De arbocatalogus Een nieuw instrument voor arbobeleid
Handleiding voor medezeggenschapsorganen
opzet arbocatalogus.indd 1
16-06-2008 13:05:23
Inleiding
5
1. De arbocatalogus | Een nieuw instrument voor arbobeleid
6
1.1
Wat is een arbocatalogus
6
1.2
Waar bestaat een arbocatalogus uit?
6
1.3
Waarom is de arbocatalogus geïntroduceerd?
6
1.4
Wat levert de arbocatalogus de sector op?
7
1.5
Wat is de rol van de werknemer in de arbocatlogus?
7
1.6
Wat is de verhouding tot bestaande wetten en instrumenten?
8
1.7
Wat zijn de belangrijkste eisen die het CNV aan de arbocatalogus stelt?
1.8
Belangrijke veranderingen in de arbo-wet sinds 1 januari 2007
2. De ondernemingsraad en de arbocatalogus
2
9 11
14
2.1
Wat is de formele rol van de or bij een arbocatalogus?
14
2.2
Waarom is het belangrijk dat de or een actieve rol speelt?
14
2.3
Wat zijn jouw rechten en plichten als or-lid bij arbowetgeving?
14
2.4
Welke activiteiten kan de or oppakken?
16
2.5
Tips voor activiteiten die de or tijdens het traject van het maken van de arbocatalogus op zich kan nemen
3. Samenwerking ondernemingsraad en de CNV BedrijvenBond
17
20
3.1
Visie op samenwerking
20
3.2
Ideeën om samenwerking vorm te geven
20
3.3
Ondersteuning van de CNV BedrijvenBond
21
3.4
De vijf meest gestelde vragen
21
Extra
opzet arbocatalogus.indd 2
23
16-06-2008 13:05:24
INHOUDSOPGAVE
3
opzet arbocatalogus.indd 3
16-06-2008 13:05:25
4
opzet arbocatalogus.indd 4
16-06-2008 13:05:25
INLEIDING Sinds 2007 is er een nieuw instrument om arbobeleid in sectoren te verbeteren. Dit instrument heet de arbocatalogus. Er is een kans dat jij er als or- lid ook mee te maken krijgt. Deze handleiding is vooral bedoeld om jou handvaten te geven zodat de arbocatalogus in jouw bedrijf echt een nuttig instrument wordt. Met de tips uit deze handleiding zorg je ervoor dat je collega’s er wat aan hebben en dat jouw bedrijf veiliger en gezonder wordt. We gaan in op ondermeer de betekenis van arbocatalogi, het doel en de inhoud ervan. De CNV BedrijvenBond vindt de arbocatalogus een mooi instrument. Want het is een middel tot maatwerk. Voorwaarde is wel dat werknemers voldoende betrokken worden bij de totstandkoming van de arbocatalogus. Als CNV BedrijvenBond vinden wij dat alleen in goede samenwerking tussen vakbond, werkgevers en medezeggenschapsorganen de praktijktoepassing van de arbocatalo-
5
gus kans van slagen heeft. We werken dan ook hard aan die goede samenwerking! Om deze handleiding leesbaar te houden wordt alleen gesproken over de ondernemingsraad (or). Daarmee worden echter ook personeelsvertegenwoordiging (pvt), onderdeelscommissie (oc), centrale ondernemingsraad (cor) en andere medezeggenschapsorganen bedoeld. In veel or-en houdt de commissie veiligheid, gezondheid en welzijn (vgw) zich bezig met arbobeleid. Voor or mag dus ook vgw-commissie worden gelezen.
opzet arbocatalogus.indd 5
16-06-2008 13:05:27
HOOFDSTUK 1 De arbocatalogus Een nieuw instrument voor arbobeleid
1.1
Wat is een arbocatalogus?
Een arbocatalogus is een handboek met afspraken tussen werkgevers en werknemers. Hierin bepalen zij welke methodes (de wijze) en middelen ze inzetten om de arbeidsomstandigheden (veilig en gezond werken) in een branche te verbeteren, zodat de werkgever voldoet aan de voorschriften die de overheid stelt in de Arbowet.
1.2
6
Waar bestaat een arbocatalogus uit?
-
Afspraken tussen werkgevers- en werknemersorganisaties op sectorniveau.
-
Uitwerking van doelvoorschriften (minimale eisen), gesteld door de overheid in de Arbowet en arbobesluiten.
-
Een aanpak van de belangrijkste risico’s op arbogebied.
-
Erkende middelen en methoden voor veilig en gezond werken.
-
Good practices.
1.3
Waarom is de arbocatalogus geïntroduceerd?
