De Europese Unie 1) Supranationale integratie
•
1951 : EGKS-Verdrag -> Benelux, Frankrijk, Italië en Duitsland = de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, het beheer van 2 basisindustrieën wordt overgedragen aan een onafhankelijk bovenstatelijk orgaan, de Hoge Autoriteit. Er wordt een gemeenschappelijke markt voor kolen en staal opgericht.
•
1957 : 1) EEG-Verdrag -> de Europese en Economische Gemeenschap 2) Euratom -> Europese Gemeenschap voor Atoomenergie
•
bevoegdheden van de EEG werden aangevuld door de Europese Akte -> Europa 92 = een interne markt die een ruimte zonder binnengrenzen omvat, met daarin een vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.
•
1992 : Verdrag betreffende de EU (VEU) -> EEG wordt EG (Europese Gemeenschap) -> Verdrag van Maastricht (oprichting van de EU : 1992)
•
uitbreidingen = 1) 1973 : Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk 2) 1981 : Griekenland 3) 1986 : Portugal en Spanje 4) 1995 : Finland, Oostenrijk en Zweden 5) 2004 : Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië Malta, Cyprus, Slovakije, Slovenië en Hongarije 6) 2007 : Roemenië en Bulgarije
2) Intergouvernementele integratie -> eigen beslissingsmacht Raad van Europa •
opgericht in 1949
•
gevestigd in Straatsburg
•
momenteel 46 leden
•
een uitgebreider actieterrein dan de Europese Gemeenschappen
•
1950 : ontstaan van EVRM en EHRM -> bijzondere kenmerken
1)
enkel toetreden tot Raad van Europa als men EVRM aanvaardt
2)
enkel EVRM ondertekenen als men lid is van de Raad van Europa
Intergouvernementele samenwerking tussen de lidstaten van de EG
1) De Europese Raad •
sedert 1974
•
staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten
•
voorzitter van de commissie der Europese Gemeenschappen
•
bijgestaan door ministers van Buitenlandse Zaken en een lid van de Commissie
•
komt 2 keer per jaar bijeen
•
de nodige impulsen voor ontwikkeling van unie geven + politieke beleidslijnen vaststellen
2) EPS Europese Politieke Samenwerking •
oprichting 1970
•
ontwerp van een buitengrens-verdrag (= Gibraltar hindernis)
•
6 lidstaten van de Europese Gemeenschappen
•
beslissing om halfjaarlijks te vergaderen met de ministers
•
intergouvernementele samenwerking met EG en lidstaten
MAG (Mutual Assistance Group) = opgericht in 1967 onder de Conventie inzake wederzijdse bijstand tussen douaneadministraties (= de Napels I
Conventie). Deze groep bestond uit : 1. douanebeambten 2. vertegenwoordigers van de Europese Commissie Doel : stimuleren van administratieve samenwerking tussen douaneadministraties in de strijd tegen illegale drugshandel.
MAG 92 (Napels II Conventie) = het werk van de MAG werd in 1992 voortgezet door de MAG 92, men streefde naar een nieuw douane samenwerkingsverdrag.
TREVI-groep = Terrorisme, radicalisme, extremisme et violence internationale. Opgericht in 1967 om de strijd tegen terrorisme op zich te nemen. Het bestond uit 5 werkgroepen : 1) TREVI I = bestrijding van terrorisme 2) TREVI II = opleiding en uitrusting van politiediensten 3) TREVI III = bestrijding van drugs en grote criminaliteit 4) TREVI IV = beveiliging van nucleaire transporten 5) TREVI 92 = het vrije personenverkeer in de interne markt begeleiden
Rhodos-groep = opgericht in 1988, tijdens de Europese Raad van Rhodos, dit is een groep van coördinatoren die waken over het vrij verkeer van personen binnen de EU en het afschaffen van de binnengrenscontrole.
Overeenkomst van Dublin (1990 / asielszoekersovereenkomst) = om te vermijden dat asielzoekers in verschillende landen een verzoek indienen en telkens geweigerd worden. Gevolg van :
non-refoulement beginsel = het niet mogen terugsturen van asielzoekers vanwege de mogelijke gevaren die hen bedreigen in hun land. (Refugees in Orbit vermijden !)
