Mounted Unit (SMU) komt bij een olie- of gasbron te staan en moet de hoeveelheid vloeistof meten die door de pijpen wordt getransporteerd. Leo Gerdes: “Het gaat in deze industrie om veel geld, dus moet er ook bijzonder scherp naar de kwaliteit gekeken worden van de installatie.” Ter indicatie: een Skid Mounted Unit kost al snel tussen de 100.000 en 500.000 euro en weegt ongeveer vijfendertig- tot honderdduizend kilo.

18

Buitenland Leo laat de hal zien waar een complete installatie wordt opgebouwd. Vanuit Sliedrecht wordt het gevaarte verscheept naar landen als Qatar of Oman. Laswerk vindt in Sliedrecht slechts sporadisch plaats. De pijpen, afsluiters en flowmeters worden hier kant en klaar afgeleverd. Leo Gerdes: “Als het niet past, dan maak je dus een fieldlas, maar over het algemeen zijn de tekensystemen zodanig dat je op de millimeter nauwkeurig kunt werken. Al het laswerk wordt uitbesteed naar landen als Griekenland, Duitsland, Italië en Engeland. Maar wel onder de meest strikte voorwaarden van Krohne Oil & Gas. Want met klanten als BP, Shell en Total wordt ook Krohne Oil and Gas afgerekend op de eindkwaliteit van het product.

Procedures “We selecteren onze onderaannemers,” legt de kwaliteitsman uit. “Ik ga daar dikwijls naar toe om de zaak te checken. We kijken naar de inrichting, machines moeten voldoen aan onze kwaliteitseisen en ieder jaar onderhouden worden. Het is niet vanzelfsprekend dat firma’s dat jaarlijkse onderhoud uitvoeren. Wij eisen ook dat lasmachines gekalibreerd worden. De parameters die genoemd worden op de documenten, die moeten ook overeen komen met hetgeen de mensen doen.” Er worden strikte

ACHTERGROND

november 2011

“Als je het over argonlassen (TIG) hebt, dan luisteren die procedures heel strikt,” legt Leo uit. “Wij willen de grondnaad altijd 100% argon, omdat je dan aan de binnenkant geen slak of spatten hebt. Dat is een heel schoon proces waardoor de pijpen aan de binnenkant schoon blijven.” Spatten kunnen volgens Leo een hoop ellende veroorzaken. “Die gaan in de zittingen zitten van je afsluiters, in pompen of in cilinders. Dat willen we niet.” Bijkomend voordeel volgens de kwaliteitscontroleur is dat je met argonlassen ook de beter gekwalificeerde en meer ervaren lasser in huis haalt. Het resultaat van de strikte lasprocedures en het strenge controlebeleid van Leo werpt zijn vruchten af. Van de circa tweehonderdduizend lassen waar Krohne Oil & Gas jaarlijks mee te maken krijgt, voldoet slechts een kleine 0,5 procent niet aan de eisen. “Dat is hartstikke goed!“ meent Leo.

Elektroden Van de installatie worden de pijpen met de grotere diameters met beklede elektroden afgelast. Lasfirma’s zijn vrij in de keuze van elektroden die ze gebruiken. Leo Gerdes: “De ene firma werkt het liefst met Lincoln elektroden, maar de ander doet dat liever met ESAB. Dat vinden we prima, als het maar voldoet aan de specificaties die gesteld zijn. Over het algemeen accepteren wij alleen E7018, de basische elektroden dus.” Nederland is volgens Leo echt een land van basische elektroden. “Alles stapelen, dat hebben wij ook allemaal zo geleerd. Als je een cursus lastechniek volgde, dan leerden ze je stapelen!” vertelt Leo lachend. Toch maakt het bedrijf vooral gebruik van buitenlandse firma’s. “Ik moet zeggen dat wij op een hoog niveau staan in Nederland, maar dat is tevens het nadeel: een Nederlandse lasser is hartstikke duur.”

Bedroevend Het lasniveau in Nederland is volgens Leo wel flink vooruitgegaan. “Dat komt ook door de kwaliteit van de opleidingen. Maar ik heb ook de tijd meegemaakt dat lassers in Nederland, maar ook daarbuiten een bedroevend laag niveau hadden. Soms konden lassers niet eens een fit-up maken. Of als ze een grondnaad onderin probeerden te leggen, dan hingen er van die snottebellen of van die kapstokken aan. Zo noemen wij dat dan hè,” licht Leo toe. Bij zijn onderaannemers staat hij bekend als een streng persoon waar niet mee te sjoemelen valt. “Eigenlijk ben ik voor sommige bedrijven een hele vervelende vent. Ik schrijf non-conformities uit met een lachend gezicht. Dat houdt in dat ik de mensen terugfluit als het laswerk niet volgens de afspraken gebeurt. Daarom praat ik veel met de mensen op de werkvloer, zodat ze altijd weten wat ik van hen verlang.”

Spanningsveld Nog even en dan komt er voor Leo een einde aan een hectisch tijdperk. “In de olie- en gaswereld is tijd heel erg belangrijk. Je moet snel leveren en daardoor dus ook heel snel veel voorbereidingen steken in een project.” Overal worden procedures voor gemaakt die vervolgens ter goedkeuring ingeleverd moeten worden bij de olie- en gasfirma’s waar het bedrijf voor werkt. “Daar gaat een heel traject aan vooraf, met vooral heel veel papierwerk. Dat is eigenlijk alleen maar toegenomen.” Voor Leo betekent dat continu een spanningsveld om alles op tijd klaar te hebben en om de hoogste kwaliteit te halen. “Mijn opvolger zal bereid moeten zijn om veel uren te draaien. Maar je moet ook kunnen communiceren én je moet ‘vakgek’ zijn. Eigenlijk is het een fantastische baan, maar je moet er gewoon al je ziel en zaligheid in stoppen en dan breng je het tot een goed eind.”

19

NORMEN

november 2011

NORMEN

november 2011

Lasposities (paragraaf 5.8)

Nieuwe versie EN 287-1 de belangrijkste wijzigingen VANAF JULI 2011 IS EEN NIEUWE VERSIE VAN DE BEKENDE NORM VOOR HET KWALIFICEREN VAN LASSERS VAN KRACHT. DE NORM IS VAN TOEPASSING OP LASSERS DIE MET SMELTLASPROCESSEN IN STAAL LASSEN. GEZIEN DE VERWACHTE KORTE LEVENSDUUR VAN DEZE VERSIE VERSCHIJNT ER GEEN NEDERLANDSE VERTALING. IN DIT ARTIKEL ZIJN DE BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN OP EEN RIJTJE GEZET.

Voor het aanduiden van de geldigheidsgebieden voor de lasposities wordt gebruik gemaakt van de symbolen en aanduidingen volgens de EN ISO 6947. Van deze norm is dit jaar een nieuwe versie van kracht geworden. De posities PF en PG zijn alleen nog maar van toepassing op het plaatlassen. Voor het opgaand pijplassen is de positie PH en voor het neergaand pijplassen de positie PJ in het leven geroepen. In de nieuwe EN 287-1 zijn deze nieuwe positieaanduidingen opgenomen. Dit heeft geen wijzigingen in de geldigheidsgebieden opgeleverd, behalve natuurlijk de wijzigingen als gevolg van paragraaf 5.4. Een overzichtelijke lay-out van de nieuwe lasposities volgens EN ISO 6947:2011 is te downloaden vanaf de NIL-website.

Lasomstandigheden (paragraaf 6.3) Bij tekeningen van de proefstukken is niet meer het grensgebied voor de ontwerpkeelhoogte opgenomen. Hiervoor in de plaats wordt onder de lasomstandigheden vermeld dat de a-hoogte vastgelegd moet worden in de pWPS of WPS die als basis dient voor de lasserkwalificatie.

Beproevingsmethoden (paragraaf 6.4) door Leo Vermeulen IWE oals Henk Bodt in oktober 2010 al in Lastechniek vermeldde is deze nieuwe versie een “light revision” van de EN 287-1 uit 2004. Ondanks strubbelingen in het recente verleden wordt er momenteel nog steeds gewerkt aan een mondiale norm voor het kwalificeren van lassers. De kans dat deze EN ISO 9606-1 in de komende jaren wereldwijd wordt geaccepteerd neemt toe. Dit verklaart de “light revision”, waarin alleen de meest noodzakelijke aanpassingen zijn gedaan in de structuur van de EN 287-1 uit 2004.