Arborisico’s en oplossingen daarvoor verschillen sterk per sector. Wat werkt in het ene bedrijf hoeft nog niet te werken in het andere bedrijf. Het is bijna onmogelijk om alle afspraken in één wet te vatten. Bovendien stimuleert zulke gedetailleerde wetgeving werkgevers en werknemers niet erg om ook echt aan de gang te gaan met de afspraken. Daarom hebben vakbonden en werkgeversorganisaties in de Sociaal Economische Raad (SER) voorgesteld om zelf aan de slag te gaan met maatwerkafspraken op sectorniveau. Dit zou tevens het draagvlak voor de afspraken versterken. De overheid heeft dit voorstel opgepakt bij de herziening van de Wet op Arbeidsomstandigheden in 2007 met de introductie van de arbocatalogus.
opzet arbocatalogus.indd 6
16-06-2008 13:05:27
1.4
Wat levert de arbocatalogus de sector op?
Voordelen voor werkgevers -
oplossingen op maat Werkgevers en werknemers kunnen zelf oplossingen op maat bedenken voor risico’s die voor de sector het zwaarst wegen.
-
leren van anderen Door het overleg op sectorniveau zijn ook oplossingen uit andere bedrijven beschikbaar en kunnen bedrijven van elkaar leren.
-
rechtszekerheid en minder inspectie Bedrijven die de maatregelen uit hun arbocatalogus hebben doorgevoerd, kunnen geen sancties opgelegd krijgen door de Arbeidsinspectie. Dit omdat ze voldoen aan de normen uit de Arbowet- en regelgeving. Bovendien zal de arbeidsinspectie zicht vooral oriënteren op die bedrijven en sectoren waar geen arbocatalogus van toepassing is.
-
gelijkwaardigheid De arbocatalogus kan ertoe bijdragen dat alle ondernemingen in een branche of sector een gelijk of gelijkwaardig niveau van risicobestrijding of risico-
7
beheersing krijgen. -
imago Met de aanpak van risico’s met een arbocatalogus laat de branche of sector zien waarde te hechten aan de verbetering van de arbeidsomstandigheden.
Voordelen voor werknemers -
aanpak van zwaarwegende risico’s De arbocatalogus draagt eraan bij dat eerst de risico’s die het zwaarst wegen worden aangepakt. Werknemers hebben invloed op de volgorde.
-
oplossingen op maat Werknemers en bedrijven kunnen zelf oplossingen aandragen die echt bijdragen aan de veiligheid en gezondheid op de werkvloer.
-
toegankelijk en praktisch instrument Een goede arbocatalogus maakt het voor werknemers gemakkelijker om hun eigen arbeidsomstandigheden te verbeteren doordat er praktische oplossingen worden aangereikt met een overzichtelijk en toegankelijk instrument.
1.5
Wat is de rol van de werknemer in de arbocatalogus?
De arbocatalogus is een instrument voor werkgevers én werknemers. Het is dus van belang dat werknemers een rol spelen in de totstandkoming en het gebruik van
opzet arbocatalogus.indd 7
16-06-2008 13:05:28
de arbocatalogus. De vakbonden vertegenwoordigen de werknemers bij de totstandkoming. Daarbij vragen zij hun leden in de bedrijven om input en feedback op belangrijke risico’s en goede oplossingen. Indien mogelijk stemmen zij dit af met de ondernemingsraden. Dat is het gemakkelijkst als er een or-platform op sectorniveau actief is. Als de arbocatalogus er ligt, begint het werk op de werkvloer pas echt. Werknemers zullen moeten uitproberen of de oplossingen echt werken en of ze aansluiten op de risico’s op de werkvloer. Ook kunnen zij testen of de arbocatalogus toegankelijk is. De ondernemingsraad kan hierbij een drijvende kracht zijn.
1.6
Wat is de verhouding tot bestaande wetten en instrumenten?
Hoewel de arbocatalogus een nieuw instrument is, zijn er natuurlijk wel verbanden met bestaande instrumenten en regelgeving. Hieronder een overzicht van de verhouding van de arbocatalogus tot de Arbowet, beleidsregels, risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) en het arboconvenant.
8
Arbowet
De Arbowet is een kaderwet waarin met name de doelstellingen van arbobeleid zijn geformuleerd. Deze doelstellingen worden verder uitgewerkt in het arbobesluit. In de arbocatalogus moeten afspraken worden gemaakt om aan de doelstellingen in de Arbowet en het arbobesluit te voldoen. Overigens wordt de arbocatalogus nergens in de Arbowet specifiek genoemd. Er is dus geen harde wettelijke basis.
