1/13
De commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer Beraadslaging STAT nr. 01/2008 van 27 februari 2008
Betreft: Aanvraag van het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw om vanwege de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie mededeling te bekomen van de studiegegevens over verkeersongevallen van 2006 en van
de
daaropvolgende
jaren
met
het
oog
op
wetenschappelijk
onderzoek
(STAT/MA/07/003)
De Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (hierna "de Commissie"); Gelet op de wet van 4 juli 1962 betreffende de openbare statistiek (hierna "statistiekwet "); Gelet op de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte
van de verwerking van persoonsgegevens (hierna "WVP"); Gelet op het Koninklijk besluit van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992
tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (hierna "kb van 13 februari 2001"); Gelet op het Koninklijk besluit van 7 juni 2007 tot vaststelling van de nadere regels met betrekking
tot de samenstelling en de werking van het Statistisch Toezichtscomité opgericht binnen de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer; Gelet op de aanvraag van het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw ontvangen op 28/11/2007; Gelet op de vraag om bijkomende informatie van de Commissie van 7/12/2007 en het antwoord ontvangen op 21/01/2008;
Ber STAT 01/2008 - 2/13
Gelet op de aanvraag voor een technisch en juridisch advies van 23/01/2008 aan de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie); Gelet op het technisch en juridisch advies ontvangen op 6/02/2008; Gelet op het verslag van de Voorzitter; Brengt op 27/02/2008 de volgende aanbeveling uit:
I.
ONDERWERP VAN DE AANVRAAG 1. De aanvrager, het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (hierna OCW) wenst, in het kader van een meerjarencontract, vanwege de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (hierna ADSEI), mededeling te bekomen van gecodeerde gegevens over de verkeersongevallen (met doden en zwaargewonden) van 2006 en van de daaropvolgende jaren, die gebeurden op een gedeelte (ongeveer 4000 km) van het Belgisch netwerk met de bedoeling wetenschappelijk onderzoek te voeren om: A. het
veiligheidsniveau
te
analyseren
aan
de
hand
van
statistieken
over
verkeersongevallen die gebeurden op een aantal geselecteerde segmenten en van de gemiddelde gegevens over de verkeersstroom over diezelfde segmenten, gegevens die werden bekomen van verschillende wegbeheerders; B. het meest voorkomend type verkeersongeval te identificeren (tegen obstakels, uitritten, kruispunten, bochten, enz.). Door cartografische overdruk van de analyse ontstaat een risicocartografie; C. in een Europese gegevensbank geïntegreerd te worden zodat het mogelijk wordt het risicogehalte te vergelijken, de meest voorkomende risico's te onderscheiden en aanbevelingen te formuleren over de inrichting van de wegeninfrastructuur. Deze samengevoegde gegevens dragen eveneens bij tot een Europese kaart voor de gebruiker (deze samenvoeging valt niet onder de bevoegdheid van de OCW). 2. De aanvraag betreft ook de goedkeuring van een vertrouwelijkheidscontract dat tussen de voormelde partijen (OCW en ADSEI) moet worden afgesloten.
Ber STAT 01/2008 - 3/13
II.