Soort las (paragraaf 5.4) Het criterium dat een stompe las ook een hoeklas kan kwalificeren is verdwenen. In de nieuwe uitgave staat duidelijk: "stompe lassen kwalificeren geen hoeklassen of vice versa". Een aanvullende proef van een hoeklas in één laag in de PB-positie is noodzakelijk om ook voor hoeklassen gekwalificeerd te worden.

Inhoudelijk is de normtekst voor de beproevingsomvang niet gewijzigd. Per beproevingsmethode zijn de meest recente normen opgenomen die aangeven hoe de beproevingen uitgevoerd moeten worden. Zowel in de voetnootverwijzingen van de beproevingen als in de gehele normtekst is de nieuwe aanduiding voor de procesnummers opgenomen. Op de NIL-website vindt u een overzicht van de nieuwe procesnummers volgens EN ISO 4063:2009.

Aanvaardbaarheidseisen (paragraaf 7) Een lasser wordt gekwalificeerd indien de onvolkomenheden onder kwaliteitsniveau B in de EN ISO 5817 liggen. In de 2004-versie van de norm wordt voor een aantal onvolkomenheden niveau C vereist. Het betreft bovenmatige lasdikte, keelhoogte, convexiteit en doorlassing. In de nieuwe versie van de EN 287-1 zijn hieraan toegevoegd de onjuist aangevloeide las en inkarteling.

Herbeproeving (paragraaf 8) De opmerking over falen door externe oorzaken is niet meer opgenomen in deze versie van de norm.

Tot slot De opbouw van het kenmerk of de beschrijving van de lasserkwalificatie blijft ongewijzigd. Eventuele wijzigingen in procesnummers of positieaanduidingen moeten hierin natuurlijk volgens de laatste versie van de betreffende normering zijn. In de bijlagen van de norm vinden we uiteraard een voorbeeld van een lasserkwalificatiecertificaat, verschillende voorbeelden van lasserkwalificatiebeschrijvingen en een aanbevolen, maar niet verplichte lijst met onderwerpen voor toetsing van de vakkennis.

Lastoevoegmateriaal (paragraaf 5.6) De tabel waarin de geldigheidsgebieden zijn gegeven voor de lastoevoegmaterialen is opgesplitst in twee tabellen, één voor beklede elektroden en één voor draadelektroden. Hiermee zijn de verwijzingen naar de lasprocessen verdwenen. Inhoudelijk zijn er geen wijzingen ten aanzien van de geldigheidsgebieden van de lastoevoegmaterialen.

20

Verlenging van de kwalificatie (paragraaf 10) Deze paragraaf is nagenoeg ongewijzigd. Alleen de opmerking die verwijst naar de parameters die bevestigd moeten worden en naspeurbaar moeten zijn is verdwenen. Hiermee is ook de informatieve bijlage D niet meer opgenomen.

Verwijzingen NEN-EN 287-1: www.nen.nl "Nieuwe EN 287-1, een tussenstap?": www.vakbladlastechniek.nl Overzicht lasposities en symboolaanduidingen voor lasprocessen: www.nil.nl

21

ACHTERGROND

november 2011

ACHTERGROND

november 2011

De laspraktijkingenieur

in bedrijf

DE EISEN DIE GESTELD WORDEN AAN HET LASWERK LIJKEN MET DE DAG STRENGER TE WORDEN. FABRIKANTEN MOETEN NIET ALLEEN VOLDOEN AAN STEEDS MEER LASTECHNISCHE REGELTJES, ZIJ MOETEN DIT OOK KUNNEN BEWIJZEN DOOR ELKE STAP IN HET PRODUCTIEPROCES TE DOCUMENTEREN. UITERAARD MAG DIT ALLES NIET TEN KOSTE GAAN VAN DE PRODUCTIVITEIT. HET IS DUS ZAAK OM HET BEHEERSBAAR EN PRAKTISCH TE HOUDEN!

door Frank Smit e steeds strenger wordende eisen betreffende het laswerk vormen een trend die zowel nationaal als internationaal doorzet. We ontkomen er niet aan, maar deze ontwikkeling biedt ons als 'duur' WestEuropa ook kansen. Dankzij de strenge eisen zijn bedrijven namelijk min of meer gedwongen om te werken met een laskwaliteitssysteem. Daardoor zijn ze beter in staat om de juiste kwaliteit te leveren en om alles in één keer goed te doen, waardoor er minder reparaties nodig zijn. Een logisch gevolg van deze trend is dat metaalbewerkende bedrijven moeten beschikken over steeds meer gedetailleerde lastechnische kennis, zowel in theoretische als in praktische zin.

Cruciale schakel Allerlei grote marktpartijen en natuurlijk de diverse normen stellen steeds hogere eisen aan bijvoorbeeld het niveau van het lastechnische personeel. De rol van de Laspraktijkingenieur (LPI) wordt daarmee steeds belangrijker. In dit artikel zullen we de Laspraktijkingenieur verder aanduiden met zijn internationale equivalent, namelijk International Welding Engineer.(IWE). De titel IWE is internationaal erkend en daarmee van grote waarde voor zowel de nationale als de internationale handel en relaties. Want een goede International Welding Engineer vormt de cruciale schakel in de organisatie op het gebied van de lastechniek en kan met zijn of haar kennis het verschil maken voor een bedrijf.

Normen Als we er eens een aantal normen bij pakken en deze goed bestuderen blijkt al gauw de meerwaarde van een IWE'er.

22

Neem de ISO 3834. Deze norm beschrijft de kwaliteitseisen die gelden bij het smeltlassen van metalen. Zoals bekend staat het lassen te boek als een 'speciaal proces'. Aan de las zelf kan men niet zien of deze voldoet aan de mechanische eisen die eraan gesteld worden. Destructief onderzoek is aan productielassen niet meer mogelijk. Daarom worden in de ISO 3834 alle invloedsfactoren rondom het lassen in een beheerssysteem vastgelegd, om uiteindelijk te kunnen garanderen dat het laswerk voldoet aan een bepaald kwaliteitsniveau. Denk daarbij aan gekalibreerde lasmachines, correct opgeslagen toevoegmaterialen, gekwalificeerd laspersoneel, geldige lasmethodekwalificaties, gecertificeerd materiaal, goede communicatie enzovoort. Het is aan de lascoördinator of 'Responsable Welding Coordinator' (RWC), officieel zo genoemd in de norm, om al deze zaken te overzien. Het is zijn of haar taak om alles zodanig in te richten dat het bedrijf voldoet aan de eisen die de ISO 3834 stelt en daarmee dus kwalitatief goede lassen levert. De term 'lascoördinator' is gevallen. Wanneer we het hebben over een lascoördinator komen we automatisch uit bij de norm ISO 14731: Lascoördinatie – Taken en verantwoordelijkheden.

Lascoördinatie De ISO 14731 is de norm die de taken en verantwoordelijkheden van de lascoördinator beschrijft. Deze norm is, evenals de ISO 3834, belangrijk voor bedrijven die laswerk uitvoeren. De norm vormt de basis voor het inrichten van de organisatie met betrekking tot de lastechniek; een uitdagende taak voor ambitieuze lastechnici en bedrijven.

“De laspraktijkingenieur beheerst een kennisintensief proces” Daarbij worden er in bijvoorbeeld de EN 1090 ook nog eens aanvullende eisen gesteld aan de lascoördinatie, waarbij de IWE'er een belangrijke rol vervult. De norm EN 1090 omschrijft de technische eisen betreffende de uitvoering van staalconstructies. Deze norm stelt onder meer dat een lasbedrijf dat materialen verwerkt met een rekgrens van meer dan 420 N/mm2 en een dikte van meer dan 25 mm, over een verantwoordelijke lascoördinator moet beschikken, op het aanbevolen niveau van IWE. De IWE-kennis is niet alleen onmisbaar voor ingenieurs die de functie van verantwoordelijk lascoördinator (RWC) vervullen, maar zeker ook voor ingenieurs binnen afdelingen als Onderzoek en Ontwikkeling, Ontwerp, Kwaliteitsbewaking, Materiaalkunde en Productie.