Beleidsregels
Voor 1 januari 2007 waren de middelen om arbonormen te realiseren vastgelegd in beleidsregels. De arbocatalogus is de opvolger van die beleidsregels. Op 1 januari 2010 worden de beleidsregels overal afgeschaft, of er nu een arbocatalogus is afgesproken of niet.
Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E)
Er wordt wel gezegd dat de arbocatalogus een soort RI&E op sectorniveau is. Daar zit wat in, want voor de arbocatalogus wordt ook uitgegaan van de belangrijkste risico’s op het gebied van arbeidsomstandigheden. En er worden oplossingen voor bedacht in een plan van aanpak.
opzet arbocatalogus.indd 8
16-06-2008 13:05:28
Behalve dat de arbocatalogus dus op sectorniveau wordt afgesloten, gaat de catalogus – als het goed is- ook verder in het beschrijven van goede oplossingen. Wat dat betreft is de catalogus ook te vergelijken met de digitale oplossingenboeken die in sommige sectoren zijn ontwikkeld. Arboconvenant
Tot aan 2007 zijn in veel sectoren arboconvenanten afgesloten. De arboconvenanten kun je zien als voorlopers van de arbocatalogus. Zij werden ook afgesloten op branche- of sectorniveau tussen sociale partners en ze hadden ook als doel oplossingen te vinden voor belangrijke risico’s. Zij stonden echter volledig los van de wetgeving en bedrijven hoefden de uitkomsten niet over te nemen. Onderdelen van de arboconvenanten kunnen heel goed worden opgenomen in de arbocatalogus.
1.7
1
Wat zijn de belangrijkste eisen die het CNV aan de arbocatalogus stelt?
9
een arbocatalogus is een gebruiksvriendelijk oplossingenboek Een arbocatalogus is een oplossingenboek voor gezond, veilig en plezierig werk. De arbocatalogus moet duidelijk aangeven welke effectieve middelen en werkwijzen mogelijk zijn om bepaalde risico’s op te lossen of te verminderen.
2
een arbocatalogus dient praktisch en begrijpelijk van inhoud te zijn Een arbocatalogus is een praktisch hulpmiddel, toegankelijk, begrijpelijk en bruikbaar voor individuele medewerkers en hun leidinggevenden. Aangedragen oplossingen moeten zo duidelijk mogelijk geformuleerd zijn.
3
een arbocatalogus dient openbaar te zijn voor andere sectoren Om van elkaar te kunnen leren, dient de arbocatalogus transparant te zijn en inzichtelijk voor werkgevers en werknemers uit andere sectoren.
4
een arbocatalogus vermeldt middelen en werkwijze die aan de wet voldoen Oplossingen moeten voldoen aan de doelvoorschriften in de wet.
5
een arbocatalogus heeft de arbeidshygiënische strategie als uitgangspunt Bij het opstellen van arbocatalogus moet rekening worden gehouden met de arbeidshygiënische strategie. Dit houdt in dat in eerste instantie getracht moet worden de bron van het probleem (arbeidsrisico) aan te pakken. Daarna moet de bron afgeschermd worden en als laatste moet persoonlijke bescherming beschikbaar gesteld worden.
opzet arbocatalogus.indd 9
16-06-2008 13:05:28
10
opzet arbocatalogus.indd 10
16-06-2008 13:05:29
6
een arbocatalogus wordt in principe afgesproken op sector- of brancheniveau Een arbocatalogus heeft de grootste kracht indien op sector- of brancheniveau effectieve middelen en/of werkmethoden beschreven en soms ontwikkeld worden, om aan de doelvoorschriften vanuit de wetgeving te voldoen. Op bedrijfsniveau kan de arbocatalogus in de praktijk worden toegepast. Een arbocatalogus op bedrijfsniveau levert in de visie van het CNV te weinig meerwaarde op naast de bestaande RI&E.
7
een arbocatalogus dient een dekkend karakter te hebben In een arbocatalogus moeten alle relevante risico’s die in een branche of sector aanwezig zijn worden behandeld. In de inleiding staat een overzicht van bestaande wettelijke normen en –grenswaarden voor de in de arbocatalogus beschreven risico’s.
8
een arbocatalogus is tot stand gekomen met optimale inbreng van werknemers De CNV BedrijvenBond betrekt zijn eigen leden, kader- en or- leden bij de totstandkoming van de arbocatalogus. Dit bevordert een op de praktijk gerichte en een effectieve aanpak in veilig en gezond werken.