3) Bijeenbrengen van beide integratiesporen in een EU
a) Verdrag van Maastricht 1992 - VEU Er werd de Unie eigen doelstellingen toegekend :
1) bevordering van duurzame economische en sociale vooruitgang 2) bevestiging van de identiteit van de Unie op internationaal vlak 3) versterking van de bescherming van rechten van onderdanen 4) ontwikkeling van nauwere samenwerking op gebied van justitie en binnenlandse zaken 5) handhaving en verdere ontwikkeling van het acquis communautaire
= het gemeenschapsrecht, met het realiseren van het acquis communautaire zijn lidstaten een verregaand samenwerkingsverband aangegaan met als hoofddoel het creëren van een interne markt.
• een ruimte zonder binnengrenzen • economische en sociale samenhang te versterken • een economische en monetaire unie
b) behoud van 2 integratiesporen 3 pijlers : 1) de gemeenschappen (EGKS, EG en Euratom) 2) GBVB : gemeenschappelijk buitenlands en veiligheids beleid 3) samenwerking op vlak van justitie en binnenlandse zaken -> het Verdrag van Maastricht heeft het actieterrein van beide integratiesporen uitgebreid !
Intergouvernementele Conferentie (IGC, 1996) = herziening van Verdrag van Maastricht
Verdrag van Amsterdam ! (1997)
•
=> Nauwere samenwerking !!!
bevoegdheden van de 3e pijler naar de 1e pijler
-> asiel, migratie, buitengrenskwesties en justitiële samenwerking in burgerlijke zaken
•
3e pijler -> politiële en justitiële samenwerking in straf en douanezaken Doel = voorkoming en bestrijding van : -racisme en vreemdelingenhaat -terrorisme -mensenhandel en misdrijven tegen kinderen - illegale drugshandel - illegale wapenhandel - corruptie en fraude
Vernieuwde / vernauwde 3e pijler ! (zie slides) Doel = 1. burgers hoog gevoel van zekerheid verschaffen 2. in een ruimte van ‘vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid’
•
Versterking van het Hof van Justitie -> prejudiciële vragen
= de principiële bevoegdheid om uitspraken te doen inzake interpretatieverschillen mbt de 3e pijler
•
versterking positie van het Europees Parlement
Intergouvernementele Conferentie 2000 hervorming instellingen & besluitvormingsmechanismen
Verdrag van Nice ! (2003)
-> wijziging Verdrag van Amsterdam
•
stemverhoudingen in de Raad van Ministers
•
de beperking van omvang van de Europese Commissie
•
aanvulling van artikel 31 VEU waaronder de taakbeschrijving van Eurojust
Nauwere samenwerking ? Het principe van nauwere samenwerking tussen een bepaald aantal lidstaten, geïntroduceerd met het Verdrag van Amsterdam, is meer werkbaar gemaakt. Een minimum van acht lidstaten is nodig om een dergelijke samenwerking op te starten. Het zal niet langer mogelijk zijn voor een lidstaat deze vorm van samenwerking met een veto tegen te houden. •
mogelijkheid van nauwere samenwerking inzake GBVB en JBZ
•
de rol van de instellingen moet worden gerespecteerd
•
de lidstaten die daar niet direct aan kunnen deelnemen moeten dat in de toekomst kunnen
Intergouvernementele Conventie 2004 Verdrag voor de vaststelling van de Europese Grondwet
Top van Tampere 1999 = invoer van het principe van ‘wederzijdse erkenning van justitiële beslissingen’. 10 prioriteiten (zie slides)
5) Handel en Economische Relaties
•
EVA = Europese Vrijhandelassociatie, een vrije handelszone werd opgericht in 1960. Bestaat nu nog enkel uit : Ijsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein.
•
EER = Europese Economische Ruimte, in 1992 traden Ijsland, Noorwegen en Liechtenstein toe tot de EER. Dit is een akkoord tussen de EU landen en de EVA landen zonder Zwitserland.
