De entree van het nieuwe ziekenhuis

NOVEMBER

3

NIEUWS

Inhoudsopgave 2 Ziekenhuiskapel Een plaats waar stilte woont voor gelovigen en ongelovigen.

3 De verpleegkamer Een ontwerpstudie. Afstanden in het nieuwe ziekenhuis Hoe groot is bijvoorbeeld een verpleegafdeling? Het JBZ als schuifpuzzel De poliklinieken, de dagbehandeling en de functieafdelingen van de locatie Willem-Alexander verhuizen naar de andere locaties.

4 De nieuwbouw in beeld Ontwerpstudies van de gevel en de entree.

5 De nieuwbouw in beeld Ontwerpstudies van de gevel en de entree.

6 ‘Het ziekenhuis krijgt van ons alle ruimte’ Het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) als paradepaardje van de Willemspoort. Patiënten praten mee Ria Scheele (RPCP): “Wie weet brengen we de bouwers nog op goede ideeën.”

7 De architectuur van de omgeving Niet alleen glas, staal en beton maar ook gras, water en bomen. Nieuwbouw kan sneller door ‘een andere aanbesteding’

8 Digitale flexplek Kritisch maar wel open voor argumenten.

2005

Ontwerp krijgt gezicht De afgelopen maanden is het ontwerp van het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) ingrijpend bijgesteld. De poten werden letterlijk onder het ontwerp weggehaald. Maar nu is de rust weergekeerd. De buitenkant van het gebouw heeft een gezicht gekregen. Het gewijzigde ontwerp kan worden ingediend bij het College Bouw en verder worden verfijnd. Een terug- en vooruitblik. Begin van dit jaar speelden drie complicaties in de bouwvoorbereiding van het nieuwbouwproject. Ten eerste was de goedkeuring van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport voor het bouwen in één fase in aantocht. Op zich verheugend nieuws, maar opeens moest er wel ruim 15.500 m2 aan poliklinieken, functieafdelingen, dagverpleging, apotheek en kenniscentrum in het ontwerp worden opgenomen. Ten tweede werd besloten om het tegelijkertijd ontwikkelen van het ziekenhuis en het zorgpark los te laten. Het simultaan opleveren met het ziekenhuis bleek niet meer haalbaar. Daardoor viel het verhoogde plein bij de ingang van het ziekenhuis weg en kwam de Spoedeisende Hulp letterlijk in de lucht boven het maaiveld te hangen. Ten derde was de conclusie van de inspraakprocedure van de gemeente over het ontwerp, dat het niet opportuun was om het ziekenhuisterrein in westelijke richting uit te breiden. Het idee was om het radiotherapeutisch subcentrum van het Dr. Bernard Verbeeten Instituut of de productieapotheek ten westen van het nieuwe ziekenhuis te plaatsen. De werkgroep (Oud-) Deuteren rekent daar echter op een groene buffer en niet op bebouwing.

keerd. Door het wegvallen van het verhoogde plein moest de Spoedeisende Hulp zakken naar maaiveldniveau. Daardoor kwam het echter midden in het parkeergebied onder het ziekenhuis te liggen. Omdat drie gebouwblokken verder het parkeergebied

Geen opgetild gebouw meer

ook werd onderbroken door de productieapotheek kwam het concept van het ‘opgetilde’ gebouw onder druk. Bovendien kwam de looproute naar het parkeren op het maaiveld ernstig in gedrang. Daarom werd besloten om de parkeersituatie te heroverwegen en de nieuwbouw direct op de grond te zetten. Met de wijziging in het ontwerp dient zich een nieuw perspectief aan: de bouwlaag op het maaiveld kan nu namelijk beter worden

Compacter en groener Het nieuwe ontwerp biedt nog een ander voordeel. De lage bouwdelen van de locatie Willem-Alexander (WA) kunnen worden gesloopt omdat er meer ruimte ontstaat in het nieuwbouwgebied. De grote winst van het slo-

De entree van het nieuwe ziekenhuis

De eerste maanden van dit jaar volgden de wijzigingsvoorstellen en alternatieven elkaar in snel tempo op. Dit had uiteindelijk ingrijpende gevolgen voor het ontwerp waarin het ziekenhuis op kolommen stond en er tussen en onder de gebouwdelen kon worden gepar-

Nieuwbouwnieuws

benut voor de logistieke functies. Die kunnen hierdoor direct aan de liftblokken en de logistieke gang liggen. Bovendien kan de Centrale Sterilisatie een plek onder het OKcomplex krijgen.

1

Jeroen Bosch Ziekenhuis

pen van deze oude bouwdelen is dat de nieuwbouw nu dertig meter kan opschuiven richting de locatie WA. Dat scheelt voor een groot ziekenhuis als het JBZ al gauw honderdduizenden uren lopen over de totale levensduur van het gebouw. Een ander groot winstpunt is dat de gebouwen nu met hun voet in het tuinLees verder op pagina 2.

