DE DIAGNOSTISCHE LAPAROSCOPIE (kijken in de buik) In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over de diagnostische laparoscopie, een onderzoek waarbij de gynaecoloog de buikholte en de organen die daarin liggen bekijkt. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien voor u van toepassing zullen aanvullingen en/of wijzigingen op deze algemene informatie altijd door uw behandelend arts aan u worden meegedeeld.
Algemeen Buikpijn of het uitblijven van een zwangerschap zijn veel voorkomende redenen voor een diagnostische laparoscopie. Tijdens een kijkoperatie wordt soms ook een ‘echte’ operatie uitgevoerd bijvoorbeeld om een eileider of eierstok weg te nemen. Meer informatie daarover vindt u in de folder De laparoscopische operatie op www.rpz.nl. In deze folder wordt alleen algemene informatie over de diagnostische laparoscopie gegeven. Omdat bij de operatie de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken worden beoordeeld, volgt eerst algemene informatie over deze organen.
083-070807
De baarmoeder, eileiders en eier-
Wat gebeurt bij een diagnostische
stokken
laparoscopie
Een normale baarmoeder heeft de vorm en
Laparoscopie betekent ‘in de buik kijken’.
grootte van een peer. Aan de brede boven-
Diagnostisch betekent ‘om te onderzoeken’.
kant monden twee eileiders in de baarmoe-
Tijdens de ingreep onderzoekt de gynaeco-
der uit. Deze dunne, soepele buisjes, die
loog de organen in de buikholte: de
zo’n 8-10 cm lang zijn, beginnen bij de
baarmoeder, de eileider en de eierstokken.
baarmoeder en eindigen bij de eierstokken.
Ook kunnen de blindedarm, een deel van de
Normale eierstokken zijn ongeveer 3 cm
lever, de galblaas en een groot deel van de
groot. Bij een laparoscopie ziet de arts de
darm worden gezien. Alle organen zijn
eileiders en eierstokken, evenals het boven-
alleen aan de buitenkant zichtbaar.
ste deel van de baarmoeder. Het onderste deel van de baarmoeder dat in de vagina
De operatie gebeurt bijna altijd onder
(schede) uitmondt (de baarmoedermond of
narcose (algehele verdoving). De gynaeco-
baarmoederhals) is tijdens een laparoscopie
loog maakt meestal een sneetje van onge-
niet zichtbaar. Baarmoeder, eileiders en
veer 1 cm in de onderrand van de navel en
eierstokken liggen niet los in de buik, maar
brengt door dat sneetje een dunne holle
zitten met bindweefselbanden vast onder in
naald in de buikholte. Hierdoor wordt de
het bekken.
buik gevuld met onschadelijk koolzuurgas. Zo ontstaat ruimte in de buik om de ver-
De eierstokken maken hormonen die elke
schillende organen te zien. Daarna brengt
maand het baarmoederslijmvlies opbouwen.
de gynaecoloog via hetzelfde sneetje de
Ook komt er elke maand bij de eisprong een
laparoscoop (kijkbuis) in de buik en sluit
eicel uit de eierstokken vrij. De eileiders
deze aan op een videocamera. De baarmoe-
hebben een transportfunctie. Zaadcellen
der, eileiders en eierstokken zijn zo zicht-
komen via de vagina en de baarmoeder
baar op de monitor. Via een sneetje bij de
door de eileiders naar de eierstok toe. Als
bovengrens van het schaamhaar worden
een eisprong heeft plaatsgevonden, kunnen
andere instrumenten in de buikholte ge-
de zaadcellen een eicel bevruchten. De be-
bracht. Soms brengt men ook via de vagina
vruchte eicel wordt door de eileider naar de
instrumenten in, om de baarmoeder te
baarmoeder vervoerd. Een niet bevruchte
kunnen bewegen of te kunnen vullen met
eicel lost vanzelf op.