INSTELLINGEN VAN DE EU 1) Europese Raad •
geen wetgevende rol
•
politieke beleidslijnen vastleggen -> stimuleert ontwikkeling van EU
•
minstens 2 keer per jaar in Brussel
2) Raad van de Europese Unie
•
de instelling van de EU waarin de lidstaten zijn vertegenwoordigd
•
intergouvernementeel
•
samengesteld uit vertegenwoordigers van lidstaten op ministerieel niveau
Coreper = het comité van permanente vertegenwoordigers, dit is een hulporgaan van de raad. Taak : 1. werkzaamheden van de Raad voorbereiden 2. opdrachten van de Raad uitvoeren
CATS = artikel 36 comité - Committe of article thirty-six
= een coördinerend comité die ondergeschikt is aan Coreper. Het bestaat uit een aantal hoge ambtenaren werkzaam in het domein van justitie en binnenlandse zaken. Een andere taak betreft de voorbereiding van de Coreper vergaderingen op dit gebied. Het is een werkgroep van de 1e pijler.
SCIFA = Strategisch Comité voor Immigratie, Grenzen en Asiel. De functie is gelijkaardig aan dat van het artikel 36 comité. Bij de overheveling van immigratie naar de 1e pijler werd hiervoor een apart comité opgericht.
Comité voor burgerlijk recht
3) De Europese Commissie
comitologiecomités = bij de uitvoering van wetgeving betreffende aangelegenheden van de 1e pijler, moet de commissie zich laten bijstaan door comités. Zij zijn een verbinding tussen de commissie en de nationale overheidsdiensten. Het doel is om door discussie tot een overeenstemming te komen.
4) Het Europees Parlement
•
732 rechtstreeks verkozenen
•
geen exclusieve wetgevende bevoegdheid zoals de nationale parlementen
Besluitvorming in de 1e pijler
•
Het Parlement en de Raad zijn gezamenlijke wetgevers !
raadplegingsprocedure = van toepassing voor de wetten en kaderbesluiten van de Raad, die na raadpleging van het Parlement worden vastgesteld
•
samenwerkingsprocedure - ingevoerd door de Europese Akte - versterking van verhouding tussen Parlement en de Raad - Europees Parlement kon een grotere rol spelen in wetgevingsproces (dubbele lezing) - uitgebreid door Verdrag van Maastricht - enkel nog van toepassing op het gebied van : economische en monetaire unie - Maar -> Verdrag van Amsterdam heeft de voorkeur aan =
•
medebeslissingsprocedure - ingevoerd door het Verdrag van Maastricht - uitgebreid door het Verdrag van Nice = het Parlement heeft geen exclusieve wetgevende bevoegdheid zoals de nationale parlementen, ze moeten deze bevoegdheid delen met de Raad.
- beide instellingen moeten een overeenkomst bereiken vooraleer een besluit kan worden genomen Europese Grondwet -> verdwijnen en vervangen door gewone wetgevingsprocedure !
5) Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen en Gerecht van 1e Aanleg
•
een communautaire instelling
•
geen rechtstreekse invloed op de 2e en 3e pijler van de EU
•
toezien op eerbiediging & toepassing van oprichtingsverdragen van de lidstaten
•
wettigheidscontrole en eventueel een besluit nietig verklaren
•
uitspraak doen over de geldigheid van het gemeenschapsrecht via prejudiciële beslissing
de nationale wetgeving moet altijd getoetst worden aan Europese kaderwetten.
Jurisprudentie 1) De zaak Pupino = een lerares werd beschuldigd van kindermishandeling. De rechter wou kinderen buiten de rechtszaal verhoren, ter bescherming van kwetsbare minderjarigen. De beklaagden vochten dit aan en de rechtbank bracht de zaak voor het Hof van Justitie. Die heeft op basis van een Europese kaderwet ingestemd met verhoor buiten het proces. Dit is een belangrijke uitspraak omdat die uitspraak nu voor alle landen effect heeft.
2) PNR arrest (nietigverklaring)
= een overeenkomst tussen de EU en de VS, Passenger Name Records, persoonsgegevens van passagiers die vluchten naar de VS nemen. PNR heeft geen rechtsgrond in het gemeenschapsrecht en in de 1e pijler. OP 6 oktober 2006 werd een nieuw akkoord bereikt met de 3e pijler als rechtsgrondslag.