Oplevering in 2009

entree van het gebouw is ontworpen en van de gevels zijn gedetailleerde studies gemaakt. In deze bouwkrant vindt u daarvan illustraties op bladzijden vier en vijf. Hoewel de wijzigingen in het ontwerp veel tijd hebben gekost, is er per saldo een winst van drie jaar. De projectorganisatie stoomt nu dan ook op naar een complete oplevering in 2009 en niet meer in 2012 zoals oorspronkelijk gepland was. De komende tijd wordt er gewerkt aan de coördinatie tussen de gedetailleerde plattegronden en de technische installaties. Daarnaast wordt het ontwerp klaargemaakt voor de aanbesteding die volgend voorjaar aan de orde komt. Ook de inrichting en het interieur komen op de agenda te staan.

De ontwerpers hebben de laatste maanden hard gewerkt aan het wijzigen van het ontwerp en hebben daarnaast aandacht besteed aan het perfectioneren van de buitenkant, het gezicht van het gebouw. De nieuwe

We hebben met z’n allen hard gewerkt. Het resultaat mag gezien worden maar we blijven scherp. WM

Vervolg van pagina 1. landschap staan in plaats van dat zij drijven op een zee van geparkeerde auto’s. Meer ruimte voor groen dus want het parkeren wordt nu op een andere manier opgelost. Voor het personeel wordt een parkeergarage recht tegenover de nieuwe personeelsingang van de locatie WA gebouwd. Patiënten en bezoekers parkeren straks voorlopig tegenover de hoofdingang aan de oostzijde. Als het zorgpark wordt aangelegd dan wordt het parkeren voor patiënten en bezoekers geconcentreerd in een parkeergarage die direct bij de ingang van het ziekenhuis wordt gebouwd.

Het compactere ziekenhuis in vogelvlucht

Ziekenhuiskapel Toen ik nog een vanzelfsprekend katholiek joch was, kwam ik elk zondag in de kerk. Ik wist niet wat ik precies geloofde, maar de kerk binnengaan, was binnentreden in de sfeer van stilte en bezinning, en ik voelde: dit doet me goed.

door velen emoties worden verwerkt. Het is een plaats van hoop en vrees. Een plaats waar wachtende familie niet weet waar ze naar toe moet. Veel kerkgebouwen, zeker die uit de naoorlogse jaren, zijn ronduit saai, niet mooi en niet in staat te inspireren. Maar soms kan moderne architectuur onthutsend werken. Bijvoorbeeld de kapel van Notre-Dame-du-Haut in Ronchamp (noord-oost Frankrijk), een ontwerp uit 1989 van le Corbusier: een ongelooflijk mooie spirituele ruimte, een feest zelfs als het regent. Of de kerk ter nagedachtenis van Jeanne d’Arc in hartje Rouen (noord-west Frankrijk, architect: Arretche): speels, licht, ruim, spannend. Ruimtes waar je als het ware

Later werd ik vanzelfsprekend niet meer katholiek, ik voer mee op de maatschappelijke golf van verzet en protest. Ik geloofde eigenlijk niets meer, maar op vakanties bezocht ik kerken als onderdeel van het cultuurbezit. Ook toen bleef dat aanvoelen als: binnentreden in de sfeer van stilte en bezinning. En ik wist: dit is heilige grond, hier moet je vanaf blijven – al komt er niemand, het is goed dat het er is. Tenslotte werd ik weer gewoon gelovig, eerst schoorvoetend, maar uiteindelijk kon ik mezelf erkennen als een religieuze jongen in een postmoderne cultuur. Een zalige combi-

uitgesproken religieuze ruimte die tevens een mooie en moderne plek is (architect: Johanna Kamunen, ’s-Hertogenbosch 2009). Een plaats waar noch consumptie noch commercie heerst. Een plaats waar stilte woont – voor gelovigen en ongelovigen. Waar je vragen kunt hebben, een traan kunt laten, moed kunt verzamelen. Waar zowel patiënt, familie, als medewerker om zich heen en naar boven kan kijken. Een plaats waar een antwoord zich laat vermoeden, waar je voelt: dit doet me goed. Nu het geld nog. Pastorale Dienst JBZ Frank van de Poel

natie, hoewel ik mezelf ook zou kunnen voorstellen als een postmoderne jongen in een religieuze cultuur. Eigenlijk maakt het mij niet veel uit wat iemand is, als hij het hart maar op de goede plaats heeft. Een religieus iemand is op zich nog geen prettig mens en zelf heb ik het liefst te doen met een goed mens. Om als mens goed te kunnen zijn, is een balans nodig tussen verstand en gevoel. Om als ziekenhuis goed te kunnen zijn is een zeker evenwicht nodig tussen het domein van het medisch-technisch handelen en de sfeer van de zorg. Een ziekenhuis is meer dan zomaar een dak boven wat toevallige hoofden. Het is een plaats waar door velen wordt gewerkt, en tegelijk een plaats waar

De kapel van binnenuit

voor je plezier en in elk geval voor de rust gaat zitten en om je heen blijft kijken: je komt er op verhaal, het doet je goed. Het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis zal het straks ook bieden: een kapel. Wij willen een

Nieuwbouwnieuws

2


Er is recent een Stichting Vrienden van de Kapel opgericht om fondsen te werven voor de realisering van een kapel bij de nieuwbouw. Wilt u meer informatie over deze stichting, dan kunt u contact opnemen met mevrouw mr. R.P.M. van der Avort-Lier MHA, telefoonnummer: (073) 699 81 24 of e-mail: [email protected].

De verpleegafdeling

Ver lopen?