ONDERZOEK VAN DE AANVRAAG
A. TOEPASSELIJKE WETGEVING Wet openbare statistiek 3. krachtens de artikelen 15 en 15bis van de statistiekwet is het Statistisch Toezichtscomité bevoegd om enerzijds de doorgifte te machtigen van gecodeerde studiegegevens door ADSEI aan de bestemmelingen, vermeld in de statistiekwet en anderzijds om het vertrouwelijkheidscontract goed te keuren dat tussen de betrokken partijen afgesloten moet worden. 4. Artikel 16 van het voormeld koninklijk besluit van 7 juni 2007 bepaalt dat de Commissie wordt belast met de opdrachten van het Statistisch Toezichtscomité tot aan de installatie en benoeming van de leden van dit comité. De WVP en het koninklijk besluit van 13 februari 2001 5. Op grond van artikelen 1, § 1, en 3, § 1 van de WVP en artikel 1, 3° van het kb van 13 februari
2001
zijn
gecodeerde
studiegegevens
betreffende
geïdentificeerde
of
identificeerbare natuurlijke personen persoonsgegevens, waarvan de verwerking slechts mag gebeuren onder de in de WVP en het kb van 13 februari 2001 gestelde voorwaarden1. B. WETTELIJKE BASIS VAN DE AANVRAAG 6. De aanvrager staat in de lijst van de in de statistiekwet limitatief opgesomde bestemmelingen, meer bepaald in artikel 15. 7. Onder de bestemmelingen staan inderdaad de natuurlijke of rechtspersonen vermeld die een wetenschappelijk onderzoeksdoel nastreven. Welnu, het OCW is een private Zie artikel 1, 3° van het koninklijk besluit van 13 februari 2001 en zie ook Memorie van Toelichting bij het wetsontwerp tot omzetting van de richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens, Parl. St. Kamer 1997-98, nr. 1566/1 p. 12: 1
“Ook gecodeerde informatie waarbij door de verantwoordelijke voor de verwerking zelf niet kan nagegaan worden op welk individu de informatie betrekking heeft, vermits hij niet in het bezit is gesteld van de daarvoor noodzakelijke sleutels, wordt derhalve als “persoonsgegevens” beschouwd indien identificatie nog door iemand anders kan verricht worden.”
Ber STAT 01/2008 - 4/13
researchinstelling van openbaar nut, in 1952 bij koninklijk besluit opgericht ter uitvoering van een besluitwet van 30 januari 1947 tot vaststelling van het oprichtingsstatuut en de werking van de centra, belast met de bevordering en de coördinatie van de technische vooruitgang in de diverse takken van de Belgische economie door middel van wetenschappelijk onderzoek. 8. De aanvrager mag dus een machtigingsaanvraag indienen om de gevraagde gegevens te bekomen. C.
DOELEINDEN 9. De aanvrager wenst de gecodeerde studiegegevens te verkrijgen voor de doeleinden beschreven in punt 1. 10. Persoonsgegevens moeten worden verwerkt voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinde (art. 4, § 1, 2° van de WVP). 11. Artikel 15 van de statistiekwet bepaalt dat de gecodeerde gegevens doorgegeven dienen te worden voor wetenschappelijke of statistische gebruiksdoeleinden. 12. Uit het vertrouwelijkheidcontract blijkt dat de aanvrager die gegevens alleen mag gebruiken voor de vermelde analyse en studie en voor het opstellen van globale en anonieme statistieken en dat de verkregen gegevens niet aan derden kunnen worden doorgegeven of gebruikt voor controle- of repressiemaatregelen. 13. De finaliteitvereisten van de WVP en de statistiekwet worden nageleefd voor de doeleinden, beschreven in punt 1, A en B. 14. Het doeleinde vermeld in punt 1, C beoogt de integratie van Belgische gegevens in een Europese gegevensbank. Volgens ADSEI omvat dit doeleinde de doorgifte van gegevens aan een andere, onvoldoende geïdentificeerde gebruiker (in antwoord op een vraag van de Commissie voor bijkomende informatie, geeft de aanvrager als opdrachtgever "l'organisation Touring" op). De daadwerkelijke verantwoordelijke voor deze Europese gegevensbank
is
niet
duidelijk
omschreven.
