Dat doet mijn kind niet, toch? Informatie over verslaving en verslavende middelen

“Dat doet mijn kind niet, toch?” Informatie over verslaving en verslavende middelen

Inleiding Blowen, (veel) drinken, snuiven… Ouders, maar ook docenten of jongerenwerkers, denken soms dat ‘hun kinderen/leerlingen’ zich met deze zaken niet bezighouden. De gedachte wordt bewust of onbewust gekoesterd: ‘Dat doet mijn kind (of leerling) niet, toch?’ Helaas blijkt dat een goede opvoeding, goed onderwijs of een goede jeugdgroep niet per definitie een 100%-garantie biedt tegen het gebruik van verslavende middelen. Ouders en opvoeders zijn zeker een bepalende factor in het keuzegedrag van jongeren. Daarnaast spelen leeftijdsgenoten, popartiesten en andere rolmodellen echter een grote rol. Het is belangrijk dat opvoeders zich bewust worden van de leef- én belevingswereld van jongeren én zich laten voorlichten over verslavende middelen. Zo zijn zij beter in staat middelengebruik te signaleren en bespreekbaar te maken. Deze brochure richt zich specifiek op gebruik en trends onder jongeren. Per middel wordt een korte omschrijving gegeven van effecten en gevolgen van gebruik. Voor meer informatie verwijzen we de lezer naar de bronnen achterin deze brochure.

3

Verslaving

Soorten verslavende middelen

Verslaving wordt meestal in verband gebracht met drugs, alcohol, gokken of internet. Maar wat is verslaving nu eigenlijk en waarom wordt iemand verslaafd? En wanneer spreek je eigenlijk van verslaving? Typerend voor iedere verslaving is de geestelijke afhankelijkheid. Iemand heeft een enorm en onweerstaanbaar verlangen om een middel te gebruiken of een bepaald gedrag te vertonen. Zijn hele denken en doen is gericht op één ding: het gewenste middel (bijvoorbeeld drugs) of de gewenste activiteit (bijvoorbeeld gokken).

We kunnen aan zeer veel middelen en activiteiten verslaafd raken. Sommige verslavingen berokkenen de verslaafde en zijn omgeving weinig schade en leed. Voorbeelden hiervan zijn verslaving aan koffie, cola, snoep en TV-kijken. Er bestaan echter ook verslavingen die zeer schadelijk zijn voor de verslaafde en zijn omgeving, zoals alcohol- en drugsverslaving, tabaksverslaving en gokverslaving. Ook eetstoornissen, seks- en pornoverslaving, internet- en gameverslaving kunnen ernstige problemen opleveren voor de verslaafde en de mensen om hem heen.

Daarbij brengt verslaving bij bepaalde middelen ook lichamelijke afhankelijkheid (gewenning) met zich mee. Bij gewenning heeft iemand steeds meer nodig van het middel om het zelfde gewenste effect te bereiken. Lichamelijke afhankelijkheid betekent dat de persoon onthoudingsverschijnselen krijgt zodra hij stopt met het gebruik van het middel. Het lichaam is immers zo gewend aan een bepaalde dosis dat het protesteert als het deze dosis niet meer binnenkrijgt. Veel voorkomende onthoudingsverschijnselen zijn: beven, zweten, misselijkheid en diarree.

Een eenvoudige definitie voor verslavende middelen of drugs is: ‘Middelen die een invloed hebben op het menselijk bewustzijn en die om deze reden gebruikt worden’.* Met andere woorden: drugs of verslavende middelen kunnen ons gevoel, onze stemming en ons denken veranderen en worden dáárom ook gebruikt. In deze brochure zullen we de term drugs gebruiken als synoniem voor verslavende middelen.

De wet De Nederlandse wet maakt onderscheid tussen legale en illegale middelen. Tot de legale middelen behoren onder andere cafeïne, nicotine, medicijnen en alcohol. Een lijst van de illegale middelen (drugs) is te vinden in de Opiumwet. Deze wet maakt (sinds 1976) binnen de illegale drugs verder een onderscheid tussen soft- en harddrugs. Onder softdrugs worden drugs verstaan die volgens de Wet een aanvaardbaar risico voor de gezondheid hebben, te weten wiet en hasj. Harddrugs is de aanduiding voor een groep drugs met een onaanvaardbaar risico voor de gezondheid, zoals XTC, cocaïne, heroïne en LSD.