De (standaard)verpleegafdeling is veelvuldig onderwerp van studie geweest. Dat heeft uiteraard te maken met de grote diversiteit aan patiënten maar ook met de vele gebruikers die straks op deze afdelingen werken.

In de wandelgangen wordt vaak gesproken over de afstanden die moeten worden afgelegd in het nieuwe ziekenhuis. “We moeten straks zo ver lopen!”, hoor je regelmatig. Om voeding en magazijnartikelen te vervoeren, is al een praktische oplossing bedacht, namelijk de automatisch gestuurde voertuigen. Een goede manier om afstanden mee te overbruggen. Maar patienten en JBZ’ers krijgen geen karretje om mee door het ziekenhuis te rijden. Zij moeten gewoon lopen. Hoe groot zijn de afstanden die zij moeten afleggen nou eigenlijk? Hoe groot is een nieuwe verpleegafdeling? En hoe lang is de afstand van de personeelsingang (locatie Willem-Alexander) naar de nieuwe hoofdingang? Door onderstaande tabel krijg je een indruk van hoe groot de afstanden in het nieuwe ziekenhuis zijn ten opzichte van de afstanden nu. Trek uw eigen conclusie. SB

Bij het ontwerpen van de verpleegafdelingen wordt in eerste instantie uitgegaan van een standaardontwerp. Aanpassingen die specifiek aan een bepaalde doelgroep zijn gebonden – denk daarbij aan specifieke isolatiemogelijkheden voor de afdeling Oncologie – kunnen in een latere fase worden uitgewerkt. Een voordeel van standaardisatie is dat medewerkers dezelfde werkwijze kunnen hanteren op verscheidene afdelingen. Bovendien kun je door standaardisatie in de toekomst soepel inspelen op veranderingen in de zorgvraag.

Rooming in In de nieuwbouw wordt zestig procent van de bedden ondergebracht in eenpersoonskamers en veertig procent in vierpersoonskamers. Daar is een aantal redenen voor, de belangrijkste zijn: het toenemende belang dat patiënten hechten aan privacy, het minder snel verspreiden van infecties en de mogelijkheid tot rooming in. Dat houdt in dat familie en vrienden bij patiënten op de kamer kunnen slapen en, als zij dat willen, meer betrokken kunnen worden bij het zorgproces. Karin van der Heijden, unithoofd Oncologie: “Door de verhouding een- en meerpersoonskamers zullen we er wel extra voor moeten waken dat patiënten niet vereenzamen. Daarom ben ik ook voorstander van open bezoektijden. Vaste bezoektijden passen eigenlijk niet meer in deze tijd en met meer eenpersoonskamers is spreiding makkelijker te realiseren.”

Vriendelijke uitstraling Naast meer privacy voor de patiënten en voldoende ruimte om goed te kunnen werken, hechten Van der Heijden en Leo Peters, unithoofd Orthopaedie, grote waarde aan een vriendelijke uitstraling en veel daglicht. Omdat het grote aantal eenpersoonskamers relatief veel vloeroppervlak vraagt, kun je je afvragen of iedere kamer moet beschikken over een eigen toilet, wastafel en douche. Peters daarover: “het ziekenhuis gaat zich steeds verder ontwikkelen als behandelcentrum. De verpleegduur wordt steeds korter en de noodzaak om alle voorzieningen per kamer te hebben wordt daardoor kleiner.” “Maar een volledige voorziening, dus inclusief douche, is voor de isolatiekamers een voor de hand liggende voorziening”, reageert Karin van der Heijden.

Akoestische demping en techniek

Enkele afstanden op een rijtje Afstand

Nieuwbouw

breedte bouwdeel

22 m

Huidige gebouwen WA 21 m tot 46 m GZG 18 m tot 49 m CAR 21 m tot 59 m

breedte tussen bouwdelen

21 m

lengte standaard verpleegunit

65 m

GZG 54 m WA 57 m GZG 69 m CAR 40 m

hoofdingang - poli interne

115 m

WA 120 m GZG 205 m CAR 109 m

hoofdingang - poli chirurgie

75 m

WA 110 m GZG 190 m CAR 71 m

hoofdingang - dialyseafdeling

85 m

GZG 50 m

personeelsingang - hoofdingang 215 m WA - CAR (over de weg)

0m

6200 meter

CAR - GZG (over de weg)

0m

3400 meter

WA - GZG (over de weg)

0m

5100 meter

Het ontwerp van de kamers op de verpleegafdeling moet uiteraard de visie op zorg ondersteunen. Daarnaast moet het bijdragen aan het welbevinden van de patiënt en praktische oplossingen bieden. Op de illustratie van de verpleegkamer is een kraagachtige constructie (groen) te zien die voor de demping van achtergrondlawaai zorgt. Uit onderzoek blijkt dat door een goede akoestische demping het welbevinden van de patiënt wordt verhoogd. Bijkomend voordeel van het gebruik van deze constructie is dat alle techniek (verlichting, leidingen voor medische gassen, bedwandpaneel en flatscreen tv) er in kan worden weggewerkt. Normaliter wordt de techniek in de verlaagde plafonds ‘verstopt’ maar vanwege het gekozen klimaatconcept, te weten betonkernactivering, is dat niet mogelijk. De uitdaging is om een afdeling te maken waar patiënten prettig vertoeven en medewerkers goed hun werk kunnen doen. Met bovenstaande studies is daartoe een eerste aanzet gedaan. SB

Op deze illustratie is de locatie Groot Ziekengasthuis in dezelfde schaal geprojecteerd op de nieuwbouw. Met in lichtblauw de boulevard en in donkerder blauw de liftblokken.