vloeistof om de doorgankelijkheid van de
2
083-070807
eileiders te onderzoeken. Dit laatste gebeurt
Welke afwijkingen kunnen worden
vaak als kinderwens de reden voor de diag-
gezien
nostische laparoscopie is. Een enkele keer is
Afgesloten eileiders
nog een derde sneetje aan de zijkant van de
Eileiders kunnen afgesloten zijn als gevolg
buik noodzakelijk, om met een extra hulpin-
van een ontsteking in het verleden, een
strument beter zicht te krijgen op de baar-
eerdere buikoperatie, endometriose of
moeder, eileiders of eierstokken.
verklevingen. Als beide eileiders afgesloten zijn, is medische hulp nodig om zwanger te
De belangrijkste redenen voor een
worden. Is maar één eileider open, dan is
diagnostische laparoscopie
de kans op een spontane zwangerschap
De drie belangrijkste redenen voor deze
vaak verminderd maar zeker niet uitgeslo-
ingreep zijn kinderwens, plotselinge pijn in
ten. Als één of beide eileiders afgesloten
de onderbuik en langdurig bestaande
zijn, beoordeelt de gynaecoloog tijdens de
onderbuikpijn.
laparoscopie of het mogelijk en/of zinvol is de eileiders operatief te openen. Vaak is dan een tweede operatie nodig.
Kinderwens Bij het uitblijven van een gewenste zwangerschap kan een diagnostische lapa-
Een hydrosalpinx
roscopie aangeven of hiervoor een verkla-
Een speciale vorm van een afgesloten eilei-
ring bestaat. De gynaecoloog beoordeelt
der is een hydrosalpinx. Er verzamelt zich
dan hoe de eileiders eruit zien en of ze open
dan vocht (hydro = vocht) in de eileider
of afgesloten zijn. Open eileiders zijn nodig
(salpinx = eileider). Meestal zijn er geen
om zaadcellen vanuit de vagina en de baar-
klachten, slechts zelden veroorzaakt een
moeder naar de eierstok te vervoeren en
hydrosalpinx pijn. Bij kinderwens beoordeelt
een eventueel bevruchte eicel weer naar de
de gynaecoloog hoe de andere eileider er
baarmoeder terug. Daarom wordt tijdens de
uitziet en of het verstandig is de hydro-
operatie via de vagina en de baarmoeder-
salpinx te verwijderen of te openen. Voor
mond een blauwe vloeistof in de baarmoe-
het openen van een hydrosalpinx kan op
der gespoten. Als deze blauwe kleurstof via
een ander tijdstip een laparoscopische
de eileiders in de buikholte komt, zijn de
operatie of een grotere buikoperatie
eileiders open.
noodzakelijk zijn.
3
083-070807
Endometriose
Myomen
Bij endometriose bevindt het slijmvlies dat
Myomen (vleesbomen) zijn goedaardige
de binnenkant van de baarmoeder bekleedt
verdikkingen in de spierwand van de baar-
zich ook buiten de baarmoeder: in de buik-
moeder die meestal geen klachten geven.
holte of in de eierstokken. De menstruaties
Doorgaans belemmeren myomen het
zijn dan vaak pijnlijk omdat ook deze plek-
zwanger worden niet, maar soms doen ze
jes in de buik bloeden. In de eierstok kan
dat wel als ze in de baarmoederholte uit-
zich bloed ophopen. Omdat dit op chocolade
puilen, erg groot zijn of net op de overgang
lijkt spreekt men van chocoladecysten. Er
van de baarmoeder naar de eileider liggen.
kunnen ook verklevingen ontstaan, waar-
Behandeling is alleen nodig in het geval van
door de eileiders afgesloten raken.
klachten of als de gynaecoloog van mening
Endometriose wordt behandeld met hormo-
is dat een myoom bijdraagt aan verminder-
nen of door middel van een operatie. De
de vruchtbaarheid. Meer informatie vindt u
gynaecoloog bespreekt met u welke behan-
in de algemene folder Myomen op
deling voor u het meest geschikt is. Meer
www.nvog.nl.
informatie vindt u in de algemene folder Plotselinge pijn in de onderbuik
Endometriose op www.nvog.nl.
