De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet?

De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet? Een onderzoek naar de voorstellen inzake de wijziging van partneralimentatie

Student:

Nicole Hoijtink

Administratienummer:

S769766

Instelling:

Universiteit van Tilburg

Opleiding:

Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht

Scriptiebegeleider:

Prof. mr. P. Vlaardingerbroek

Tweede beoordelaar:

mr. V.M. Smits

Afstudeerdatum:

13 juni 2013

Plaats:

Tilburg

Voorwoord

In 2008 schreef ik mij vol goede moed in voor de studie Internationaal Recht. Na een half jaar kwam ik erachter dat mijn ambities toch ergens anders lagen. Gelukkig is het eerste studiejaar algemeen en was een overstap naar de studie Rechtsgeleerdheid vlug gemaakt. Al vrij snel was me duidelijk dat het privaatrecht me het meeste aansprak. Na de bachelor was het dan ook vanzelfsprekend dat er een master Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht zou volgen. Mijn interesse voor het Personen- en familierecht bestond al een tijdje en het idee voor mijn

scriptieonderwerp

heeft

zich

verder

ontwikkeld

tijdens

de

colleges.

Ik ben me gaan verdiepen in het alimentatierecht en vooral tijdens mijn stageperiode kwam ik erachter op welke manier het systeem werkt in de praktijk. Voor u ligt de scriptie die mij de nodige uurtjes heeft gekost maar waar ik me altijd met veel plezier toe kon zetten. Mede door de goede begeleiding van de heer Vlaardingerbroek is dit werk geworden tot wat het nu is. Hiervoor wil ik hem hartelijk bedanken. Daarnaast wil ik mijn ouders en vriend bedanken voor het nalezen van dit werk en de steun die ze me hebben gegeven op de momenten dat de stress kwam opspelen. Mij rest nu niets meer dan u veel leesplezier toe te wensen. Nicole Hoijtink

1|P a g i n a

Inhoudsopgave Voorwoord ............................................................................................................................................................................1 Inhoudsopgave ....................................................................................................................................................................2 Hoofdstuk 1: Inleiding......................................................................................................................................................4 1.1 Alimentatie in Nederland.........................................................................................................................4 Hoofdstuk 2: De huidige alimentatieregeling.........................................................................................................6 2.1 Inleiding ..........................................................................................................................................................6 2.2 De wettelijke regeling................................................................................................................................6 2.3 Wettelijke maatstaven ..............................................................................................................................7 2.3.1 Algemeen .....................................................................................................................................7 2.3.2 Behoefte en behoeftigheid ...................................................................................................8 2.3.3 Draagkracht ................................................................................................................................9 2.3.4 Niet-financiële factoren .........................................................................................................9 2.4 Alimentatienormen ....................................................................................................................................9 2.5 Termijn en de Wet limitering alimentatie ..................................................................................... 10 2.6 Wijziging en beëindiging alimentatie .............................................................................................. 11 2.6.1Wijziging alimentatie............................................................................................................ 11 2.6.2 Einde alimentatie .................................................................................................................. 11 2.7 Conclusie ...................................................................................................................................................... 12 Hoofdstuk 3: Voorstellen inzake de wijziging van partneralimentatie .................................................... 14 3.1 Inleiding ....................................................................................................................................................... 14 3.2 Wetsvoorstel 33 311............................................................................................................................... 14 3.2.1 Aanleiding ................................................................................................................................ 14 3.2.2 Voorstel ..................................................................................................................................... 15 3.2.3 Verlenging alimentatietermijn ........................................................................................ 15 3.2.4 Overgangsregeling ................................................................................................................ 16 3.3 Initiatiefnota 33 312 ............................................................................................................................... 17 3.3.1 Aanleiding ................................................................................................................................ 17 3.3.2 Voorstel ..................................................................................................................................... 18 3.3.3 Nieuwe grondslag ................................................................................................................. 19 3.3.4 Berekeningsmethodiek....................................................................................................... 20 3.3.5 Afbouw, indexatie en de hardheidsclausule .............................................................. 20 3.4 Conclusie ...................................................................................................................................................... 21 2|P a g i n a

Hoofdstuk 4: Gevolgen van de voorstellen ........................................................................................... 22 4.1 inleiding ........................................................................................................................................ 22 4.2 Is zelfstandigheid wel mogelijk?......................................................................................... 22 4.3 Geen verandering te betalen bedrag ................................................................................ 25 4.4 Noodzakelijkheid ...................................................................................................................... 25 4.5 Complex rekenmodel en maatwerk? ................................................................................ 27 4.5.1 Internettool en forfaitaire schalen ................................................................. 27 4.5.2 Verschaffen berekening van draagkracht en behoefte .......................... 29 4.6 De nieuwe grondslag ............................................................................................................... 29 4.7 Conclusie ...................................................................................................................................... 31 Hoofdstuk 5: Rechtsvergelijking ............................................................................................................... 32 5.1 Inleiding........................................................................................................................................ 32 5.2 Verenigd Koninkrijk ................................................................................................................ 32 5.2.1 Wettelijk systeem .................................................................................................. 32 5.2.2 Alimentatietermijn ............................................................................................... 34 5.3. Frankrijk ...................................................................................................................................... 34 5.3.1 Wettelijk systeem .................................................................................................. 34 5.3.2 Alimentatietermijn ............................................................................................... 36 5.4 België ............................................................................................................................................. 37 5.4.1 Wettelijk systeem .................................................................................................. 37 5.4.2 Alimentatietermijn ............................................................................................... 39 5.5 Conclusie ...................................................................................................................................... 41 Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen............................................................................................ 42 6.1 Inleiding........................................................................................................................................ 42 6.2 Conclusies .................................................................................................................................... 42 6.3 Aanbevelingen ........................................................................................................................... 44 Literatuurlijst .................................................................................................................................................... 48

3|P a g i n a

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Alimentatie in Nederland ‘Tot de dood ons scheidt’, een huwelijksbelofte die ieder getrouwd stel waar hoopt te maken. Helaas strandt ongeveer één op de drie huwelijken.1 De gevolgen van een echtscheiding zijn groot en zorgt voor veel vragen. Eén van die vraagstukken betreft de partneralimentatie. Op dit moment is de huidige duur van partneralimentatie maximaal twaalf jaar. Hierover valt te twisten, is deze termijn wellicht te lang? Over deze kwestie hebben een aantal politieke partijen zich gebogen. Op 20 juni 2012 werd initiatiefnota 33 312 ingediend door de VVD, PvdA en D66.2 Op dezelfde datum werd door de PVV wetsvoorstel 33 311 ingediend.3 Beide voorstellen hebben betrekking op het verkorten van de duur van partneralimentatie. Voorstel 33 311 heeft met name betrekking op het belang dat de alimentatiegerechtigde geprikkeld wordt om in eigen levensonderhoud te voorzien. De huidige duur van alimentatie wordt in dit voorstel niet meer als redelijk ervaren met als gevolg dat de duur dient te worden verkort. Over het algemeen gaat initiatiefnota 33 312 hier ook vanuit. Echter, dit voorstel gaat nog een stap verder aangezien de grondslag van alimentatie en de berekeningsmethodiek in dit voorstel wordt gewijzigd. Het doel van dit onderzoek is bepalen welke gevolgen de voorstellen hebben voor exechtgenoten die gedurende het huwelijk de zorgtaak op zich hebben genomen en daardoor geen arbeid meer hebben verricht. Het zal over het algemeen gaan om vrouwen die zich in deze positie bevinden. Natuurlijk is het omgekeerde ook mogelijk. Door de huidige regeling te vergelijken met de beoogde veranderingen die voortvloeien uit het wetsvoorstel tracht ik kritisch te beoordelen waar er zich knelpunten voordoen, wat de gevolgen hiervan zijn en tot welke problemen dit zal leiden. Bovendien zal worden bekeken op welke manier de vastgestelde problemen mogelijk kunnen worden opgelost.

1

CBS 2011
9&D2=0,10,20,30,40,50,58-l&HD=120104-1512&HDR=G1&STB=T> 2

Kamerstukken II 2011/12, 33312, nr. 1 – 2.

3

Kamerstukken II 2011/12-2012/13, 33311, nr. 1 – 8. 4|P a g i n a

De onderzoeksvraag die in dit onderzoek centraal staat luidt als volgt: ‘Leiden wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312 tot een meer emancipatoire alimentatieregeling voor beide ex-echtgenoten?’ Het onderzoek is als volgt ingedeeld. Hoofdstuk 2 heeft betrekking op de huidige regeling omtrent partneralimentatie. Om de genoemde voorstellen te kunnen beoordelen dient eerst de huidige stand van zaken uiteen te worden gezet. In hoofdstuk 3 wordt de inhoud van beide voorstellen bekeken en de gevolgen die de voorstellen met zich meebrengen voor financieel afhankelijke ex-echtgenoten. Beide voorstellen stellen korte termijnen voor met betrekking tot de alimentatieduur en vullen het huidige alimentatierecht op een andere manier in. De voorstellen hebben gezorgd voor veel kritiek binnen de samenleving. In hoofdstuk 4 wordt de kritiek besproken en zal worden gekeken in hoeverre de voorgestelde regeling zal leiden tot problemen. De focus zal vooral liggen rondom behoeftige ex-echtgenoten. In hoofdstuk 5 bekijken we de regeling over partneralimentatie zoals die in omliggende landen is geregeld. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België zullen aan bod komen. Als laatste volgt hoofdstuk 6. Aan de hand van de vorige hoofdstukken zal een conclusie worden getrokken waardoor de hoofdvraag van dit onderzoek kan worden beantwoord. Er wordt geconcludeerd waar de problemen zitten in beide voorstellen en er worden aanbevelingen gedaan over de wijze waarop het huidige systeem van partneralimentatie mogelijk kan worden aangepast.

5|P a g i n a

Hoofdstuk 2: De huidige alimentatieregeling 2.1 Inleiding Op het gebied van partneralimentatie hebben zich sinds de invoering op 1 oktober 1971 van de wet van 6 mei 1971, Stb. 290, belangrijke ontwikkelingen voorgedaan.4 De invoering van deze wet had tot gevolg dat er ten aanzien van de grond voor echtscheiding een wijziging plaatsvond. Vóór invoering van deze wet moest er sprake zijn van een ernstige misdraging van de ene echtgenoot ten opzichte van de andere echtgenoot. Artikel 280 oud BW kende het recht van alimentatie enkel toe aan degene op wiens verzoek de echtscheiding werd uitgesproken. Hierdoor kon de gedaagde partij geen aanspraak maken op alimentatie. Met de invoering van de nieuwe wet veranderde de grond voor echtscheiding. De strenge eisen kwamen te vervallen, er moest enkel sprake zijn van duurzame ontwrichting van het huwelijk. Het vervallen van het verband tussen een recht op alimentatie en de schuld aan de ontwrichting van het huwelijk, zorgde voor een stijgend aantal procedures over alimentatie.5 Om onderlinge verschillen tussen de gerechten te voorkomen was het noodzakelijk om de berekening van alimentatie te standaardiseren. Het wijzigen van de echtscheidingsgrond heeft indirect grote gevolgen gehad voor de invulling van alimentatie. Naast deze verandering heeft de Wet limitering alimentatie gezorgd voor veranderingen binnen ons systeem. Jaren van ontwikkeling hebben geleid tot de regeling zoals wij die nu kennen. Ook anno 2013 zorgt de alimentatieregeling voor veel commotie, met de in hoofdstuk 1 genoemde wetsvoorstellen tot gevolg. Om deze voorstellen goed te kunnen beoordelen is het van belang om eerst de huidige stand van zaken te bekijken. In dit hoofdstuk zal de huidige regeling omtrent partneralimentatie dan ook uiteen worden gezet. Er zal worden gekeken naar de wettelijke regeling en maatstaven. Denk hierbij aan de pijlers met betrekking tot het alimentatierecht, namelijk behoefte, behoeftigheid en draagkracht. 2.2 De wettelijke regeling De rechtsgrond waarop de alimentatieverplichting is gebaseerd volgt uit de wet, evenals de rechtspraak. De onderhoudsverplichting die tijdens het huwelijk is ontstaan, werkt door na ontbinding van het huwelijk. Uit vaste jurisprudentie volgt de verplichting om na ontbinding van het huwelijk de ex-echtgenoot die niet voldoende inkomsten voor haar levensonderhoud heeft en deze in redelijkheid niet kan verwerven, te blijven steunen. Deze verplichting berust op de 4

De Bruijn-Lückers 2011, p. 15.

5

De Bruijn-Lückers 2011, p. 16. 6|P a g i n a

verhouding zoals die door het huwelijk is geschapen en die haar werking in beperkte omvang behoudt, ook al wordt de huwelijksband geheel of gedeeltelijk gestaakt.6 De rechtsgrond voor de alimentatieverplichting vinden we in artikel 1:81 en 1:84 BW.7 De eerste wetsbepaling, artikel 1:81 BW, ziet op de zorgplicht die bestaat tussen echtgenoten, de volgende wetsbepaling, artikel 1:84 BW, heeft betrekking op de kosten der huishouding. Als het huwelijk eindigt door echtscheiding houdt de lotsverbondenheid die is gebaseerd op artikel 1:81 BW niet op te bestaan. De lotsverbondenheid kan zich na echtscheiding uiten in de vaststelling van partneralimentatie door de draagkrachtige echtgenoot ten behoeve van de behoeftige echtgenoot, op grond van artikel 1:157 BW. 2.3 Wettelijke maatstaven 2.3.1 Algemeen In principe heeft de minst verdienende partner na echtscheiding recht op partneralimentatie. Als partijen er samen niet aan uit komen kunnen ze de rechter vragen om een beslissing te nemen ten aanzien van partneralimentatie en de hoogte hiervan. De vraag of het verzoek om partneralimentatie door de rechter zal worden toegekend hangt af van concrete omstandigheden.8 Om dit te bepalen gelden financiële maatstaven, namelijk behoefte, behoeftigheid en draagkracht. Met betrekking tot het toekennen van alimentatie heeft de rechter op grond van artikel 1:157 BW een discretionaire bevoegdheid.9 De rechter is bij het vaststellen van de hoogte van de alimentatieverplichting niet per definitie gebonden aan artikel 1:397 BW. Daarnaast kan hij rekening houden met eventuele niet-financiële factoren. De rechter heeft dus in een bepaalde mate veel vrijheid, maar hij dient zijn beslissing over het toekennen van alimentatie wel te motiveren.10 Uit de rechtspraak is gebleken dat de motivering van de rechter zodanig moet zijn, dat voldoende inzicht wordt gegeven in de aan de beslissing ten grondslag liggende gedachtegang, zodat deze beslissing controleerbaar en aanvaardbaar is.11 Met betrekking tot de hoogte van alimentatie is de rechter niet verplicht om alle berekeningen die hieraan vooraf zijn gegaan in zijn beschikking op te nemen, mits uit de beschikking voldoende blijkt welke gegevens de rechter heeft gebruikt.12 6

HR 28 september 1977, NJ 1978, 432 en HR 9 februari 2001, NJ 2001, 216. m.nt. S. Wortmann.

7

Vlaardingerbroek e.a. 2011, p. 164.

8

HR 9 februari 2001, NJ 2001, 216. m.nt. S. Wortmann.

9

Heida, Kraan & Marck 2010, p. 67.

10

HR 29 juni 2002, NJ 2001, 495.

11

HR 29 juni 2002, NJ 2001, 495.