Het JBZ als schuifpuzzel In het derde kwartaal van 2006 rijden naar verwachting de eerste bobcats over de ontruimde verdiepingen van de locatie Willem-Alexander (WA). Het gebouw moet technisch en bouwkundig worden aangepast zodat het straks aansluit op de nieuwbouw. De renovatie van deze locatie start gelijktijdig met de nieuwbouw. De renovatie en de nieuwbouw brengen nogal wat overlast met zich mee op en rond de locatie WA. Zo is de locatie slecht bereikbaar, zijn er nauwelijks parkeerplaatsen en is er sprake van geluidsoverlast. Geen geschikte omgeving om patiënten in te behandelen dus. Daarom is besloten om alle patiëntgebonden functies (zoals poliklinieken, dagbehandeling en de röntgenafdeling) onder te brengen op de locaties Carolus, Groot Ziekengasthuis (GZG) en Liduina.

Schuifplan Maar eerst moet er nog het nodige gebeuren. “Het JBZ verandert in een grote schuif-

Nieuwbouwnieuws

puzzel”, zegt Ignace Cordier, projectmanager nieuwbouw, die het zogenoemde schuifplan heeft geschreven. “Het plan voorziet in het beter benutten van ruimtes op alle locaties. We beginnen met het aanpassen van het klooster op de locatie GZG. Dat staat nu leeg. Na de verbouwing verhuizen de clusters Medische Technologie (locatie GZG), Sociale Zaken (locatie Carolus) en enkele kantoren daar naar toe. De ruimtes die zij achterlaten, worden verbouwd en ingevuld met patiëntgebonden functies uit de locatie WA en zo wordt er geschoven tot alle functies zijn ondergebracht. Uiteraard wordt daarbij gekeken of afdelingen ver-

3


sneld kunnen integreren. Het is voor patiënten immers verwarrend als er twee dezelfde poliklinieken op één locatie zitten. Naast deze interne verbouwingen wordt er tijdelijke huisvesting gebouwd op het voorplein van de locatie Carolus. Daarin worden de Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis en de Geriatrische Afdeling Psychiatrisch Ziekenhuis ondergebracht.” De functies gaan medio 2006 over naar de andere locaties. De locatie WA is dan leeg. Alleen de Raad van Bestuur en een handjevol staffuncties blijven achter. Die zullen het nieuwbouwproces van dichtbij kunnen volgen. Van achter hun stofbril… SB

Nieuwbouw in beeld

Studies van de entree van het ziekenhuis, van de gevel en van de ruimte tussen de bouwdelen.

Leefruimte tussen de bouwdelen

Start van de boulevard aan voorzijde gebouw

Entree op maaiveld (laag -1)

Bovenaanzicht entree vanuit de boulevard

apotheek

Studie van de voorzijde van de gevel

Nieuwbouwnieuws

4


Tussen de bouwdelen

Studie geveldetail

huisartsenpost

spoedeisende hulp

Nieuwbouwnieuws

5


Projectleider Godfried van den Braak over Willemspoort:

“Het ziekenhuis krijgt van ons alle ruimte” staan.” De randweg snijdt schuin door het middengebied heen, waardoor het gebied in twee driehoeken wordt verdeeld. We denken erover om de randweg daar te overkappen, zodat er verbinding ontstaat tussen woonwijk en zorgpark.” “Willemspoort heeft eigenlijk alles”, eindigt Van den Braak, “wonen, werken, leren, recreëren. En dat alles gerealiseerd in een hoogste-

delijke, hoogwaardige bouw. Echt een project om trots op te zijn!” GB De plannen voor Willemspoort zijn door het gemeentebestuur vastgelegd in de voorlopige Visie Willemspoort, die in juni ‘in de inspraak’ is geweest. Eind 2005 stelt de Gemeenteraad de Visie vast, waarna de verschillende plannen verder uitgewerkt worden.

“Misschien brengen we ze op een idee”

Patiënten praten mee Bij de bouw van het nieuwe ziekenhuis zijn veel partijen betrokken. Ook de gebruikers praten mee. Vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen hebben zich daartoe verenigd in een zogenoemde gebruikersgroep. “We overschatten onze invloed niet”, vertelt coördinator Ria Scheele. “Maar er wordt zeker naar ons geluisterd. En wie weet brengen we de bouwers nog op goede ideeën.” De Willemspoort met links bovenin het nieuwe ziekenhuis

middel waardoor patiënten zelf hun rug kunnen afdrogen na het douchen; meer 2 of 4persoonskamers. Je draagt dingen aan en op een gegeven moment zie je zaken terug. Of dat nu door ons komt of niet, dat is niet zo relevant. Als het maar gebeurt. Nee, wij zullen niet gaan hameren op onze ‘eisen’. Wij zijn geen onderhandelaars, maar adviseurs.”