Er
is
vertrouwelijkheidcontract met deze gebruiker bijgevoegd.
geen
enkel
ontwerp
van
Ber STAT 01/2008 - 5/13
15. Op basis van de ingediende aanvraag is de Commissie van mening dat de gecodeerde gegevens niet als zodanig aan een andere gebruiker kunnen worden doorgegeven. Maar indien deze gegevens het voorwerp uitmaken van globale en anonieme gegevens, kunnen zij worden verspreid in de brede betekenis van het woord (zie punt 43 en verder). D. PROPORTIONALITEIT Gevraagde gegevens 16. In de aanvraag wordt gedetailleerd opgesomd welke gegevens uit de jaarstatistieken over de lichamelijke verkeersongevallen men wil bekomen. Noodzaak van het verkrijgen van de gecodeerde gegevens 17. De onderzoeker mag enkel de gecodeerde persoonsgegevens ontvangen indien de verwerking van anonieme gegevens niet de mogelijkheid biedt de statistische of wetenschappelijke doeleinden die hij betracht, te verwezenlijken (artikel 4 van de WVP). 18. Uit de aanvraag kan worden begrepen dat het onderzoek alleen met gecodeerde gegevens gerealiseerd kan worden. Noodzaak van het verkrijgen van ieder gegeven 19. De mededeling van de gevraagde gecodeerde gegevens moet essentieel zijn voor de verwezenlijking van het onderzoek zoals dat beschreven staat in het ontwerp van vertrouwelijkheidscontract (artikel 4, § 1, 3° van de WVP). 20. De in detail opgesomde gegevens werden sinds 1999 ieder jaar medegedeeld. De aanvrager vermeldt evenwel zelf dat een beperkt aantal gedetailleerde gegevens strikt relevant zijn voor het onderzoek omdat de analyse van de verkeersongevallen voornamelijk draait rond het aantal ongevallen, de lokalisering en het soort ongeval. 21. Deze relevante gegevens zijn volgens de aanvraag en volgens ADSEI (die ernaar verwijst per rubriek): -
de precieze lokalisering van het ongeval (rubrieken A, B, E, F);
-
het wegentype, kruispunten (rubrieken D, E, F);
Ber STAT 01/2008 - 6/13
-
het soort weggebruikers bij het ongeval betrokken, hun dynamiek, bewegingen of intenties (rubrieken I, AA, H, P, Q, N, O);
-
de eventuele obstakels (rubriek I);
-
de weersomstandigheden (rubriek J);
-
staat van de weg (rubrieken L, M);
-
de ongevalfactoren (rubrieken R, S, T, V, W);
-
richting/omstandigheden van het verkeer (rubriek U);
-
het totaal aantal slachtoffers (doden en zwaargewonden) (rubriek Z).
22. De proportionaliteit van de andere gegevens die voorkomen in de rubrieken C, G, K, X, Y is niet aangetoond. Bijgevolg is de Commissie van mening dat deze gegevens niet meegedeeld mogen worden. 23. De ADSEI meent dat het voor analyse van de meest voorkomende soort ongevallen en de opmaak van hun cartografie noodzakelijk is te beschikken over informatie over alle ongevallen op het totale Belgische wegennet. De Commissie meent dat het niet aan de ADSEI is om zich daarover uit te spreken. Frequentie van de mededeling 24. Vanaf 1999 tot 2005 vond er ieder jaar een onderzoek plaats. De aanvraag betreft de mededeling van relevante statistiekgegevens voor het jaar 2006 en de daaropvolgende jaren zonder echter verder te preciseren. 25. De aanvraag heeft dus betrekking op de gegevens van de volgende jaren van zodra deze beschikbaar zijn. De ADSEI acht het aangewezen om de duur van het contract te beperken tot de periode van een jaar (referentiejaar 2006). De reden van deze beperking ligt in het feit dat de toekomstige gegevens mogelijks niet langer meer worden aangeboden in hun huidige vorm of met de huidige variabelen ingevolge een hervorming van het PV-systeem binnen de federale politie (de projecten Agora en Poloffice). Deze beperkte periode biedt ook de mogelijkheid om na een jaar de proportionaliteit van de aanvraag en de (informatica)beveiliging van de gegevens te herevalueren. 26. Ook de Commissie is, omwille van de voormelde redenen, van oordeel dat de omvang van het contract moet worden ingeperkt tot de gegevens van 2006.