12

HR 17 maart 2000, NJ 2000, 313. 7|P a g i n a

De omvang van alimentatie is vooral afhankelijk van financiële factoren, dus behoefte, behoeftigheid en draagkracht.13 Deze beginselen worden in de volgende paragrafen nader toegelicht. 2.3.2 Behoefte en behoeftigheid De verzoeker van partneralimentatie dient behoeftig te zijn. Dit houdt in dat de verzoeker niet over voldoende inkomsten beschikt en zich deze in redelijkheid niet kan verwerven. Bij het vaststellen van behoefte wordt er niet enkel naar het inkomen van de verzoeker gekeken, maar ook naar diens vermogen. Met betrekking tot de omstandigheden die in redelijkheid aan het verwerven van inkomsten in de weg kunnen staan noemde destijds de Commissie Alimentatienormen een aantal omstandigheden, waaronder de noodzaak tot de verzorging van de kinderen, de situatie op de arbeidsmarkt en de leeftijd van de vrouw.14 Met betrekking tot de behoeftigheid is de vraag in hoeverre de onderhoudsgerechtigde in staat is om in zijn of haar eigen levensonderhoud te voorzien. Alimentatie kan worden gezien als een vangnet

en

betekent

niet

dat

een

onderhoudsgerechtigde

kan

leunen

op

de

alimentatiebijdrage.15 Van de alimentatiegerechtigde mag worden verwacht dat hij of zij zich voldoende aantoonbaar inspant om in eigen behoefte te voorzien.16 Het hof overwoog hierover dat de stelplicht en bewijslast van de stelling dat hij of zij in redelijkheid niet meer kan verdienen dan dat hij of zij thans verdient, rust op degene die zich op beroept op partneralimentatie. In deze zaak had de vrouw onvoldoende onderbouwd dat zij niet in staat was om meer inkomsten te verwerven. Dit had tot gevolg dat zij werd geacht om meer te werken, waardoor haar ex-echtgenoot een lager bedrag aan partneralimentatie diende te voldoen. Bij het bepalen van de behoefte, die mede aan de welstand is gerelateerd, dient de rechter rekening te houden met alle relevante omstandigheden.17 Aan de hand van de inkomsten en het uitgavenpatroon over een bepaalde periode kan de rechter afleiden op welk niveau de partijen hebben geleefd. Factoren die de behoeftigheid niet kunnen beïnvloeden zijn een eventueel kort huwelijk of de behoeftigheid zoals die was vóór het sluiten van het huwelijk.18 Er wordt enkel uitgegaan van de levensgemeenschap die door het huwelijk is ontstaan. De behoefte dient daarnaast zo veel mogelijk aan de hand van concrete gegevens betreffende de reële of de met 13


14

Vlaardingerbroek e.a. 2011, p. 165

15

De Bruijn-Lückers & Labohm 2012, p. 712.

16

Gerechtshof ‘s Gravenhage 2 november 2011, LJN BU5711.

17

HR 19 december 2003, NJ 2003, 140 en HR 5 april 2013, BZ3666.

18

De Bruijn-Lückers 2011, p. 33. 8|P a g i n a

zekere mate van waarschijnlijkheid te verwachten kosten van levensonderhoud door de rechter te worden bepaald.19 2.3.3 Draagkracht Onder het begrip draagkracht wordt verstaan het inkomen dat de onderhoudsplichtige zich in redelijkheid kan verwerven minus zijn of haar lasten. Er wordt niet enkel gekeken naar hetgeen de alimentatieplichtige rechtens en feitelijk ter beschikking staat, maar ook naar wat hij zich redelijkerwijze kan verwerven.20 Daarnaast volgt uit vaste rechtspraak dat draagkracht wordt bepaald door het inkomen van de alimentatieplichtige evenals zijn vermogen.21 Ook schulden kunnen van invloed zijn op de draagkracht. De Hoge Raad heeft beslist dat in beginsel alle lastenverzwarende omstandigheden van de alimentatieplichtige op zijn draagkracht van invloed zijn.22 De hoogte van de draagkracht is dus afhankelijk van vele factoren. Bij het vaststellen van de draagkracht van de alimentatieplichtige heeft de rechter een zelfstandige taak.23 Hij mag rekening houden met alle omstandigheden die voor de draagkracht in redelijkheid van belang kunnen zijn. 2.3.4 Niet-financiële factoren Er kunnen zich feiten en omstandigheden voordoen waardoor van één der echtgenoten niet kan worden verlangd dat zij bijdragen in het levensonderhoud van de andere echtgenoot, dan wel het volle bedrag bij te dragen. Naast behoefte en draagkracht dient er ook rekening te worden gehouden met andere omstandigheden die niet financieel van aard zijn. Hieronder valt onder andere de duur van het huwelijk, leeftijd van de partijen, taakverdeling binnen het huwelijk en het wel of niet hebben van kinderen.24 De rechter staat vrij om deze omstandigheden naar eigen inzicht te beoordelen. 2.4 Alimentatienormen In de praktijk berekent de rechter de draagkracht aan de hand van de zogenaamde Alimentatienormen van de werkgroep Alimentatienormen van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Echter, de rechter is hier niet aan gebonden omdat de Alimentatienormen niet

19


20

HR 28 februari 1964, NJ 1964, 211.

21

HR 20 mei 1949, NJ 1950, 50 en HR 23 april 2010, LJN BL8622.

22

HR 11 januari 1985, NJ 1985, 377.

23

HR 23 september 1994, NJ 1995, 25.

24

Heida, Kraan & Marck 2010, p. 68. 9|P a g i n a

passen binnen de reikwijdte van artikel 79 RO.25 Het is dus aan de rechter om te beoordelen in hoeverre hij bij de berekening van de behoefte en draagkracht de Alimentatienormen hanteert, zo

volgt tevens uit jurisprudentie.26 Indien de rechter afwijkt van de gestelde

Alimentatienormen, hoeft hij dit niet nader te motiveren.27 2.5 Termijn en de Wet limitering alimentatie Met betrekking tot de alimentatieverplichting en de duur is artikel 1:157 BW van groot belang. De rechter kan bij de echtscheidingsbeschikking of bij latere uitspraak aan de echtgenoot die niet voldoende inkomsten tot zijn levensonderhoud heeft, noch zich in redelijkheid kan verwerven, op diens verzoek ten laste van de andere echtgenoot een uitkering tot levensonderhoud toekennen. Zo volgt uit het eerste lid van artikel 1:157 BW. De wet kent een maximumtermijn met betrekking tot de alimentatieverplichting in het geval dat de rechter geen termijn heeft vastgesteld, dit volgt uit artikel 1:157 lid 4 BW. Deze wetsbepaling geeft aan dat in beginsel de alimentatieplicht wordt gelimiteerd tot twaalf jaar.28 Op 1 juli 1994 is daartoe de Wet limitering alimentatie in werking getreden, afgekort de WLA.29 Deze wet had tot gevolg dat er een einde werd gesteld aan een levenslange alimentatieverplichting, zoals dit vóór intreding van deze wet het geval was. Dit betekent dat in de gevallen waarin de rechter geen termijn heeft vastgesteld, de alimentatieverplichting eindigt na de duur van twaalf jaar. Deze termijn is daarentegen niet absoluut. Op verzoek van één der echtgenoten kan namelijk de alimentatieduur worden aangepast. Echter, de vaststelling kan niet tot gevolg hebben dat de alimentatieverplichting later eindigt dan twaalf jaren na de datum van inschrijving van de beschikking in de registers van de burgerlijke stand, zo volgt uit het derde lid. Ook het vijfde lid van dit artikel kent een uitzondering op de maximumtermijn. Namelijk indien de beëindiging van de uitkering ten gevolge van het verstrijken van de maximumtermijn termijn, dus twaalf jaar, van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid van degene die tot de uitkering gerechtigd is niet kan worden gevergd, kan de rechter op diens verzoek alsnog een termijn vaststellen. Als het huwelijk korter heeft geduurd dan vijf jaar en kinderloos is gebleven, is het zesde lid van toepassing. In dit geval eindigt de verplichting tot levensonderhoud van rechtswege na het

25


26

HR 17 juni 1983, NJ 1984, 35.

27

HR 5 oktober 1984, NJ 1985, 87.

28


29

Vlaardingerbroek e.a. 2011, p. 168. 10 | P a g i n a

verstrijken van een termijn die gelijk is aan de duur van het huwelijk. Ook hier is een uitzondering mogelijk, aangezien er wordt terugverwezen naar het vijfde lid. Van de maximumtermijn kan dus worden afgeweken, maar de voorwaarden die hieraan worden gesteld zijn erg streng, aangezien er een zware stelplicht en bewijslast geldt.30 Een andere mogelijkheid om alimentatie te regelen is de alimentatieovereenkomst tussen exechtgenoten. Het staan hen vrij om de financiële gevolgen van de echtscheiding zelf in te vullen. Hierin kan naast het te betalen bedrag een termijn worden bepaald. Indien er geen termijn wordt afgesproken, dan is artikel 1:157 lid 4-6 van toepassing op grond van artikel 1:158 BW. 2.6 Wijziging en beëindiging alimentatie 2.6.1Wijziging alimentatie De mogelijkheid bestaat om de rechter te verzoeken om de overeengekomen alimentatie te wijzigen. Het kan dan gaan om de termijn alsmede het bedrag. Dit onderscheid is belangrijk met het oog op de aan te voeren wijzigingsgronden.31 Op basis van artikel 1:401 BW zijn er twee gronden waarop wijziging van een rechterlijke uitspraak mogelijk is.32 Ten eerste kan het toegekende of overeengekomen bedrag worden gewijzigd op grond van een wijziging van omstandigheden waardoor de oorspronkelijke uitspraak ophoudt aan de wettelijke maatstaven te voldoen. Ten tweede bestaat er de mogelijkheid om de oorspronkelijke uitspraak te wijzigen indien deze uitspraak niet heeft beantwoord aan de wettelijke maatstaven doordat uit werd gegaan van onjuiste of onvolledige gegevens. Met betrekking tot de termijn moet er onderscheid worden gemaakt tussen een verlenging en wijziging. Bij een wijziging is namelijk artikel 1:401 lid 2 BW van toepassing. Als er sprake is van een vastgestelde termijn kan deze enkel worden gewijzigd indien er sprake is van een zo ingrijpende wijzing dat het in stand houden van de gestelde termijn naar redelijkheid en billijkheid niet kan worden verlangd van de verzoeker. De verlenging van alimentatie wordt geregeld in artikel 1:157 lid 5 BW, zoals eerder is aangegeven. 2.6.2 Einde alimentatie Eerder is vermeldt dat de alimentatieverplichting van rechtswege eindigt na een (maximum) termijn van twaalf jaar of de duur van een kort kinderloos huwelijk op grond van artikel 1:157

30

Spalter 2012, p. 1577.

31


32

De Bruijn-Lückers 2011, p. 86. 11 | P a g i n a

lid 6 BW.33 Als er een alimentatietermijn door de rechter of door partijen is vastgesteld eindigt de verplichting tot betaling van alimentatie op het moment dat de overeengekomen termijn is verstreken. Aan de verplichting tot het betalen van alimentatie kan tevens een einde komen door andere omstandigheden. Als de alimentatiegerechtigde geen behoefte meer heeft of als de draagkracht van de alimentatieplichtige nihil is geworden komt er ook een einde aan de alimentatieverplichting. Hetzelfde geldt in het geval dat de onderhoudsplichtige of onderhoudsgerechtigde komt te overlijden. Vooral beëindiging van de alimentatieverplichting op grond van artikel 1:160 BW is interessant en vraagt om nadere toelichting. Dit artikel houdt in dat de verplichting tot levensonderhoud eindigt indien de alimentatiegerechtigde opnieuw in het huwelijk treedt, een geregistreerd partnerschap aangaat dan wel is gaan samenleven met een ander als waren zij gehuwd of als hadden zij hun partnerschap laten registreren.

34

De nieuwe echtgenoot is in dit geval

onderhoudsplichtig. Beëindiging van de alimentatieverplichting op basis van artikel 1:160 BW is definitief. Dit houdt in dat het einde van het nieuwe huwelijk, geregistreerd partnerschap of samenwoning de alimentatieverplichting niet doet herleven.35 Artikel 1:160 BW is echter regelend recht. Dit betekent dat partijen vrij zijn om af te wijken van deze wetsbepaling in een echtscheidingsconvenant.36 Partijen kunnen bijvoorbeeld afspreken dat er sprake mag zijn van een soort ‘proefrelatie’. Dit houdt in dat de alimentatieverplichting stopt op het moment dat de alimentatiegerechtigde gaat samenleven als ware hij of zij gehuwd. Mocht deze samenleving binnen een afgesproken termijn eindigen, dan herleeft de alimentatieverplichting. Op deze manier zoeken partijen samen naar een passende oplossing en worden de belangen van beide partijen behartigd. 2.7 Conclusie In dit hoofdstuk is beschreven hoe partneralimentatie in Nederland wettelijk is geregeld. Sinds de invoering van de Wet limitering alimentatie is er veel veranderd ten aanzien van de duur van partneralimentatie. Een levenslange alimentatieverplichting kwam te vervallen, hiervoor kwam een maximumtermijn van twaalf jaar in de plaats. De hoogte van alimentatie wordt bepaald door

33


34


35

HR 17 december 1999, LJN AA3884 en HR 18 juni 2010, LJN BM1076.

36

Van den Anker 2009, p. 90. 12 | P a g i n a

draagkracht en behoefte. Daarnaast kan er rekening worden gehouden met niet-financiële factoren. Op dit gebied heeft de rechter een ruime discretionaire bevoegdheid. Met name de genoemde termijn van twaalf jaar zorgt voor kritiek. De termijn zou te lang en niet meer van deze tijd zijn. De wetsvoorstellen die hieruit voortvloeien worden besproken in het volgende hoofdstuk.

13 | P a g i n a

Hoofdstuk 3: Voorstellen inzake de wijziging van partneralimentatie 3.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk is de huidige stand van zaken omtrent partneralimentatie besproken. Sinds enige tijd staat de partneralimentatie weer volop in de belangstelling. Zo zijn er onder andere twee voorstellen ingediend die het huidige systeem wensen te veranderen, namelijk wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312. Beide voorstellen beogen hoofdzakelijk de duur van de partneralimentatie te beperken. Het overeenkomstige doel van de politieke partijen heeft echter niet voor een samenwerking tussen partijen gezorgd. De voorstellen zorgen voor veel onduidelijkheid en vragen bij alimentatieplichtigen en alimentatiegerechtigden. Ook in de politiek en juridische literatuur is er kritiek op de voorstellen. Alvorens de kritiek te kunnen bespreken is het noodzakelijk om eerst de voorstellen inhoudelijk te bespreken. Allereerst zal er gekeken worden naar de aanleiding van de voorstellen. Vervolgens zal worden besproken op welke manier er inhoud wordt gegeven aan beide voorstellen. 3.2 Wetsvoorstel 33 311 3.2.1 Aanleiding Het eerste voorstel dat tot stand is gekomen is een voorstel van PVV-kamerlid Louis Bontes. Hij is van mening dat het huidige systeem achterhaald is. Het voorstel vloeit voort uit talloze reacties die de PVV ontving van mensen die het hoofd niet meer boven water kunnen houden door echtscheiding.37 Het voorstel geeft aan dat de verhoudingen binnen onze samenleving zijn gewijzigd. Zo zou er vrijwel geen sprake meer zijn van een klassiek rollenpatroon tussen man en vrouw aangezien de vrouwenemancipatie de overhand heeft gekregen. Veel vrouwen worden economisch zelfstandiger en kunnen hierdoor beter en vaker zelf voorzien in hun eigen levensonderhoud. Een alimentatieduur van twaalf jaar lijkt niet meer te passen binnen deze tijd. Uit onderzoek is inderdaad gebleken dat een groot deel van de Nederlandse bevolking het een verbetering zou vinden als de alimentatieduur zou worden verkort van twaalf naar vijf jaar.38 Bijkomend positief gevolg van de verkorting van de alimentatieduur is dat het een stimulans is voor alimentatiegerechtigde om te participeren op de arbeidsmarkt, want de huidige alimentatietermijn van twaalf jaar houdt dit juist tegen. Van een onderhoudsgerechtigde mag 37

