De digitale kloof in twee dimensies SEIZOEN 2011-2012 Een verdiepende en verbredende kloof
Marie-Anne Moreas & Jan Pickery (SVR)
Inhoud VERSCHILLEN BEVOLKINGSGROEPEN IN HUN MEDIABEZIT EN IN HUN MEDIAGEBRUIK? IS ER NOG EEN (DIGITALE) MEDIAKLOOF? 1. Enkele mediastatistieken 2. Evolutie (digitale) mediakloof 3. Verdieping van de (digitale) mediakloof 4. Verbreding van de (digitale) mediakloof
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Bevolkingsgroepen Leeftijd: 18-30, 31-45, 46-60, 60+ Geslacht: man, vrouw
Gezinsinkomen: onder of boven 2000 euro Aantal opleidingsjaren: 0-9, 10-13, ≥ 14 jaar Het hebben van kinderen ten laste: ja, nee Jaarlijkse opvolging op de SVR-website.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
1. Mediastatistieken totale bevolking per implementatiefase Toestel
In huis Thuisgebruik beschikbaar ≥1 keer/maand
Gebruik Gemiddeld laatste 3 aantal maanden toepassingen
Radio
98
87
93
Televisie
98
98
98
0,86
Smartphone, gsm
93
88
90
1,50
Laptop, pc
77
69
72
Internet
75
68
72
Dagblad
43
41
74
Spelconsole
33
15
17
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
5,16
2. Evolutie digitale mediakloof van Dijk (2003): ‘Op afzienbare termijn zal de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking een computer en internetverbinding hebben. Dat betekent niet dat de digitale kloof gedicht is. De kloof zal er een worden tussen mensen die ICT en informatie kunnen inzetten voor het verbeteren van de eigen positie, en mensen die dat niet kunnen.’ Kloof voor bezit en algemeen gebruik van al goed verspreide ICT wordt kleiner Verschillen in de breedte van het gebruik wordt groter
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Evolutie digitale kloof Een voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd 18-30
31-45
46-60
60+
verschil
2005
94
80
61
16
78
2010
96
93
75
35
61
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Evolutie kloof eerste graad Groen: verkleint met 5% ; rood: vergroot met 5% Leeftijd
Geslacht
Opleiding Inkomen Kind
Bezit gsm Thuisgebruik gsm Bezit spelconsole Thuis spelconsole Computerbezit
! 39-40
! 44-50
Alg. computer
! 29-29
! 41-45
Internetaansluiting
! 33-37
Thuis computer
Thuis internet Alg. internet
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
! 22-28
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Evolutie kloof tweede graad Een voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd 18-30
31-45
46-60
60+
verschil
2007
6,11
5,34
4,37
3,27
2,84
2010
9,14
7,77
5,75
4,66
4,48
De kloof van de tweede graad vergroot voor leeftijd en voor het aantal opleidingsjaren met 1 toepassing. Voor geslacht, gezinsinkomen en het hebben van kinderen zijn de verschillen klein tot onbestaande.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
3. Verdiepende digitale kloof Hypothese Moreas, 2007. Digitale kloof verdiept van bezit naar algemeen gebruik Digitale kloof verdiept van algemeen gebruik naar de breedte van de gebruikte internettoepassingen Verschillende kenmerken kunnen weliswaar een differentiële rol spelen naargelang de fase van het implementatieproces, bv. inkomen is alleen belangrijk als de variabele bezit inhoudt.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Bezit naar thuisgebruik (Bezit bij bevolking, gebruik bij bezitters) Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Kind Gsm
Bezit Gebruik
Computer
Bezit Gebruik
Internet
Bezit
Gebruik Spelconsole Bezit Gebruik
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Van algemeen gebruik naar breedte gebruikte toepassingen (gebruik bij bevolking, breedte gebruik bij gebruikers toestel) Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting Leeftijd Geslacht Tv
Opleiding Inkomen
Gebruik
Breedte Gsm
Gebruik Breedte
Internet
Gebruik Breedte
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Kind
Besluit verdiepende kloof De kloof verdiept over het algemeen naargelang men verder vordert in het implementatieproces: ouderen, laaggeschoolden, vrouwen en mensen met een laag gezinsinkomen zien hun achterstand steeds verder vergroten van mediabeschikbaarheid, over algemeen gebruik naar effectief gebruik in het kader van de eigen doelstellingen. Maar ook de uitzonderingen kunnen interessante ingangspoorten zijn om de mediageletterdheid te vergroten. Ze geven aan dat voor verschillende groepen en voor verschillende toestellen andere processen belangrijk kunnen zijn. Bijv. televisie, gsm, spelconsole minder verschil.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
5. Verbredende kloof In wat vooraf ging zagen we dat er een verdiepende kloof is wanneer we vorderen in het adoptieproces met steeds dezelfde bevolkingsgroepen die achter blijven. Geldt dit ook over de media? Zijn het steeds dezelfde bevolkingsgroepen die de verschillende media minder goed kunnen inzetten in het kader van hun eigen doelstellingen? Of hebben verschillende bevolkingsgroepen gewoon andere media waarmee ze hun doelstellingen van informatie vergaren, ontspanning, … kunnen bereiken?
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Verbredende kloof Hypothese op basis van de “Uses and Gratifications”-theorie en de sociale leertheorie van Bandura Voor zover de nieuwe media niet in alle situaties en voor alle doelstellingen superieur zijn aan de traditionele media, gaat de geavanceerde mediagebruiker de digitale media incorporeren in zijn totale mediagebruik waarin ook de traditionele media een plaats behouden.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Gebruiksprofielen (laatste 3 maanden) Gebruiksprofiel
%
Tv en radio
2,9
Tv, radio, gsm
5,1
Tv, radio, krant
3,2
Tv, radio, gsm, krant
10,9
Tv, radio, gsm, pc, internet
10,1
Tv, radio, gsm, krant, pc, internet
39,7
Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole
2,4
Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole, krant
13,1
Andere combinatie
12,7
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Kloof breedte mediagebruik (hier vereenvoudiging: boek plus krant)
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
Besluit verbredende kloof
Van de media-innovaties genieten vooral de “beteren” uit de maatschappij. Zij weten deze opportuniteiten beter te integreren in hun totale mediabezit en –gebruik, waar traditionele media ook hun plaats behouden.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
ALGEMEEN BESLUIT De verschuiving van de kloof gaat in twee dimensies: In de diepte van bezit over gebruik naar een effectief gebruik in het kader van de eigen doelstellingen; In de breedte naar een steeds breder arsenaal aan mogelijke media waar de “beter geplaatsten” gebruik van kunnen maken in het kader van hun mediabehoeften.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING
STUDIEDAG “MEDIAGELETTERDHEID IN EEN DIGITALE WERELD”