Trends Alcohol blijft het meest gebruikte middel onder jongeren. Hun drankgebruik is de afgelopen jaren een belangrijk onderwerp van debat geweest. Hoewel het alcoholgebruik onder jongeren de afgelopen jaren is gestabiliseerd, is alcohol onlosmakelijk verbonden met het uitgaansleven. Met name jongeren van elf tot veertien drinken zich steeds vaker thuis in. Het binge drinken – het in één keer consumeren van een grote hoeveelheid alcohol – is eerder regel dan uitzondering. Cocaïnegebruik komt regelmatig voor onder uitgaande jongeren. De combinatie van cocaïne en alcohol is populair. Aan de andere kant wordt onder jongeren niet-roken steeds meer de norm. * Epen, J.H. van, Drugsverslaving en alcoholisme; kennis en achtergronden voor hulpverleners, Houten, 2002

4

5

Campagne Overheid en hulpverleners hebben hun zorg uitgesproken over het toenemende aantal jongeren dat in het ziekenhuis belandt vanwege hun alcoholgebruik. Verschillende overheidscampagnes zijn opgezet om alcoholgebruik onder jongeren tegen te gaan. De campagnes richten zich niet alleen op bewustwording bij jongeren maar ook bij hun opvoeders.

Soorten drugs We kunnen globaal drie soorten drugs onderscheiden, ingedeeld naar hun effect, te weten: 1. Bewustzijnsonderdrukkende of verdovende drugs 2. Bewustzijnsactiverende of opwekkende drugs 3. Bewustzijnsveranderende of hallucinerende drugs

Bewustzijnsveranderende of hallucinerende drugs Deze drugs veranderen in meerdere of mindere mate de zintuiglijke waarneming van de gebruiker. De tijd lijkt langzamer te gaan, de ruimte lijkt anders, muziek klinkt intenser. De gebruiker neemt soms dingen waar die er in werkelijkheid niet zijn. Iemand die deze drugs gebruikt, kan hallucinaties of waanvoorstellingen krijgen. Voorbeelden: • Cannabis (wiet/marihuana en hasj) • Tripmiddelen (psilocybine (in paddo’s), LSD en mescaline) • XTC (ook opwekkende effecten) • GHB (ook genoemd onder verdovende drugs) Veel drugs hebben dubbele of meerdere effecten, afhankelijk van de frequentie en mate van gebruik.

Bewustzijnsonderdrukkende of verdovende drugs Verdovende drugs maken de gebruiker sloom en slaperig. Ze verminderen angstgevoelens of pijn. Voorbeelden: • Alcohol (zoals wijn, bier, mixdranken) • Slaap- en kalmeringsmiddelen (zoals valium, rohypnol en seresta) en antidepressiva • Heroïne, methadon en morfine • GHB, een poedervormig of vloeibaar narcosemiddel (ook genoemd onder hallucinerende drugs) • Cannabis (wiet/marihuana en hasj) Bewustzijnsactiverende of opwekkende drugs Opwekkende drugs laten lichaam en geest harder werken. Bij bepaalde opwekkende drugs voelt de gebruiker zich opgewekt en heeft hij het gevoel dat hij de hele wereld aankan. Hij ervaart niet langer vermoeidheid of slaap en hij heeft meer energie. Voorbeelden: • Nicotine (sigaren, sigaretten) • Cocaïne • Speed, amfetaminen en bepaalde soorten doping • XTC (ook hallucinerende effecten) • Cafeïne

6

7

Verslavende middelen Alcohol Alcohol blijft het meest gebruikte middel in Nederland. Vooral onder uitgaande jongeren hoort het drinken van alcohol er helemaal bij. Pure alcohol (ethanol of ethylalcohol) is het werkzame bestanddeel van bier, wijn of sterke drank. Voor de hoeveelheid alcohol maakt het niet uit of je een standaardglas bier, wijn of sterke drank drinkt. Elk standaardglas bevat namelijk ongeveer evenveel pure alcohol, te weten 12 cc per glas. Een flesje Breezer b evat 15 c c alcohol. D it is dus m eer dan een s tandaard glas bier, wijn of sterke drank!

Gevolgen alcoholgebruik Het risico op geestelijke (en lichamelijke) afhankelijkheid – verslaving – is erg groot. Daarbij lost alcoholgebruik problemen en spanningen niet op. Veel voorkomende gevolgen van alcoholgebruik zijn: • • • • •

Het verdwijnen van remmingen, zelfoverschatting, terugloop reactiesnelheid. Kater: misselijkheid, hoofdpijn en braken. Euforische of juist depressieve stemming. Bij consequent, langdurig gebruik: geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid. Bij grote hoeveelheden: verdoofde zintuigen, bewusteloosheid, acuut levensgevaar. • Bij langdurig gebruik: vervetting lever, ontsteking maagslijmvlies, hart- en vaatziekten, hersenschade, Wernicke- en/of Korsakovsyndroom (ernstige hersenaandoening).