Het project Willemspoort ligt nog op de tekentafel. Maar nu al is zeker dat aan de Zuid-West zijde van ’s-Hertogenbosch een uniek hoogstedelijk gebied zal ontstaan. Met het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) als een van de paradepaardjes. Projectleider Godfried van den Braak gidst ons door de virtuele wereld van Willemspoort. Over welk gebied hebben we het nu precies? Hoe lopen de grenzen van Willemspoort? “Het is de strook tussen de locatie WillemAlexander en het Koning Willem I College, en de Vlijmenseweg en de Langstraatspoorlaan”, vertelt Van den Braak. “Het laatste grootschalige uitbreidingsproject, pal naast het stadscentrum. Een hoogstedelijk gebied met enorm veel potentie.”

Ziekenhuis: 14 ha Het ziekenhuis en het Koning Willem I College krijgen letterlijk en figuurlijk alle ruimte van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Van den Braak: “Het ziekenhuis heeft straks 14 ha grond en is daarmee een van de grootste niet-academische ziekenhuizen van Nederland. Dat past bij de status van het JBZ, dat de grootste werkgever van de stad is. En het past bij de uitstraling van ’s-Hertogenbosch.” Buurman Koning Willem I College wordt fors groter door de ontwikkeling van een zogenoemd leerdorp. “In dat leerdorp, legt Van den Braak uit, “geeft de school invulling aan haar visie op ‘learning by doing’.” De projectleider ziet volop kansen op synergie tussen onderwijs en ziekenhuis. “Het ziekenhuis wil een sportzaal en zwembad voor de revalidatie van patiënten. Studenten zouden daar ook gebruik van kunnen maken. En, stel: het Koning Willem I College start een opleiding voor verpleegkundige, dan ligt ‘de praktijk’ natuurlijk naast de deur. Het is letterlijk een kwestie van de weg oversteken.”

Randweg komt er Met die weg bedoelt Van den Braak de nieuw aan te leggen randweg. Deze loopt straks vanaf de A2, aan de Westzijde van de Vughterweg, tussen het Koning Willem I College en het ziekenhuis door, richting A59. “Het wordt een 70 km-weg, met twee-keertwee rijbanen”, voegt hij toe. “Of het al definitief is? Laat ik het zo zeggen: voor de gemeente is het een must dat de randweg er komt. Het is een onmisbare schakel.” Een klein noordoostelijk puntje van het beschermde natuurgebied de Gement/ de Maij zal straks onder het asfalt verdwijnen. Van den Braak: “Dat compenseren we met natuurontwikkeling elders. Verder blijft de Gement/de Maij volledig intact.” De ontsluiting van het gebied wordt verder bevorderd doordat het huidige transferium aan de Vlijmenseweg, ook in de nieuwe plannen een belangrijke plek zal krijgen.

Ria Scheele

‘Patiënten moeten mee kunnen praten over hun toekomstige ‘huis’.’ Met die gedachte trok Ria Scheele, medewerker curatieve zorg RPCP (zie kader), bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) aan de bel. Projectdirecteur Wim Matser honoreerde het verzoek en vroeg haar een panel samen te stellen van gebruikers. Ria: “Sindsdien zitten we een paar keer per jaar met het projectbureau Nieuwbouw en architect om de tafel. In het begin vooral als luisteraar, nu steeds meer als adviseur, inspirator en meedenker.

RPCP: belangen van de patiëntenen consumentenorganisaties RPCP’s zijn opgericht om de belangen van de patiënten- en consumentenorganisaties in de regio te behartigen. Daarnaast geven ze informatie over het regionale zorgaanbod. Doelstelling: een goede en toegankelijke gezondheidszorg voor alle inwoners van de regio. De provincie Noord-Brabant heeft vier RPCP’s, waar in totaal zo’n 800 patiënten- en consumentenorganisaties uit de regio bij zijn aangesloten.

Zorgpark en woonwijk Tussen de Gement, het ziekenhuis en het Koning Willem I College is ruimte voor nog twee bijzondere projecten. Van den Braak: “In dit middengebied is ruimte voor een woonwijk, op de kop van het Paleiskwartier. Verder zal hier een zorgpark ontwikkeld worden. De grond van het zorgpark is van het ziekenhuis. Van den Braak: “In het zorgpark kunnen zich bedrijven vestigen die aansluiten bij de functie van het ziekenhuis. Denk maar aan een huisarts; een kraamkliniek; een winkel in gehoortoestellen; maar ook bijvoorbeeld een kinderdagverblijf. Zo kan hier net als tussen Koning Willem I College en ziekenhuis, synergie ont-

Nieuwbouwnieuws

Wel adviseurs, geen onderhandelaars Bij de adviezen van de gebruikersgroep (zie kader) gaat het soms om kleine tips, dan weer om grote veranderingen, soms realistisch, soms moeilijk te realiseren, maar boven alles zijn het praktische ideeën. Scheele: “Een tochtvrije loop van parkeerplaats naar ziekenhuis; een goed verwarmde wachtruimte vlakbij de uitgang; een hulp-

6


Brede vertegenwoordiging in gebruikersgroep De gebruikersgroep ‘nieuwbouw JBZ’ is op initiatief van de RPCP Noordoost-Brabant samengesteld. De groep (twintig personen) kent een zeer brede vertegenwoordiging: mensen met een lichte beperking; visueel gehandicapten; ouders van kinderen met een verstandelijke handicap; chronisch zieken… Een dwarsdoorsnede van mensen die op de een of andere wijze met het ziekenhuis te maken hebben.