Pijnklachten in de onderbuik die vrij plotseVerklevingen
ling ontstaan in de loop van enkele uren of
Verklevingen (adhesies) kunnen het gevolg
dagen kunnen een aantal oorzaken hebben.
zijn van ontstekingen, vroegere operaties of
Als de oorzaak van ernstige pijn niet duide-
endometriose. Meestal geven ze geen
lijk is, adviseert de arts een diagnostische
klachten en is het niet nodig er iets aan te
laparoscopie. Onderstaand een aantal veel
doen. Als verklevingen een mogelijke oor-
voorkomende oorzaken van plotselinge
zaak zijn voor verminderde vruchtbaarheid,
buikpijn
beoordeelt de gynaecoloog tijdens de operatie of ze verwijderd kunnen worden en of
Blindedarmontsteking (appendicitis)
dat zinvol is. Soms is hiervoor een tweede
De blindedarm (appendix) is een 5-8 cm
operatie nodig.
lang aanhangsel van de dikke darm dat ontstoken kan raken. De oorzaak van deze ontsteking is bijna altijd onbekend. Meestal begint de pijn rond de navel en zakt daarna
4
083-070807
af naar de rechteronderbuik. Niet zelden zijn
Een gesteeldraaide hydrosalpinx
er klachten over misselijkheid, is de ontlas-
Een afgesloten eileider gevuld met vocht
ting wat dunner dan normaal en is de tem-
kan in zeldzame gevallen ook ronddraaien
peratuur iets verhoogd.
en net als een gedraaide eierstok of myoom vrij plotseling pijnklachten veroorzaken.
Gedraaide eierstok Een eierstok zit aan één kant met een brede
Bloeding bij een eisprong
‘steel’ vast in de buikholte. Als een eierstok
Twee weken voor het begin van een men-
vergroot is, kan hij rond de steel draaien.
struatie vindt de eisprong plaats. De holte
Door het afknellen van de bloedtoevoer naar
waarin de eicel ligt (follikel) barst dan open
de eierstok ontstaan dan pijnklachten. Een
en er komt een eicel vrij. Een enkele keer
eierstok kan vergroot zijn als er een cyste
knapt hierbij een bloedvaatje, dat door blijft
(een holte gevuld met vocht) in zit. Ook is
bloeden. Het bloed prikkelt dan het buikvlies
het mogelijk dat een eierstok in zijn geheel
in de buikholte en veroorzaakt de plotse-
vergroot is. Soms is dan sprake van een
linge buikpijn.
dermoïd, ook wel een teratoom (wondergezwel) genoemd. Allerlei soorten weefsel
Eileiderontsteking
kunnen hierin voorkomen, zoals haren,
Klachten van onderbuikpijn, koorts, vieze
botten en talg.
afscheiding of een menstruatie die langer duurt dan normaal, kunnen duiden op een
Problemen met een myoom.
eileiderontsteking. Soms wordt deze ontste-
Een myoom (vleesboom) is een goedaardige
king veroorzaakt door een seksueel over-
verdikking of knobbel van de spierwand van
draagbare aandoening (SOA), zoals een
de baarmoeder. Een myoom dat via een
Chlamydia-infectie of gonorroe. Ook bacte-
steel met de buitenzijde van de baarmoeder
riën uit de darmen kunnen zo’n ontsteking
verbonden is, kan rond de steel draaien. Net
geven. Bij een kijkoperatie ziet de arts dat
als bij een rond de steel gedraaide eierstok
de eileiders rood en gezwollen zijn. Soms
ontstaan pijnklachten door het afknellen van
bevindt zich ook pus in de buikholte.
de bloedtoevoer.
Meer informatie vindt u in de algemene folder Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) en eileiderontsteking op www.nvog.nl.