Bontes 2012 < www.pvv.nl/index.php/component/content/article/64-louis-bontes/5152-pvv-pak-alimentatie-

aan.html>. 38

Scheiden in Nederland 2012, p. 33. 14 | P a g i n a

worden verwacht dat hij of zij na een periode van vijf jaar in het eigen levensonderhoud kan voorzien. Een ander punt van kritiek op het huidige stelsel dat volgt uit het voorstel is de wijze waarop de hoogte van partneralimentatie wordt bepaald volgens de huidige regelgeving, namelijk op basis van de behoefte enerzijds en de draagkracht anderzijds. De rechter baseert zijn beslissing nu over het algemeen op basis van de Alimentatienormen. Echter, zoals eerder in hoofdstuk 2 is aangegeven is dit geen recht in de zin van artikel 79 RO. Een rechterlijke beslissing dient te worden gemotiveerd, zodat duidelijk is welke grondslag aan de beslissing is voorafgegaan. De rechter hoeft zijn berekening niet in zijn beslissing op te nemen. Dit kan voor een alimentatieplichtige gevoelsmatig onrechtvaardig en onaanvaardbaar zijn en dit komt de rechtszekerheid niet ten goede, aldus Bontes. Daarnaast zorgt het niet verschaffen van een draagkrachtberekening voor onduidelijkheid over het alimentatiebedrag. 3.2.2 Voorstel De doelstelling van het initiatiefvoorstel is dat de voorgestelde regelgeving het huidige systeem zal vervangen zodat er recht wordt gedaan aan de bestaande verhoudingen binnen onze samenleving. Dit betekent concreet dat in het wetsvoorstel de maximumtermijn tot levensonderhoud wordt teruggebracht naar (in beginsel) vijf jaar. Het voorstel gaat uit van een termijn van vijf jaar omdat in deze overbruggingsperiode arbeid kan worden gezocht, een opleiding kan worden afgerond en kinderen naar de basisschool gaan.39 Vervolgens wordt beoogd om aan partijen meer inzicht te verschaffen in de berekening die de rechter ten grondslag legt aan de vaststelling van partneralimentatie. Het voorstel heeft enkel betrekking op nieuwe gevallen.40 Voor bestaande situaties geldt dat vijf jaar na inwerkingtreding van de wet de partneralimentatie definitief eindigt, tenzij de door een rechter of partijen gestelde termijn eerder eindigt. In het laatste geval eindigt de verplichting tot partneralimentatie op de vastgestelde of overeengekomen termijn.41 3.2.3 Verlenging alimentatietermijn In bijzondere gevallen is een verlengingsmogelijkheid toegestaan. De onderhoudsgerechtigde kan verlenging verzoeken. Hij of zij dient aannemelijk te maken dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid beëindiging van de alimentatietermijn niet van hem of haar kan worden gevergd. De indiener sluit hier aan bij het bestaande recht.42 Met betrekking tot de 39

Kamerstukken II 2012/13, 33311, nr. 8, p. 6 (NVII).

40

Kamerstukken II 2012/13, 33311, nr. 4, p. 1.

41


42

Kamerstukken II 2011/12, 33311, nr. 3, p. 5 (MvT). 15 | P a g i n a

bijzondere omstandigheden moet worden afgewogen of van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd dat hij of zij binnen de termijn van vijf jaar een eigen inkomen kan verwerven. Hierbij kan worden gedacht aan de mogelijkheden van de alimentatiegerechtigde, diens leeftijd, gezondheidstoestand, arbeidsverleden en achtergrond. Dit past volgens het voorstel binnen de huidige regelgeving met als gevolg dat de huidige jurisprudentie op dit vlak van toepassing blijft. Met betrekking tot kortdurende, kinderloze huwelijken blijft het voorstel bij het huidige systeem.43 Dit houdt in dat bij kinderloze huwelijken die korter hebben geduurd dan vijf jaar, de alimentatieverplichting gelijk staat aan de duur van het huwelijk, zoals volgt uit artikel 1:157 lid 6 BW. 3.2.4 Overgangsregeling De

voorgestelde

regeling

zal

ook

van

toepassing

zijn

op

reeds

lopende

alimentatieverplichtingen.44 Volgens de indiener zou het op meerdere vlakken nadelig zijn als het oude alimentatierecht onverkort van toepassing zou blijven op de bestaande alimentatieregelingen. Ten eerste zou een dergelijke overgangsregeling tot gevolg hebben dat er nog geruime tijd alimentatieregelingen zullen voorkomen die zijn gebaseerd op het huidige systeem, terwijl dit systeem wordt gezien als achterhaald. Ten tweede heeft dit tot gevolg dat er voor lange tijd twee verschillende systeem naast elkaar bestaan. Het alternatief gaat uit van een nieuwe wet die onverkort van toepassing is op alimentatieregelingen van voor het tijdstip van inwerktreding van deze wet. Dit zou betekenen dat alle alimentatieverplichtingen die langer dan vijf jaar bestaan van rechtswege komen te vervallen.

De

indiener

heeft

ingezien

dat

dit

een

zeer

abrupt

einde

van

de

alimentatieverplichting kan betekenen waarop de alimentatiegerechtigde niet is voorbereid. Volgens de memorie van toelichting bepaalt het eerste lid van Artikel III dat: ‘de nieuwe regeling is alleen van toepassing op uitkeringen tot levensonderhoud die ná het tijdstip van inwerktreding van de wet door de rechter zijn toegekend of tussen partijen zijn overeengekomen’. Vervolgens geeft deze wet in het tweede lid aan dat: ‘voor uitkeringen tot levensonderhoud die vóór de inwerktreding van de wet zijn toegekend of overeengekomen is bepaald dat deze van rechtswege eindigen vijf jaren na de inwerktreding van de wet, tenzij de door de rechter vastgestelde of de door partijen overeengekomen termijn eerder eindigt’. Op deze wijze kan de onderhoudsgerechtigde zich voorbereiden op de nieuwe situatie. Mocht dit niet lukken, dan volgt uit Artikel III dat de onderhoudsgerechtigde de rechter kan verzoeken de alimentatietermijn te verlengen. Dit verzoek is gebaseerd op de wijzigingsgrond die volgt uit artikel 1:157 lid 5 BW. Uit het derde lid van Artikel III volgt namelijk dat: ‘in de situatie waarin 43

Kamerstukken II 2011/12, 33311, nr. 3, p. 5 (MvT).

44

Kamerstukken II 2011/12, 33311, nr. 3, p. 6 (MvT). 16 | P a g i n a

beëindigingen van de uitkering door het verstrijken van de termijn van zo ingrijpende aard is, ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van hem kan worden gevergd’. Tenslotte bepaalt het vierde lid van Artikel III dat: ‘de door de rechter op grond van het derde lid vastgestelde termijn kan op verzoek van één der partijen worden gewijzigd in geval van een zo ingrijpende wijziging van omstandigheden dat een ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de verzoeker kan worden gevergd’. Met betrekking tot dit artikel is aansluiting gezocht bij artikel 1:401 lid 2 BW. Hierbij blijft de huidige jurisprudentie over bestaande overgangsregelingen van toepassing.45 In deze jurisprudentie gaat het om de uitleg en toepassing van de overgangsreling zoals deze is opgesteld ten behoeve van de Wet limitering alimentatie. De Hoge Raad heeft in deze jurisprudentie de toepassing van de wettelijke overgangsregeling voor ‘oude gevallen’ uiteengezet. Deze beginselen blijven dus volgens het voorstel van toepassing. Dit houdt concreet in dat een beroep van de alimentatiegerechtigde op de genoemde uitzonderingsregeling een ingrijpende beslissing kan zijn, zodat aan een dergelijke beslissing hoge motiveringseisen moeten worden gesteld.46 De alimentatiegerechtigde zal om verlenging moeten verzoeken. Het uitgangspunt van de Hoge Raad is dat als de alimentatiegerechtigde zich beroept op de uitzondering van verlenging, alle omstandigheden van beide partijen opnieuw moeten worden gewogen, dus zowel van de alimentatiegerechtigde als de alimentatieplichtige. Als vervolgens blijkt dat enerzijds de alimentatiegerechtigde behoeftig is en anderzijds de alimentatieplichtige over voldoende draagkracht beschikt, kan de duur van alimentatie voor een bepaalde periode worden verlengd. Een mogelijkheid tot verdere verlenging behoort tot de mogelijkheden.47 Een beroep op de uitzondering zal falen als het einde van de alimentatie geen of een geringe terugval van het inkomen ten gevolge heeft.48 3.3 Initiatiefnota 33 312 3.3.1 Aanleiding Naast het wetsvoorstel 33 311 ligt er nog een voorstel bij de Tweede Kamer. Op 20 juni 2012 werd initiatiefnota 33 312 ingediend.49 De VVD, PvdA en D66 willen de bestaande regeling

45

HR 26 maart 1999, NJ 1999, 653-655.

46

HR 26 maart 1999, NJ 1999, 655, (concl. A-G Spier; m.nt. S.F.M. Wortmann).

47

Kamerstukken II 2012/13, 33311, nr. 6, p. 7 (MvT).

48

HR 26 maart 1999, NJ 1999, 655, (concl. A-G Spier; m.nt. S.F.M. Wortmann).

49

Kamerstukken II 2011/12, 33312, nr. 1. 17 | P a g i n a

omtrent partneralimentatie versoberen, want het systeem moet eerlijker, simpeler en korter worden.50 Zij stellen voor dat na een scheiding de partneralimentatie wordt verkort tot een termijn van ten hoogste vijf jaar. De achterliggende gedachte van het voorstel is dat de betrokken politieke partijen de huidige regeling nu niet eerlijk vinden en deze te ingewikkeld is. Zij zijn van mening dat er op dit moment voor een te lange termijn alimentatie dient te worden betaald en dat de duur als onredelijk lang wordt ervaren.51 Voor de onderhoudsgerechtigde bestaat er nu geen prikkel om in het eigen onderhoud te voorzien. Daarnaast is het in het huidige systeem moeilijk om de hoogte van partneralimentatie te wijzigen. Ook de berekening van partneralimentatie moet volgens het voorstel worden aangepast. De berekeningsmethodiek is namelijk zeer ingewikkeld waardoor er in veel gevallen een rechter aan te pas moet komen. Indieners stellen vervolgens dat het onredelijk is dat het huidige systeem rekening houdt met het welstandsniveau tijdens het huwelijk bij de berekening van partneralimentatie. In het voorstel wordt dan ook meer aangesloten bij de werkelijk voor het huwelijk bestaande inkomensverschillen tussen beide partners.52 De indieners erkennen dat de partner die tijdens het huwelijk de zorgtaken op zich heeft genomen en hierdoor minder is gaan werken, zich in een relatieve achterstandspositie bevindt. Dit verschil wordt verwerkt door middel van alimentatie. Het voorstel wenst dit niet te veranderen, maar geeft wel aan dat een economisch onzelfstandige positie na echtscheiding niet mag betekenen dat hij of zij in deze positie moet blijven.53 Van een economisch onzelfstandige ex-partner mag volgens de indieners worden verwacht dat hij of zij zo snel mogelijk in het eigen levensonderhoud gaat voorzien zodat hij of zij een onafhankelijke positie kan innemen.54 3.3.2 Voorstel De voorgestelde termijn hangt af van de duur van het huwelijk.55 Als het huwelijk zonder kinderen niet langer dan drie jaar heeft geduurd, zou er volgens de initiatiefnota helemaal geen alimentatie moeten worden betaald. Als het gaat om een huwelijk dat langer heeft geduurd dan drie jaar, dan is de hoogte van de duur van partneralimentatie de helft van het aantal huwelijksjaren. Het maximum is in dit geval vijf jaar.

50


51


52


53


54


55

Kamerstukken II 2011/12, 33312, nr. 2, p. 3. 18 | P a g i n a

Als er wel kinderen zijn geboren binnen het huwelijk, geldt dat als de zorgverdeling tussen beide ex-partners tot gevolg heeft dat één van beide partners beperkt kan deelnemen aan het arbeidsproces, de partneralimentatie dient te worden verlengd tot het moment dat het jongste kind de leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt en in ieder geval tot de helft van het huwelijk met een maximum van vijf jaar.56 Als de zorg gelijk is, bijvoorbeeld bij co-ouderschap waarbij beide ouders werken, dan is er geen partneralimentatie verschuldigd. Het voorstel kent ook een uitzondering op de maximale alimentatieduur. Als er sprake is van een huwelijk waarbij de ene partner jarenlang de zorgtaak op zich heeft genomen zodat de andere partner voor het inkomen kan zorgen is een uitzondering gewenst, zo stellen de indieners van de initiatiefnota.57 Het zou onredelijk zijn om uit te gaan van een maximum van vijf jaar als het huwelijk langer heeft geduurd dan vijftien jaar. De achterliggende gedachte hierbij is dat bij een lange periode zonder arbeidsverleden het zeer moeilijk is om weer terug te keren op de arbeidsmarkt. Daarnaast speelt leeftijd ook een rol. Hiervoor geldt dan het volgende, een huwelijk dat langer heeft geduurd dan vijftien jaar waarbij de ontvangende partner niet heeft gewerkt, is partneralimentatie verplicht voor de helft van de duur van het huwelijk. Hierbij geldt een maximum van tien jaar.58 Een andere belangrijke verandering die het voorstel beoogt is de situatie met betrekking tot het krijgen van een nieuwe partner. De initiatiefnemers zijn in de toelichting van mening dat artikel 1:160 BW moet worden geschrapt.

59

Dit artikel heeft betrekking op het einde van de

alimentatieverplichting. De alimentatieverplichting eindigt wanneer de ontvangende partner opnieuw in het huwelijk treedt, een geregistreerd partnerschap aangaat of is gaan samenleven met een ander als waren zij gehuwd of als hadden zij hun partnerschap laten registreren. Volgens de indieners moet dit artikel worden geschrapt omdat een nieuwe partner niet af doet aan de betalingsverplichting, de alimentatie ziet namelijk op compensatie voor verlies van verdiencapaciteit tijdens het huwelijk. 3.3.3 Nieuwe grondslag Initiatiefnota 33 312 is gebaseerd op een nieuwe grondslag die wettelijk zal worden vastgelegd.60 Het voorstel beoogt namelijk compensatie voor het gedurende het huwelijk ontstane verlies aan verdiencapaciteit. Hiermee is er een wezenlijke verandering in de betekenis van

alimentatie.

Op

dit

moment

56


57


58


59


60


hebben

ex-partners

tegenover

elkaar

een

19 | P a g i n a

onderhoudsverplichting die in beginsel blijft bestaan als het huwelijk eindigt. Het doel van partneralimentatie is levensonderhoud van de ex-partner indien deze weinig of geen inkomsten heeft noch deze in redelijkheid kan verwerven. Het voorstel vult partneralimentatie op een andere manier in. Het wordt namelijk gezien als een compensatie voor de tijd van één van de partners die minder of helemaal niet aan zijn carrière heeft kunnen besteden door het huwelijk. De ex-partner dient hiervoor te worden gecompenseerd, aldus de initiatiefnota. 3.3.4 Berekeningsmethodiek Vervolgens stellen de initiatiefnemers een vereenvoudigde berekeningsmethode voor. De hoogte van partneralimentatie kan worden berekend aan de hand van forfaitaire schalen. De expartners kunnen zelf de hoogte van de partneralimentatie berekenen door middel van een internettool die voor iedereen vrij beschikbaar is.61 Zo is voor partijen snel duidelijk hoe hoog de partneralimentatie bedraagt. Ook deskundigen zullen gebruik maken van deze rekenmethode. Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage (LBIO) krijgt een adviserende functie in de gevallen dat mensen er zelf niet uitkomen.62 Vervolgens staat het partijen vrij om zich te wenden tot een rechter of mediator als er geen overeenstemming kan worden bereikt. 3.3.5 Afbouw, indexatie en de hardheidsclausule Partneralimentatie wordt door middel van het voorstel teruggevoerd naar een periode van maximaal vijf jaar. Na deze periode is het denkbaar dat een alimentatiegerechtigde ineens in een nieuwe financiële situatie belandt, waarop hij of zij niet goed is voorbereid. Om een dergelijke situatie te voorkomen voorziet de wettelijke regeling in een afbouw in de hoogte van partneralimentatie gaandeweg de alimentatietermijn. Daarnaast wordt er geen indexatie toegepast, zoals nu wel het geval is. Deze maatregelen zorgen ervoor dat een alimentatiegerechtigde zich kan voorbereiden op het moment dat er geen alimentatie meer wordt voldaan en hij of zij dus in eigen levensonderhoud dient te voorzien. Deze wettelijke regeling zorgt voor een stimulans om gaandeweg aan het arbeidsproces deel te nemen. In dit kader kan worden gesteld dat de zorgtaak jegens kinderen afneemt naarmate deze ouder worden. Dit zou dus geen belemmering kunnen zijn om aan het arbeidsproces deel te nemen, of indien dit al het geval is, het aantal werkuren op te voeren.63 Een wettelijke regeling kan niet in alle uitzonderingen een oplossing bieden. Voor lastige kwesties wordt er volgens de initiatiefnota een wettelijke hardheidsclausule opgenomen. Deze hardheidsclausule houdt in dat het voor de rechter of andere deskundigen mogelijk wordt 61

Deze internettool is in ontwikkeling en moet nog worden gepresenteerd.