9
een arbocatalogus is een dynamisch instrument Omdat de techniek verandert en de wetenschap zich ontwikkelt, zal een arboca-
11
talogus slechts een beperkt aantal jaren mee kunnen en zal hij daarna moeten worden herzien. In de arbocatalogus hoort dit omschreven te zijn. 10 een arbocatalogus kan in beginsel alleen worden afgesloten als bij de vakcentrales aangesloten belanghebbende bonden ermee instemmen Een arbocatalogus kan –als het aan het CNV ligt- alleen worden afgesloten wanneer deze instemming heeft van de bij de vakcentrales aangesloten belanghebbende bonden. De arbocatalogus kan aan de cao verbonden worden. Ook bedrijven die binnen een sector niet meegedaan hebben aan de invulling van de arbocatalogus.
1.8
Belangrijkste veranderingen in de arbo-wet sinds 1 januari 2007 (Informatie van ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)
Verantwoordelijkheid
Werkgevers en werknemers krijgen meer verantwoordelijkheid voor het arbobeleid. De overheid stelt wel doelvoorschriften vast. Dat is het niveau van bescherming dat bedrijven minimaal moeten bieden aan de werknemers, zodat zij veilig en gezond kunnen werken. Daarna is het aan de werknemers en werkgevers om te bepalen op welke manier zij invulling geven aan deze
opzet arbocatalogus.indd 11
16-06-2008 13:05:30
doelvoorschriften. De werkgever voert overleg over het arbobeleid met de ondernemingsraad. Spreekuur arbeids-
Er is geen algemene verplichting meer om een
omstandigheden vervalt
arbospreekuur in te stellen.
Bedrijfshulpverlening (BHV) De werkgever moet de BHV- organisatie afstemmen op de aard, grootte en specifieke risico’s van zijn onderneming. De werkgever kan zelf de BHV- taken op zich nemen, maar moet wel tenminste één werknemer aanwijzen die hem vervangt bij afwezigheid. Jaarlijkse rapportage
De werkgever moet overleg voeren met de or. In dat
vervalt
overleg moeten werkgever en or actief informatie uitwisselen over alles wat te maken heeft met het arbobeleid. De jaarlijkse schriftelijke rapportage over de uitvoering van het plan van aanpak vervalt.
12 Overleg met werknemers
De werkgever voert overleg over het arbobeleid met
actief info uitwisselen
de or. De werkgever heeft nu ook de verplichting om mondeling overleg te voeren met de or over het arbeidsomstandighedenbeleid. Daarbij moet actief informatie worden uitgewisseld.
Beschikbaarheid
Tot 1 januari 2007 moest de werkgever uit eigen bewe-
informatie
ging een aantal aangewezen werknemers (bedrijfshulpverleners of preventiemedewerkers) en de or in kennis stellen van een ontheffingsverzoek, een eis tot stillegging, een eis tot naleving of een ongevalrapportage aan de arbeidsinspectie. Per 1 januari 2007 is deze actieve plicht van de werkgever een passieve plicht geworden. De informatie moet dus wel ter inzage beschikbaar zijn.
Melding en registratie
Werkgevers zijn verplicht ernstige ongevallen die hun
ongevallen gewijzigd
werknemers tijdens de arbeid overkomen te melden bij de Arbeidsinspectie. Arbeidsongevallen moeten gemeld worden als zij de dood, een ziekenhuisopname of blij-
opzet arbocatalogus.indd 12
16-06-2008 13:05:31
vend letsel tot gevolg hebben. Gemelde ongevallen worden door de Arbeidsinspectie onderzocht. Het opstellen en toesturen van een schriftelijke rapportage is alleen verplicht als de Arbeidsinspectie daarom vraagt. Alle ongevallen die tot meer dan drie dagen ziekteverzuim leiden, moet de werkgever registreren. De wijze van registreren wordt aan de werkgevers zelf overgelaten. Voorwaarden preventie-
In organisaties met maximaal 25 werknemers mag de
medewerker gewijzigd
werkgever zelf als preventiemedewerker optreden. Voor 1 januari mocht dat alleen in een onderneming met niet meer dan vijftien werknemers.
Toetsing Risico-Inventa-
Onder bepaalde voorwaarden is voor ondernemingen tot
risatie en Evaluatie RI&E-
en met 25 werknemers (dit was in de oude Arbowet tien
toets versoepeld
werknemers) geen toets door de Arbodienst op de RI&E nodig. Die voorwaarden zijn: de RI&E is gemaakt met
13
een RI&E- instrument dat in de sector- cao is afgesproken en de cao-partijen moeten dat instrument door tenminste één arbodeskundige laten toetsen.
opzet arbocatalogus.indd 13
16-06-2008 13:05:31
HOOFDSTUK 2 De ondernemingsraad en de arbocatalogus 2.1
Wat is de formele rol van de or bij een arbocatalogus?