5
083-070807
Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
zijn bevindingen de langdurige pijn kunnen
De medische term voor een buitenbaarmoe-
verklaren.
derlijke zwangerschap is een extra uteriene graviditeit (extra = buiten, uterus = baar-
Vaak echter vindt de gynaecoloog bij lang
moeder, graviditeit = zwangerschap). Vaak
bestaande onderbuikpijn geen duidelijke
wordt dit afgekort als EUG. De zwanger-
verklaring voor de klachten. Er zijn dan
schap bevindt zich buiten de baarmoeder,
geen afwijkingen zichtbaar van de baarmoe-
meestal in de eileider.
der, eileiders of eierstokken, darmen of andere plaatsen in de buikholte. Daarom
Toekomstige kinderwens, de mate van
adviseert een gynaecoloog zeker niet elke
schade aan de eileider en de toestand van
vrouw die langdurig buikpijn heeft een
de andere eileider spelen een rol bij de
diagnostische laparoscopie. De kans dat
keuze van de behandeling. Vaak, maar niet
afwijkingen worden gevonden die de pijn
altijd, wordt een EUG laparoscopisch verwij-
kunnen verklaren is immers klein. Toch is
derd. Meer informatie vindt u in de algeme-
voor sommige vrouwen de geruststelling dat
ne folders De laparoscopische operatie op
er niets ernstigs aan de hand is, een reden
www.rpz.nl en Buitenbaarmoederlijke
om een diagnostische laparoscopie te
zwangerschap op www.nvog.nl.
overwegen. Meer informatie vindt u in de algemene folder Chronische buikpijn (bij
Langdurige buikpijn
vrouwen) op www.nvog.nl.
Langdurige (chronische) buikpijn kan een reden zijn voor een diagnostische laparo-
Complicaties
scopie. Soms ziet de gynaecoloog dan
De kans op complicaties bij een diagnos-
tijdens de operatie een afwijking zoals een
tische laparoscopie is klein. In zeer zeld-
vergrote eierstok, een vleesboom, verkle-
zame gevallen worden de urinewegen,
vingen of endometriose. Bij langdurige
darmen of een bloedvat beschadigd. De
pijnklachten is vaak moeilijk te zeggen of
kans op een dergelijke complicatie is wat
een dergelijke afwijking wel de buikpijn
groter bij een behandeling of ingreep via de
veroorzaakt omdat verklevingen of myomen
laparoscoop en bij ernstige verklevingen in
meestal geen pijnklachten geven. De
de buik. De gevolgen zijn soms pas zicht-
gynaecoloog bespreekt na de operatie of
baar als u al uit het ziekenhuis ontslagen bent.
6
083-070807
Bij ernstige buikpijn, koorts, braken of pijn
De operatie zelf
in de nierstreek (aan de zijkant van de rug)
Als u de dag van de operatie wordt opgeno-
is het dan ook verstandig direct met de
men moet u nuchter komen. U mag vanaf
dienstdoende gynaecoloog contact op te
middernacht niet eten, drinken of roken.
nemen.
Een verpleegkundige ontvangt u op de afdeling. Soms wordt het bovenste deel van het
Voorbereiding op de laparoscopie
schaamhaar geschoren. U krijgt operatie-
De voorbereidingen voor een operatie en de
kleding aan. Vlak voor de operatie krijgt u
gang van zaken verschillen per ziekenhuis.
soms een medicijn waar u slaperig van
Hieronder beschrijven wij wat u meestal
wordt. Een droge mond is een bijwerking
kunt verwachten.
daarvan.
Op de polikliniek
U wordt in bed naar de operatieafdeling
De gynaecoloog bespreekt met u de opna-
gebracht. Via een naald in uw hand of arm
me. In de meeste ziekenhuizen gebeurt een
wordt de narcose (verdoving) toegediend. U
diagnostische laparoscopie in een dagop-
valt in slaap en merkt niets meer tot u na
name. Vaak vindt poliklinisch vooronderzoek
de operatie wakker wordt in de uitslaap-
plaats. Soms hebt u op de polikliniek of kort
kamer.
voor de ingreep een gesprek met de arts die de narcose geeft (anesthesioloog).
De operatie duurt over het algemeen minder dan een half uur.
Voorbereiding voor de periode na de operatie
Na de operatie
Voordat u wordt opgenomen, kunt u al één
Als u goed wakker bent gaat u terug naar
en ander regelen voor het herstel na de
de afdeling. Soms hebt u keelpijn als gevolg
operatie. U kunt nog pijn hebben en zich
van een buisje dat onder narcose in de
slap voelen. Bij een druk huishouden is na
luchtpijp werd ingebracht om u te beade-
thuiskomst enige hulp wenselijk. Bespreek
men. Vaak geeft men via een bloedvat van
dit van tevoren met de gynaecoloog of uw
uw hand of arm vocht vanuit een infuus.
huisarts. Als u buitenshuis werkt, reken dan
Misselijkheid en zelfs overgeven na afloop
op ten minste enkele dagen afwezigheid.
zijn niet ongebruikelijk. Een enkele keer is tijdens de operatie een blaaskatheter
7
083-070807
ingebracht om de urine af te voeren.