62


63


gemaakt om af te wijken van de voorgestelde wetgeving, met het oog op het repareren van onredelijke situaties.64 3.3.6 Overgangsregeling In een overgangsregeling zullen de verschillen tussen de oude en nieuwe regeling worden verzacht.65 Partijen zijn daarentegen vrij om met wederzijdse instemming op de nieuwe wettelijke regeling te anticiperen. Zolang de nieuwe wettelijke regeling nog niet is ingegaan, zal de rechter gebonden zijn aan de oude afspraken, tenzij de rechterlijke macht op de nieuwe berekeningsmethodiek anticipeert.

Hierbij kan worden gedacht

aan de werkgroep

Alimentatienormen.66 3.4 Conclusie In dit hoofdstuk zijn twee voorstellen besproken die beide aangeven dat de huidige alimentatietermijn te lang is. Beide voorstellen komen voort uit dezelfde gedachte, namelijk dat het huidige systeem niet meer past binnen onze samenleving. Er moet een sterke stimulans bestaan jegens de onderhoudsgerechtigde om zelf in het eigen levensonderhoud te kunnen voorzien. De voorstellen geven beide een eigen invulling aan de inhoud. De nieuwe grondslag, die initiatiefnota 33 312 voorstelt, is niet langer de lotsverbondenheid die het huwelijk met zich meeneemt, maar compensatie voor het gedurende het huwelijk ontstane verlies aan verdiencapaciteit. De initiatiefnota stelt een vereenvoudigde berekeningmethode voor. Ex-partners zullen door middel van een internettool de hoogte van de partneralimentatie kunnen berekenen. De wettelijke termijn voor partneralimentatie wordt volgens de initiatiefnota beperkt tot in beginsel vijf jaar. Het wetsvoorstel van de PVV sluit in grote lijnen aan bij de initiatiefnota. Ook dit wetsvoorstel beoogt een alimentatietermijn van in beginsel vijf jaar. Er zijn nogal wat vraagtekens te plaatsen bij een aantal punten uit beide voorstellen, zoals de voorgestelde termijn, berekeningsmethodiek en grondslag. Deze kritiekpunten zullen onder andere in het volgende hoofdstuk worden besproken.

64


65


66


21 | P a g i n a

Hoofdstuk 4: Gevolgen van de voorstellen 4.1 inleiding Het voorstel tot verkorting van partneralimentatie zorgt voor veel discussie in de maatschappij, zowel positief als negatief. De vraag is in hoeverre de kritiek op de huidige regeling terecht is en of de wetsvoorstellen hier op de juiste wijze op anticiperen. De initiatiefnota 33 312 beoogt een eerlijker, simpeler en korter systeem. Ook wetsvoorstel 33 311 wenst een kortere alimentatietermijn. Indien de man en vrouw hebben afgesproken dat de man zich zal richten op zijn carrière en de vrouw de zorgtaak jegens het huishouden en de kinderen op zich zal nemen, kiezen partijen bewust voor een taakverdeling die een inkomensverlies van de vrouw tot gevolg heeft. In een dergelijke situatie is het mijns inziens vanzelfsprekend dat de vrouw alimentatie toekomt. Partijen kiezen immers samen voor een bepaalde taakverdeling binnen het huwelijk. De Hoge Raad heeft over een dergelijke kwestie recentelijk uitspraak gedaan.67 De Hoge Raad oordeelde namelijk dat aan het gedrag van partijen een juridisch gevolg kan worden verbonden. Dit betekent dat er een grond kan bestaan om alimentatie toe te kennen als bijvoorbeeld blijkt dat de man en vrouw zijn overeengekomen dat de vrouw minder zou gaan werken zodat zij de zorgtaken op zich kon nemen. Bij deze uitspraak past ook de nieuwe grondslag die volgt uit initiatiefnota 33 312. Deze grondslag gaat er namelijk vanuit dat alimentatie een compensatie is voor het gedurende het huwelijk ontstane verlies aan verdiencapaciteit. Later in dit hoofdstuk zal de nieuwe grondslag uitgebreid aan bod komen. Alimentatie is natuurlijk geen levensverzekering. Van de vrouw mag wel worden verwacht dat zij na verloop van tijd weer in haar eigen levensonderhoud kan voorzien. Wat dat betreft lijkt een termijn van vijf jaar te passen bij deze redenering. De wetsvoorstellen beogen financiële onafhankelijkheid, maar is dat wel altijd mogelijk? Voorzien de voorstellen ook in specifieke problemen? Een verkorting van twaalf naar vijf jaar is immers een grote verandering. In dit hoofdstuk zal kritiek uit de literatuur en maatschappij worden besproken die door de voorstellen worden veroorzaakt. De nadruk zal liggen op de gevallen waarin één der ex-partners behoeftig is, maar enkele andere kritische punten zullen ook worden besproken.68 4.2 Is zelfstandigheid wel mogelijk? Zoals eerder is aangegeven is wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312 ontstaan uit de gedachte dat de huidige termijnen te lang zijn en dat het systeem te ingewikkeld is. 67

HR 8 juni 2012, LJN BV9539.

68

Om onduidelijkheid te voorkomen wordt telkens het nummer van het betreffende voorstel aangegeven als deze

wordt besproken, dus 33 312 en 33 311. 22 | P a g i n a

De huidige alimentatietermijn van twaalf jaar is oorspronkelijk gebaseerd op de termijn die een alimentatiegerechtigde nodig heeft om zich voor te bereiden op het voorzien in eigen levensonderhoud.69 Deze termijn past ook bij een echtscheiding waar nog zeer jonge kinderen in het gezin aanwezig zijn. Uitgaande van een dergelijke situatie, is het aannemelijk dat het volgen van een opleiding of het verrichten van arbeid vrijwel niet mogelijk is zolang het jongste kind nog niet op school zit. Bij deze termijn werd overwogen dat wanneer het jongste kind naar de basisschool gaat, de alimentatiegerechtigde in staat moet zijn om een opleiding te volgen of arbeid te verrichten, al dan niet parttime. Na het verstrijken van nogmaals zes jaren zou de alimentatiegerechtigde in staat zijn om in het eigen levensonderhoud te voorzien.70 Deze redenering heeft geleid tot de huidige termijn van twaalf jaar, maar zou volgens de voorstellen niet meer van deze tijd zijn. Het probleem is dat de voorstellen niet voldoende voorzien in de gevallen waar mensen niet financieel zelfstandig zijn. Als eerste gaan mijn gedachten uit naar vrouwen die in een ‘traditioneel huwelijk’ zijn gestapt en vervolgens scheiden. Vrouwen die de zorgtaken op zich hebben genomen en daardoor minder zijn gaan werken of zelfs helemaal zijn gestopt met werken. Dit zorgt voor een te lange onderbreking van de arbeidsparticipatie. Het is dan moeilijk om na zo’n lange tijd zonder baan weer op de arbeidsmarkt terecht te komen. Het probleem betreft over het algemeen vooral vrouwen, omdat tot op heden het emancipatieproces in Nederland onvoltooid is.71 Nog steeds zijn er verschillen in arbeidsparticipatie van mannen en vrouwen. Daarnaast heeft de zorgtaak tot gevolg dat vrouwen zich in tegenstelling tot mannen niet of minder op hun loopbaan kunnen richten. Dit leidt tot een ongelijke rolverdeling waardoor vooral de vrouw economisch onzelfstandig is en na een echtscheiding niet volledig in haar eigen levensonderhoud kan voorzien. De overheid is al geruime tijd bezig met een beleidsvoering waardoor de arbeidsparticipatie van vrouwen toeneemt.72 De economische zelfstandigheid is hierdoor flink toegenomen en is nog steeds stijgende. Maar uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat gemiddeld 22% van de moeders geen betaalde arbeid verricht.73 De leeftijd van het jongste kind speelt nauwelijks een rol, er is geen significante stijging te zien naarmate het kind ouder wordt. Het overheidsbeleid heeft dus geleid tot een stijgende arbeidsdeelname, maar dit heeft niet direct gezorgd voor een verschuiving in de verdeling van zorg en arbeid binnen het huwelijk.

69

Kamerstukken II 1985/86, 19 925, nr. 3, p. 7.

70


71

Spalter 2012, p. 1579.

72

Bol 2011, p. 222.

73

CBS 2009-2011 <www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/cijfers/extra/werkende-

moeders.htm> 23 | P a g i n a

Het wetsvoorstel van Bontes, 33 311, gaat uit van de stelling dat er tegenwoordig geen sprake meer is van een klassiek rollenpatroon, zoals hierboven wordt geschetst. De Raad van State reageerde gemotiveerd op deze stelling.74 De Raad van State erkent dat er vrijwel geen sprake meer is van een klassiek rollenpatroon waarbij de vrouw is gestopt met werken nadat zij in het huwelijk is getreden of haar eerste kind krijgt. Daarentegen is er wel sprake van een nieuw soort patroon. Vrouwen blijven in veel gevallen wel werken nadat zij in het huwelijk zijn getreden, maar zodra het eerste kind wordt geboren neemt de arbeidsduur aanzienlijk af. Dit verschijnsel komt vrijwel niet voor bij mannen. Doordat het aantal arbeidsuren afneemt ontstaat er een achterstand op de arbeidsmarkt. Dit houdt in dat de inkomenspositie van vrouwen achterblijft bij die van mannen.75 Ondanks dit commentaar van de Raad van State is het voorstel gelijk gebleven. Het

wetsvoorstel

van

Bontes

heeft

als

doelstelling

het

versoberen

van

de

alimentatieverplichting. Want, zo stellen de initiatiefnemers, de huidige termijn van twaalf jaar neemt met zich mee dat nog maar weinig alimentatieplichtigen het hoofd boven water kunnen houden. Dat klinkt aannemelijk. Ter illustratie, in het klassieke geval betaalt de man maandelijks een bedrag aan de vrouw, waardoor hij toch een gedeelte van zijn inkomsten moet missen, terwijl hij er ook nieuwe lasten bij krijgt, zoals de huur of koop van een andere woning. Als hij kinderen heeft komt de kinderalimentatie natuurlijk als eerste om de hoek kijken. Het lijkt alsof er weinig overblijft voor de man. Toch wordt deze bewering onderuit gehaald door onderzoek van het NIBUD.76 Het onderzoek toont aan dat de financiële situatie na echtscheiding met 69% is verslechterd bij vrouwen, bij mannen is dit percentage 59%. Daarnaast zegt 64% van de vrouwen, dat het moeilijker is om rond te komen na echtscheiding, tegen 54% van de mannen. De cijfers tonen aan dat het standpunt dat het wetsvoorstel van Bontes inneemt, namelijk dat alimentatieplichtigen nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden, niet in stand kan worden gehouden. Vrouwen gaan er na echtscheiding meer op achteruit dan mannen. Derhalve mag deze stelling geen reden zijn om de alimentatietermijn te verkorten. Vervolgens wordt in de literatuur aangegeven dat de verkorting van de alimentatieplicht een toename van bijstandsgerechtigden tot gevolg zal hebben.77 In dit geval zal de samenleving dus opdraaien voor de zorg voor economisch afhankelijke ex-echtgenoten, in plaats van de voormalige partner. Sinds 2008 is er al een lichte toename van bijstandsafhankelijkheid te zien

74


75


76

De financiële gevolgen van scheiden 2009, p. 17.

77

Spalter 2012, p. 1577. 24 | P a g i n a

bij alleenstaande ouders.78 Ook het werkloosheidspercentage onder mannen en vrouwen is als gevolg van de economische crisis in 2012 gestegen ten opzichte van voorgaande jaren.79 Gezien de slechte situatie op de arbeidsmarkt is de verwachting dat door verkorting van de alimentatietermijn de stijging van bijstandsgerechtigden alleen maar sterker zal worden. Ik sluit mij in dit kader aan bij de kritiek op het voorstel. 4.3 Geen verandering te betalen bedrag De basis van de voorstellen hangt samen met de stelling van de initiatiefnemers dat het huidige systeem te ingewikkeld is en dat de alimentatieplichtige te lang moet bijdragen in het levensonderhoud van zijn of haar ex-partner. Het positieve gevolg van het wetsvoorstel zou zijn dat de alimentatieplichtige in plaats van maximaal twaalf jaar nog slechts vijf jaar bijdraagt. Als de periode van betaling van partneralimentatie korter wordt, zal de draagkracht na afloop van deze periode toenemen. De alimentatieplichtige hoeft namelijk geen alimentatie meer te voldoen, dus houdt hij maandelijks meer over. Maar wat nu als er kinderen zijn geboren binnen het huwelijk? Een neveneffect zou kunnen zijn dat de kinderalimentatie stijgt wanneer de partneralimentatie eindigt. De alimentatieplichtige heeft immers meer te besteden, zijn draagkracht stijgt. Wanneer de alimentatieplichtige meer inkomen geniet, kan er door de alimentatieplichtige of de ex-partner een verzoek tot verhoging van kinderalimentatie worden ingediend bij de rechter.80 In dit soort gevallen levert verkorting van de termijn van partneralimentatie onder aan de streep niets op. De lasten voor de man blijven dus gelijk. Het zal voor de alimentatiebetaler makkelijker zijn om zich bij een dergelijk besluit van de rechter neer te leggen. Mijn verwachting is namelijk dat een alimentatieplichtige liever ziet dat zijn bijdrage ten goede komt van zijn of haar kind dan aan de ex-echtgenoot. De vraag is dus hoe rechters in de praktijk om zullen gaan met dergelijke gevallen. 4.4 Noodzakelijkheid De voorstellen, zoals gedaan door enerzijds de PVV en anderzijds PvdA, VVD en D66, vloeien voort uit ontevredenheid over de huidige termijn. Met beide voorstellen wordt een wettelijke verkorting van de alimentatietermijn beoogd. Maar is een drastische wijziging van het huidige systeem wel noodzakelijk? Het huidige stelsel kent ook mogelijkheden om de termijn te 78

Chkalova 2013 <www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/vrouwen-en-

mannen/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3752-wm.htm> 79

CBS 2013

80

Heida, Kraan & Marck 2010, p. 75 25 | P a g i n a

verkorten. De wet geeft nu een maximumtermijn aan van twaalf jaar, maar dat wil niet zeggen dat deze termijn vanzelfsprekend is. De huidige wettelijke regeling geeft de rechter de mogelijkheden om een gerechtvaardigd oordeel te geven waarbij hij rekening houdt met de belangen van partijen.81 Echter, de strenge eisen die hieraan ten grondslag liggen zorgen ervoor dat in de praktijk weinig gebruik wordt gemaakt van deze mogelijkheden.82 De rechter kan op twee manieren een kortere alimentatietermijn bepalen.83 Ten eerste geldt de nihilstelling. De alimentatie wordt dan vanaf een bepaald moment in de toekomst op nul gezet. Vanaf dit moment wordt verwacht dat de alimentatiegerechtigde weer in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien. De rechter heeft in dit geval een redelijke mate van zekerheid dat zich in de toekomst een omstandigheid voordoet waardoor uitkering niet meer nodig is en deze dus op voorhand op nihil kan worden gezet.84 Mocht de alimentatiegerechtigde (nog) niet in eigen levensonderhoud kunnen voorzien doordat de verwachte omstandigheid zich niet voordoet, dan kan hij of zij een wijzigingsverzoek indienen om de termijn te verlengen.85 De rechter dient bij honorering van een dergelijk verzoek in zijn beschikking te bepalen welke termijn de alimentatiegerechtigde nodig heeft om in het eigen levensonderhoud te voorzien. Als na verloop van tijd blijkt dat deze termijn te kort is, ligt de verantwoordelijkheid om wijziging te vragen bij de alimentatiegerechtigde. Het is dan aan de alimentatiegerechtigde om aan te tonen waarom het niet lukt om in de eigen kosten van levensonderhoud te voorzien.86 Ten tweede bestaat er de mogelijkheid om op verzoek van één der echtgenoten de alimentatieduur vooraf te limiteren op grond van artikel 1:157 lid 3 BW.87 De rechter stelt een termijn vast in de toekomst waardoor de alimentatietermijn definitief eindigt.88Er worden hoge eisen gesteld aan de stelplicht en de bewijslast van de alimentatieplichtige gezien het definitieve karakter van de limitering. De rechter mag een dergelijke beslissing niet ambtshalve nemen en aan zijn motivering worden hoge eisen gesteld.89

81


82

Smeets & Timmermans 2012. p. 18.