Arbocatalogi worden afgesproken tussen vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers. De or heeft geen formele rol bij de totstandkoming van de arbocatalogus. De vakbonden zullen de or-en bij het maken van de catalogus waar mogelijk wel actief inschakelen, bijvoorbeeld als klankbordgroep. Natuurlijk kan de or zelf initiatief nemen of aan de bel te trekken bij de CNV BedrijvenBond om actief deel te nemen aan het proces.
2.2
Waarom is het belangrijk dat de or een actieve rol speelt?
14
Het is belangrijk dat de or een actieve rol speelt bij totstandkoming van de arbocatalogus om de catalogus goed te laten landen op de werkvloer. Dat kan alleen als werknemers de beschreven risico’s herkennen en met de oplossingen aan de slag kunnen. Zo wordt de arbocatalogus een werkbaar instrument dat bijdraagt aan een veiligere en gezondere werkplek. Op ondernemingsniveau kan de or het verschijnen van de arbocatalogus voor de eigen sector aangrijpen om met de werkgever overleg te voeren over de consequenties voor het arbobeleid in het eigen bedrijf. In april 2008 deed de CNV BedrijvenBond onderzoek onder CNV or-leden naar hoe zij aankijken tegen de arbocatalogus en welke rol zij willen spelen bij de totstandkoming van de arbocatalogus. Slechts 3 procent zag geen rol voor zichzelf en 13 procent wist het niet. Een overgrote meerderheid wilde dus aan de slag met de arbocatalogus. De meeste respondenten (34 procent) vulden die rol in als ‘het eraan bijdragen dat medewerkers betrokken worden bij het proces’. 28 procent wilde ook wel ‘good practices’ aanleveren voor de arbocatalogus en 22 procent zou zelfs mee willen praten over doelstellingen in de sector.
2.3
Wat zijn jouw rechten en plichten als or- lid bij arbo- wetgeving?
Zowel in de Arbowet als in de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) vind je artikelen over de rol van ondernemingsraden in het arbobeleid.
opzet arbocatalogus.indd 14
16-06-2008 13:05:32
Arbo-wet -
overlegrecht (artikel 12) Bij veranderingen op arbogebied is de werkgever verplicht overleg te voeren met de or. Daarnaast moet hij de or ook informeren over voorgenomen veranderingen.
Wet op ondernemingsraden -
informatierecht (artikel 23) De or moet gevraagd en ongevraagd informatie ontvangen over plannen op arbogebied. Daarnaast moet de werkgever de or op de hoogte houden van de voortgang van het plan van
15
aanpak die hoort bij de RI&E. -
instemmingsrecht (artikel 27) De or moeten instemmen met plannen die de werkgever heeft op het gebied van arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en reïntegratie, voordat er zaken gewijzigd, vastgesteld of ingetrokken kunnen worden, zoals de RI&E, het plan van aanpak en ook de Arbodienst(verlening).
-
initiatiefrecht (artikel 23) De or kan zelf (schriftelijk) met voorstellen komen indien de werkgever dit niet doet.
-
recht op raadpleging achterban (artikel 17) De ondernemer moet de ondernemingsraad in staat stellen de achterban te raadplegen.
opzet arbocatalogus.indd 15
16-06-2008 13:05:32
2.4
Welke activiteit(en) kan de or oppakken?
De or kan veel soorten activiteiten oppakken. Welke hangt af van de situatie waarin het bedrijf/ de sector zich bevindt. Hieronder worden verschillende situaties toegelicht, met daarbij de activiteiten die de or kan oppakken (zie voor de uitwerking hoofdstuk 2.5). Situatie 1
Er zijn nog geen afspraken gemaakt op sectorniveau over arbeidsomstandigheden.
Situatie 1 Er zijn nog geen afspraken gemaakt op sectorniveau over arbeidsomstandigheden Functie or
Aanjager
Toezichthouder op goede naleving bedrijfsafspraken
A. Via werkgever en vakbond stimuleren dat de gesprekken over een arbocatalogus op gang komen.
16 Situatie 2
B. Bijdrage leveren aan een goede risico, inventarisatie en evaluatie.
Het onderhandelingsproces over de arbocatalogus is in gang op sectorniveau. Situatie 2 Het onderhandelingsproces over een arbocatalogus is in gang op sectorniveau van arbowetgeving. Functie or
Overlegpartner bonden en werkgevers, eventueel via or-platforms C. Input aanleveren uit de praktijk (good practices). D. Afspraken toetsen aan de arbo-praktijk in eigen bedrijf.
opzet arbocatalogus.indd 16
Terugkoppeling geven naar de werkvloer E. Eraan bijdragen dat goede oplossingen ingezet worden op de werkvloer F. Werknemers informeren over de arbeidscatalogus
16-06-2008 13:05:33
Situatie 3
Er is een arbocatalogus ontwikkeld en/ of er zijn in de cao al afspraken gemaakt op het gebied van arbowetgeving. Situatie 3 Er is een arbocatalogus ontwikkeld en/of er zijn in de cao al afspraken gemaakt op dat gebied. Functie or
Toezien op gebruik van de arbocatalogus G. Pakt de werkgever de middelen op.