Ber STAT 01/2008 - 7/13
Bewaartermijn 27. De bewaartermijn van de gegevens beperkt zich tot ongeveer de dertig werkdagen die het onderzoek zal duren. De aanvrager vernietigt de gegevens en back-ups ten laatste op het ogenblik waarop het statistisch doeleinde werd bereikt. De aanvraag verduidelijkt dat de gegevens geïntegreerd worden in de formule risicogehalte en niet langer noodzakelijk zijn. De bewaartermijn overschrijdt dus niet de tijd die noodzakelijk is om de doeleinden te verwezenlijken (art. 4, §1, 5° WVP). E. AANGIFTE 28. De aanvrager moet vooraleer hij begint met de verwerking van de bewuste gecodeerde gegevens hiervan aangifte doen bij de Commissie (art. 17 van de WVP). F. BEVEILIGING 29. De aanvrager moet erover waken dat de verkregen studiegegevens beschermd en beveiligd zijn (art. 16 van de WVP en 15bis van de statistiekwet). 30. Uit de aanvraag blijkt dat het invullen van het evaluatieformulier over de beveiliging niet nodig wordt geacht omdat het om anonieme gegevens gaat. Hoewel er, om het dossier te vervolledigen, een uitdrukkelijke brief hierover werd gericht naar de aanvrager, is het formulier niet ingevuld. 31. Het technisch en juridisch advies beschouwt de beperkte verstrekte informatie over de gegevensbeveiliging in de aanvraag als voldoende waarborgen biedend. Veiligheidconsulent 32. Uit de inlichtingen die de aanvrager heeft meegedeeld kan niet worden opgemaakt dat hij over een veiligheidsconsulent beschikt. 33. De Commissie heeft hierover geen opmerkingen.
Ber STAT 01/2008 - 8/13
Veiligheidsbeleid 34. Uit de aanvraag blijkt dat de gegevens voor de duur van het onderzoek worden bewaard op de harde schijf van de computer van de onderzoeker en dat het informaticanetwerk van het OCW beschikt over performante maatregelen en procedures ter beveiliging van de gegevens. 35. De Commissie wenst echter gedetailleerdere informatie te krijgen en verzoekt de aanvrager de vragenlijst over de beveiliging in te vullen. Verantwoordelijke natuurlijke persoon 36. De identiteit van de verantwoordelijke natuurlijke persoon werd meegedeeld. Het betreft één van de twee personen, belast met de uitvoering van het onderzoek (zie bijlage 2 van het vertrouwelijkheidscontract). Deze persoon is verantwoordelijk voor het naleven van alle wettelijke, reglementaire en contractuele verplichtingen en van de bepalingen van onderhavige beslissing van de Commissie. Hij is eveneens verantwoordelijk voor de daadwerkelijke controle van het wettelijk gebruik van de meegedeelde gegevens. Personen die de studiegegevens gebruiken en de lijst van deze personen 37. Onder de gevraagde gegevens zijn er meerdere die kunnen beschouwd worden als gevoelige gegevens in de zin van de artikelen 7 en 8 van de WVP. 38. Een beperkt aantal personeelsleden zullen gebruik maken van de verkregen gegevens. Zie punt 36. 39. De aanvrager moet, overeenkomstig artikel 25 van het kb van 13 februari 2001, rekening houden met de volgende elementen: -
een lijst opstellen waarop de personen of categorieën personen vermeld worden die toegang hebben tot de meegedeelde gegevens; deze lijst wordt voortdurend geactualiseerd en ter beschikking gehouden van de Commissie; bijlage 2 van het vertrouwelijkheidscontract vermeldt wel de twee personen die het onderzoek voeren maar bij gebrek aan een ingevuld evaluatieformulier met vragen over de beveiliging, heeft de Commissie geen enkele inlichting over het bijhouden van een lijst van de personen die toegang hebben tot de gegevens;
Ber STAT 01/2008 - 9/13
-
de betrokken personen moeten het vertrouwelijk karakter in acht nemen door een wettelijke, statutaire of contractuele verplichting; ze moeten een verklaring ondertekenen waarin zij zich ertoe verbinden de veiligheid en het vertrouwelijk karakter van de gegevens te bewaren; op dit ogenblik en bij gebrek aan een ingevuld evaluatieformulier met vragen over de beveiliging heeft de Commissie op dit punt geen enkele inlichting;
-
De aangifte van de verwerking moet de wettelijke of reglementaire basis vermelden die toelaat gevoelige gegevens, zoals bedoeld in de artikelen 7 en 8 van de WVP, te verwerken.