83

Asser/De Boer 1 2010, nr. 630.

84


85

HR 30 januari 2004, NJ 2004, 294.

86

Dorhout & de Bie-Koopman 2011, p. 127.

87


88

Spoormans 2012.

89

Asser/De Boer 1 2010, nr. 630. 26 | P a g i n a

Het is de taak van de alimentatieplichtige om gemotiveerd aan te geven dat de alimentatieverplichting op nihil moet worden gesteld of moet worden gelimiteerd.90 Bij de beoordeling of het beperken van de alimentatietermijn passend is of niet, is van groot belang wat volgens de maatschappelijke opvattingen van de alimentatiegerechtigde gevergd kan worden om te herintreden op de arbeidsmarkt.91 Door maatschappelijke veranderingen zal de duur van de termijn ook met de tijd mee veranderen. Dit heeft tot gevolg dat de mogelijkheid bestaat dat er over bijvoorbeeld twintig jaar een andere opvatting bestaat. De wet zou in dat geval wéér aangepast moeten worden. Een maximumtermijn, in plaats van een vaste termijn zoals de voorstellen beogen, past naar mijn mening beter binnen ons systeem. De maatschappelijke ontwikkelingen kunnen hierdoor worden meegewogen waardoor een termijn van twaalf jaar niet vanzelfsprekend hoeft te zijn. Een volledig nieuw systeem lijkt mij niet noodzakelijk. Door middel van aanpassing en flexibilisering van het huidige systeem kan ook een kortere alimentatietermijn worden bereikt.92 Echter, ik zie in dat er door een alimentatieplichtige, via zijn advocaat, meer beroep moet worden gedaan op de huidige beperkingsmogelijkheden om een kortere termijn te bewerkstelligen. Deze verantwoordelijkheid ligt bij de alimentatieplichtige zelf. Daarnaast zullen rechters minder terughoudend moeten zijn om een kortere termijn vast te stellen. 4.5 Complex rekenmodel en maatwerk? 4.5.1 Internettool en forfaitaire schalen Beide voorstellen nemen aan dat het huidige systeem een complex rekenmodel kent om tot de hoogte van het alimentatiebedrag te komen. Initiatiefnota 33 312 stelt een internettool voor waarmee ex-partners zelf de verschuldigde partneralimentatie kunnen berekenen. Er zal gebruik worden gemaakt van forfaitaire schalen bij de berekening.93 Voor het berekenen van partneralimentatie komen er fiscaal gezien een aantal aspecten om de hoek kijken waar rekening mee moet worden gehouden. Ik zie in dat het lastig is om de berekening, die de hoogte van alimentatie aangeeft, te begrijpen. Er komt namelijk maatwerk aan te pas waardoor het voor justitiabelen zelf moeilijk te voorspellen is hoe hoog de alimentatieverplichting zal zijn. Echter, de richtlijnen uit het rapport Alimentatienormen die

90

Dorhout & de Bie-Koopman 2011, p. 127.

91

Spoormans 2012.

92

Smeets & Timmermans 2012. p. 18.

93


eerder in hoofdstuk 2 zijn besproken, zijn voor iedereen beschikbaar en geven naar mijn mening een algemeen beeld over de manier waarop de hoogte van alimentatie wordt bepaald. Omdat er bij het berekenen van alimentatie aardig wat rekenwerk aan te pas komt, lijkt een internettool, die wordt voorgesteld door initiatiefnota 33 312, mij geen goede oplossing. Als mensen zelf lukraak getallen invoeren is de kans aannemelijk dat er een resultaat volgt dat niet overeenkomt met de alimentatiebijdrage die wordt vastgesteld door de rechter. De rechter heeft daarnaast

een

discretionaire

bevoegdheid

ten

aanzien

van

het

bepalen

van

de

alimentatiebijdrage. Het is logischerwijs niet praktisch om een internettool vrij te geven terwijl de rechter een discretionaire bevoegdheid heeft. Een internettool kan naar mijn mening slechts een ruwe schatting geven. Het vastgestelde bedrag van de rechter zal in veel gevallen niet overeenkomen met de uitkomst die volgt uit de internettool. Als er geen overeenstemming bestaat tussen de uitkomst die volgt uit de internettool en de alimentatiebijdrage die door de rechter wordt vastgesteld, zal dit leiden tot verwarring, onbegrip en rechtsonzekerheid. Het is naar mijn mening begrijpelijk dat justitiabelen zich niet kunnen neerleggen bij een alimentatiebijdrage die wordt vastgesteld door de rechter, indien deze niet overeenkomt met hun eigen berekening. Zoals vermeld stelt initiatiefnota 33 312 voor dat er bij de internettool gebruik zal worden gemaakt van een berekening op basis van forfaitaire schalen. Hierdoor zal de alimentatieberekening wezenlijk veranderen. Onlangs zijn de nieuwe richtlijnen voor de berekening van kinderalimentatie ingevoerd.94 Bij deze berekening wordt er bijvoorbeeld geen rekening meer gehouden met de werkelijke woonlasten, maar wordt er gebruik gemaakt van een forfaitair bedrag. De draagkracht kan door de wijzigingen worden afgelezen uit een tabel. De nieuwe richtlijn moet zorgen voor een eenvoudiger en duidelijker systeem. Enerzijds is het naar mijn mening een vooruitgang om de berekening van partneralimentatie ook op forfaitaire wijze te berekenen, zoals initiatiefnota 33 312 voorstelt. De berekening van partneralimentatie én kinderalimentatie kunnen wellicht op elkaar worden afgestemd waardoor ex-partners meer duidelijkheid en inzicht krijgen in de hoogte van de bedragen. Anderzijds kent de berekening op forfaitaire wijze ook een keerzijde. Forfaitaire bedragen zijn minder ingewikkeld om toe te passen, maar er wordt geen rekening gehouden met de daadwerkelijke kosten van een alimentatieplichtige.95 De werkelijke kosten zullen hoger of lager uitvallen dan het forfaitaire bedrag. Dit kan voor een alimentatieplichtige voordelig zijn, maar het kan dus ook nadelig uitpakken. Een berekening aan de hand van forfaitaire bedragen zal 94

Alimentatienormen 2013 <www.rechtspraak.nl/Procedures/Landelijke-regelingen/sector-familie-en-

jeugdrecht/Documents/alimentatienormen-2013-2.pdf> 95

Verfuurden 2011, p. 17. 28 | P a g i n a

leiden tot minder maatwerk. Een ander nadeel kan zijn dat partijen op verschillende bedragen uitkomen als dat ze ieder een eigen berekening maken. Volgens de initiatiefnota 33 312 zou dit probleem kunnen worden weggenomen door het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) een berekening te laten maken.96 Het LBIO is echter ook de instantie die alimentatie kan innen bij de alimentatieplichtige. De dubbele functie van het LBIO kan leiden tot belangenverstrengeling. 4.5.2 Verschaffen berekening van draagkracht en behoefte In het voorstel van Bontes, 33 311, wordt gesproken over het toevoegen van de behoefte- en draagkrachtberekening die aan de hoogte van alimentatie ten grondslag ligt. Ook hierover heeft de Raad van State zich uitgelaten.97 De motivering van de in de beschikking vastgestelde alimentatiebijdrage wordt gegeven in de beschikking zelf. De alimentatieberekening is geen onderdeel van de beschikking. Dit heeft tot gevolg dat verschaffing van een dergelijke berekening geen procesrechtelijke betekenis heeft omdat deze berekening geen onderdeel uitmaakt van de beschikking van de rechter. In beroep kan een partij zich dus niet beroepen op een eventuele onjuistheid van de berekening, aldus de Raad van State.98 De rechter is daarnaast ook niet gebonden aan de alimentatieberekening, hij mag daarvan afwijken. Verschaffing van een dergelijke berekening zal volgens de Raad van State zorgen voor veel onduidelijkheid en verwarring.99 4.6 De nieuwe grondslag Zoals in hoofdstuk 3 is aangegeven gaat de initiatiefnota 33 312 uit van een nieuwe grondslag, namelijk dat alimentatie een compensatie is voor het gedurende het huwelijk ontstane verlies aan verdiencapaciteit. Deze verschuiving kan naar mijn idee een positieve ontwikkeling zijn. De vraag is op welke manier de nieuwe grondslag voor een wezenlijke verandering zal zorgen. Het is slechts een andere benaming voor dezelfde problematiek. Het gaat immers om de ‘behoeftige’ ex-echtgenoot. Behoeftigheid ontstaat doordat partners een bepaalde taakverdeling binnen hun huwelijk afspreken, waarbij de ene partner betaalde arbeid verricht en de andere partner de zorgtaken op zich neemt. Doordat één partner de zorgtaken verricht is hij of zij minder of niet in staat om een betaalde baan te nemen. Tot hier blijft het doel van de voorgestelde grondslag hetzelfde, maar de invulling van de grondslag zal volgens het voorstel veranderen. De oorzaak

96


97


98


99


van partneralimentatie zou volgens het voorstel niet voort moeten vloeien uit de zorgplicht jegens elkaar, maar uit het verlies aan verdiencapaciteit. Echtelieden zijn vrij om hun huwelijk in te richten op de manier zoals zij dat willen. Een klassieke rolverdeling hoort ook tot de mogelijkheden. De maatschappelijke realiteit is nu eenmaal zo dat het vooral vrouwen zijn die de zorgtaken op zich nemen en minder gaan werken na het krijgen van hun eerste kind. Dit blijkt uit cijfers van het CBS, zoals besproken in paragraaf 4.2. Om de beoogde doelstelling van de nieuwe grondslag te kunnen bereiken zal een verband moeten worden gelegd tussen de keuzes tijdens het huwelijk en de verplichtingen die hieruit voortvloeien na het huwelijk.100 De duur van de partneralimentatie wordt in het voorstel afhankelijk van de mate waarin de zorgende partner aan verdiencapaciteit heeft verloren ten gunste van de werkende partner. Echtelieden zullen dus al tijdens het huwelijk de gevolgen in moeten zien van de rolverdeling die zij afspreken. In de klassieke situatie waarin de één werkt en de ander de zorgtaken op zich neemt, dient de werkende partner zich bewust te zijn van het feit dat de gekozen rolverdeling een financiële verantwoordelijkheid met zich meebrengt, ook nog vele jaren na het huwelijk. Deze grondslag zorgt voor een impuls om tijdens het huwelijk te streven naar een gelijke verdiencapaciteit van partners. Daarnaast wordt langdurige afhankelijkheid voor de niet-werkende partner teruggedrongen door zich al tijdens het huwelijk bewust te zijn van de financiële gevolgen van de gemaakte keuzes met betrekking tot de verdeling van betaalde arbeid en zorgtaken. Tot dit punt voorzie ik geen problemen. Ik vind de nieuwe grondslag en de invulling hiervan juist een goede aanpassing van het systeem. Hierdoor wordt er tijdens het huwelijk al nagedacht over de verdeling van zorgtaken en de gevolgen hiervan. Het zou bijvoorbeeld een aanvulling kunnen zijn om tijdens het huwelijk al afspraken te maken over de gevolgen van een eventuele echtscheiding. Denk hierbij aan een ‘alimentatieplan’ bij echtscheiding, in dezelfde uitvoering als het ouderschapsplan. De voorgestelde grondslag zou tevens het emancipatieproces ten goede kunnen komen, want als partners zich tijdens het huwelijk bewust zijn van de consequenties van hun taakverdeling binnen het huwelijk, kiezen zij wellicht op voorhand voor een gelijke verdeling van betaalde arbeid en zorgtaken. De termijn die aan de voorgestelde grondslag wordt gekoppeld vind ik er echter niet bij passen. Niet in alle situaties is een termijn van vijf jaar redelijk. Denk bijvoorbeeld aan een gezin waarbij beide partners de zorg voor de kinderen delen en beiden in gelijke mate betaalde arbeid hebben verricht.101 In dit soort situaties is een termijn van vijf jaar wellicht te lang. In andere situaties waar er geen gelijke taakverdeling is kan een termijn van vijf jaar juist te kort zijn. Een

100

Bol 2011, p. 222.

101

Bol 2011, p. 222. 30 | P a g i n a

standaard termijn van vijf jaar past naar mijn mening niet bij de oude én nieuwe grondslag omdat ieder huwelijk op een andere manier wordt ingericht. 4.7 Conclusie In dit hoofdstuk is de kritiek op de wetsvoorstellen besproken. De wetsvoorstellen beogen beide een kortere alimentatietermijn. Dit is naar mijn mening niet per definitie een verkeerde ontwikkeling, maar de manier waarop de voorstellen worden ingekleurd zorgen wel voor de nodige kritiek. Als het gaat om een behoeftige ex-echtgenoot is een maximum termijn van vijf jaar mijns inziens aan de korte kant. Anderzijds mag er van een alimentatiegerechtigde wel worden verwacht dat hij of zij na een bepaalde periode weer in eigen levensonderhoud kan voorzien. Vijf jaar lijkt redelijk, maar anno 2013 zijn er toch nog veel verschillen tussen mannen en vrouwen. Het emancipatieproces is bij lange na nog niet voltooid, wat inhoudt dat het nog steeds de vrouwen zijn die minder gaan werken als er kinderen binnen het huwelijk worden geboren. De zorgverdeling binnen het huwelijk is hiermee niet of nauwelijks veranderd. Vervolgens is aan bod gekomen of een drastische wijziging van het huidige systeem thans noodzakelijk is. Naar mijn mening is dit niet noodzakelijk, aangezien er geen verplichting bestaat om daadwerkelijk een termijn van twaalf jaar op te leggen. De wet kent nu al mogelijkheden om de alimentatietermijn te verkorten, al moet een alimentatieplichtige hier wel zelf om verzoeken. Er ligt dus een taak bij de advocatuur om cliënten hierin te adviseren. Voorts is het nieuwe rekenmodel besproken. Een internettool, zoals het voorstel van Bontes aangeeft, lijkt mij geen verstandige ontwikkeling. De kans is aannemelijk dat een eigen berekening niet overeenkomt met de vastgestelde alimentatiebijdrage van de rechter. Dit zal zorgen voor veel onduidelijkheid, verwarring en onbegrip, iets wat de rechtszekerheid niet ten goede komt. Met betrekking tot de rekenmethode is tevens de forfaitaire berekening van partneralimentatie besproken. Dit heeft voor- en nadelen. Een voordeel is dat deze wijze van berekening aansluit bij de vernieuwde Alimentatienormen. Daarnaast is een forfaitaire benadering duidelijker voor de justitiabelen. Echter, een dergelijke rekenmethode zal zorgen voor minder maatwerk. Als laatste is de nieuwe grondslag voor alimentatie die volgt uit initiatiefnota 33 312 besproken. Alimentatie zou door de nieuwe grondslag een compensatie worden voor verlies aan verdiencapaciteit. Hierdoor worden partijen al tijdens het huwelijk ‘verplicht’ om na te denken over de taakverdeling binnen het huwelijk. Een aanvulling bij deze gedachte zou het opstellen van een alimentatieplan kunnen zijn. In het volgende hoofdstuk zal worden bekeken hoe er in omliggende landen met deze problematiek wordt omgegaan.