Gewenning Bij regelmatig gebruik van alcohol treedt gewenning (tolerantie) op. Dit betekent dat je steeds meer alcohol nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.

Alcoholgebruik bij zwangerschap

Wat doet het met je? Alcohol is een dempend middel. In het begin kan alcohol ook opwekkende effecten hebben. Alcohol neemt natuurlijke remmingen weg. Een gebruiker beweegt zich losser en gemakkelijker in gezelschap. Onder jongeren is het indrinken vóór het uitgaan, een steeds groter wordende trend. Ook het binge drinken is zeer populair. Veel alcoholgebruikers merken dat alcohol hun problemen of spanningen onderdrukt.

Werkingsduur De lever heeft één tot anderhalf uur nodig om één standaardglas alcohol af te breken. Je kunt helemaal niets doen om dit proces te versnellen. Bovendien, hoe meer iemand drinkt, hoe langer dat afbreekproces duurt.

8

Alcohol drinken tijdens de zwangerschap is schadelijk voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. Dit geldt ook voor een paar keer een glaasje wijn drinken. Baby’s die geboren worden, kunnen duidelijk zichtbare afwijkingen vertonen en een ontwikkelingsachterstand hebben. Bij baby’s van zwaardrinkende moeders kan het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS) voorkomen. Kinderen met dit syndroom hebben afwijkingen in het zenuwstelsel en de organen. Ook kunnen ze een groeiachterstand, hersenbeschadiging en gedragstoornissen hebben. Baby’s met FAS hebben een lager geboortegewicht en een kleinere hoofdomtrek.

Alcoholgebruik en jongeren Alcoholgebruik heeft niet alleen invloed op de ontwikkeling van de hersenen van een kindje maar ook op die van jongeren. De hersenen van jongeren zijn nog volop in ontwikkeling. Pas tussen het 22e en 24e levensjaar zijn de hersenen uitontwikkeld. In de tienerjaren zijn er dus nog delen die ‘afgemaakt’ moeten worden. Voorzichtigheid is dus geboden. Het drinken van alcohol in de puberteit kan namelijk (soms onherstelbare) schade veroorzaken. 9

De achterkant van de hersenen (motoriek en evenwicht) ontwikkelt zich eerder dan de voorkant (complexe beslissingen kunnen nemen). Daar tussenin zit het gebied waarin motivatie en emoties geregeld worden. Het is belangrijk dat deze gebieden met elkaar in balans komen. Alcohol kan deze balans (voorgoed) verstoren! Wat in de ontwikkelingsperiode beschadigd wordt, kan zich later niet of slechts heel moeizaam ontwikkelen.

Tabak Het roken van tabak is in Nederland de belangrijkste oorzaak van vroegtijdige sterfte. Verschillende overheidscampagnes stimuleren rokers om te stoppen met roken. Het roken in openbare gelegenheden wordt steeds meer aan banden gelegd. Toch zijn er in Nederland nog altijd meer dan vier miljoen rokers. Een positieve trend is dat het aantal rokende jongeren daalt. Niet roken wordt onder jongeren steeds meer de norm.

Wat doet het met je? Het werkzame bestanddeel in tabak is nicotine. Het roken van tabak brengt een snelle en sterke geestelijke afhankelijkheid met zich mee. Daarbij zorgt regelmatig roken ook voor een lichamelijke afhankelijkheid. Veel voorkomende ontwenningsverschijnselen zijn: irritatie, rusteloosheid, nervositeit, trillen, beven en zweten. Tabak is een opwekkend middel. De bloeddruk en hartslag gaan bij het roken van tabak omhoog. Daarbij neemt roken het hongergevoel tijdelijk weg. Bij het inhaleren wordt de nicotine snel in het lichaam opgenomen en bereikt de stof binnen enkele seconden de hersenen. In hoge doseringen werkt nicotine als een gif. Als de hoeveelheid gif in een pakje van twintig sigaretten in één keer in het bloed zou komen, zou dat dodelijk zijn.

Werkingsduur Effecten treden binnen enkele seconden op en houden een half uur aan.