Blij met flexibel bouwen In de bijeenkomst van 14 februari jl. kreeg de gebruikersgroep een presentatie van het voorlopig ontwerp te zien. Scheele was met name blij over de mogelijkheden voor flexibele bouw. “Zo zijn de eenpersoonskamers makkelijk uit te breiden naar kamers voor meer personen. Er zijn namelijk best veel patiënten die liever niet alleen liggen. Ook de centrale ruimtes zouden flexibel kunnen worden gebouwd. Als blijkt dat de indeling van bijvoorbeeld een poli niet goed uitpakt, dan kun je deze makkelijk aanpassen. Het excuus dat dat te lastig of te duur zou zijn, geldt dan niet meer. Het nieuwbouwtraject heeft voor Scheele en de gebruikersgroep iets weg van een avontuur. “Zo vaak wordt er in de regio niet een nieuw ziekenhuis gebouwd”, legt ze uit. “Veel kennis van bestekken en programma’s van eisen hebben we dan ook niet. We hebben wél ideeën. En we hebben veel vertrouwen in onze gesprekspartner: het ziekenhuis. Dan kom je al een heel eind.” GB

De architectuur van de omgeving Bij de nieuwbouw denken de meeste mensen niet aan bomen, gras en water maar aan beton, glas en staal. Maar het ontwerp kan niet los gezien worden van zijn omgeving. Er is een wisselwerking tussen het gebouw en de natuur of bebouwing eromheen. Dat betekent dat de omgeving ook moet worden ontworpen. Daar is MTD Landschapsarchitecten voor ingehuurd. Het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) ligt in een unieke omgeving. In de eerste plaats wordt de locatie van het nieuwe ziekenhuis gekenmerkt door de directe ligging aan de Gement; een open agrarisch gebied met daarin waardevolle natuurgebieden zoals de Moerputten, eendenkooien en natte graslanden. Daarnaast vormt het ziekenhuiscomplex de beëindiging van de zuidwestelijke stadsrand van ’s-Hertogenbosch, waartoe het Paleiskwartier, het Koning Willem I College en de woonwijk ‘Deuteren’ behoren. Deze twee bepalende omgevingsfactoren tezamen met de aanleg van de zogenoemde Randweg en de Oude Spoordijk zijn voor de architect aanknopingspunten geweest voor het ziekenhuisontwerp. Kenmerkend voor dit ontwerp zijn de langgerekte noord-zuid gerichte bouwdelen met daartussen open ruimtes. Hierdoor dringt het landschap als het ware tot diep tussen de bouwdelen door. De enorme bebouwingsmassa van het ziekenhuiscomplex wordt daardoor verdeeld in kleinere eenheden. Bovendien is er van binnenuit bijna overal contact met het landschap en/of de groene buitenruimten.

Groen en parkeren Naast de landschappelijke ofwel ‘groene’ aspecten van de omgeving speelt ook het functionele

Het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis met onder de Gement en boven de Vlijmenseweg

programma een grote rol bij de inrichting van de buitenruimte. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan de enorme parkeerbehoefte van patiënten en medewerkers (ruim 2000 parkeerplaatsen), de aan- en afvoer van goederen en de routes voor ambulances. In eerste instantie leek het erop dat dit functionele programma een schaduw zou werpen op de mogelijkheden voor de natuur en dus op de belevingswaarde en (recreatieve) gebruikswaarde van de buitenruimte. Maar het recent veranderde ziekenhuisontwerp biedt in de ogen van MTD Landschapsarchitecten nieuwe kansen en mogelijkheden. Aangezien het parkeren onder en tussen de bouwdelen is verdwenen, ontstaan optimale mogelijkheden voor het realiseren van ‘volwaardige’ groene ruimtes met hoge verblijfs- en belevingswaarden. Het thema water, dat zowel een noodzakelijk

(waterberging) als een esthetisch onderdeel verharding en/of ‘gefundeerd’ gras zal nader vormt, kan integraal in de buitenruimte worden worden onderzocht en uitgewerkt. Het entreevormgegeven. Met name langs de zuidzijde van plein krijgt van het begin af aan een bijzondere en hoogwaardige inrichting, het ziekenhuis (spoordijkwaarmee de uitstraling van zijde) en bijvoorbeeld rondMTD landschapsarchitecten is een het ziekenhuis wordt beom de kapel zal het water ontwerpbureau voor de buitenruimte paald. Daarnaast moet dit een bijzondere betekenis in de meest brede zin. Het bureau plein, naast dat er auto’s en krijgen met optimale ontwerpt voor landelijk en stedelijk ambulances moeten kunnen mogelijkheden voor natuur gebied. De projecten betreffen stedelijrijden, ook een aantrekkelijk (flora en fauna) en recreke opgaven als pleinen, straten en stegebied zijn voor verblijf en atie. denbouwkundige in- en uitbreidingen ontmoeting. en meer landschappelijke opdrachten Het entreegebied van het als parken, bedrijfslandschappen en MTD architecten zorgt er ziekenhuis zal speciale infrastructurele projecten. voor dat de buitenruimte aandacht krijgen. In de tijdelijke situatie waarbij het parkeren voor bezoe- niet alleen praktisch is maar ook leefbaar blijft kers nog op het terrein en niet in de garage zal met veel groen, licht en lucht. plaatsvinden, wordt een zo groen en aantrekkelijk mogelijk beeld gecreëerd. Parkeren op half- Ruud Dubbeld