Taken en verantwoordelijkheden van de IWE'er Naast het invullen van de rol van verantwoordelijk lascoördinator is de IWE'er dé lastechnische gesprekspartner voor het management. Ook treedt hij of zij op als woordvoerder namens het bedrijf richting klanten en andere instanties, zoals certificerende instellingen en overheden. De IWE'er vormt de spil en het geweten van het lastechnische deel van het bedrijf en is een onmisbare schakel in de gehele lasketen. Daarbij zien we in de praktijk dat de IWE'er vaak wordt uitgenodigd deel te nemen aan in- en externe (inter)nationale kennisgroepen. Dit is niet alleen zeer nuttig voor het bedrijf, maar vormt ook een leuke en interessante variatie op de dagelijkse werkzaamheden voor de IWE'er zelf.

Uiteraard is het belangrijk om al deze officiële functies op een juiste wijze uit te voeren. De gedegen kennis van een IWE'er brengt dus kansen met zich mee. De IWE'er heeft de kennis om de lastechniek te verbeteren, te veranderen of op een andere wijze naar zijn hand te zetten. Dit alles met als doel een kwaliteits- en/of productiviteitsverbetering te bewerkstelligen. Daarbij is het aan het bedrijf om de IWE'er op de juiste manier in te zetten en hem of haar deze ruimte te bieden.

De toekomst van de IWE'er Het wordt voor bedrijven steeds belangrijker om de productaansprakelijkheid en kwaliteitsborging goed te regelen. Deze trend zien we terug in de steeds strenger wordende normen en regelgeving. Daarmee wordt kennis steeds belangrijker en dus ook de inzet van een IWE'er. De kenniseconomie is een belangrijk gegeven waar bedrijven dagelijks mee te maken hebben. En dat is de praktijk!

De auteur, Frank Smit (IWE) is senior Lastechnisch Consultant bij WTT Lasopleidingen. WTT Lasopleidingen is marktleider op het gebied van lastechnische kaderopleidingen. De NIL kaderopleiding IWE (LPI) kan gevolgd worden in een één- of tweejarig traject en start in januari 2012.

23

OPLEIDING

november 2011

OPLEIDING

november 2011

Cursus Lascoördinator EN 1090 gaat van start 4 zijn deze eisen het hoogst. Vasquez: "De EWF-cursus Lascoördinator EN 1090 is op de kennisniveaus B en S en richt zich op bedrijven die in klasse EXC 2 produceren, met name in de kleinere metaaldiktes."

PER 1 JULI 2012 WORDT DE NORM EN 1090 FORMEEL VERPLICHT VOOR NIEUWE CONTRACTEN IN DE STAALBOUWSECTOR. DEZE NORM STELT ONDER MEER DUIDELIJKE KWALIFICATIE-EISEN AAN DE FUNCTIE VAN 'LASCOÖRDINATOR'. BINNENKORT GAAT DE EERSTE CURSUS LASCOÖRDINATOR EN 1090 VAN START. LASTECHNIEK SPRAK HIEROVER MET FRED VASQUEZ VAN SNS EN HENK ZANDVLIET VAN HET NIL.

Kwaliteitssysteem Naast het vaststellen van de uitvoeringsklasse wordt er vanuit de EN 1090 een kwaliteitssysteem in de vorm van een fabricage- en een lasplan vereist. De coördinatie over alle werkzaamheden die een relatie hebben met de lasactiviteiten is hierin zeer cruciaal. Om deze redenen wordt er voor EXC 2, 3 en 4 vereist dat het bedrijf een lascoördinator in dienst heeft. Vasquez: "In de staalbouw werken we sinds 2002 met het Keurmerk Nederlandse Staalbouw. Een belangrijk onderdeel van dit Keurmerk is het lasproces, waarvoor binnen het Keurmerk al jaren de verplichting geldt met gecertificeerde lassers te werken en een lascoördinator in dienst te hebben."

door Margriet Wennekes e eerste cursus Lascoördinator EN 1090 niveau B zal gegeven worden in het gebouw van de Koninklijke Metaalunie te Nieuwegein. Daar hebben we een afspraak met Fred Vasquez, directeur van de Vereniging Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS) en Henk Zandvliet, directeur van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL). Zij vertellen ons over de achtergrond en opzet van deze nieuwe cursus. Fred Vasquez: "We geven zelf in het kader van het Keurmerk Nederlandse Staalbouw al langere tijd opleidingen voor lascoördinatoren. Met het oog op de strengere eisen van de EN 1090 hebben we nauwere samenwerking gezocht met het NIL. We hebben een paar jaar geleden strategisch voor elkaar gekozen. SNS gaat nu als opleidingsinstelling de nieuwe cursus aanbieden en het NIL examineert en certificeert."

Kritische staalconstructies Het feit dat de eisen ten aanzien van staalconstructies steeds verder worden aangescherpt is volgens Henk Zandvliet logisch: "We hebben helaas soms te maken met defecten in gelaste staalconstructies. Het maakt natuurlijk wel verschil of het gaat om een tuinhekje of om een kritische constructie. Denk maar aan winkelcomplex Bos en Lommerplein dat een paar jaar geleden in het nieuws kwam omdat de bouwconstructie niet deugde. En dat is nog maar één voorbeeld. Door dit soort incidenten wordt de maatschappij zich ervan bewust dat de kwaliteitsbewaking van kritische staalconstructies nog beter moet."

Drie kennisniveaus De Europese norm EN 1090-2 onderscheidt drie mogelijke kennisniveaus van de lascoördinator: Basic (B), Specific (S) en Comprehensive (C), zoals gespecificeerd in EN ISO 14731. Het vereiste niveau hangt af van het soort producten dat een bedrijf vervaardigt. De cursus Lascoördinator EN 1090 is bedoeld voor de niveaus B en S. Henk Zandvliet: " De opleiding is door de EWF (Euro-

24

pean Welding Federation) ontwikkeld en dus Europees erkend, wat gunstig is voor Nederlandse bedrijven bij Europese aanbestedingen.". De cursus maakt het voor ervaren personeel mogelijk om via een verkorte route te voldoen aan alle eisen die de EN 1090 aan deze functie stelt. De cursus komt hiermee tegemoet aan mensen die niet beschikken over het vereiste diploma IWS, IWT of IWE, maar die wel de juiste kennis en ervaring in huis hebben en vaak ook al een vergelijkbare functie vervullen. Fred Vasquez: "We hebben bij SNS bijvoorbeeld te maken met kleine bedrijven die kritische, hoogwaardige producten maken. Ze hebben doorgaans echter geen IWT'er of IWE'er in dienst. Die bedrijven zijn gebaat bij de mogelijkheden die de nieuwe cursus biedt." Henk Zandvliet vult aan: "Je krijgt natuurlijk ook te maken met bijvoorbeeld cursisten die wel over behoorlijke lasdeskundigheid beschikken, maar niet weten wat lascoördinatie precies inhoudt. Hoe moeten ze nu een contract op lastechnische aspecten controleren, en meer van dat soort operationele vragen."

De EN 1090 verwijst naar de norm EN ISO 14731 voor de definities van de begrippen lascoördinatie en verantwoordelijk lascoördinator (Responsible Welding Coordinator, RWC). In Bijlage B van deze norm vinden we een uitgebreide lijst van taken van de lascoördinator. Deze lascoördinatietaken worden behandeld in het seminar van de cursus.