10

11

Gevolgen van tabaksgebruik De schadelijke gevolgen van roken voor de gezondheid zijn groot. Dit heeft vooral te maken met de bestanddelen nicotine, koolmonoxide en teer in tabak. Veel voorkomende gevolgen van tabaksgebruik zijn: • • • • • • • • •

Verminderde weerstand. Irritatie van de luchtwegen. Kortademigheid en slechte conditie (door de koolmonoxide). Schade aan het hart- en vaatstelsel: vernauwing van de bloedvaten, verhoging hartslag en bloeddruk (door de nicotine). Chronische bronchitis, longemfyseem, longkanker (door de teer). Schade door meeroken. Geestelijke en lichamelijke verslaving. Slechte adem, gele tanden en vingers. Geldtekort (roken is duur!).

Cannabis Cannabis (afkomstig van de Cannabis sativa of hennepplant) kennen we in de vormen wiet en hasj. De werkzame stof in hasj en wiet is THC (tetrahydrocannabinol). De Opiumwet noemt wiet en hasj softdrugs – ze zijn officieel verboden. Het bezit van maximaal vijf gram voor eigen gebruik is strafbaar voor de wet maar wordt gedoogd. Bezit van meer dan vijf gram softdrugs is strafbaar.

Gewenning Bij regelmatig gebruik van tabak treedt gewenning op. Dit betekent dat je steeds meer tabak (met name nicotine) nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.

Tabak en zwangerschap

Cannabisgebruik komt onder uitgaande jongeren en ‘probleemjongeren’ relatief vaak voor. Het gebruik van cannabis in Nederland door jongeren is gestabiliseerd. Toch neemt het aantal mensen toe dat voor problemen als gevolg van (overmatig) cannabisgebruik hulp zoekt.

Baby’s van rokende moeders hebben vaak een laag geboortegewicht. Ze lopen een verhoogd risico op wiegendood, longproblemen en andere gezondheidsproblemen.

Wat doet het met je? Over het algemeen versterkt cannabisgebruik de stemming. Een gebruiker kan dus vrolijker worden maar ook depressief of angstig, als hij vóór gebruik al onrustig was. Cannabisgebruikers zijn vaak uit op een ‘relaxt’ gevoel en op intense zintuiglijke waarnemingen. Afhankelijk van de soort cannabis kan de gebruiker ‘stoned’ of ‘high’ worden. Hij kan zich vaak maar op één ding tegelijk concentreren en krijgt een licht gevoel in zijn hoofd. Je kunt wiet en hasj ook verwerken in bakproducten, zoals een spacecake. Het effect van een spacecake is pas na één tot twee uur merkbaar. Hierdoor denken veel mensen dat het niet werkt en nemen ze nog een extra plak. Het risico op een te hoge dosis is hierdoor groot.

12

13

Werkingsduur

Gevolgen cannabisgebruik

Je kunt wiet en hasj op verschillende manieren gebruiken. Soms wordt het gerookt in een speciale pijp maar meestal wordt het gerookt als joint (wietsigaret). Blowen is het roken van wiet en hasj. Enkele minuten na het roken van cannabis treden effecten op. Deze houden één tot vier uur aan. Bij het eten of drinken van cannabis treden effecten ongeveer een uur na gebruik op. Deze effecten houden gemiddeld drie tot twaalf uur aan.

Hoewel cannabis volgens de wet onder softdrugs valt, is het gebruik ervan niet zo ‘soft’, niet zo onschuldig als vaak gedacht wordt. In hoge doses kan cannabis angst, paniek en psychoses veroorzaken. Cannabisgebruik kan een sterke geestelijke (en soms, bij zeer frequent gebruik, ook lichamelijke) afhankelijkheid veroorzaken. Veel voorkomende gevolgen van cannabisgebruik zijn:

Gebruiksvoorwerpen • Twee gewone vloeitjes aan elkaar of grote vloeitjes. • Aansteker. • Kleine, luchtdichte plastic zakjes (soms met de naam van de coffeeshop of afbeelding van een wietblad). • Joint tips (kleine papieren strips die als mondstuk in de joint gedraaid worden). Hiervoor wordt ook wel de kaft van een schrift voor gebruikt. • Scherpe zakmesjes. • Pijpjes.