3) De zaak Advocaten voor de Wereld
= het Belgische arbitragehof stelt een prejudiciële vraag aan het hof. Het is een onafhankelijke organisatie die actief bezig is met schendingen over de hele wereld van mensenrechten. De vzw heeft de vernietiging gevraagd voor het Arbitragehof van de wet betreffende het Europees Aanhoudingsbevel wegens schending van de grondwet en EVRM.
1E PIJLER -> De Gemeenschapspijler
=> vooral supranationalisme
•
klassieke gemeenschapsmateries (VEG, EGSK en Euratom)
•
getransfereerd vanuit 3e pijler : ° vrij personenverkeer ° controle aan de buitengrenzen ° asiel en immigratie ° bescherming rechten van onderdanen derde landen ° justitiële samenwerking in burgerlijke zaken
1) Eurodac = Europese databank voor vingerafdrukken uitsluitend voor het identificeren van asielzoekers. Van alle kandidaten ouder dan 14 worden bij indiening van een asielaanvraag de vingerafdrukken genomen.
2) een richtlijn voor tijdelijke bescherming -> principe van ‘burden sharing’ = een uitzonderingsmaatregel die tijdelijke opvang biedt aan vluchtelingen van derde landen die in grote aantallen in de lidstaten terecht komen. Deze vluchtelingen worden dan evenwichtig verspreid over de lidstaten. rechtsinstrumenten •
verordeningen = een algemene strekking, niet gericht op een specifiek iemand of een specifieke situatie. Onmiddellijk toepasbaar op de lidstaten.
•
richtlijnen = gericht tot de lidstaten en niet tot de burgers, het verplicht de EU om de nationale wetgeving aan te passen.
•
beschikkingen = gericht tot een bepaalde lidstaat of een particulier -> bindend !
•
aanbevelingen en adviezen -> nooit bindend !
Indeling van bevoegdheden
1- Exclusieve bevoegdheden -> enkel de EU kan op deze domeinen optreden bv. douane-unie 2- Gedeelde bevoegdheden -> zowel de EU als de lidstaten kunnen wetgevend optreden bv. interne markt
3- Ondersteunende, coördinerende of aanvullende bevoegdheden -> de EU mag enkel het optreden van de lidstaten ondersteunen of aanvullen
2E PIJLER : -> GBVB : Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheids Beleid => intergouvernementeel
•
de gemeenschappelijke strategie = door de unie uit te voeren gemeenschappelijke strategieën op gebieden waarop de lidstaten belangrijke gemeenschappelijke belangen hebben.
•
het gemeenschappelijk optreden = er wordt een gecoördineerde actie van de lidstaten bedoeld waarbij middelen van allerlei aard (personele middelen, knowhow, financiële middelen, materiaal, enz.) worden aangewend om de doelen, die door de Raad van Ministers zijn vastgelegd, te bereiken.
•
het gemeenschappelijk standpunt = is bedoeld om de samenwerking tussen de lidstaten systematischer en beter te maken. De lidstaten moeten hun standpunten, die ze in de Raad hebben goedgekeurd, volgen en verdedigen.
3E PIJLER -> Politiële en justitiële samenwerking in straf en douanezaken => intergouvernementeel •
gemeenschappelijke standpunten
•
kaderbesluit = een maatregel van de Europese Raad voor de aanpassing van de wettelijke bepalingen van de EU-lidstaten. Een kaderbesluit is verbindend voor de lidstaten ten aanzien van het te bereiken resultaat; de manier waarop zij dit resultaat bereiken, wordt aan de lidstaten zelf overgelaten.
° geen directe werking ° voor toenadering en harmonisatie van de strafwetgeving ° beperkt tot 2 aspecten van materieel strafrecht : incriminaties en sancties •
besluiten ° bindend / geen direct werking ° voor ieder ander doel dan toenadering van de strafwetgeving
•
overeenkomsten ( = verdragen ) -> goedkeuring en ratificatie noodzakelijk !