Uitvoeringsklassen In de EN 1090-2 worden constructies ingedeeld in vier uitvoeringsklassen, de zogenaamde Execution Classes (EXC 1 t/m 4), veelal door de opdrachtgever en de constructeur. Fred Vasquez: "De uitvoeringsklasse wordt bepaald door de gevolgen bij bezwijken of falen, de aard van de belasting (statisch of dynamisch) en de complexiteit van de werkzaamheden tijdens de vervaardiging. Het is trouwens best mogelijk dat binnen één constructie verschillende uitvoeringsklassen van toepassing zijn." De uitvoeringsklasse EXC 1 is van toepassing op relatief eenvoudige constructies, voor deze klasse is geen lascoördinatie verplicht. Voor de EXC 2 t/m 4 stelt de EN 1090 competentie-eisen aan de lascoördinator. Voor EXC 3 en

SNS biedt op allerlei manieren ondersteuning aan staalverwerkende bedrijven om in het kader van de verplichting per 1 juli 2012 hun interne kwaliteitssysteem (FPC) op orde te krijgen. Fred Vasquez: "We hebben vanuit SNS centraal opdracht verstrekt aan een consultant om voor het eind van dit jaar een algemeen kwaliteitshandboek op te stellen. Het resultaat wordt kritisch beoordeeld door een stuurgroep. De bedoeling is om in maart 2012 te starten met tweedaagse workshops voor bedrijven. De eerste dag maken de deelnemers kennis met het algemene kwaliteitshandboek. De tweede dag zetten ze de puntje op de i zodat het handboek wordt toegesneden op het eigen bedrijf." Dit bedrijfsspecifieke handboek dient als basis voor de verplichte FPC-audit die door een extern daartoe aangewezen instelling uitgevoerd wordt. Indien de FPC van een bedrijf is gecertificeerd mag het bedrijf zelf een CE-markering aanbrengen.

Eerste cursus van start De eerste cursus Lascoördinator EN 1090 (niveau B) gaat binnenkort van start, de cursus voor niveau S volgt naar verwachting begin 2012. Beide cursussen bestaan uit een theoretisch lastechnisch deel dat wordt afgesloten met een schriftelijk examen, gevolgd door een seminar (workshop), waarna het eindexamen wordt afgenomen.

25

OPLEIDING

"De examencommissie is samengesteld uit mensen van het NIL en mensen van het bedrijfsleven, waaronder lascoördinatoren. Deze zorgen vanuit hun praktische expertise dat de examenvragen zijn gericht op de praktijk", vertelt Henk Zandvliet. Fred Vasquez: "We verwachten te kunnen starten met zo'n 40 cursisten. De cursus staat trouwens open voor alle bedrijven uit de staalbouw, dus er is ook instroom mogelijk vanuit bedrijven die niet zijn gerelateerd aan SNS. SNSleden hebben echter wel een prijsvoordeel."

november 2011

Op de vraag op welke manier SNS de nieuwe cursus onder de aandacht brengt van bedrijven antwoordt Vasquez lachend: "Daar zijn we nu mee bezig. Naast publicatie in Lastechniek kunnen we dit bericht ook opnemen in het bulletin van Koninklijke Metaalunie. Dan ligt het straks op de mat bij zo'n 20.000 bedrijven." www.staalbouw.net

Cursusinformatie Lascoördinator EN 1090 Inhoud van de cursussen

Uitvoering van de cursussen

Theorie In het lastechnische theoretisch deel komen de volgende hoofdonderwerpen aan de orde: • Lasprocessen en apparatuur. Hierin worden de voor de staalbouw relevante las- en snijprocessen besproken. • Materialen en materiaalgedrag bij lassen. In dit deel staat de lasbaarheid van de diverse staalsoorten centraal. • Constructie en ontwerp. Lasnaadontwerp en constructieve aspecten worden hierin belicht. • Fabricage en uitvoering. Hierin komen de kwaliteitsaspecten tijdens het lassen, onderzoekmethoden en arbeidsomstandigheden aan bod.

Niveau Basic De cursus Basic bevat ca. 70 scholingsuren verdeeld over 13 dagen (inclusief examens)

Seminar of workshop In het seminar of de workshop wordt o.a. aan de volgende onderwerpen aandacht besteed: • Achtergronden EN 1090-1. • Beoordeling van eisen en technische beoordeling. • Laspersoneel. • Uitrusting. • Productieplanning. • Goedkeuren van de lasmethoden. • Lasmethodebeschrijving en werkinstructies. • Lastoevoegmaterialen. • Inspectie voor, tijdens en na het lassen. • Niet-overeenstemming, corrigerende maatregelen. • Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur. • Identificatie en naspeurbaarheid. • Kwaliteitsrapporten.

Data theorielessen: De exacte data worden zo spoedig mogelijk vastgesteld Locatie: Koninklijke Metaalunie te Nieuwegein

Opbouw: Theoriedeel: 51 lesuren (9 donderdagen) Tussentijds, theoretisch, schriftelijk examen, minimaal 1 uur (1 donderdagochtend) Seminar: 13 lesuren (2 donderdagen) Eindexamen minimaal 1,5 uur schriftelijk en mondeling (1 donderdagochtend) Lestijden (voor theorielessen en seminar): 10.00 - 12.30 uur (3 lesuren) 12.30 -13.00 uur (lunch) 13.00 - 15.30 uur (3 lesuren)

KROHNE is an innovative process nstrumentation i and measurement solutions company oper more than 40 countries. Through continuous research and development and a consi orientation, we are one of the leaders in KROHNE our industry. Oil & Gasprovides measurement and automation products, solutions and services to the global . Oil & Gas industry

KROHNE Oil & Gas is looking for a

Senior QA/QC Manager Your main responsibilities:

 Inspection of production process through final assembly, inspection of structural, piping & equi  Performing of Welding / PWHT / NDE / Hydrostatic / Painting procedures.  Reviewing of Quality Documents and radiographs.  Coordinating inspection with third party and authority inspection organizations.

Your qualifications:  Over at least 8 years of experience in the chemical, oil & gas and / or off-shore industry.  Experience & knowledge of a wide variety of inspection / NDE methods.  Experience & knowledge with international rules / codes likePED AWS // API ASMEetc. / ISO /  Experience & knowledge of a wide range of welding procedures and materials.

26

Niveau Specific De cursus Specific bevat ca. 120 scholingsuren verdeeld over 22 dagen (inclusief examens). De start van deze cursus (duur ca. 22 weken) wordt bekend gemaakt na voldoende aanmeldingen.

 Experience in cleanblasting and painting inspections will be preferred.  Field and home office experience, willing to travel world wide.  Experience working close together with third party / authority inspection organizations.

 No 8 to 5 mentali ty, good communication skills with clients and vendors in English and Dutch is a must We offer:  KROHNE Oil & Gas offers dynamic, progressive opportunity in modern work surroundings. Of course primary and secondary labour agreement. For further information about the mentioned job contact Mrs.Y.de Rooij and/or Mr.L.Gerdes (QA/QC of Krohne Oil and Gas 076 7112000. On www.krohne-oilandgas.com       

   


Voor meer informatie over de toelatingseisen en inschrijving kunt u terecht op www.staalbouw.net If interested, please send your CV with a covering letter stating your salary requirements to: KROHNE Oil & Gas HR Department  Yvonne de Roo ij  4810 LH Breda P.O. Box 9310 Tel.:31+ 76 711 200 0  y.d.rooij@krohne -oilandgas.com

JONGE LASSER

november 2011

Een jongen met gouden handen

“Maar door uitproberen en geduld had ik dat ook gauw in de vingers”

ZIJN DOCENT JOOST VAN DER LINDEN ZAG HET AL VRIJ SNEL. JESSE VAN DER POEL, LEERLING UIT DE BOVENBOUW VAN PRAKTIJKSCHOOL DE SPRONG IN SLIEDRECHT, HEEFT HET LASSEN IN DE VINGERS. door Jaap van Sandijk; fotografie, Joost van der Linden, De Sprong a een kennismaking met het MIG/MAGproces op zijn eigen school volgde hij op aanraden van zijn docent een opleiding elektrodelassen bij het LOC West-Alblasserwaard. Daar behaalde Jesse, als allereerste leerling van De Sprong, op zijn vijftiende het NIL-diploma BMBE niveau 1. “Een jongen van bescheiden postuur en weinig woorden”, had de docent vooraf gezegd. Jesse kletst je inderdaad niet de oren van het hoofd. Zittend op een kruk in het klaslokaal, naast zijn examenstuk, laat hij de vragen rustig op zich af komen. Maar zodra hij praat over zijn laswerk, verraadt de blik in zijn ogen zijn liefde voor het vak. Voordat hij binnen zijn lesprogramma aan de slag kon met MIG/MAG-lassen, gluurde hij al regelmatig naar binnen bij oudere leerlingen. “Ik vond het wel spectaculair, al die vonken”, glimt hij. Niet zo gek, want Jesse heeft wel wat met vonken en spektakel. Elke oudejaarsdag staat hij al om tien uur ’s ochtends klaar om zijn vuurwerk af te steken. Veel leerlingen van het praktijkonderwijs - dat zich richt op kinderen met leer- en gedragsproblemen - hebben moeite met lassen. Je moet je goed kunnen concentreren, moet goed kunnen luisteren naar de aanwijzingen van de docent en die instructies ook goed kunnen uitvoeren. Bij MIG/MAG-lassen is het een grote uitdaging om de afstand tussen het gasmondstuk van het laspistool en het werkstuk constant te houden. Dat ging Jesse vanaf het begin al goed af. Maar daarmee ben je er nog niet. “Het was in het begin lastig om de snelheid van de draad en de lasspanning in te stellen”, zegt de leerling. “Maar door uitproberen en geduld had ik ook dat gauw in de vingers.”