31 | P a g i n a

Hoofdstuk 5: Rechtsvergelijking 5.1 Inleiding Het is duidelijk geworden dat het laatste woord over partneralimentatie in Nederland nog niet is gezegd. Naar verwachting blijft het voorlopig een discussiepunt, of één van de voorstellen nu wordt ingevoerd of niet. Wellicht brengt een ander rechtssysteem ons tot nieuwe inzichten. In dit hoofdstuk bekijken we hoe men in een aantal andere landen omgaat met partneralimentatie. Als eerste zal het Verenigd Koninkrijk worden besproken. Vervolgens komt Frankrijk aan bod. Als laatste land onderzoek ik het alimentatierecht bij onze zuiderburen, België. Ik heb voor deze landen gekozen omdat ze ieder op een andere manier omgaan met de alimentatieproblematiek.102 Wellicht dat deze landen als inspiratiebron kunnen dienen met het oog op het aanpassen van ons alimentatiesysteem. 5.2 Verenigd Koninkrijk 5.2.1 Wettelijk systeem In het Verenigd Koninkrijk wordt in veel gevallen een schikking getroffen tussen partijen. Partijen worden aangemoedigd om zelf de financiële gevolgen van hun huwelijk af te wikkelen.103 Indien partijen zelf tot overeenstemming kunnen komen is het van belang om de overeenkomst voor te leggen aan de rechter. Een advocaat kan een ‘consent order’ opstellen waarin de overeenkomst tussen partners wordt uiteengezet.104 Deze overeenkomst wordt vervolgens ter goedkeuring voorgelegd aan de rechter. Aangezien de ‘consent order’ het karakter heeft van een contract biedt het een bepaalde zekerheid dat één der partijen in een later stadium niet de mogelijkheid heeft om alsnog met een claim te komen.105 Indien partijen niet kunnen of niet willen schikken kan de bevoegde echtscheidingsrechter een alimentatieverplichting opleggen na echtscheiding. Met betrekking tot de financiële afwikkeling van het huwelijk wordt in het Engelse systeem uitgegaan van ‘ancillary relief’’.

106

Het doel van

‘ancillary relief’’ is om tot een eerlijke verdeling te komen. De rechter heeft hierbij de mogelijkheid om ‘financial orders’ vast te stellen met betrekking tot het verdelen van eigendom 102

Duitsland kent ook een interessant systeem met betrekking tot partneralimentatie. Duitsland zal echter niet

worden besproken in dit werk aangezien er al veelvuldig over is geschreven in de literatuur. Hiervoor verwijs ik graag naar de artikelen van N. Spalter. 103

Masson, Bailey-Harris, Probert 2008, p. 329.

104


105


106

Burton 2012, p. 124. 32 | P a g i n a

en geld. Aangezien het Verenigd Koninkrijk geen huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap kent, heeft de rechter discretionaire bevoegdheid bij het vaststellen van ‘financial orders’.107 De rechter is daarbij gebonden aan de vele bevoegdheden die volgen uit Matrimonial Causes Act 1973 (verder: MCA). De rechter kan bijvoorbeeld een ‘financial provision order’ of een ´property adjustment order’ bevelen. Beide zullen kort uiteen worden gezet. Onder de ‘financial provision order’ valt de periodieke betaling. Dit houdt in dat één der echtgenoten met regelmaat een geldbedrag overmaakt aan de ander.108 Daarnaast kan worden vastgelegd dat één der echtgenoten een eenmalig bedrag (lump sum) moet betalen aan de andere echtgenoot. Bij een ´property adjustment order’ wordt het eigendom van goederen aangepast, bijvoorbeeld door overdracht van vermogensbestanddelen. Hierbij kan worden gedacht aan overdracht van de echtelijke woning, auto’s, meubels, kunst enzovoort.109 Ook kan de rechter bepalen dat er eigendom moet worden verkocht om op deze manier kapitaal te creëren om bijvoorbeeld een som ineens te kunnen bewerkstelligen. Daarnaast kent de MCA de mogelijkheid van de ‘pension sharing order’. Hiermee worden opgebouwde pensioenrechten van de ene echtgenoot overgedragen aan de andere echtgenoot. 110 Bij het nemen van één van de bovenstaande maatregelen moet de rechter rekening houden met alle relevante omstandigheden.111 In de MCA zijn factoren vastgelegd waaraan aandacht moet worden geschonken, zoals de huidige en toekomstige inkomenspositie van echtgenoten, de levensstandaard, leeftijd, gezondheidstoestand en de bijdragen van de echtgenoten aan de welstand van het gezin. Vooral de laatste factor is van groot belang, zo bleek uit de uitspraak White v White.112 De rol van de verzorgende echtgenoot werd door deze uitspraak in beginsel gelijkgesteld aan die van de werkende echtgenoot. De rechter is gehouden een zogenoemde ‘clean break’ te overwegen. Dit begrip houdt in dat de rechter een beslissing overweegt die tot gevolg heeft dat beide partners zo snel mogelijk financieel onafhankelijk worden van elkaar.113 De achterliggende gedachte hierbij is dat echtgenoten het verleden achter zich laten en geen financiële verplichtingen meer jegens elkaar hebben. Een ‘clean break’ is echter niet geschikt als er onvoldoende kapitaal aanwezig is.114

107

Burton 2012, p. 124.

108

Bond, Black & Bridge 2008, p. 136.

109

Burton 2012, p. 138.

110

Frohn 2006, p. 305.

111

Frohn 2006, p. 305.

112

[2000] 2 F.L.R. 981.

113


114

Bond, Black & Bridge 2008, p. 231 33 | P a g i n a

5.2.2 Alimentatietermijn Het is tegenwoordig meer gebruikelijk om alimentatie te betalen in de vorm van periodieke betalingen. Dit is tevens de enige vorm waarbij de financiële verplichtingen tussen partijen niet direct worden afgewikkeld. Het Engelse recht kent geen voorgeschreven termijnen wat betreft de duur van de periodiek betalingen. Het is dus aan de rechter om te bepalen wanneer de alimentatieplicht zal eindigen.115 Er is echter wel een algemene richtlijn van toepassing die aangeeft dat er moet worden gestreefd naar zo spoedig mogelijke beëindiging van de financiële verplichtingen.116 Echter, een levenslange verplichting tot het betalen van alimentatie behoort ook tot de mogelijkheden. De rechter zal bij het bepalen van een termijn rekening houden met onder andere de duur van het huwelijk, de behoeften van partijen, arbeid, vermogen en levensstandaard.117 Deze verplichting volgt uit artikel 25 van de MCA. De rechter kan een termijn opleggen, maar hoeft dit niet te doen. Als hij dat wel doet eindigt de verplichting uiteraard op het moment dat de termijn is verlopen.118 De rechter wordt echter wel in zijn bevoegdheid beperkt. De termijn mag namelijk niet eerder beginnen dan de datum waarop het verzoek is ingediend. Daarnaast eindigt de termijn als de ontvangende partij opnieuw in het huwelijk treedt, of als één der partijen komt te overlijden.

119

Als de ontvanger

enkel gaat samenwonen, eindigt de alimentatieverplichting niet.120 5.3. Frankrijk 5.3.1 Wettelijk systeem Op 26 mei 2004 trad in Frankrijk een nieuwe wet in werking waardoor de indeling van het Franse alimentatierecht grondig werd herzien.121 Het doel van de wetswijzigingen was het versnellen en vereenvoudigen van het alimentatierecht. In Frankrijk wordt het huidige alimentatierecht beheerst door de ‘prestation compensatoire’. Dit begrip laat zich vertalen als compenserende vergoeding. Het houdt in dat één der echtgenoten een geldbedrag aan zijn voormalige echtgenoot betaalt. De artikelen 270-280 Code Civil zijn hier van toepassing. 115

Burton 2012, p. 131.

116

Boele-Woelki, Braat, Sumner 2003, p. 161.

117


118


119


120


121

Loi n° 2004-439 du 26 mai 2004 relative au divorce (1). 34 | P a g i n a

Artikel 274 Code Civil geeft aan dat de ‘prestation compensatoire’ wordt voldaan in de vorm van een kapitaalprestatie waarvan de wijze van betaling wordt bepaald door de rechter.122 De Franse familierechter heeft hiertoe een aantal mogelijkheden. De rechter kan beslissen dat één der partners het vastgestelde bedrag voldoet als een som ineens aan de andere partner, zo volgt uit het eerste lid van artikel 274 Code Civil.123 Deze vorm van uitkering heeft in het Franse recht de voorkeur.124 Daarnaast kan de rechter op grond van het tweede lid van artikel 274 Code Civil bepalen dat er een onderhoudsuitkering in natura zal plaatsvinden. De rechter kan bepalen dat één der partners roerende of onroerende goederen overdraagt aan de andere partner of dat het gebruiksrecht of vruchtgebruik van de woning wordt toegekend aan de andere partner.125 Wanneer de onderhoudsplichtige niet in staat is om door middel van een som ineens te betalen, kan de rechter bepalen dat het vastgestelde bedrag in termijnen wordt betaald, zo volgt uit artikel 275 Code Civil. Dit kan enkel in uitzonderlijke gevallen waarbij de rechter zijn besluit met redenen moet omkleden. Indien een alimentatiegerechtigde vanwege diens leeftijd of gezondheid niet in staat is voor zichzelf te zorgen, kan de rechter beslissen dat de ‘prestation compensatoire’ in de vorm van een maandelijkse levenslange rente wordt voldaan, zo volgt uit artikel 276 Code Civil. Dit wordt aangeduid als ‘rente viagère’.126 Deze vorm wordt slechts in uitzonderlijke gevallen toegekend. De ‘prestation compenstatoire’ wordt gezien als een vergoeding voor de daling van de levensstandaard die zal ontstaan als gevolg van de echtscheiding.127 De compenserende vergoeding heeft als doel de ongelijkheid van levensstandaard tussen echtgenoten, die is ontstaan door echtscheiding, weg te nemen. De hoogte van de vergoeding wordt bepaald door de familierechter. Hij houdt rekening met enerzijds de behoefte van de onderhoudsgerechtigde en anderzijds de draagkracht van de onderhoudsplichtige. Daarnaast houdt de rechter op basis van artikel 271 Code Civil rekening met bijvoorbeeld de duur van het huwelijk, de leeftijd en gezondheid van de echtgenoten, de financiële situatie van de echtgenoten ten tijde van de echtscheiding en in de toekomst, en de impact van loopbaankeuzes die zijn gemaakt door de echtgenoten.128

122

Malauri & Fulchiron 2011, p. 331.

123


124

Terré & Fenouillet 2011, p. 252.

125


126Terré

& Fenouillet 2011, p. 255.

127


128

Malauri & Fulchiron 2011, p. 327. 35 | P a g i n a

Met het laatste punt wordt er aandacht geschonken aan de arbeidsverdeling binnen het gezin, bijvoorbeeld de situatie waarin de vrouw de zorgtaken op zich neemt en de man betaalde arbeid verricht. De rechter kan deze keuzes van echtgenoten betrekken bij het bepalen van de hoogte van de vergoeding. Het is ook mogelijk om de hoogte van de ‘prestation compensatoire’ gezamenlijk overeen te komen zonder tussenkomst van de rechter. Bij een echtscheiding met wederzijdse instemming zullen de echtgenoten moeten beslissen over de gevolgen van de echtscheiding. Dus ook over het levensonderhoud. Zij kunnen bijvoorbeeld overeenkomen dat één der echtgenoten alimentatie zal betalen aan de andere echtgenoot voor een bepaalde periode. De overeenkomst tussen partijen moet wel worden goedgekeurd door de rechter. 5.3.2 Alimentatietermijn Over het algemeen wordt de ‘prestation compensatoire’ betaald als een som ineens. Als de onderhoudsplichtige niet de financiële middelen heeft, is het mogelijk om de betaling te spreiden. De volledige afbetaling moet uiterlijk binnen acht jaar plaatsvinden.129 In zeer uitzonderlijke gevallen kan de termijn van acht jaar worden verlengd. Betaling kan, in het geval van periodieke betalingen, worden verricht door middel van maandelijkse of jaarlijkse betalingen die moeten worden geïndexeerd op de kosten van levensonderhoud.130 De ‘rente viagère’ is een uitzondering op de regel en dient door de rechter extra goed te worden gemotiveerd. Deze vorm van rente heeft een levenslang karakter, een tijdelijke rente in deze vorm is uitgesloten.131 Herziening

van

de

‘prestation

compensatoire’

is

mogelijk,

maar

de

verschillende

betalingsmogelijkheden moeten worden onderscheiden. Wanneer de ‘prestation compensatoire’ in de vorm van periodieke betaling wordt uitgekeerd, kan de rechter de herziening in termijnen toestaan. Het bedrag van de vergoeding kan niet worden gewijzigd, zo volgt uit artikel 275 Code Civil. 132 Dit is niet mogelijk in het geval van een som ineens, in verband met het forfaitaire en definitieve karakter. Echter, een wijziging van de betalingsmodaliteiten is in deze situatie wel mogelijk. Herziening kan alleen worden verzocht door de onderhoudsplichtige op grond van artikel 275 alinea 2 Code Civil. De compenserende vergoeding in de vorm van ‘rente viagère’ kan worden herzien, opgeschort of ingetrokken in het geval van significante veranderingen in de middelen of behoeften van beide partijen, zo volgt uit artikel 276-3 Code Civil. 129


130


131


132

Malauri & Fulchiron 2011, p. 337. 36 | P a g i n a

In geval van het overlijden van de onderhoudsgerechtigde stopt de onderhoudsverplichting van rechtswege, net zoals in het Nederlandse systeem. De onderhoudsverplichting is dus niet overdraagbaar op erfgenamen van de onderhoudsgerechtigde. Dit in tegenstelling tot de situatie waarbij de onderhoudsplichtige komt te overlijden. Als de onderhoudsplichtige namelijk komt te overlijden is artikel 280 Code Civil van toepassing. De ‘prestation compensatoire’ wordt afgetrokken van de nalatenschap die toekomt aan de erfgenamen van de onderhoudsplichtige.133 5.4 België 5.4.1 Wettelijk systeem In België is de echtscheidingswetgeving in 2007 grondig gewijzigd. Vóór de wetswijziging bepaalde de Belgische wet dat de echtgenoot die ‘schuldig’ was aan de echtscheiding kon worden verplicht om onderhoudsgeld te betalen aan zijn ex-partner.134 Het ging om bepaalde feiten die volgden uit het Belgische Burgerlijk Wetboek (verder: BBW), die werden aangemerkt als een fout die ten grondslag lag aan de echtscheiding, oftewel het foutbeginsel. De hoogte van dit bedrag was afhankelijk van de levensstandaard die partijen er tijdens het huwelijk op na hielden. De wetswijziging heeft ervoor gezorgd dat het systeem grondig is gewijzigd. Ten aanzien van het recht op uitkering werd gekozen voor een verruimd basisrecht. Dit recht op uitkering is niet meer gekoppeld aan het schuldbeginsel, maar wordt volgens economische maatstaven toegekend.135 Elke behoeftige echtgenoot kan alimentatie vorderen, zonder dat hij of zij de huwelijksbreuk moet kunnen toerekenen aan de andere echtgenoot.136 De huidige grondslag voor een onderhoudsuitkering volgt uit de gedachte dat de tijdens het huwelijk geldende solidariteit tussen partners in bepaalde omstandigheden en voor een beperkte periode op materieel vlak dient voort te duren, behoudens de gevallen waarbij er sprake is van foutief gedrag van de partner tijdens het huwelijk.137 Het foutbeginsel blijkt dus niet volledig te zijn verdwenen door de hervormingen van het echtscheidingsrecht. Echter, het kan alleen als exceptie worden aangevoerd tegen de echtgenoot die alimentatie vordert.138

133

Dekeuwer-Défossez 2010, p. 354.