2.5
Toezien op toegankelijkheid en actualiteit H. Toezien op toegankelijkheid voor werknemers en actualisering van de arbocatalogus indien het niet goed gaat.
Tips voor activiteiten die de or tijdens het traject van het maken van de arbocatalogus op zich kan nemen (onderverdeeld per situatie zie 2.4)
17
a. via werkgever en vakbond stimuleren dat het proces op gang komt. Contact opnemen met jouw vakbond om te vragen waarom de gesprekken over de arbocatalogus nog niet op gang zijn gekomen. Indien gewenst kunnen or-en en vakbond samen optrekken om het proces in gang te zetten. In gesprek gaan met jouw werkgever en hem de voordelen van de arbocatalogus toelichten (zie 1.4). b. bijdrage leveren aan goede risicoinventarisatie en -evaluatie. Los van de vraag of er een catalogus is of niet blijft het van belang goede afspraken te maken over aanpak van de risico’s op bedrijfsniveau. De RI&E is daarvoor een goed instrument. Als de risico- inventarisatie en -evaluatie niet meer actueel is, moeten er aanpassingen/wijzigingen in worden gedaan, zodat werknemers altijd veilig en gezond kunnen werken. Bij de naleving van de risico- inventarisatie en -evaluatie werknemers betrekken. c. input aanleveren uit de praktijk (good practices) Aanleveren van good practices in jouw bedrijf/ sector of van andere bedrijven. Een prijsvraag uitzetten onder de werknemers uit jouw bedrijf om good practices te inventariseren. De winnende bijdragen kun je aanleveren aan de vertegenwoordigers die werken aan de catalogus of direct breder invoeren in je eigen bedrijf.
opzet arbocatalogus.indd 17
16-06-2008 13:05:34
d. afspraken toetsen aan de arbopraktijk in het eigen bedrijf Wanneer je een vinger aan de pols houdt bij de ontwikkeling van de arbocatalogus, kun je voor afzonderlijke oplossingen nagaan in hoeverre ze werken in het bedrijf. Feedback kun je neerleggen bij de vakbond en jouw werkgever. Zij kunnen dit gebruiken om de arbocatalogus nader in te vullen of te actualiseren. e. er aan bijdragen dat goede oplossingen ingezet worden op de werkvloer Als de risico’s en oplossingen zijn aangedragen, kun jij als or er prioriteit aan geven. Zo help je de werkgever bij het maken van keuzes in de belangrijkste aandachtspunten. Als de arbocatalogus is goedgekeurd door de vakbonden en de werkgevers en vervolgens door de Arbeidsinspectie, gaat de implementatie van start. Het is dan aan te raden bij de toepassing in de praktijk als or in samenwerking met de werkgever en medewerkers verbeterteams per afdeling op te richten. Deze teams houden zich dan bezig met mogelijke verbeterpunten die zich voordoen tijdens de implementatie van de arbocatalogus. Hierbij is het contact met en het leren van andere bedrijven ook nuttig. Het opstellen van een sociaal contract, zoals beschreven in 3.2.
18
f.
werknemers informeren over de arbocatalogus Tijdens het proces van uitwerken van de risico’s is het belangrijk om de medewerkers op de hoogte te houden van de vorderingen. Daarom is het aan te raden om bijvoorbeeld maandelijks een nieuwsbrief of update als or te versturen met de stand van zaken op dat moment.
g. toezien of de werkgever de middelen oppakt Als or een werknemersenquête houden met de vraag welke risico’s voor werknemers prioriteit hebben. In het overleg met de werkgever nadruk leggen op het implementeren van oplossingen die verband houden met het desbetreffende risico. Controleer regelmatig of de werkgever jullie als medewerkers de ruimte geeft om gebruik te maken van oplossingen die in de arbocatalogus worden beschreven. Het bezoeken van bedrijven die al verder zijn met het aanpakken van arborisico’s in de praktijk zorgt voor meer gevoel bij arbobeleid en kan je op goede ideeen brengen voor praktische oplossingen. h. toezien op toegankelijkheid voor werknemers en actualisering van de arbocatalogus indien het niet goed gaat Neem als or de taak op je om de arbocatalogus en invoering in jouw bedrijf aan de medewerkers te presenteren. Bijvoorbeeld door er een document/ handleiding van te maken of het digitaal op jullie intranet te vermelden. De arbocatalogus is een instrument dat in beweging is en steeds aangepast moet
opzet arbocatalogus.indd 18
16-06-2008 13:05:35
worden aan de actualiteit. De or kan meehelpen de catalogus actueel te houden door feedback te geven over de actualiteit en effectiviteit van geboden oplossingen.