ORGANEN EN AGENTSCHAPPEN VAN DE EU
Europol = optreden en samenwerken binnen de EU mbt het voorkomen en bestrijden van terrorisme, illegale handel in verdovende middelen en andere ernstige vormen van internationale criminaliteit. EDE = Europese Drugseenheid, voorloper van Europol !
Eurojust = een agentschap van de EU, opgericht in 2002 en gevestigd in Den Haag. Doel : samenwerking tussen de gerechtelijke autoriteiten in de EU in de strijd tegen grensoverschrijdende zware criminaliteit, onder meer computercriminaliteit, fraude, corruptie, witwassen van geld en milieucriminaliteit.
Olaf = Europees Bureau voor fraudebestrijding, onderzoek verrichten naar het beheer en de financiering van alle instellingen en organen van de unie en heeft een absolute operationele onafhankelijkheid.
Cepol = Europese Politieacademie. De bedoeling van dit college is het geven van hoogstaande opleidingen aan de topverantwoordelijken van de politiediensten binnen de Europese Lidstaten en de kandidaat lidstaten.
Frontex = Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen, dat zich toespitst op de samenwerking van de lidstaten van de EU ten opzichte van de gezamenlijke Europese buitengrens.
Coter = Cooperation Terreur, valt onder de verantwoordelijkheid van de ministers van Buitenlandse Zaken en situeert zich in de 2e pijler. Doel : samenwerking in de strijd tegen terrorisme.
CTG = Counter Terrorism Group, opgericht na 11 september, doel : samenwerking op vlak van contraterrorisme tussen de Europese burgerlijke inlichtingendiensten versterken.
SitCen = Joint Situation Centre, houdt zich bezig met de analyses van crisisgebieden in de wereld en de mogelijke onaangename gevolgen voor de EU.
De 3 relevantste Europese besluitvormingsniveaus : 1) Raad van Europa 2) Europese Gemeenschappen / Unie 3) Schengen
FATF = Financial Action Task Force, een intergouvernementeel samenwerkingsverband van landen met belangrijke financiële centra dat zich bezig houdt met de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme. Hiervoor zijn 49 aanbevelingen geformuleerd (40 aanbevelingen tegen witwassen en 9 tegen de financiering van terrorisme).
Enkele veranderingen in de Europese Grondwet !!!
=>
zeer belangrijk !
1) de mogelijkheid voor lidstaten om uit de Unie te stappen 2) nieuwe functie : minister van Buitenlandse Zaken -> Buitenlands beleid 3) recht op burgerinitiatief (wijziging van initiatiefrecht) 4) nauwere en versterkte samenwerking bv. invoer van de Euro 5) Het Handvest van de Grondrechten 6) stemmethode -> gekwalificeerde meerderheid 7) Europol zal meer bevoegdheden krijgen
2 landen die overlaatst (1 januari 2007) zijn toegetreden : -> examen !!! 1. Roemenië 2. Bulgarije
Voorzitterschap -> Duitsland (voor een half jaar)
Raad van Europa Ontstaan •
Churchill roept op tot : ‘Verenigde Staten van Europa’
•
1948 : Congres van Europa in Den Haag
•
1949 : Statuut van de Raad van Europa in Londen
•
meest gekende realisatie = EVRM (1950) = Europees Verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens
•
1993 : EVRM wordt opnieuw herbekeken ° bescherming van nationale minderheden ° bestrijding van intolerantie
•
46 lidstaten
•
kandidaat : Wit-Rusland
•
waarnemers Parlementaire Vergadering = Canada, Israël en Mexico
•
waarnemers Comité van Ministers = Canada, Mexico, VS, Japan en Vaticaanstad
Instellingen
1) De Parlementaire Vergadering •
315 leden
•
5 politieke fracties
•
de status van de bijzonder genodigde = parlementaire vertegenwoordigers van opkomende democratieën in Centraal en Oost-Europa in staat te stellen om de vergaderingen bij te wonen !