• Verminderde belangstelling voor gewone, dagelijkse activiteiten (school, sport). • Geheugen- en concentratieverlies (zoals in gesprekken of bij het maken van huiswerk). • Verminderde schoolprestaties. • Onverschilligheid. • Psychiatrische problemen (zoals psychoses, groter risico op schizofrenie). • Verminderde vruchtbaarheid. • Schade aan de longen en luchtwegen (het roken van drie pure joints is gelijk aan het roken van twintig sigaretten; een joint bevat vijftig procent meer kankerverwekkende stoffen dan van een sigaret). • Lagere drempel naar harddrugsgebruik. • Geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid.

Gewenning Bij ervaren cannabisgebruikers is er soms sprake van zogenaamde negatieve tolerantie, dat wil zeggen: er is minder nodig voor hetzelfde effect

14

15

Ecstasy (XTC) XTC (3,4-methyleendioxymethamfetamine of MDMA) is een synthetische harddrug. ‘Synthetisch’ wil zeggen dat deze drugs in laboratoria worden geproduceerd. XTC blijft populair onder uitgaande jongeren. In Nederland is het gebruik van XTC ten opzichte van andere landen relatief hoog. De drug verschijnt in de vorm van pillen en capsules en heeft vaak verschillende namen.

• Overmoedigheid en verminderd coördinatievermogen. • Hartkloppingen, spierkrampen, misselijkheid, paniekaanvallen (zowel door de XTC als door andere in de pil aanwezige stoffen). • Leverbeschadiging. • Oververhitting (in combinatie met externe factoren zoals weinig ventilatie, weinig drinken (uitdroging)). • Algehele lichamelijke uitputting. • Depressies, angsten, hallucinaties en slaapstoornissen. • Verslaving. • Overlijden (door allergische reactie op stoffen in de pil of door het gebruik in combinatie met andere pillen).

Gewenning

Wat doet het met je? XTC heeft een opwekkende en een hallucinerende werking. De gebruiker krijgt veel energie en heeft het gevoel dat hij de hele nacht kan doorgaan. Hij voelt zich helder, alert en zorgeloos. XTC zorgt ervoor dat de gebruiker zich verbonden voelt met andere mensen. Het zorgt voor een euforisch gevoel en laat remmingen verdwijnen. XTC versterkt over het algemeen de gevoelens die iemand al heeft. Na uitwerking van XTC vallen gebruikers vaak in een enorm gat. Het gebruik van XTC kan leiden tot sterke geestelijke afhankelijkheid.

Voor wat betreft de bewustzijnsveranderende werking heeft de gebruiker steeds meer nodig om hetzelfde effect te bereiken. XTC laat de serotonine in de hersenen in één keer vrij komen. Serotonine beïnvloedt stemming en emoties. Het duurt lang voordat het lichaam deze stof weer heeft aangevuld – soms kan het lichaam de stof niet meer op het eerder aanwezige niveau aanvullen. Wanneer iemand vaker XTC gebruikt, heeft de drug alleen nog maar een opwekkend effect.

Omdat er zoveel verschillende concentraties en pillen op de markt zijn, is het effect van XTC slecht te voorspellen. De uitwerking verschilt bovendien per persoon.

Werkingsduur Effecten treden op na vijftien tot twintig minuten en houden zo’n vier uur aan.

Gevolgen XTC-gebruik Eén keer XTC gebruiken kan al zeer ernstige gevolgen hebben. Zo kan iemand met een hartafwijking een hartinfarct krijgen. XTC kan hersenbeschadigingen of angsten veroorzaken. Andere voorkomende gevolgen van XTC-gebruik zijn:

16

17

Speed en amfetaminen Speed betekent ‘snel’. Speed is een synthetische, zeer stimulerende harddrug. De werkzame stof in speed is amfetamine. Speed is niet zo populair, ook niet onder jongeren. Speed wordt vaak gebruikt op hardcore feesten en is relatief populair in bepaalde scenes, zoals electro, trance, underground en techno.

Gebruiksvoorwerpen • Bij roken: tabak, vloeitjes, aansteker. • Bij slikken als speedball: vloeitjes. • Bij snuiven: spiegeltjes, (scheer)mesje, buisje (balpen zonder inktvulling of bankbiljet). • Bij spuiten: lepel, water, watje (als filter), injectienaald.