134

Brouwers 2009, p. 528.

135

Verschelden 2010, p. 719.

136

Swennen 2012, p. 464.

137

Senaeve 2011, p. 573.

138

Swennen 2012, p. 464. 37 | P a g i n a

Er bestaan in het huidige Belgische recht twee echtscheidingsmogelijkheden. Ten eerste kan er sprake zijn van echtscheiding met onderlinge toestemming. Na echtscheiding door onderlinge toestemming bestaat er geen wettelijke onderhoudsplicht tussen de gewezen echtgenoten.139 Ten tweede kent de wet de echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk. Na echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting bestaat er een onderhoudsplicht in hoofde van de meest draagkrachtige ex-echtgenoot ten behoeve van de andere ex-echtgenoot, behoudens foutief gedrag van de partner.140 Op grond van artikel 301, §2 BBW, kan de rechter het verzoek om levensonderhoud weigeren als blijkt dat de echtscheiding de schuld is van de partner die verzoek om alimentatie. Een alimentatiegerechtigde kan op drie manieren worden beperkt in zijn recht op alimentatie. 141 Hierbij kan het ten eerste gaan om een zware fout die de voortzetting van samenleving onmogelijk maakt, zoals volgt uit artikel 301, §2 lid 2 BBW. Dit begrip wordt niet nader door de wet ingevuld. Ten tweede zal de alimentatiegerechtigde worden beperkt in zijn recht op alimentatie wegens fysiek partnergeweld op grond van 301, §2 lid 3 BBW. Hierbij kan worden gedacht aan verkrachting of poging tot doodslag. Een laatste beperking kan ontstaan door een vrijwillig veroorzaakte staat van behoefte, zoals volgt uit artikel 301, §5 BBW. Met deze bepaling wordt aangegeven dat er mogelijk een verminderde of geen onderhoudsverplichting bestaat, indien de alimentatiegerechtigde vrijwillig inkomsten heeft ontzegd en door zijn gedrag tijdens samenleven zijn eigen staat van behoefte heeft veroorzaakt. 142 Wat betreft de bewijslast behoort het aan de aangesproken echtgenoot die wenst te ontsnappen aan de uitkering, om een fout te bewijzen in hoofde van de schuldeiser.143 De zogenaamde ‘zware fout’ kan door alle wettelijke middelen worden bewezen.144 Het uitgangspunt van de uitkering is niet langer de gelijkwaardige wijze van bestaan als tijdens samenleven, maar de staat van behoefte. De behoeftige echtgenoot heeft recht op een uitkering, zo volgt uit artikel 301, § 2 BBW. Het gerechtigd zijn op een onderhoudsuitkering staat in beginsel los van de schuldvraag.145

139

Senaeve 2011, p. 678.

140

Senaeve 2011 p. 678.

141


142

De Becker e.a. 2009, p. 40.

143

Senaeve 2011, p. 574.

144


145

Senaeve 2011, p. 573. 38 | P a g i n a

Het toe te kennen bedrag wordt door de rechtbank vastgelegd en moet ‘tenminste de staat van behoefte’ van de uitkeringsgerechtigde dekken.146 Dit heeft tot gevolg dat er geen recht meer bestaat op het behoud van de vroegere levensstandaard. Vervolgens wordt de draagkracht van de onderhoudsgerechtigde én de onderhoudsplichtige vastgesteld. Als laatste volgt uit artikel 301, § 3, lid 3 BBW, dat het bedrag van de uitkering in geen geval hoger mag zijn dan een derde van de inkomsten van de onderhoudsplichtige.147 Deze begrenzing zorgt voor een verzachting in de gevolgen van de voortgezette solidariteit op financieel vlak en vormt daarnaast een waarborg tegen een te hoge financiële belasting voor de onderhoudsplichtige ex-echtgenoot.148 Voor de onderhoudsgerechtigde neemt deze begrenzing met zich mee dat het dekken van de staat van behoefte altijd gewaarborgd wordt.149 5.4.2 Alimentatietermijn Door de wetswijziging is er een beperking in tijd van de uitkering na de echtscheiding. De maximumtermijn voor het betalen van de uitkering wordt bepaald aan de hand van de termijn van het huwelijk, zo volgt uit artikel 301, § 4 BBW.150 Met andere woorden, de duur van de uitkering mag niet langer zijn dan de duur van het huwelijk. De rechter die alimentatie toekent, dient in zijn uitspraak een maximumtermijn te bepalen waarin de uitkering verschuldigd is. Deze termijn mag dus gelijk zijn aan de duur van het huwelijk, maar de rechter heeft de mogelijkheid om aan de hand van concrete omstandigheden een kortere termijn opleggen.151 De rechter is echter niet verplicht om de uitkering in tijd te beperken.152 Indien de rechter geen maximale termijn bepaalt, eindigt de uitkering van rechtswege door het verstrijken van de termijn die gelijk is aan de duur van het huwelijk.153 Na verloop van de alimentatietermijn wordt de onderhoudsgerechtigde geacht economisch zelfstandig te zijn. Om de onderhoudsgerechtigde hierin te stimuleren, kan een jaarlijks of maandelijks afnemend bedrag worden toegekend.154 Met betrekking tot het bepalen van de duur van het huwelijk wordt de periode van de echtscheidingsprocedure en deze van de feitelijke scheiding meegeteld. De periode van

146


147

Senaeve 2011, p. 581.

148

Senaeve 2011, p. 581.

149


150


151

Senaeve 2011, p. 582.

152


153


154

Swennen 2012, p. 483. 39 | P a g i n a

samenleving voor het huwelijk hoort hier echter niet bij. De duur van het huwelijk omvat dus de dag van het huwelijk tot de dag van ontbinding van het huwelijk. Dit systeem kan echter leiden tot onredelijke situaties, bijvoorbeeld als er voorafgaand aan het huwelijk een lange periode van samenleving heeft plaatsgevonden. Het feit dat de echtscheidingsperiode wordt meegenomen in de uitkeringstermijn kan aanleiding geven tot het rekken van de procedure door de uitkeringsgerechtigde.155 Dit is uiteraard niet de bedoeling geweest van de rechter. De rechter kan daarom in dit soort gevallen de duur van de uitkering inkorten. Over de aanvang van de maximale termijn bestaat in de Belgische literatuur nog onenigheid. Sommige auteurs, waaronder Verschelden, Swennen en Senaeve, zijn van mening dat de maximumtermijn ingaat op het moment van ontbinding van het huwelijk, zelfs indien de onderhoudsuitkering jaren na ontbinding van het huwelijk voor het eerst wordt gevorderd en toegekend. Nu de wetgever heeft gewenst dat de overgangsperiode niet langer mag duren dan het huwelijk, moet worden aangenomen dat de maximale termijn van het recht op onderhoud aanvangt bij de ontbinding van het huwelijk.156 In de gevallen waar pas maanden of jaren na ontbinding van het huwelijk alimentatie wordt toegekend, eindigt de alimentatieplicht bij het verstrijken van de resterende duur van de maximumtermijn.157 Anderzijds stelt Brouwers dat de termijn begint te lopen vanaf het moment dat uitkering verschuldigd is. Dat is niet per definitie de datum van ontbinding van het huwelijk. De uitkering kan namelijk in een latere gerechtelijke uitspraak worden opgelegd of er kan sprake zijn van een akkoord tussen partijen.158 De

rechter

kan,

in

geval

van

buitengewone

omstandigheden,

de

aanvankelijke

alimentatietermijn verlengen bij het verstrijken van deze termijn.159 Dit is enkel mogelijk als blijkt dat de onderhoudsgerechtigde kan aantonen dat hij of zij nog steeds in staat van behoefte verkeert, om redenen onafhankelijk van zijn wil.160 Het bepalen van een nieuwe termijn wordt volgens de wet geheel overgelaten aan de rechter.

155


156


157


158


159

Senaeve 2011, p. 583.

160

Senaeve 2011, p. 583. 40 | P a g i n a

5.5 Conclusie Dit hoofdstuk toont aan dat er in Europa meerdere mogelijkheden zijn met betrekking tot het vaststellen van een alimentatietermijn. In het Verenigd Koninkrijk zal de rechter bepalen op wat voor manier er een uitkeringsverplichting zal plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld een som ineens zijn, waardoor er na deze voldoening geen verplichtingen meer bestaan tussen partijen. Meer populair is de periodieke betaling. Het uitgangspunt is dat de financiële verbondenheid tussen partijen zo snel mogelijk wordt verbroken. Er zijn in dit kader geen standaard regels wat betreft een (maximum)termijn. Dit is afhankelijk van de betreffende situatie. In Frankrijk wordt alimentatie gezien als een vergoeding voor de daling van de levensstandaard die is ontstaan door de echtscheiding. Het heeft de voorkeur om de betaling te voldoen als een som ineens. Als de financiële middelen hier niet voor zijn, is betaling in termijnen ook mogelijk. Het is echter wel noodzaak dat afbetaling binnen acht jaar plaatsvindt. In België is er duidelijk sprake van een maximumtermijn voor het betalen van levensonderhoud. Deze staat gelijk aan de duur van het huwelijk.

41 | P a g i n a

Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Inleiding In de voorgaande hoofdstukken is getracht een antwoord te vinden op de hoofdvraag die aan dit onderzoek ten grondslag ligt. Deze vraag luidt als volgt: ‘Leiden wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312 tot een meer emancipatoire alimentatieregeling voor beide ex-echtgenoten?’ In de volgende paragraaf zal een aantal conclusies worden getrokken uit de resultaten. In de daarop volgende paragraaf zijn de aanbevelingen te vinden die volgen uit de conclusies. 6.2 Conclusies De wettelijke regeling omtrent partneralimentatie zorgt voor de nodige discussie binnen onze samenleving. Op politiek niveau is er ook kritiek op het bestaande systeem. Alimentatie is een bijdrage in de kosten voor levensonderhoud indien het huwelijk wordt ontbonden. De hoogte van de alimentatie wordt bepaald door de draagkracht en behoefte van partijen. De maximale termijn voor partneralimentatie bedraagt op dit moment twaalf jaar. De rechter heeft echter de bevoegdheid om een kortere termijn op te leggen. Vooral de huidige termijn van twaalf jaar zorgt voor veel ophef. Als reactie hierop is er een wetsvoorstel ingediend door PVV-kamerlid Louis Bontes. Daarnaast is er een initiatiefnota ingediend door de VVD, PvdA en D66. In beide voorstellen vindt men de huidige alimentatietermijn van twaalf jaar niet meer redelijk omdat er naar huidig recht een stimulans ontbreekt voor de onderhoudsgerechtigde om in eigen levensonderhoud te voorzien. Verkorting van deze termijn van twaalf naar in beginsel vijf jaar wordt gewenst geacht. Door de termijn te verkorten zal de onderhoudsgerechtigde worden geprikkeld om (meer) betaalde arbeid te verrichten, zo wordt door de indieners verwacht. De genoemde voorstellen hebben veel kritiek ontvangen, zowel positief als negatief. Vooral de termijn van vijf jaar zorgt voor veel commotie. Het zou volgens de literatuur die is besproken een te grote verandering zijn die niet in alle gevallen redelijk is. Tot op heden is het emancipatieproces in Nederland niet voltooid. Dit houdt in dat er, ondanks een actief overheidsbeleid, nog steeds verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen op het gebied van arbeid. Vrouwen nemen in veel gevallen de zorgtaak op zich binnen het huwelijk waardoor er minder tijd overblijft voor betaalde arbeid. Dit heeft tot gevolg dat een drastische wetswijziging niet past binnen de huidige maatschappij, aangezien er nog steeds grote 42 | P a g i n a

verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen op het gebied van arbeid. De beoogde termijn van vijf jaar kan leiden tot onredelijke situaties. Behoeftige partners worden naar mijn mening niet voldoende beschermd door de voorstellen. Ieder huwelijk is anders en een termijn van vijf jaar is niet in iedere situatie toepasbaar. Langere en kortere alimentatietermijn moeten ook mogelijk zijn. Een ander punt van kritiek betreft de noodzakelijkheid van de voorstellen. De huidige wet gaat uit van een maximumtermijn van twaalf jaar. Dit houdt niet per definitie in dat een rechter geen kortere termijn mag opleggen. De huidige wet biedt ook mogelijkheden om een kortere termijn te bewerkstelligen. Het voornemen om de grondslag te wijzigen kwam aan de orde bij initiatiefnota 33 312. Door de grondslag te wijzigen wordt alimentatie een vergoeding voor het verlies aan verdiencapaciteit tijdens het huwelijk. Dit past naar mijn mening beter binnen onze huidige maatschappij omdat het huwelijk niet een overdracht van inkomen rechtvaardigt bij echtscheiding. Het recht op partneralimentatie ontstaat volgens de nieuwe grondslag pas als er gedurende het huwelijk een ongelijke verdeling is van zorgtaken en betaalde arbeid. Deze nieuwe grondslag zorgt voor een impuls om tijdens het huwelijk te streven naar een gelijke verdiencapaciteit. Echtelieden moeten zich bewust zijn van het feit dat, indien zij kiezen voor een ongelijke verdeling tussen zorgtaken en betaalde arbeid, de gekozen rolverdeling een financiële verantwoordelijkheid met zich meebrengt voor de werkende partner zodra het huwelijk strandt. Ook de berekening van alimentatie kwam aan bod. Berekening van partneralimentatie op basis van een forfaitaire rekenwijze behoort tot de mogelijkheden. De berekening van kinderalimentatie en partneralimentatie kunnen op elkaar worden afgestemd om meer duidelijkheid en inzicht te verschaffen. Echter, hierdoor zal er minder maatwerk zijn. In het buitenland hanteert men andere systemen wat betreft partneralimentatie, zoals besproken in hoofdstuk 5. In het Verenigd Koninkrijk zal de rechter bepalen hoe er invulling moet worden gegeven aan de onderhoudsverplichting. De financiële verbondenheid wordt geacht zo snel mogelijk te worden verbroken, bijvoorbeeld door betaling van een som ineens. De hoogte van alimentatie, de betalingswijze en de alimentatietermijn zijn afhankelijk van de betreffende situatie. In Frankrijk wordt alimentatie gezien als een vergoeding voor de daling van levenstandaard die is ontstaan door echtscheiding, de compenserende vergoeding. Uitgangspunt is dat betaling dient te geschieden via een som ineens. Als dit niet mogelijk blijkt te zijn, is betaling in termijnen toegestaan. De betaling moet echter binnen acht jaar worden afgerond. In België is er een duidelijke maximumtermijn ten aanzien van partneralimentatie. De alimentatieplicht mag niet langer zijn dan de duur van het huwelijk. De rechter heeft de mogelijkheid om aan de hand van concrete omstandigheden een kortere termijn op te leggen.

43 | P a g i n a

Bij de aanbeveling wordt besproken in hoeverre Nederland voorbeeld kan nemen aan deze systemen. 6.3 Aanbevelingen Er bestaat veel weerstand tegen wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312, die een kortere alimentatietermijn voorstellen. Anderzijds blijkt dat er in de maatschappij ook kritiek bestaat op het huidige alimentatierecht. Met name de maximumtermijn mag grondig onder de loep worden genomen. Hierop anticiperen de voorstellen, maar de wijze waarop zij dit doen kent harde termijnen die niet in elke situatie toepasbaar en wenselijk zijn. Uit de gegeven conclusie vloeit een aantal aanbevelingen voort: 

Een drastische wijziging van het huidige alimentatiesysteem, zoals de voorstellen beogen, acht ik niet noodzakelijk. De huidige wet kent mogelijkheden om de maximumtermijn van twaalf jaar te verkorten. De rechter mag dit alleen doen op verzoek van de alimentatieplichtige. Door toepassing van deze verkortingsmogelijkheden is het niet noodzakelijk om de wet zo drastisch te wijzigen.