19
opzet arbocatalogus.indd 19
16-06-2008 13:05:35
HOOFDSTUK 3 Samenwerking ondernemingsraad en de CNV BedrijvenBond 3.1
Visie op samenwerking
De CNV BedrijvenBond werkt in de bedrijven graag samen met ondernemingsraden aan goed sociaal beleid. Het is in het belang van de werknemers dat vakbond en ondernemingsraad, over de grens van de cao, advies- en instemmingsaanvragen thema’s oppakken die echt van belang zijn op de werkvloer. Arbeidsomstandigheden is zo’n thema. Iedereen wil graag op een veilige en gezonde werkplek werken. De CNV BedrijvenBond gebruikt de arbocatalogus graag als een instrument om dat te bevorderen. In onze visie vullen vakbond en or elkaar goed aan. De vakbond heeft deskundigheid in huis op het gebied van arbeidsomstandigheden, kan goede voorbeelden
20
uit andere sectoren delen en kan eraan bijdragen dat goede afspraken in de cao en de arbocatalogus terechtkomen. De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op het gebied van arbobeleid en voert aan de hand van het Plan van Aanpak van de RI&E overleg met de werkgever over goede oplossingen. Door samen te werken kunnen deze krachten gebundeld worden. Zo kunnen vernieuwende plannen op gebied van arbeidsomstandigheden gemakkelijk en snel geïmplementeerd worden in het bedrijf.
3.2
Ideeën om samenwerking vorm te geven
Ondernemingsraad en vakbond kunnen op meerdere fronten samenwerken om de arbocatalogus tot een succes te maken: -
Stimuleren van overleg op sectorniveau. Zie 2.5, punt A.
-
Ontwikkelening, vullen en actualiseren van de arbocatalogus. Zie 2.5, punt C, D en H.
-
Impuls geven aan arbobeleid in de onderneming. Zie 2.5, punt E en G en hieronder.
-
Betrekken van individuele werknemers bij het voorkomen van risico’s en het inzetten van oplossingen, zie 2.5, punt F.
Omdat vernieuwend arbobeleid alleen echt van de grond komt als werkgever, ondernemingsraad en vakbond er samen de schouders onderzetten, kun je ervoor kiezen om arboprojecten op te pakken in de vorm van een sociaal contract. De CNV Bedrij-
opzet arbocatalogus.indd 20
16-06-2008 13:05:36
venBond heeft het idee van een sociaal contract in 2006 gelanceerd en gebruikt dit model om in bedrijven op vernieuwende wijze samen te werken aan sociaal beleid. Een sociaal contract voor arbeidsomstandigheden zou als volgt tot stand kunnen komen: -
Werkgever, or en vakbond gaan om de tafel zitten en delen met elkaar hoe zij aankijken tegen de arbeidsomstandigheden in het bedrijf. Zij formuleren gezamenlijke principes zoals bijvoorbeeld: ‘In dit bedrijf willen wij investeren in gezonde werknemers’ . De principes vormen de basis voor het sociaal contract.
-
Vervolgens wordt een concrete doelstelling geformuleerd die werkgever, or en vakbond samen willen realiseren, bijvoorbeeld: ‘Het ziekteverzuim is over twee jaar gedaald met 2 procent’.
-
De doelstelling wordt vertaald in een project waarin iedereen zijn eigen rol opneemt. De werkgever en de or een rol als vormgever van sociaal beleid, de vakbond en de werkgever als overlegpartners in cao-afspraken, de vakbond en de or in het activeren van werknemers.
-
De werkgever, or en vakbond toetsen samen of nieuwe initiatieven voldoen aan de gezamenlijke principes die zijn vastgelegd in het sociaal contract.
3.3 -
21
Ondersteuning van de CNV BedrijvenBond Vakbondsbestuurders zorgen op het niveau van de sector/ branche voor goede arbocatalogi. Zij informeren hun leden over de voortgang en ze vragen om input.