Gevolgen van het gebruik van speed en amfetamine Het eenmalig gebruik van speed of amfetamine kan al ernstige gevolgen hebben. Veel voorkomende gevolgen van speedgebruik zijn:

Wat doet het met je? Speed geeft de gebruiker het gevoel dat hij sneller kan denken en werken; hij barst van de energie. Het heeft een stimulerende werking op he t uithoudingsvermogen. De gebruiker voelt zich energiek, blij en zelfverzekerd. Iemand die speed gebruikt, krijgt stijve kaken en grote pupillen. Hij kan schokkende bewegingen gaan maken. Pas wanneer de drug is uitgewerkt, voelt iemand dat hij teveel van zijn lichaam gevergd heeft. De natuurlijke reserves van het lichaam worden gebruikt. Na gebruik voelt de gebruiker zich moe, depressief en hongerig. Het gebruik van speed heeft ernstige gevolgen voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid. Het kan een zeer sterke geestelijke afhankelijkheid veroorzaken. Speed veroorzaakt geen lichamelijke afhankelijkheid maar is wel zeer schadelijk voor het lichaam.

• • • • • • • • • •

Oververhitting (in combinatie met langdurig dansen). Uitval van tanden en kiezen, afbrokkelende nagels. Hersenbeschadiging. Waanbeelden, angsten, overmoedigheid en agressie. Dwangmatige handelingen (kauwen en tandenknarsen). Beschadiging neusslijmvlies en neustussenschot (bij snuiven). Ontstekingen/abcessen en virusziekten (bij spuiten met vuile naalden). Ernstige vermagering en ondervoeding. Geestelijke verslaving en lichamelijke aftakeling. Dood door algehele lichamelijke uitputting.

Gewenning Bij het gebruik van speed treedt een sterke geestelijke gewenning op.

Werkingsduur Speed kan gerookt, gesnoven, geslikt of gespoten worden. Bij roken wordt de speed in een sjekkie mee gerold. Bij snuiven wordt de drug op een gladde ondergrond met een mesje in een lijntje geschoven en door een buisje opgesnoven. Slikken kan in twee vormen: als pil of als speedball. Bij de laatste manier verpakt de gebruiker de speed in een vloeitje en slikt hij het vervolgens door. Bij spuiten wordt speed opgelost in water en daarna ingespoten. Afhankelijk van de manier waarop het middel ingenomen wordt, treden de effecten na nul tot twintig minuten op. De effecten houden zo’n vier tot acht uur aan.

18

19

Cocaïne Cocaïne (coke) is een stimulerende drug. Het is de meest bekende en populaire stimulerende drug in Nederland. Cocaïne is een kristalachtig wit poeder en wordt gemaakt van de cocaplant. Cocaïne is al lang niet meer een elitedrug maar is populair in alle lagen van de bevolking. Het gebruik van cocaïne onder jongeren verschilt per stad of regio. Steeds vaker wordt cocaïne gebruikt in combinatie met alcohol.

Bij snuiven is het effect het minst heftig maar duurt dit het langst. Effecten zijn na een paar minuten merkbaar. Deze houden vijftien tot zestig minuten aan. Spuiten heeft een onmiddellijk en heftiger effect. Dit houdt ongeveer tien minuten aan. Basen heeft ook een onmiddellijk effect, dat enkele minuten aanhoudt.

Gebruiksvoorwerpen • Bij snuiven: spiegeltje, (scheer)mesje, buisje, opgerolde bankbiljetten. • Bij chinezen: maagzout of ammoniak, zilverfolie, buisje, aansteker. • Bij basen: maagzout, ammoniak, zilverfolie, as, leeg glas (soms blikje), pijp, aansteker. • Bij spuiten: lepel, water, watje (als filter), injectienaald.

Gevolgen van cocaïnegebruik Wat doet het met je? Cocaïne pept de gebruiker op. Het geeft hem het idee dat hij de hele wereld aankan. Hij ervaart niet langer vermoeidheid en honger en wordt heel actief. Cocaïne is vooral geestelijk verslavend. De gebruiker wil het geluksgevoel steeds weer opnieuw ervaren. Zonder cocaïne voelt hij zich depressief en lusteloos. Regelmatig gebruik van cocaïne vormt een aanslag op de gezondheid. Omdat de gebruiker weinig eet en slaapt, verbruikt hij in snel tempo zijn natuurlijke reserves. Gebruikers van cocaïne lopen een groot risico op geestelijke afhankelijkheid. Lichamelijke afhankelijkheid van cocaïne is niet bekend.

Veel voorkomende gevolgen van cocaïnegebruik zijn: • Trillingen, bewegingsstoornissen, hartritmestoornissen. • Waanbeelden, angsten, achterdocht/paranoia, agressie. • Beschadiging neusslijmvlies en neustussenschot (bij snuiven). • Longbeschadiging (bij basen). • Ontstekingen/abcessen en virusziekten zoals HIV en hepatitis (bij spuiten met vuile naalden). • Ernstige vermagering en ondervoeding. • Dood door algehele lichamelijke uitputting. • Geestelijke verslaving.