Gevoel Jesse kreeg in totaal zo’n veertien uur les in het MIG/ MAG-lassen: gedurende een halve ochtend per week, in de periode van eind december 2010 tot begin april dit jaar. Zijn docent vond hem zo goed, dat hij hem adviseerde een opleiding elektrodelassen te volgen bij het LOC West-Alblasserwaard, waarmee De Sprong samenwerkt. Jesse deed de opleiding twee ochtenden per week, gedurende drie maanden. “Elektrodelassen vond ik een stuk moeilijker”, blikt hij terug.

28

JONGE LASSER

november 2011

“Daar moet je echt goed gevoel voor hebben. Ik leerde dat ik tijdens het aanstrijken minder moet drukken en meer moet strijken. Daar kreeg ik tips over van docenten en van andere leerlingen. En ik leerde hoe je je afstand naar het smeltbad steeds moet aanpassen.” Ook dit alles kreeg Jesse snel onder de knie. Zo snel, dat hij ervan schrok toen zijn docent zei dat hij het examen had aangevraagd. Jesse: “Het eerste dat ik zei, was: hè? Nu al?” Hoewel weinig leerlingen met leer- en gedragsproblemen de druk van een examen aan kunnen, slaagde Jesse met vlag en wimpel. “Ik was niet echt zenuwachtig”, herinnert hij zich. “Ik dacht vooraf gewoon: je moet er niet te veel over nadenken.” Het was voor Jesse een belangrijke steun dat zijn vertrouwde docent bij het examen aanwezig was en dat de examinator pas later zijn werk beoordeelde. Inmiddels is Jesse zestien jaar en de trotse bezitter van het NIL-diploma BMBE niveau 1. Dus luidt de onvermijdelijke vraag: wil deze getalenteerde leerling niet ongelofelijk graag aan de slag als lasser? “Nou”, begint hij voorzichtig. “Ik loop nu stage bij een bedrijf dat tv’s, radio’s, camera’s en andere apparatuur repareert. En dat vind ik ook heel leuk.” Dus hij kan helemaal niet zeggen wat hij later zou willen worden? Misschien toch wel. “Ik ben lid van een duikvereniging in Dordrecht”, zegt Jesse, terwijl zijn ogen weer gaan twinkelen. “Ik vind duiken heel erg leuk. Dus eh, tja, onderwaterlassen lijkt mij ook heel interessant.”

Achtertuin Voorlopig zal Jesse echter nog even in de schoolbanken te vinden zijn. Hoewel: een praktijkschool leidt op voor deelname aan arbeid. Leerlingen krijgen er geen diploma en stromen uit zodra ze klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Als er op dat moment een baan in het verschiet ligt, verlaten ze de school. Meestal gebeurt dat tussen hun zestiende en achttiende jaar. Hoewel voor Jesse het lassen als schoolvak er officieel op zit, heeft de docent geregeld dat hij af en toe in een verloren uurtje best mag komen lassen. Puur voor het plezier en voor het onderhoud. En dat doet hij thuis ook. Want zijn apetrotse ouders hebben ervoor gezorgd dat hij in de achtertuin, naast de schuur, een eigen lashoekje heeft. Daar werkt hij aan oefenplaatjes, die hij krijgt van zijn docent Joost van der Linden. De docent is net zo ingenomen met Jesse als zijn ouders. “Het is een fantastische prestatie. Wij zijn als school heel trots op hem.”

29

RUBRIEK

november 2011

november 2011

RUBRIEK

NI E U WE BEDRIJFSDEELNEMER

Bedrijfsschool voestalpine Polynorm verzorgt reguliere lasopleidingen VOESTALPINE POLYNORM PRODUCEERT EN ONTWIKKELT HOOG GEKWALIFICEERDE PRODUCTEN. HET BEDRIJF VERWERKT VERSCHILLENDE STAAL-, ALUMINIUM- EN KUNSTSTOFSOORTEN EN HYBRIDE MATERIALEN. DE BEDRIJFSSCHOOL VAN VOESTALPINE IN BUNSCHOTEN VERZORGT COMPLETE LASOPLEIDINGEN EN IS EEN KWEEKVIJVER VOOR NIEUW PERSONEEL. e voestalpine Polynorm Group is actief in meer dan 60 landen, met ruim 40.000 medewerkers en 360 productiebedrijven. Het hoofdkantoor bevindt zich in Linz, Oostenrijk. Als kernactiviteit ontwerpt en produceert voestalpine Polynorm in Bunschoten stalen en aluminium carrosseriedelen voor de Europese automobielindustrie. Mercedes, Audi, Volvo, maar ook Volkswagen en Peugeot behoren tot de klantenkring. Bij de vestiging in Bunschoten werken circa 700 medewerkers. De eigen Bedrijfsschool speelt een belangrijke rol bij het opleiden en werven van nieuw personeel.

Recessie De afgelopen tijd heeft voestalpine Polynorm te maken gehad met de ingrijpende gevolgen van de recessie in de automobielindustrie. Werktijdverkorting, een ontslagronde en deeltijd-WW hebben het metaalverwerkende bedrijf aan de Amersfoortseweg vorig jaar door het diepste dal heen geholpen. Nu gaat het weer een stuk beter. De automobielfabrieken draaien weer op volle toeren en de klanten weten de betrouwbare toeleverancier in Bunschoten weer te vinden. De vraag naar producten bij een van de grootste werkgevers in Eemland is direct gekoppeld aan de vraag naar hoogwaardig technisch personeel. Binnen nu en drie jaar zal een grote groep vakmensen uitstromen. En met de aanwas van nieuw jong personeel loopt het nog niet zo’n vaart.

Loopbaan begint met Bedrijfsschool Ben Corbee, lasdocent: “Bij de werving van vooral jong personeel speelt de eigen Bedrijfsschool in Bunschoten een belangrijke rol. Een loopbaan binnen het metaalverwerkingsbedrijf begint daar! Bij voestalpine Polynorm inves-

30

teren we veel tijd en geld in het opleiden van jonge mensen. Er zijn nog maar een paar van deze opleidingsmogelijkheden in de provincie Utrecht. De lasopleiding deden we er eerst bij als een soort incentive, een aardigheidje voor de leerlingen. Maar nu is deze opleiding uitgegroeid tot een serieuze activiteit die opleidt voor alle NIL-handvaardigheidexamens!” Adrie van der Ree: “Na een theorietest waarin we de voorkennis bepalen en een praktijktest waarin we kijken naar de praktische vaardigheden, houden we een motivatiegesprek. In dit gesprek wordt de motivatie voor het kiezen voor een opleiding in de Bedrijfsschool tegen het licht gehouden. Hier wordt al snel duidelijk wat leerlingen willen: allemaal willen ze kunnen lassen!”