•
een adviserende functie (tov Comité van Ministers)
•
bijzonder actief op het gebied van bescherming van de Rechten van de Mens
•
5 keer per jaar , 4 keer in Straatsburg en 1 keer in een lidstaat voor 1 week
2) Comité van Ministers
•
het besluitvormend orgaan
•
alle Ministers van Buitenlandse Zaken
•
steering committees -> werken intergouvernementeel
CDCJ = European Comité on Legal Cooperation bv. richtlijnen inzake bescherming van persoonsgegevens bij het gebruik van smart cards
CDPC = European Comité on Crime Problems - het belangrijkste comité inzake criminaliteitspreventie - deskundigen in strafrecht, penologie of criminologie - sinds 1956 - 3 adviserende organen ° PC-CSC ° PC-CP ° PC-PM -samenwerking met de Pompidou Group = Groep voor samenwerking in de strijd tegen drugsmisbruik en illegale handel in drugs
CDBI = Steering Comité on Bio-ethics (bio-ethiek en biotechnologie)
Thomas Hammarberg = de Europees Commissaris voor de Mensenrechten sinds 2005
Beleid
1) mensenrechten •
CPT : Committee for the Prevention of Torture
•
ECRI : Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie
2) justitiële samenwerking •
GRECO : Groep van staten tegen de corruptie
•
PACO : Programma tegen corruptie en georganiseerde misdaad Centraal en Oost-Europa
3) sociale samenwerking •
ECSR : Europees Comité inzake Sociale Rechten
•
De Ontwikkelingsbank = het verstrekken van financiële ondersteuning aan lidstaten die te kampen hebben met sociale problemen door de aanwezigheid van vluchtelingen, ontheemden of slachtoffers van natuurrampen.
4) culturele samenwerking
Schengen •
1985 Akkoord van Schengen -> een uitbreiding van het akkoord van Saarbrücken = afschaffing van personencontrole aan de Frans-Duitse grens
•
1990 Schengen Uitvoerings Overeenkomst (SUO)
1) geen personencontrole meer aan binnengrenzen
2) versterkte controle aan buitengrenzen
3) gemeenschappelijke normen voor toekenning van visa en een visum
4) slechts 1 lidstaat is bevoegd voor asielbehandeling (1e binnenkomst)
5) verbeterde informatie uitwisseling tussen politie en gerecht bv. grensoverschrijdende achtervolging
6) SIS (NSIS en CSIS : centrale computer in Straatsburg) + dataprojectie
7) Sirene bureaus -> SIS NET = vertegenwoordigers van politie, justitie en en douane
8) vervoerdersaansprakelijkheid en overnachtingsregistratieplicht
9) Goed Nabuurschap inzake wapens en drugs = beperken van negatieve gevolgen van het nationaal drugsbeleid om het grondgebied van andere Schengen landen.
Integratie van het Schengen acquis in de EU : het Verdrag van Amsterdam 1997 nauwere samenwerking
•
oprichting van een Gemengd Comité (Comix) = bestaat uit vertegenwoordigers van Ijsland en Noorwegen en leden van de Raad en de Commissie, zij hebben het recht om suggesties te doen over bepalingen in het Schengen-acquis die op hen van toepassing zijn.
Samengevat
De akkoorden van Schengen zijn overeenkomsten tussen een aantal Europese landen om vrij reizen mogelijk te maken. Schengen is het dorp op het Luxemburgse drielandenpunt, waar het akkoord werd ondertekend. Het Schengenverdrag heeft van de zijde van mensenrechten organisaties kritiek ontvangen omdat het één van de bouwstenen is van wat de organisaties het 'fort Europa' noemen waarbij bepaalde groepen mensen worden uitgesloten.
De politie van Schengenlanden mag tien kilometer over de grens van een ander Schengenland rijden. De Schengenlanden hebben recht op tijdelijke ontheffing van het verdrag als er sprake is van bijzondere omstandigheden. Zo is voor Duitsland tijdens het WK voetbal in 2006 het verdrag tijdelijk opgeschort om voetbalhooligans en relschoppers aan de grens te kunnen weren.
Samenvatting door Julie Vandewalle gebaseerd op de cursus van Prof. Dr. Gert Vermeulen voor het vak ‘Europese en nationale instellingen & Organisaties’ (2006-2007)