Gewenning Werkingsduur

Bij regelmatig gebruik van cocaïne treedt geen lichamelijke gewenning op.

Cocaïne kun je snuiven, chinezen, basen en spuiten. Bij chinezen worden rookbare korrels cocaïne op een zilverpapiertje verdampt. Vervolgens snuift de gebruiker de dampen op via een kokertje. Ook kunnen de korrels verwarmd worden op een leeg glas met zilverpapier erover. Vervolgens worden de dampen opgesnoven (basen). Gebruikers doen de korrels ook wel in een pijp, gevuld met water en maagzout of ammoniak. Om cocaïne te kunnen spuiten, moet de gebruiker het poeder oplossen in water en vervolgens inspuiten. Een variant van cocaïne is de rookbare crack. Gebruikers kunnen crack basen of chinezen. De effecten hiervan zijn sneller merkbaar, van korte duur maar wel intens. Het aantal jongeren dat crack rookt, stijgt in Nederland.

20

21

Heroïne Heroïne is een verdovende drug. Het veroorzaakt een roes en heeft ook een dempende werking. Het wordt gemaakt uit opium, een drug die uit de papaverplant gewonnen wordt. Heroïne is weinig populair onder volwassenen en jongeren.

een adem- of hartstilstand veroorzaken. Veel voorkomende gevolgen van voortgezet heroïnegebruik zijn: • Verergering van ziekten (worden niet opgemerkt doordat heroïne symptomen verdooft). • Ontstekingen/abcessen of virusziekten zoals HIV en hepatitis (bij spuiten met vuile naalden). • Ernstige vermagering en ondervoeding. • Verslaving: zeer snelle geestelijke en zware lichamelijke afhankelijkheid. • Dood door overdosis.

Gewenning Wat doet het met je?

Bij heroïnegebruik treedt een snelle lichamelijke en geestelijke gewenning op. Dat wil zeggen dat je steeds meer nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.

Heroïne verdooft alles, niet alleen lichamelijke pijn maar ook geestelijke pijn. In het begin kan de gebruiker last krijgen van misselijkheid, hoofdpijn, braken, duizeligheid, jeuk en een ‘licht’ gevoel in zijn hoofd. De hartslag en ademhaling worden vertraagd en de lichaamstemperatuur wordt lager. De gebruiker ervaart vanaf de eerste keer een onmiddellijke roes (flash) en hij voelt zich warm en gelukkig. Ook wordt hij ontspannen, in zichzelf gekeerd en onverschillig. Niets doet er echt meer toe. Langdurig gebruik van heroïne heeft op het lichaam een verwoestend effect. Stoffen waarmee heroïne versneden wordt, zijn vaak giftig. Aan heroïne kun je zeer snel geestelijk én lichamelijk verslaafd raken.

Werkingsduur In Nederland wordt heroïne meestal gerookt (chinezen). Soms wordt het gespoten. Op straat is heroïne verkrijgbaar in de vorm van bruin poeder of bruine balletjes. De effecten van heroïnegebruik treden snel op en houden zo’n vier tot zes uur aan.

Gebruiksvoorwerpen • Bij chinezen: mesje, zilverfolie, aansteker, buisje. • Bij spuiten: citroenzuur, lepel, aansteker, watje (als filter), injectienaald.

Gevolgen van heroïnegebruik Eén keer heroïne gebruiken kan al ernstige gevolgen hebben. Een te hoge dosis kan

22

23

Methadon

LSD

Methadon is een verdovende drug en wordt in Nederland voorgeschreven als medische vervanger van heroïne, onder andere in specifieke methadonprogramma’s. De drug is over het algemeen zuiver en niet versneden met andere stoffen. In Nederland is het aantal methadoncliënten stabiel.

LSD is een tripmiddel en wordt gemaakt van een giftige schimmel, de moederkoorn. LSD is verkrijgbaar in de vorm van kleine, felgekleurde tabletten of als kleine stukjes papier met een druppel LSD erop. Het wordt meestal ingenomen maar kan ook worden gespoten.

Wat doet het met je?

Wat doet het met je?

Methadon heeft dezelfde effecten en risico’s als heroïne. De effecten van methadon houden wel langer aan dan de effecten van heroïne. Omdat bij methadoninname geen ‘flash’ optreedt, gebruiken verslaafden daarnaast vaak ook nog heroïne. Dit vergroot het risico op een overdosis. Methadon veroorzaakt een zeer heftige geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid.