Alle lasopleidingen Binnen de Bedrijfsschool zijn er drie richtingsmogelijkheden voor technische beroepen. Als eerste de richting 'onderhoud' die opleidt tot mechanisch onderhoudsmonteur en elektrotechnicus. Beide gewilde beroepen. Als tweede is er de richting 'verspaning' met als mogelijke beroepen CNC-verspaner en gereedschapmaker. Vooral gereedschapmakers zijn binnen de metaalindustrie veelgevraagd. Tenslotte zijn er mogelijkheden in de richting 'productietechniek' voor een functie als operator of plaatwerker/lasser. Ben Corbee: “In een technisch productiebedrijf vinden nu eenmaal veel laswerkzaamheden plaats. Het lassen maakt niet altijd verplicht deel uit van het vakkenpakket waar een leerling voor kiest. Vandaar dat men er in Bunschoten voor heeft gekozen om alle leerlingen alle lasopleidingen

Hier wordt al snel duidelijk wat leerlingen willen: allemaal willen ze kunnen lassen! 31

RUBRIEK

november 2011

november 2011

Schrijf u in op www.nil.nl

Het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) is een onafhankelijke stichting die de collectieve belangen behartigt van Nederlandse bedrijven, instellingen en personen, die werkzaam zijn op het gebied van het verbinden van materialen.

aan te bieden. Inmiddels kan men kiezen voor MIG/ MAG- of TIG-lassen en uiteraard ook voor het booglassen met beklede elektrode.” Voor het didactisch verantwoord opleiden van de leerlingen is veel tijd, geduld en energie nodig. Competenties die in de Bedrijfsschool al ruimschoots voorhanden waren. Beide lasdocenten kunnen op basis van hun eigen training en uitgebreide ervaring de leerlingen alles voordoen. Beide docenten zijn inmiddels ook in staat om de resultaten van de examens onder het toeziend oog van de NIL-examinator te beoordelen. In het bedrijf vinden ook nog vele weerstandlasbewerkingen plaats. Het bedrijf doet naast het koudvervormen van carrosseriedelen steeds meer aan het assembleren van de geperste auto-onderdelen waardoor men in het bedrijf al vele samengestelde componenten ziet verschijnen. Van der Ree: “Voor het onderhoud van de gereedschappen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van TIG-technieken om zo het materiaal op het speciale harde gereedschapstaal te kunnen oplassen.” In de automobielindustrie wordt er steeds meer aluminium toegepast, wat vraagt om aangepaste lastechnieken met bijbehorende smeltbaden en gasbescherming. Daar waar er in de productieorganisatie installaties en constructies worden aangepast en vernieuwd, is er veelvuldig behoefte aan constructie- en pijplaswerkzaamheden. Vaak wordt hier gebruik gemaakt van corrosievast stalen materialen, wat ook weer vraagt om aanpaste lastechnieken.

32

In het NIL hebben fabrikanten, leveranciers, gebruikers en onderzoeks- en opleidingsinstellingen zich verenigd. Het NIL heeft zich tot doel gesteld om zich als team verder te versterken om de toenemende vraag uit de marktsector doeltreffend in te vullen. Het team bestaat momenteel uit veertien medewerkers. Om de marktactiviteiten op dit gebied te continueren maar zeer zeker ook uit te breiden is het NIL op zoek naar een resultaatgerichte

Lastechnisch adviseur m/v (100%) In de productie last men ook met automatische machines. Voor het MIG/MAG-lassen en voor het weerstandlassen is in het bedrijf veel kennis aanwezig. De belangrijkste kennis op het gebied van het weerstandlassen en het laserhardsolderen wordt vastgelegd en geborgd zodat deze actuele kennis door interne mensen aan de gretige leerlingen kan worden overgedragen.

Opleiden externen Daar waar in de regio de mogelijkheden voor het kunnen volgen van een lasopleiding juist sterk afnemen, neemt de verdieping in de specifieke lastechnieken bij voestalpine Polynorm juist enorm toe. Mochten klanten als Mercedes met de vraag naar gecertificeerde lassers komen, dan staan de medewerkers in Bunschoten vooraan in de rij om deel te nemen aan het gecertificeerde proces. Er is inmiddels ook al wat ervaring opgedaan met een aangepaste opleiding voor medewerkers van derden. De Bedrijfsschool onderzoekt nog of ze aan de vraag hiernaar kan voldoen in de beschikbare avonduren. Zo niet, dan zullen Ben Corbee en Adrie van der Ree hun vaardigheden overdag moeten tentoonspreiden. En dat zou weer ten koste gaan van hun gewaardeerde functie bij de afdeling Onderhoud.

De functie

Het NIL biedt

Het deels uitvoeren van bestaande activiteiten binnen onze marktsector maar zeker ook deelname aan toekomstige activiteiten die doorlopend worden geïnitieerd vanuit een marktgestuurde vraagstelling. In het bijzonder de bestaande activiteiten waaronder certificatie, consultancy en onderwijs zullen vooralsnog het grootste gedeelte van uw functie opeisen. De functie is afwisselend, stelt hoge eisen aan contactuele eigenschappen en vereist een hoge mate van zelfstandigheid.

Afwisselend en uitdagend werk in een zeer professionele werkomgeving. U heeft toegang tot interessante netwerken en bedrijven. Het telewerken behoort tot de mogelijkheden binnen deze functie en u wordt een prima salaris en uitstekende secundaire voorwaarden geboden.

De ideale kandidaat Voor de functie op HBO werk- en denkniveau moet u beschikken over een afgeronde opleiding IWE. Praktische laservaring is een voorwaarde. U heeft niet alleen een brede belangstelling voor de lastechnologie maar ook affiniteit met marketing. Kernwoorden voor uw persoonlijkheid zijn: analytisch, praktisch, initiatiefrijk, flexibel, resultaatgericht, creatief en gedreven.

Heeft u belangstelling? Stuur dan uw schriftelijke sollicitatie vóór 30 november 2011 naar: Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer of per e-mail naar: [email protected]. Voor meer informatie over het NIL, zie www.nil.nl. Voor nadere informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de directeur: ing. H. Zandvliet E-mail: [email protected] Telefoon: 088 400 85 60.

33

november 2011

Het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) is een onafhankelijke stichting die al 77 jaar de collectieve belangen behartigt van Nederlandse bedrijven, instellingen en personen die werkzaam zijn op het gebied van het verbinden van materialen. In het NIL hebben fabrikanten, leveranciers, gebruikers en onderzoeks- en opleidingsinstellingen zich verenigd. Het NIL heeft zich tot doel gesteld om zich als team verder te versterken om de toenemende vraag uit de marktsector doeltreffend in te vullen. Het team bestaat momenteel uit veertien medewerkers.

Door externe promotie van de huidige functionaris is de vacature ontstaan van

Hoofd Opleidingen m/v (100%) De functie

Het NIL biedt

ls Hoofd Opleidingen bent u verantwoordelijk voor het verder ontwikkelen van beleid op het gebied van (las)opleidingen en het ontwikkeling van examens en lesmateriaal. U geeft leiding aan de afdeling Opleidingen (3 fte) en u stuurt de landelijke examinatoren aan voor het afnemen van examens. U leidt examencommissies en bewaakt de inhoud en kwaliteit van de opleidingen en examens. Verder signaleert u de ontwikkelingen in de branche en op opleidingsgebied. U onderhoudt contacten met scholen en opleidingsinstituten en bedrijven om de juiste opleidingsbehoefte regelmatig te toetsen. U maakt deel uit van het managementteam en van u wordt een actieve deelname hierin verwacht.

Een afwisselende en verantwoordelijke functie in een enthousiast en ervaren team, waarin u voldoende nieuwe uitdagingen zult vinden. Een prima salaris conform de zwaarte van de functie en uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden.

Het profiel

Voor meer informatie over het NIL, zie www.nil.nl.

U heeft een opleiding op hbo-niveau en ervaring op het gebied van middelbaar technisch beroepsonderwijs, aangevuld met circa 5 jaar relevante werkervaring in het (las)technisch onderwijs . U heeft ervaring met het opstellen van beleid op het gebied van technische opleidingen en lastechniek. U geeft op inspirerende wijze leiding aan de afdeling Opleidingen en weet draagkracht te realiseren binnen de organisatie. De functie vraagt van u als teamspeler om de volgende kwaliteiten: doorzettingsvermogen, creativiteit, visie, ondernemingskracht en onderhandelingsvaardigheden. Aantoonbare ervaring in de lastechniek is een pré.