Scheiding van andere verwerkingen 40. De onderzoeker moet de gegevensverwerking waarvan hier sprake is, apart houden van eventuele andere gegevensverwerkingen waarvoor hij de verantwoordelijke zou zijn. Verbod op decodering 41. De aanvrager verbindt er zich toe om alles in het werk te stellen zodat een eventuele identificatie van de personen van wie de gegevens worden verwerkt onmogelijk is. Koppelverbod 42. De aanvrager verbindt er zich toe dat hij niets zal ondernemen om de bekomen persoonsgegevens te koppelen aan gegevens die hij reeds in het kader van andere machtigingen heeft verkregen. G. ANDERE GEBRUIKSVOORWAARDEN Verspreiding van de resultaten 43. De onderzoeker moet ervoor zorgen dat, na gebruik van de gegevens, de gepubliceerde resultaten anoniem en globaal blijven, zodat de persoonsgegevens er niet rechtstreeks of onrechtstreeks uit geïdentificeerd kunnen worden.
Ber STAT 01/2008 - 10/13
44. De aanvraag stelt dat de statistische gegevens over de verkeersongevallen geïntegreerd worden in de vermelde formule van het risicogehalte; na deze integratie, zo wordt gepreciseerd, zijn de gegevens niet langer identificeerbaar in de documenten en fiches die in het kader van het onderzoek zullen worden aangeleverd. 45. Ten minste 15 dagen voor de verspreiding moet de onderzoeker de resultaten voorleggen aan de ADSEI die dan eventueel de verspreiding kan verbieden. De term "verspreiding" moet in brede zin worden begrepen want moet rekening houden met de evolutie in de informatiemaatschappij en omvat elke schriftelijke, mondelinge of online verspreiding. Controle 46. De onderzoeker stemt er uitdrukkelijk mee in dat vertegenwoordigers van de Commissie altijd en zonder voorafgaande ingebrekestelling toegang krijgen tot de lokalen en tot de informatica-infrastructuur waar de verstrekte gegevens worden bewaard om na te gaan of de bepalingen van de voorliggende machtiging en van de wet openbare statistiek en haar uitvoeringsbesluiten, alsook de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract worden uitgevoerd. 47. Op eenvoudig verzoek kan de Commissie toegang krijgen tot andere lokalen en ICTsystemen om te controleren of er geen inbreuk gepleegd wordt op de bepalingen van de beslissing van de Commissie en de wet openbare statistiek en haar uitvoeringsbesluit en de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract. Onderzoek in de zin van artikel 15, 1ste lid, 1° van de statistiekwet 48. Een gedeelte van de statistische gegevens over de verkeersongevallen alsook de gemiddelde verkeersstroom, wordt per betrokken wegensegment geïntegreerd in een gegevensbank (ongeveer 200 segmenten op een totaal van 4000 km). De gegevensbank genereert het risicogehalte voor elk segment; dit gehalte dient onder meer voor het maken van een cartografie van de risico's. De gegevens dienen vervolgens voor het analyseren van de oorzaken van de meest voorkomende ongevallen en om aanbevelingen te doen op vlak van inrichting van de wegeninfrastructuur (deze laatste fase gaat frequent gepaard met plaatsbezoeken voor observatiedoeleinden en met het oog op diverse verkeersmaatregelen (snelheid, gewicht, spectrum), het traject, het opnieuw bekleden en/of inrichten van de wegen.