Naast het gegeven dat het niet noodzakelijk is om de wet aan te passen, is een korte alimentatietermijn van vijf jaar niet in alle situaties gewenst. Langere, maar ook kortere gevallen zijn denkbaar. Elk huwelijk wordt op een andere manier ingericht waardoor een standaardtermijn van vijf jaar, zoals de voorstellen beogen, niet passend is. In geval van bijvoorbeeld een gelijkwaardige verdeling van zorgtaken en betaalde arbeid binnen een huwelijk, zal de financiële situatie van partners ook nagenoeg gelijkwaardig zijn. In zo een geval is een termijn van vijf jaar wellicht niet nodig. Het omgekeerde is natuurlijk ook denkbaar. Een ongelijke taakverdeling zal tot gevolg hebben dat één der partners behoeftig is waardoor alimentatie is gewenst. Na een lange onderbreking op de arbeidsmarkt kan een alimentatietermijn van vijf jaar te kort zijn.



De beoogde grondslagwijziging die initiatiefnota 33 312 bespreekt, zorgt concreet niet voor een wezenlijke verandering. Het betreft immers in beide gevallen de behoeftige expartner. De invulling die kan worden gegeven aan de nieuwe grondslag zie ik echter als een positieve ontwikkeling. Het verlies aan verdiencapaciteiten kan het uitgangspunt zijn voor het toekennen van partneralimentatie, in plaats van de zorgplicht jegens elkaar die voortvloeit uit het huwelijk. Het is echter niet per definitie redelijk om hier een termijn van maximaal vijf jaar aan te koppelen. De termijn is afhankelijk van de manier waarop echtelieden hun huwelijk hebben ingericht. Indien er een ongelijke verdeling is

44 | P a g i n a

van betaalde arbeid en zorgtaken, is het denkbaar dat een alimentatietermijn van vijf jaar mogelijk te kort is. 

Het rekenmodel met een ‘internettool’ waarover wordt gesproken in de initiatiefnota 33 312 is geen vooruitgang. Alimentatie berekenen is een lastige kwestie die enige verdieping nodig heeft. De berekeningen die door mensen worden gemaakt door middel van een ‘internettool’ hoeven niet per definitie overeen te komen met de alimentatiebijdrage die wordt vastgesteld door de rechter. Als het vastgestelde bedrag door de rechter (vooral in negatieve zin) afwijkt van het bedrag volgens de internettool, zal dit naar mijn mening leiden tot veel onbegrip en verwarring. Dit komt de rechtszekerheid niet ten goede.



In initiatiefnota 33 312 wordt met betrekking tot het rekenmodel tevens gesproken over een sterk vereenvoudigde berekeningsmethodiek. Indieners stellen voor dat bij de berekening van partneralimentatie gebruik zal worden gemaakt van forfaitaire schalen. Het invoeren van een dergelijke rekenmethode kent voor- en nadelen. Een forfaitaire berekening is eenvoudiger om toe te passen en daardoor meer begrijpelijk voor justitiabelen. Daarnaast zou deze rekenmethode ook beter passen bij de onlangs ingevoerde nieuwe richtlijnen voor de berekening van kinderalimentatie, waardoor beide systemen op elkaar kunnen worden afgestemd. Anderzijds doen forfaitaire bedragen geen recht aan de daadwerkelijke kosten van een alimentatieplichtige. De kans dat de daadwerkelijke bedragen overeenkomen met de forfaitaire bedragen is nihil.



Het is niet vanzelfsprekend dat een kortere alimentatietermijn daadwerkelijk zal zorgen voor een lastenverlaging, in het geval van een gezin met kinderen. Een neveneffect van een kortere alimentatietermijn zou kunnen zijn dat de kinderalimentatie stijgt wanneer de partneralimentatie eindigt. De alimentatieplichtige heeft na afloop van de alimentatietermijn meer te besteden waardoor zijn draagkracht stijgt. Deze stijging heeft tot gevolg dat door de ex-partner of de alimentatieplichtige bij de rechter een verzoek tot verhoging kinderalimentatie kan worden gedaan. Uiteindelijk levert een kortere alimentatietermijn in deze gevallen onder aan de streep niets op omdat de lasten van de man door honorering van een dergelijk verzoek gelijk blijven.



Wetsvoorstel 33 311 en initiatiefnota 33 312 willen dat het huidige alimentatiesysteem past bij de ontwikkelingen die zich voordoen op emancipatoir vlak. Echter, het emancipatieproces blijkt nog niet voltooid te zijn. Ondanks een actief overheidsbeleid 45 | P a g i n a

bestaan er nog steeds verschillen tussen mannen en vrouwen met betrekking tot het verrichten van arbeid. Dit wil niet zeggen dat het overheidsbeleid niet heeft gewerkt. Integendeel, de arbeidsparticipatie van vrouwen blijkt juist te zijn toegenomen. De arbeidsparticipatie van vrouwen is echter nog niet op hetzelfde niveau als dat van mannen. Dit neemt met zich mee dat ons huidige alimentatiesysteem vooralsnog niet toe is aan de drastische wijzigingen die het wetsvoorstel en initiatiefnota beogen.

Bovenstaande aanbevelingen hebben betrekking op de voorstellen en de manier waarop de wijzigingen van invloed zijn op behoeftige ex-partners. Hierna volgen een aantal algemene aanbevelingen die mogelijk in het huidige systeem kunnen worden aangepast: 

Om de termijn van alimentatie te bepalen is maatwerk wenselijk. Het huidige systeem biedt dit door de rekenmethode die de behoefte en draagkracht van partijen in ogenschouw neemt. Aan de hand van specifieke omstandigheden kan de hoogte van partneralimentatie worden bepaald. Hierdoor wordt er recht gedaan aan iedere specifieke situatie. Een forfaitaire benadering kan een prima alternatief zijn, maar men moet zich bewust zijn van het feit dat dit in zijn algemeenheid leidt tot minder maatwerk aangezien een op voorhand vastgesteld bedrag niet overeen zal komen met de daadwerkelijke situatie.



Alimentatieverzoekers gaan ervan uit dat twaalf jaar een standaard alimentatietermijn is. Dit is niet correct. De wet biedt de mogelijkheid om een kortere termijn op te leggen. Rechters zullen minder terughoudend moeten zijn bij het verkorten van de alimentatietermijn, waardoor een termijn van twaalf jaar niet vanzelfsprekend is. Het is echter ook de taak van de advocatuur om de alimentatieplichtige te wijzen op de mogelijkheden die bestaan om de alimentatietermijn te verkorten.



Alimentatiegerechtigden moeten worden gestimuleerd om meer na te denken over de periode die volgt na scheiding en de periode na alimentatie. Zij zullen vanaf dat moment zoveel mogelijk in eigen levensonderhoud moeten voorzien. Het is een goede zaak om de alimentatiegerechtigde beter voor te bereiden zodat hij of zij na de alimentatietermijn niet in de financiële problemen komt. Hierbij kan worden gedacht aan een alimentatieplan bij echtscheiding, in dezelfde uitvoering als het ouderschapsplan. Hierin kan bijvoorbeeld worden vastgelegd hoe partijen zichzelf zullen ontwikkelen om weer arbeid te verrichten, of wat de gevolgen zijn van een nieuwe partner. Of wat als het inkomen van de alimentatieplichtige stijgt of daalt? Dit zijn punten die onder andere aan bod zouden kunnen komen in een dergelijk plan. Het zou ook mogelijk zijn om partijen al 46 | P a g i n a

tijdens hun huwelijk aan te sporen om na te denken over de gevolgen van een eventuele echtscheiding. Zij moeten zich bewust zijn van de gevolgen die de gekozen taakverdeling binnen het huwelijk met zich mee kan brengen. Het initiatief hiertoe ligt in dit geval echter bij de partijen zelf. 

In het Belgische alimentatiestelsel wordt de alimentatietermijn beperkt tot de duur van het huwelijk. Dit kan echter ook leiden tot onredelijke situaties, bijvoorbeeld als er voorafgaand aan het huwelijk een lange periode van feitelijke samenleving heeft plaatsgevonden. Het Franse en Engelse systeem gaan uit van een zo snel mogelijke afwikkeling. Partijen moeten immers zo snel mogelijk op eigen benen kunnen staan. Betaling wordt over het algemeen verricht als een som ineens, waardoor partijen niet meer financieel met elkaar zijn verbonden. Als dit niet mogelijk is, kunnen er in beide stelsels periodieke betalingen worden voldaan. Het uitgangspunt, namelijk dat van partijen wordt verwacht snel financieel zelfstandig te zijn, kan een stimulans zijn (meer) betaalde arbeid te verrichten. Echter, een snelle afwikkeling blijkt niet in iedere situatie toepasbaar te zijn. Nederland zou een voorbeeld kunnen nemen aan Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk wat betreft de termijn. In deze landen wordt een snelle afwikkeling van de financiële verbondenheid beoogd, maar de manier waarop en de termijn is afhankelijk van elke specifieke situatie.

Naar aanleiding van de bovenstaande punten concludeer ik dat het Nederlandse alimentatierecht voorlopig nog niet toe is aan een drastische wijziging van de alimentatietermijn. Ik acht een actiever gebruik van de mogelijkheden die de wet op dit moment biedt wenselijk.

47 | P a g i n a

Literatuurlijst Boeken en tijdschriften Asser/de Boer 1 2010 J. de Boer, Mr. C. Assers Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgerlijk recht. 1. Personen- en familierecht, Deventer: Kluwer 2010. Bol 2011 J.P.M. Bol, ’Heeft de partneralimentatie nog toekomst?’, Tijdschrift relatierecht en praktijk 2011, p. 221-224. De Bruijn-Lückers 2011 M.L.C.C de Bruijn-Lückers, Alimentatieverplichtingen deel 4a, Den Haag: SDU uitgevers 2011. De Bruijn-Lückers 2012 M.L.C.C de Bruijn-Lückers, ‘Nieuwe voorstellen met betrekking tot partneralimentatie’, EB Tijdschrift voor scheidingsrecht 2012, p. 189-190. De Bruijn-Lückers & Labohm 2012 M.L.C.C de Bruijn-Lückers & A.N. Labohm,’Alimentatie in tijden van crisis en maatschappelijke veranderingen’, WPNR 2012, p. 711-717. Dorhout & de Bie-Koopman 2011 P. Dorhout & C. de Bie-Koopman, ‘Emancipatie in het alimentatierecht, zegen of zorg?, Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht 2011, p. 126-129. Frohn 2006 E.N. Frohn, ‘Engelse huwelijksvermogensrecht: White v White en verdere ontwikkelingen’, Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht 2006, p. 304-309. Heida, Kraan & Marck 2010 A. Heida, C.A. Kraan, Q.J. Marck, Echtscheidingsrecht, Den Haag: Boom juridische uitgevers 2010.

48 | P a g i n a

Smeets & Timmermans 2012 C. Smeets & L. Timmermans,’Geen vast termijn, maar alimentatie op maat’, Trouw 3 februari 2012, p. 18. Spalter 2012 N.D. Spalter,’Duur van partneralimentatie. Maatwerk in plaats van ingrijpende verkorting’, NJB 2012, p. 1577-1582. Spoormans 2012 A. Spoormans,’Nieuwe regels partneralimentatie niet nodig’, Het Finacieele Dagblad 1 maart 2012. Van den Anker 2009 B. van den Anker, ‘samenleven en alimentatie ontvangen?’, EB Tijdschrift voor scheidingsrecht 2009, p. 87-90. Verfuurden 2011 C. Verfuurden, ‘hoogte van alimentatie moet maatwerk blijven, Eindhovens Dagblad 17 november 2011, p. 16-17. Vlaardingerbroek, Blankman, Heida, van der Linden & Punselie 2011 P. Vlaardingerbroek, K. Blankman, A. Heida, A.P. van der Linden, E.C.C. Punselie, Het hedendaagse personen- en familierecht, Deventer: Kluwer 2011.

Jurisprudentie HR 20 mei 1949, NJ 1950, 50. HR 28 februari 1964, NJ 1964, 211. HR 28 september 1977, NJ 1978, 432. HR 17 juni 1983, NJ 1984, 35. HR 5 oktober 1984, NJ 1985, 87. HR 11 januari 1985, NJ 1985, 377. HR 23 september 1994, NJ 1995, 25. HR 26 maart 1999, NJ 1999, 653-655. HR 17 december 1999, LJN AA3884. HR 17 maart 2000, NJ 2000, 313. 49 | P a g i n a

HR 9 februari 2001, NJ 2001, 216. HR 29 juni 2002, NJ 2001, 495. HR 19 december 2003, NJ 2003, 140. HR 30 januari 2004, NJ 2004, 294. HR 23 april 2010, LJN BL8622. HR 18 juni 2010, LJN BM1076. HR 8 juni 2012, LJN BV9539. HR 5 april 2013, LJN BZ3666. Gerechtshof ‘s Gravenhage 2 november 2011, LJN BU5711. Parlementaire stukken Kamerstukken II 1985/86, 19 925, nr. 3, p. 7. Kamerstukken II 2011/12- 2012/13, 33 311, nr. 1 – 8. Kamerstukken II 2011/12, 33 312, nr. 1 – 2. Elektronische bronnen Alimentatienormen 2013 <www.rechtspraak.nl/Procedures/Landelijke-regelingen/sector-familie-enjeugdrecht/Documents/alimentatienormen-2013-2.pdf> Bontes 2012 L. Bontes, ‘Pak partneralimentatie aan’, <www.pvv.nl/index.php/component/content/article/64-louis-bontes/5152-pvv-pakalimentatie-aan.html> CBS 2009-2011 <www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/cijfers/extra/werkendemoeders.htm> CBS 2011

50 | P a g i n a

CBS 2013 Chkalova 2013 K. Chkalova, ‘CBS: ‘Lichte toename van alleenstaande ouders in de bijstand’, webmagazine 2013, <www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/vrouwen-enmannen/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3752-wm.htm> Overige bronnen Scheiden in Nederland 2012 Onderzoeksrapport Scheiden in Nederland 2012 uitgevoerd door TNS-NIPO in opdracht van de vFAS. Den Haag: 2012. De financiële gevolgen van scheiden 2009 De financiële gevolgen van scheiden uitgevoerd door het NIBUD. April 2009. Buitenlandse literatuur & jurisprudentie De Becker e.a. 2009 B. de Becker e.a., Recente ontwikkelingen en topics van het familierecht, Gent: Larcier 2009. Boele-Woelki, Braat, Sumner 2003 K. Boele-Woelki, B. Braat, I. Sumner (eds), European family law in action Volume II: Maintenance between former spouses, Antwerpen: Intersentia 2003. Bond, Black & Bridge 2008 T. Bond, J.M. Black & A.J. Bridge, Family law, Oxford: Oxford University Press 2008. Burton 2012 F. Burton, Family Law, Oxon: Routledge 2012. Dekeuwer-Défossez 2010 F. Dekeuwer-Défossez, La separation dans tousses états: divorce, désunion, France: Lamy 2010.

51 | P a g i n a

Malauri & Fulchiron 2011 P. Malauri & H. Fulchiron, La famille, Paris: Defrénois 2011. Masson, Bailey-Harris & Probert 2008 J.M Masson, R. Bailey-Harris & R.J. Probert, Cretney Principles of Family Law, London: Sweet & Maxwell 2008. Swennen 2012 F. Swennen, Het personen- en familierecht, Antwerpen: Intersentia 2012. Senaeve 2011 P. Senaeve 2011, Compendium van het personen- en familierecht, Leuven: Acco 2011. Terré & Fenouillet 2011 F. Terré & D. Fenouillet, Droit civil, La famille Paris: Dalloz 2011. Verschelden 2010 G. Verschelden, Handboek Belgisch famlierecht, Brugge: die Keure 2010. White v White [2000] 2 F.L.R. 981.

52 | P a g i n a

De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet?

Recommend Documents