34

Heeft u belangstelling? Stuur dan uw schriftelijke sollicitatie vóór 30 november 2011 naar: Nederlands Instituut voor Lastechniek t.a.v. de heer ing. H. Zandvliet Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer of per e-mail naar: [email protected].

COLUMN

november 2011

Fiets met trapondersteuning Hoeveel fietsen verslijt een mens in zijn leven? Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Niet iedereen gaat voorzichtig met zijn fiets om. Loop maar eens langs de fietsenstalling bij een willekeurig treinstation en zie hoe sommige fietsen zijn ‘gestald’. Belangrijk is ook, hoe vaak je fiets wordt gestolen. Ik had altijd de neiging om er één terug te stelen, als ik voor de zoveelste keer mijn vervoermiddel kwijt was geraakt. Dat dit geen oplossing was voor het probleem, besefte ik ook wel, maar toch. Lasser zijn heeft zo zijn voordelen, want een doorgeroest spatbord kan ik zelf repareren en een gebroken bagagedrager levert ook geen problemen op. Dus een lasser verslijt minder fietsen dan een kantoorklerk. Wat voor soort fietsen heeft een mens in zijn leven en hoeveel tegelijk? Het begint op jonge leeftijd met een driewielertje. Al snel komt er een echte fiets op de proppen en met het opgroeien moet een grotere fiets aangeschaft worden. Die fiets was vroeger om kosten te besparen meestal veel te groot en om bij de trappers te kunnen werden er houten blokken op gezet. Je schaamde je rot, maar het was niet anders in die tijd. Een jongen wil op zijn zestiende een brommer en een meisje een scootertje en ze schuiven die vaak weer aan de kant als het rijbewijs is gehaald. Met toenemende leeftijd en vaak ook toenemende omvang wordt, meestal door mannen, zo rond het veertigste levensjaar een racefiets aangeschaft. Het buikje moet eraf en fietsen is gezond en minder belastend voor de gewrichten.

Het terugbrengen van de omvang lukt niet altijd, want na een lange fietstocht heb je stevige trek. Niet iedereen is gecharmeerd van een racefiets en de inspanning, die daarbij hoort. Je kunt het toch niet maken om op een racefiets langzamer te gaan dan een gewone fiets. Veel mensen schaffen dan ook steeds jonger een e-bike aan. Je herkent ze al van verre. Fietsers die een beetje achterover leunen en een trapfrequentie hebben die niet klopt met hun snelheid. Levensgevaarlijk, want het moet hard gaan en de e-bike is meer een brommer dan een fiets. Ik zoefde weer over de weg als in mijn jonge jaren vertelde iemand me onlangs. Dat kan toch niet de bedoeling zijn van de trapondersteuning. Als je oud bent geworden fiets je wat langzamer. Dat is gewoon de wet van de natuur. Ik vind dat de politiek zich hier mee moet gaan bemoeien en zelf ga ik ijveren voor een snelheidsbeperker op de e-bike. Bij een snelheid hoger dan 15 km/uur ontploft de motor. Van Kees van Kooten en Wim de Bie mocht je na je vijfenveertigste geen ossekopstuur meer op je racefiets of hybride fiets hebben. Ik zou daaraan willen toevoegen: voor je zeventigste geen e-bike. Een e-bike is als een elektrische auto goed voor het milieu als ik de reclameboodschappen moet geloven. Flauwekul, want straks moeten we een extra kolencentrale bouwen om al die accu’s op te laden. Alsof het verstoken van kolen niet milieuvervuilend is.

Lastechniek #12 verschijnt begin december

Voor nadere informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de directeur van het NIL: ing. H. Zandvliet E-mail: [email protected] Telefoon: 088 400 85 60.

Voor advertenties of redactionele bijdragen kunt u ons bellen 071 589 56 44 of e-mailen: [email protected]

35

RUBRIEK

november 2011

RUBRIEK

november 2011

DELASGROEPENENHUNAGENDA Lasgroep Noord (LGN) Plaats van samenkomst: Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek Lasgroep West (LGW) Plaats van samenkomst: Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord Lasgroep Oost (LGO) Plaats van samenkomst: Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) Plaats van samenkomst: Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam Zeeuwse Lasgroep (ZLG) Plaats van samenkomst: Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl Lasgroep Zuid (LGZ) Plaats van samenkomst: Stedelijk College; Avignonlaan 11; Eindhoven Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) Plaats van samenkomst: Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Activiteiten bij de LASGROEPEN Lasgroep Noord (LGN) 08-12-2011 Elektronenbundellassen Lasgroep Oost (LGO) 08-12-2011 Het fabriceren en leggen van gasleidingen in de Noordzee, door Cor Stedelaar Lasgroep West (LGW) 10-11-2011 Thermisch spuiten, door Anton Kraak 15-12-2011 NIL voorlichting

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) 08-11-2011 Semi-automatisering, door Erik Mars 13-12-2011 Schade-onderzoek door P. van Houten 07-01-2012 Nieuwjaarsreceptie Zeeuwse Lasgroep (ZLG) Nog geen activiteiten bekend na 1 november Lasgroep Zuid (LGZ) 22-11-2011 HSM Steel Structure, door Jeroen Bodt Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) 29-11-2011 (Elektrode)lassen door Fred Neessen

Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected]. Actuele informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo

36

Naam: Richard van Huet - Leeftijd: 23 jaar Functie: Installatiemonteur en lasser bij A. de Jong Installatietechniek, Schiedam

door Margriet Wennekes Welke opleiding heb je gevolgd? "Ik heb vanuit het ROC eerst een tweejarige opleiding gehad als hulpmonteur binnen dit bedrijf. Daarna heb ik de opleiding autogeen lassen niveau 1 en 2 gedaan en vervolgens TIG-lassen niveau 1 en 2. Ik ben net gestart met een avondopleiding TIG niveau 3. Ik hoop dat ik aansluitend ook niveau 4 kan doen." Waarom heb je gekozen voor het lassersvak? "Eigenlijk wist ik na het vmbo niet goed wat ik wilde. Ik werk graag met mijn handen en mijn moeder bracht me op het idee om het eens te proberen in de installatietechniek. Tijdens een snuffelstage van twee weken ontdekte ik dat het lassen mij wel ligt en ik vond het meteen leuk om te doen." Hoe ben je bij A. de Jong Installatietechniek terechtgekomen? "Ongeveer vijf, zes jaar geleden heeft het ROC samen met mij een bedrijf gezocht waar ik aan de slag kon, en zo ben ik in dit bedrijf gestart met mijn opleiding als hulpmonteur. Ik had het hier vanaf het begin prima naar mijn zin en ik ben gebleven. Sinds drie jaar werk ik hier nu in loondienst en het bevalt nog steeds uitstekend." Wat is er zo leuk aan lassen? "Nou, dat is niet makkelijk uit te leggen, het is een combinatie van dingen. Het is niet alleen het lassen zelf wat me aanspreekt, maar ook alles wat erbij komt kijken, zoals het inmeten en stellen van pijpen en flenzen. Ik doe dat allemaal zelf, dat is altijd een uitdaging en ik merk dat ik er goed in ben." Zijn er prestaties of projecten waar je trots op bent? "Als je op locatie werkt kom je wel eens lastige situaties tegen. Je moet bijvoorbeeld werken op dertien hoog in een kantoorgebouw. Je hebt dan te maken met zware leidingen voor verwarmings- of koelinstallaties die de lucht in moeten. Het gaat soms om stalen pijpen van 30 of 40 cm doorsnee die gelast moeten worden. Als je dat goed hebt uitgevoerd, en de pijpen blijken goed bestand tegen de waterdruk, dan geeft dat wel heel veel voldoening."

Heb je nog tijd voor hobby's? "Ik vis graag op karper en snoek. Verder heb ik verschillende sporten gedaan, zoals thaiboksen en fitness.” Is er iemand in dit vak waar je bewondering voor hebt? "Toen ik hier begon met werken had ik een collega die mij heel goed aanstuurde. Hij kon precies uitleggen wat ik achter elkaar moest doen, zodat ik bezig kon blijven en niet stil hoefde te zitten. Daarnaast had hij zijn eigen werk ook nog goed onder controle. Ik heb daar veel bewondering voor." Wat zijn je plannen voor de toekomst? "Voorlopig wil ik graag bij dit bedrijf blijven werken en beter worden in mijn vak. Ik blijf in elk geval lasser. Ik denk wel eens dat ik later misschien voor mezelf wil beginnen, maar ik weet niet of me dit ook echt gaat lukken. Die collega waar ik het over had is op een gegeven moment voor zichzelf begonnen, maar hij heeft nog steeds een heel goede relatie met firma De Jong en wordt ook regelmatig door dit bedrijf ingehuurd. Dat lijkt mij mooi, want op die manier word je er allebei beter van."