Nieuwbouw kan sneller door ‘een andere aanbesteding’ Tijdwinst van een half jaar tot maximaal een jaar. Dat is mogelijk door de nieuwbouw van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) op ‘een andere manier’ aan te besteden. Extern projectmanager Folkert Jans legt uit hoe dat kan. “Wat wij gaan doen”, begint Jans, “kon tot voor kort niet eens. Toen eiste de overheid van ziekenhuizen met nieuwbouwplannen nog dat zij stap voor stap het traject doorliepen. Dus: eerst het ontwerp, dan het bestek en pas als alles rond is, komt de aannemer in beeld. Van ‘Den Haag’ mogen wij daar nu wat losser mee omgaan en de fases wat meer door elkaar heen laten lopen.”

Eerst casco bouwen Folkert Jans

Folkert Jans is projectmanager van het Amersfoortse ‘ptg-advies’. Dit adviesbureau opereert in de non-profit sector en met name in de gezondheidszorg. Bij de nieuwbouw van het JBZ is Jans actief als voorzitter van het ontwerpteam en ondersteunt hij het projectmanagement. De belangrijkste taak van Jans is het bewaken van de financiering en de planning. Of zoals Jans het zelf noemt: ‘het bewaken van geld en tijd’.

Daarom kiest het projectteam ervoor de aannemer al veel vroeger bij de plannen te betrekken. Ruim voor het bestek van de inbouw (binnenwanden, installaties per ruimte, e.d.) klaar is, bijvoorbeeld. Het belangrijkste voordeel: de bouw van het casco (gevels en daken) wordt losgekoppeld van de ‘inbouw’ en kan daardoor medio 2006 van start. “Voor alle duidelijkheid”, stelt Jans, “het is natuurlijk niet zo dat we een geraamte gaan bouwen en nog niet weten hoe de invulling van het

Nieuwbouwnieuws

gebouw zal zijn. Die staat al vast. Het enige dat we later pas gaan invullen, is de inrichting van al die binnenruimten.”

Aannemer wordt ‘meedenker’ Hoe uniek is deze manier van werken? “Voor algemene ziekenhuizen is het nieuw”, vertelt Jans. “Universitaire Ziekenhuizen deden het al wel. De reacties daar zijn positief. “Tijdwinst is namelijk niet het enige voordeel”, stelt hij. “Door de aannemer al in de bestekfase bij het team te halen, geven we hem meer verantwoordelijkheid. Hij promoveert van uitvoerder, naar ‘meedenker’, ontwikkelaar. Als hij ideeën heeft over hoe we bepaalde zaken slimmer zouden kunnen aanpakken, horen we die natuurlijk graag.” Discipline is wel een vereiste. “Als ziekenhuis moet je zeker zijn van je zaak”, vindt Jans, “anders moet je het zo niet doen. Omdat je het casco nu al laat bouwen, kun je niet straks

7


nog allerlei veranderingen doorvoeren. Bovendien zul je het bestek van de inbouw ook op tijd rond moeten maken, want de aannemer wacht uiteraard niet. Je werkt nu echt met een deadline.”

Achterstand inhalen De te verwachten tijdwinst van een half jaar tot een jaar is overigens zeer welkom. Er is namelijk al een vertraging van meer dan een half jaar opgetreden. Jans: “Die is ontstaan doordat de overheid ons in eerste instantie een bouw in twee fasen verplichtte. Later hebben we dat gelukkig toch kunnen omzetten, maar dat heeft veel tijd gekost. Dankzij de nieuwe manier van aanbesteden kunnen we de achterstand nu wegpoetsen. De oorspronkelijke opleveringsdatum van eind 2009 is daardoor weer reëel.” GB

Medewerkers praten mee over een ‘flex en digitaal’ Kenniscentrum

Digitale flexplek Een foto van geliefden op het bureau. Ernaast een mok met nog een laagje koffie van gisteren. Op de grond naast de prullenbak een misgegooide prop papier. Er is een raam dat je kunt openzetten en een deur die je dicht kunt doen om de wereld even buiten te sluiten. Is dit jouw kantoor? Geniet er dan nog maar even van. In het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) komt een centrum voor staf, expertise, onderwijs en onderzoek: het Kenniscentrum. Alle niet patiëntgebonden activiteiten/ruimten vinden hier straks plaats. Denk aan vergaderfaciliteiten en ruimten voor opleiding en onderwijs, maar ook aan kantoorwerkplekken voor de (medische) staf, de leidinggevenden en ondersteunende diensten. Een deel komt in het bestaande gebouw van de locatie Willem-Alexander en een deel in de nieuwbouw. In dit zogenoemde Kenniscentrum is straks niets meer wat het was. Patiëntgebonden activiteiten worden gescheiden van niet-patiëntgebonden activiteiten; medewerkers krijgen flexplekken en papier is er nauwelijks voorhanden, want het Kenniscentrum gaat digitaal.