Hechtingen
Meestal wordt het infuus enkele uren na de
De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht.
operatie verwijderd als de misselijkheid over
Voor ontslag uit het ziekenhuis hoort u of
is.
hechtingen verwijderd moeten worden of dat zelfoplossende hechtingen zijn gebruikt.
Pijn
In het laatste geval duurt het soms ruim zes
Direct na de ingreep hebt u vaak vrij hevige
weken voordat eventuele uiteinden van
buikpijn. De pijn vermindert de eerste uren
draadjes die u nog ziet, verdwenen zijn. U
na de operatie en verdwijnt meestal aan het
kunt gerust douchen of een bad nemen
einde van de dag. Sommige vrouwen hou-
terwijl de hechtingen nog aanwezig zijn.
den de eerste dagen nog buikpijn. U kunt
Gebruik een pleister zolang er nog wond-
hier gerust pijnstillers voor gebruiken. Ook
vocht uit de wondjes komt om uw kleding te
schouderpijn komt voor. Het koolzuurgas
beschermen.
dat gebruikt is om de kijkruimte in de buik te vergroten, prikkelt het middenrif en dat
Naar huis
veroorzaakt de pijn. Het koolzuurgas wordt
Op de dag van de ingreep bent u door de
vanzelf door het lichaam opgeruimd. De
operatie en de narcose vaak nog behoorlijk
schouderpijn verdwijnt meestal de dag na
slap. Het is daarom verstandig dat u uit het
de operatie.
ziekenhuis wordt opgehaald. Zelf autorijden of met het openbaar vervoer naar huis gaan
Bloedverlies
wordt afgeraden.
Soms is tijdens de operatie de baarmoederhals via de vagina met een tangetje vast-
Herstel
gepakt om de baarmoeder tijdens de opera-
De meeste vrouwen hebben een paar dagen
tie te kunnen bewegen of om vloeistof in de
nodig voordat zij weer helemaal hersteld
baarmoeder te spuiten voor het testen van
zijn. Als u thuis kleine kinderen hebt, is het
de doorgankelijkheid van de eileiders.
verstandig de eerste dagen extra hulp te
Hierdoor kan enkele dagen na de ingreep
regelen. Werk kunt u hervatten als u zich
wat bloedverlies via de vagina optreden.
weer hersteld voelt. Voor de meeste vrouwen is dit na enkele dagen.
8
083-070807
De zwaarte van de operatie, de snelheid van
Tot slot
uw herstel, en de zwaarte van uw werk zijn
Indien u na het lezen van deze algemene
hierbij van belang.
informatie nog vragen heeft, stel deze dan gerust aan uw behandelend arts. De mede-
Controle
werkers van de polikliniek Gynaecologie zijn
Na de operatie krijgt u meestal een afspraak
op werkdagen van 08.00 tot 16.00 uur
voor controle op de polikliniek. Indien weef-
bereikbaar op telefoonnummer (0181)
sel is verwijderd tijdens de ingreep, krijgt u
65 83 80.
dan de uitslag van het weefselonderzoek. De gynaecoloog bespreekt met u of nog
Ook kunt u daar algemene folders van de
verdere controle of behandeling noodzake-
NVOG opvragen. U kunt deze ook
lijk is. Natuurlijk kunt u zelf ook vragen
downloaden op www.nvog.nl.
stellen. De tekst in deze algemene informatiefolder is gebaseerd op de voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor
Wanneer moet u contact opnemen met
Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), © 2000
het ziekenhuis
www.nvog.nl
Als u na de operatie koorts krijgt of hevige buikpijn, ook al gebeurt dit een paar dagen na de operatie, moet u contact opnemen met de gynaecoloog.
9
083-070807