37

BRANCHES

november 2011

ADVIES en CONSULTANCY

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

LASACCESSOIRES Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Overlander B.V. Morseweg 2 - 3899 BP Zeewolde T 036 521 92 00 - F 036 523 44 30 E [email protected] I www.plymovent-overlander.nl Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com KEMA is een wereldwijde onderneming voor strategisch en technisch energieadvies, metingen & inspecties, operationele ondersteuning, en testen & certificatie.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Welding Support Nederland Botterlaan 32 - 4484 RD Kortgene T 0113 302409 - F 0113 301740 E [email protected] I www.hsweldingsupport.nl Begeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

AUTOMATISCHE LASHELMEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com

(CHEMISCHE) METAALOPPERVLAKTE BEHANDELING

Vecom Metal Treatment B.V. Mozartlaan 3 - 3144 NA Maassluis T 010 593 02 99 - F 010 593 02 23 E [email protected] I www.vecom.nl

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

38

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASAPPARATUUR EN ANDERE TOEBEHOREN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Air Liquide B.V. De Witbogt - 5652 AG Eindhoven Postbus 7117 - 5605 JC Eindhoven T 040 250 35 03 - F 040 250 35 33 I www.airliquide.nl

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1 - 3115 HC Schiedam Postbus 78 - 3100 AB Schiedam T 010 246 14 70 - F 010 246 15 06 E [email protected]

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 - 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lorch Lastechniek B.V. Postbus 5 - 2200 AA Noordwijk T 071 362 56 27 - F 071 362 38 85 E [email protected] I www.lorch.eu

Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASGERELATEERDE PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSMIDDELEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

INDUSTRIËLE GASSEN

AFZUIGINSTALLATIES en LUCHTBEHANDELING

Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

BRANCHES

november 2011

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen.

LASKWALIFICATIES/ CERTIFICERING

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60, 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

LASTOORTSEN TIG

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

LAS- EN SNIJTOORTSEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen

LASTOEVOEGMATERIALEN Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

Böhler Lastechniek Groep Nederland B.V. Emrikweg 7 - 2031 BT Haarlem Postbus 550 - 2033 RN Haarlem T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.bohlerweldinggroup.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

LIJMEN

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

LASTOORTSEN MIG

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

MANIPULATOREN EN MECHANISATIE

AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

39

BRANCHES

november 2011

WORD EEN METAALSNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V. Weidehek 24 - 4824 AS Breda T 076 541 07 20 - F 076 542 72 95 E [email protected] I www.lasopleidingen.nl Lastechnische opleidingen, advisering en certificering.

NDO ONDERZOEK

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com

Materiaal Metingen Testgroep B.V. MME Group Rietdekkerstraat 16 - Ridderkerk Postbus 4222 - 2980 GE Ridderkerk T 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40 E [email protected] I www.mme-group.com

OPLASSEN, OPSPUITEN EN OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Distributieweg 3 - 2645 EG Delfgauw P.O.Box 493 - 2600 AL Delft T 015 251 20 00 - F 015 251 2005 E [email protected] I www.ihchs.com

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

ROC Midden Nederland NIL erkende opleidingen voor alle niveaus en alle processen. Voor meer informatie: Sander Achterberg M 06 24 80 21 04 E [email protected] I www.rocmn.nl/bedrijven.nl Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen, laskwalificaties/certificeringen, IWT/MLT, SMLT met NIL erkenning en examen.

RIJN IJSSEL training & opleiding Postbus 5162 - 6802 ED Arnhem T 026 353 72 60 E [email protected] I www.rijnijssel/t&o.nl NIL erkende lasopleidingen en NIL gemachtigde instelling voor certificering

40

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/306 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.3msafety.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

YOUR REPUTATION IS MINE WWW.VINCOTTE.NL

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

SNIJDEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

EEN NDO-OPLEIDING VAN VINÇOTTE: DE VERBINDENDE FACTOR VOOR DE LASVAKMAN Kwaliteit leveren kan niet zonder te werken met gekwalificeerde mensen. Het is dan ook logisch dat vooruitstrevende bedrijven investeren in de opleiding van hun medewerkers. Dit is nog meer het geval als het gaat om keuringen en inspecties. Vinçotte Nederland biedt als toonaangevend opleidingscentrum een brede waaier van NDO-opleidingen aan. Bent u

Moldex Metric AG & Co. KG Postbus 42- 2990 AA Barendrecht T 0180 53 00 53 - F 0180 53 00 55 E [email protected] I www.moldex-europe.com Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur en Techniek Nijenoord 1 Postbus 182 - 3500 AD Utrecht T 088 481 88 88 E [email protected] I www.cvnt.nl • International Welding Engineer (LPI) • Lastechnisch construeren • Workshop Lasnormen en lasprocedures • Aanbod op gebied van o.a. Onderhoud & Inspectie, Engineering, Materialen, Bedrijfskunde op (duaal HBO-, post-HBO- en masterniveau.

TECHNISCH HOOGVLIEGER

PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSARTIKELEN

PLASMASNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

op zoek naar trainingen volgens de gangbare codes en standaarden, inclusief de ASNT + SNT-TC-1A regels, EN 473 en ISO 9712? Vinçotte geeft algemene opleidingen voor het ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

opleidingscentra of op locatie bij de klant.

Een greep uit onze standaardcursussen : ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl






Ι


Basis NDO Ι


Penetrant onderzoek Ι


Magnetisch onderzoek

ROBOTS

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

behalen van erkende certificaten in NDO en organiseert maatprogramma’s in één van onze

Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

WARMTEBEHANDELING

Ι


Radiografie Ι


Filmlezen Ι


Ultrasoon onderzoek Ι


Phased Array Ι


TOFD

AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl

Rolan Robotics B.V. De Corantijn 6 - 1689 AP Zwaag Postbus 135 - 1620 AC Hoorn T 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07 E [email protected] I www.rolan-robotics.nl

NIEUW

Ι


Visueel onderzoek volgens EN473

Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ Stellendam Postbus 52 - 3250 AB Stellendam T 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40 E [email protected] I www.delta-heat-services.nl • Elektrisch voorwarmen en gloeien • Inductie verwarmen • Stationaire gloeiovens • Mobiele gloeiovens • Uitdrogen beton / coatings • Verhuur / verkoop • Advisering

Vinçotte Nederland is een erkend opleidingsinstituut voor Hobéon SKO en BANT. Voor data, extra informatie en tarieven kunt u terecht op www.vincotte.nl

Safety, quality and environmental services

www.vincotte.nl

Wat wilt u exact weten over het gascilindergebruik in uw bedrijf? ACCURA® van Linde vertelt het u allemaal… Het nieuwste online systeem van Linde Gas heet ACCURA® Cilinder Management. Een naam die waarmaakt wat hij belooft. Wordt het geen tijd dat u 24 uur per dag kunt zien waar de gascilinders binnen uw bedrijf staan? Uit overwegingen van kosteninzicht, efficiency, veiligheid, kwaliteit of traceerbaarheid?

Nu is het er. Een abonnement waarmee u zelf voortdurend alle cilinderbewegingen, standtijden, gebruiksrapportages en keurdata heel precies kunt inzien en omzetten in spreadsheetoverzichten. Minder cilinders, minder administratie, minder kosten én veiliger! ACCURA®. Zo nauwkeurig kan gasmanagement zijn.

Linde Gas – ideas become solutions.

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1, 3115 HC Schiedam Tel. 088 262 62 62, fax 010 246 15 06 [email protected], www.linde-gas.nl

Linde Gas Belgium NV Westvaartdijk 85, 1850 Grimbergen Tel. +32 2890 95 10, fax +32 2890 95 29 [email protected], www.linde-gas.be