Bewoners De nieuwe kantoorwerkplekken worden in nauw overleg met de toekomstige ‘bewoners’ ontworpen. Hiervoor is een werkplekcatalogus ontwikkeld die helpt bij het nadenken over de toekomstige werkplek. De

bewoners komen bovendien in workshops bijeen om onder begeleiding van Erik de Vrijer van EGM architecten en Marian Willigenburg van Twynstra Workinnovation te praten over het ontwerp van hun domein in het betreffende bouwdeel.

Spannend Kinderarts Anke Schuitema is een van de deelnemers aan de workshops. Ze vindt het wel een boeiende ontwikkeling maar heeft ook haar bedenkingen. “Ons werk is erg ad hoc en niet zo gemakkelijk te scheiden in patiëntgebonden en niet-patiëntgebonden activiteiten. Vaak zit ik op de polikliniek nog wat te bellen of te mailen. Het lijkt me storend voor medegebruikers om steeds gepiept te worden. Als je dienst hebt, zul je misschien niet zo gemakkelijk in het Kenniscentrum gaan zitten.” Ook Internist Hans Pruijt denkt actief mee over de nieuwbouwplannen. Scheiding van patiëntgebonden activiteiten en andere werkzaamheden vindt hij op zich prima. “Het probleem is alleen dat deze scheiding heel vaak niet te

Blik uit de verhoogde middenzone in het kenniscentrum

Workshop over het kenniscentrum. Van links naar rechts: Corinne Knibbeler (internist), Hans Pruijt (internist), Lucette Schipper (internist), Shahan Shamelian (internist) en Daan Hollander (internist).

maken is. Wel in face to face contact maar niet wat betreft alle afgeleide werkzaamheden. Het is ook erg afhankelijk van het specialisme. De bezetting en invulling zullen per vakgroep erg wisselen.”

Colofon NIEUWBOUWNIEUWS

is een uitgave van het

projectbureau Nieuwbouw van het Jeroen

Makkelijker contact

Bosch Ziekenhuis. Het wordt verspreid onder

Schuitema: “Het leukste lijkt me straks de transparantie en de mogelijkheden tot contact. Het lastigste het gebrek aan privacy en de kans dat je afgeleid wordt of zelf anderen stoort.” Pruijt: “Het gemak van overleg zonder de onrust van de polikliniek, spreekt mij zeker aan. Maar het werken zonder eigen werkplek lijkt mij onmogelijk en onwenselijk omdat er vaak iets tussendoor komt en je dan niet in staat bent om je ‘gedeelde’ werkplek te ontruimen. Makkelijk overleg met collega’s van de eigen en andere vakgroepen kan positief werken. Maar de korte lijnen zijn wel theoretisch, de fysieke afstanden blijven natuurlijk nog behoorlijk.” GB

medewerkers, medisch specialisten, vrijwilligers, gepensioneerden en externe relaties van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Oplage: 8.000 Redactie Geert Braam (GB), Saskia Byvanck (SB), Ignace Cordier (IC), Ruud Dubbeld, Wim Matser (WM), Frank van de Poel. Foto’s en illustraties Agnes Bomers Geert Braam MTD Landschapsarchitecten EGM architecten Opmaak en drukwerk Drukkerij BibloVanGerwen, ’s-Hertogenbosch

De adviseur en architect over het proces:

Redactieadres

“Men is kritisch, maar staat open voor argumenten”

Jeroen Bosch Ziekenhuis,

Adviseur Marian Willigenburg: “De boodschap is: Het JBZ wil een leading teaching hospital zijn. De vraag is dan: Hoe zorg je als medewerker ervoor dat dat bewaarheid wordt? Hoe geef jij die ambitie vorm in het Kenniscentrum? Door daar over te discussiëren in workshops, en voorbeelden uit de praktijk te geven, is er al een hoop koudwatervrees weggenomen. Mij valt op dat de nieuwe huisvesting mensen aan het hart gaat. Men is kritisch maar staat open voor argumenten. De impact van ICT blijft bij de meesten nog wel wat ongrijpbaar, moeilijk te verbeelden. Het EPD (Elektronisch Patiënten Dossier) bijvoorbeeld, ziet men nog niet zo snel ingevoerd. Natuurlijk moet daarvoor ook nog heel wat water door de Rijn stromen, maar daar zal men toch zelf voor in actie moeten komen.”

telefoon (073) 699 84 64,

Architect Erik de Vrijer: “In de workshops beschrijven medewerkers hun werkproces; het is aan ons om de vertaling te maken naar een concrete werkomgeving. Moet een ruimte transparant, doorzichtig of gesloten zijn, laag of hoog, klein of groot, rond of vierkant? Door inzicht te geven in de keuzes die hebben geleid tot de werkomgeving, hoop ik de toekomstige bewoners bewust te maken van de mogelijkheden en kansen die er liggen voor hun domein. Wat me opvalt, is dat de gevolgen van de scheiding van frontoffice en backoffice, polikliniek en kenniscentrum, nog bij velen een plek moet krijgen. Natuurlijk zijn er kaders, onmogelijkheden, maar er staan ook vele nieuwe mogelijkheden tegenover die in de toekomst misschien nog niet zo slecht blijken te zijn.”

Nieuwbouwnieuws

8


locatie Willem-Alexander, projectbureau Nieuwbouw, fax: (073) 699 87 81, e-mail: [email protected] www.jeroenboschziekenhuis.nl

De entree van het nieuwe ziekenhuis

Recommend Documents