Ber STAT 01/2008 - 11/13
49. Het onderzoekproject beantwoordt aan de interne kwaliteitsnormen (deze handleiding van de OCW is verkrijgbaar op aanvraag). De aanvrager verduidelijkt dat hij in het bezit is van diverse officiële erkenningen (officiële goedkeuring van de FOD Economie, accreditatie BELTEST-BELAC, officiële erkenning als onderzoekscentrum van het Waals Gewest). 50. Het
onderzoekproject
en
de
analysemethode
beantwoorden
aan
de
geldende
wetenschappelijke normen. Onderaanneming 51. Bij onderaanneming vereist het artikel 16 van de WVP dat een contract wordt afgesloten waarin de veiligheidsmaatregelen en de andere punten die in dit artikel aan bod komen, vermeld worden. III. VERTROUWELIJKHEIDSCONTRACT 52. Het vertrouwelijkheidscontract, dat als bijlage werd gevoegd bij de aanvraag en dat de voorwaarden vastlegt waaronder de studiegegevens kunnen worden verstrekt aan de aanvrager, moet overeenstemmen met de vereisten van artikel 15bis van de statistiekwet. Er is overeenstemming. 53. Zoals hierboven al gesteld, sluit de Commissie zich aan bij het advies van de beheersinstelling om de duur van het vertrouwelijkheidscontract te beperken tot de gegevens van het jaar 2006. Dit betekent evenwel niet dat na uitvoering van dit contract de vertrouwelijkheid van de gegevens zelf verbroken kan worden. Dit laatste moet onbeperkt in de tijd worden gerespecteerd. 54. Het contract kan op geen enkele manier afbreuk doen aan de voorwaarden van de beslissing van de Commissie inzake de mededeling van gegevens. 55. De contractuele bepalingen die te maken hebben met privacy en vertrouwelijkheid maken integraal deel uit van onderhavige beslissing waardoor ook de personen vreemd aan het vertrouwelijkheidscontract zich kunnen wenden tot de Commissie voor de controle op de naleving van het gebruik van de gegevens door de aanvrager.
Ber STAT 01/2008 - 12/13
IV. ALGEMEEN BESLUIT 56. De onderzoeker dient bij de verwerking van de verkregen persoonsgegevens rekening te houden met de WVP, de wet openbare statistiek, hun uitvoeringsbesluiten en elke andere wettelijke of reglementaire bepaling tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer, de bepalingen van de onderhavige beslissing van de Commissie, en de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract tussen ADSEI en de onderzoeker. V. SPECIFIEK BESLUIT 57. De Commissie is van oordeel dat: -
de mededeling van studiegegevens is toegelaten voor de doeleinden beschreven in punt 1, A en B. Voor het doeleinde vermeld in punt 1, C, dat de integratie beoogt van de Belgische gegevens in een Europese gegevensbank, wordt de mededeling door het OCW aan de gebruiker beperkt tot de doorgifte van globale en anonieme gegevens;
-
alleen de strikt relevante gegevens (zie punt 21) mogen door de ADSEI aan het OCW worden meegedeeld, met uitsluiting van de gegevens van de rubrieken C, G, K, X en Y;
-
de mededeling van de studiegegevens en het vertrouwelijkheidscontract hebben enkel betrekking op de gegevens van het jaar 2006;
-
het OCW moet het evaluatieformulier met vragen over de beveiliging invullen.
OM DEZE REDENEN De Commissie Machtigt de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie om onder de voormelde voorwaarden, de studiegegevens waarvan sprake, te verstrekken aan het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw. Stipuleert dat het evaluatieformulier met vragen inzake beveiliging moet worden ingevuld en teruggestuurd naar de Commissie. De Commissie stuurt hiervan een ontvangstmelding en behoudt her recht eventueel op een later tijdstip te reageren.
Ber STAT 01/2008 - 13/13
Keurt het vertrouwelijkheidscontract goed dat wordt beperkt tot de gegevens van het jaar 2006. De machtiging voor mededeling is in werking vanaf de ondertekening van het contract.
De Administrateur,
De Voorzitter,
(get.) Jo Baret
(get.) Willem Debeuckelaere