-
De website www.veiligengezondwerken.nl biedt een platform voor actieve leden met de laatste informatie over arbeidsomstandigheden, handige tips en de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen.
-
De CNV BedrijvenBond ondersteunt CNV or-leden met medezeggenschapsvragen via de CNV OR-service, zie www.cnvorservice.nl.
3.4 1
De vijf meest gestelde vragen Is een arbocatalogus verplicht? Het is niet verplicht om een arbocatalogus te maken. Niet op sectorniveau en ook niet op ondernemingsniveau.
2
Is de werkgever verplicht de maatregelen uit de arbocatalogus van zijn sector door te voeren? Een werkgever bepaalt, in overleg met de or van zijn onderneming, zelf welke maatregelen uit de arbocatalogus hij doorvoert. Als hij kan aantonen dat hij minimaal hetzelfde beschermingsniveau realiseert als in de arbocatalogus staat
opzet arbocatalogus.indd 21
16-06-2008 13:05:36
beschreven, dan hoeft hij in feite geen aanpassingen door te voeren. Maar bij het nemen van deze beslissing moet de werkgever bedenken dat bij een bezoek van de Arbeidsinspectie steeds de bewijslast bij de onderneming blijft liggen om aan te tonen dat het minimale beschermingsniveau ook echt gerealiseerd wordt. 3
Komen de arbo-beleidsregels te vervallen? In de sectoren waarin een door de arbeidsinspectie goedgekeurde arbocatalogus van kracht is, komen de arbo- beleidsregels voor de in de catalogus behandelde onderwerpen te vervallen. Het voornemen van de overheid is dat de beleidsregels per 1 januari 2010 komen te vervallen.
4
Hoe ziet de toetsing door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid eruit? De overheid gaat ervan uit dat werkgevers en werknemers goed in staat zijn een professionele arbocatalogus op te stellen. Daarom worden de catalogi niet uitgebreid getoetst. Samengevat wordt het volgende getoetst: a. Is beschreven voor welk werkgebied (branche/groep bedrijven) de catalogus bedoeld is?
22
b. Vertegenwoordigen de ‘makers’ de werkgevers en werknemers in dit werkgebied? c. Is de catalogus beschikbaar voor en bekend bij werkgevers en werknemers? d. Wordt bij navolging van de catalogus voldaan aan de doelvoorschriften (is de catalogus begrijpelijk, logisch en niet in strijd met de wet)? 5
Wat doet de Arbeidsinspectie met een goedgekeurde arbocatalogus? De Arbeidsinspectie zal de goedgekeurde arbocatalogus gebruiken als referentiekader bij haar inspecties. Dit betekent dat onderzocht wordt of de maatregelen uit de arbocatalogus zijn doorgevoerd in de betreffende ondernemingen uit die sector. Als dit niet het geval is, ligt de bewijslast bij de werkgever om aan te tonen dat hij met andere maatregelen minimaal hetzelfde beschermingsniveau realiseert.
opzet arbocatalogus.indd 22
16-06-2008 13:05:37
EXTRA Vragen over deze handleiding? Mail naar
[email protected].
Nuttige websites: www.cnvbedrijvenbond.nl www.cnv.nl www.veiligengezondwerken.nl www.stvda.nl www.arboportaal.nl www.arbeidsinspectie.nl www.cnvorservice.nl www.wobsite.nl www.szw.nl www.arbonieuwestijl.nl
23
Documenten -
De brochure ‘Wat is een Arbocatalogus’ van de Stichting van de Arbeid
-
De publicatie ‘Evaluatie herziening Arbowet’ van de SER (nr. 05/09)
-
Het boek ‘Handleiding Arbocatalogus, leidraad voor het maken van een eigen arbocatalogus’ van de Stichting Veilig en gezond werken
opzet arbocatalogus.indd 23
16-06-2008 13:05:37
24
opzet arbocatalogus.indd 24
16-06-2008 13:05:37
BedrijvenBond
De arbocatalogus Een nieuw instrument voor arbobeleid
colofon Dit is een uitgave van de CNV BedrijvenBond Tiberdreef 4 | 3561 GG Utrecht | T 030 75 11 007 |
[email protected] | www.cnvbedrijvenbond.nl Auteurs Karlien Haak / Daphne Lommers | Redactie Suzanne Dijkstra | Vormgeving Robert-Paul van Hardeveld | Fotografie Ton Kastermans Fotografie / Harrie Blokzijl | Grafische verzorging Drukkerij Zuidam en zonen B.V. Woerden | Juni 2008 ISBN 978-90-806938-6-9
omslag.indd 1
Handleiding voor medezeggenschapsorganen
16-06-2008 11:31:57