De werking van methadon houdt zo’n 24 uur aan.

LSD versterkt bestaande emoties. Deze versterking kan heel hevig zijn. Als iemand zich prettig voelt, kan hij in extase raken. Voelt iemand zich echter niet prettig, dan kan hij ook in paniek raken. LSD veroorzaakt hallucinaties, dat wil zeggen dat het de zintuiglijke waarneming verandert. De beleving van tijd en ruimte verandert. Iemand die LSD gebruikt, kan de werkelijkheid niet meer goed inschatten. Dit kan tot zeer gevaarlijke situaties leiden. De effecten van LSD kunnen terugkomen, zonder dat iemand gebruikt heeft, soms maanden tot jaren later. Van tevoren is niet goed in te schatten wat het effect van LSD op iemand zal zijn.

Gevolgen van methadongebruik

Werkingsduur

De gevolgen van methadongebruik kunnen gelijk zijn aan die van heröinegebruik. Omdat methadon in Nederland op medische indicatie voorgeschreven wordt, loopt een gebruiker minder risico op ziekten en ontstekingen ten gevolg van vuile naalden. Veel voorkomende gevolgen van methadongebruik zijn:

De effecten van LSD treden na twintig tot dertig minuten op. Ze houden gemiddeld vier tot acht uur aan. Het piekeffect duurt twee tot zes uur. Na twaalf tot 24 uur is het middel volledig uitgewerkt.

Werkingsduur

Gevolgen van LSD-gebruik • Misselijkheid, zweten en braken. • Obstipatie en impotentie. • Heftiger afkickverschijnselen vanwege de langere halfwaardetijd van methadon (methadon werkt veel langer en blijft langer in het lichaam).

Gewenning Bij methadongebruik treedt snelle geestelijke en lichamelijke gewenning op.

24

LSD verandert de waarneming van de werkelijkheid. Een gebruiker is niet langer in staat een goede inschatting van situaties te maken. Dit kan zeer ernstige gevolgen hebben. Ook kan de onbekende sterkte onaangename verrassingen opleveren. Veel voorkomende gevolgen van LSD-gebruik zijn: • Bad trip of flippen (de gebruiker ervaart een trip als een nachtmerrie; voor jongeren die zichzelf nog niet zo goed kennen, kan LSD-gebruik een zeer nare ervaring worden).

25

• Flashback (weken, maanden of zelfs jaren later beleeft de gebruiker opeens weer wat hij tijdens de trip heeft beleefd). • Psychose (de gebruiker kan niet langer onderscheid maken tussen werkelijkheid en trip; hij hoort stemmen, is verward en paranoia). • Gezondheidsrisico’s tijdens de zwangerschap voor zowel moeder als kind. • Geestelijke verslaving (de gebruiker voelt zich niet langer goed of blij zonder LSD).

GHB GHB is de straatnaam voor GammaHydroxyButyraat. Van oorsprong is GHB een narcosemiddel. Het is een redelijk populaire drug die zowel in het uitgaanscircuit als thuis wordt gebruikt. De drug is verkrijgbaar in de vorm van pillen, als vloeistof en in poedervorm.

Gewenning LSD kent een geestelijke en een zekere lichamelijke gewenning, dat wil zeggen: het nemen van een nieuwe dosis LSD vlak na gebruik heeft geen enkel lichamelijk effect. Het lichaam is er dan als het ware ongevoelig voor. Pas na een dag of vier ervaart de gebruiker weer effecten als hij LSD gebruikt.

Wat doet het met je? In kleine hoeveelheden geeft GHB een ontspannen en vredig, slaperig gevoel. Het kan seksueel stimulerend werken. Bij hogere doses kan misselijkheid en duizeligheid optreden. De gebruiker kan bewusteloos raken. Het gebruik van GHB in combinatie met alcohol is levensgevaarlijk, omdat beide middelen een sterk verdovende werking hebben op het zenuwstelsel. Het doseren van GHB is erg moeilijk en gaat nogal eens mis. GHB wordt ook wel de rapedrug (verkrachtingsdrug) genoemd. GHB kan als kleurloze vloeistof eenvoudig in een drankje gegooid worden, zonder dat iemand het in de gaten heeft. Het risico op een overdosis is groot omdat de grens tussen het gewenste effect en een overdosis heel klein is.

Werkingsduur Afhankelijk van de dosering treden effecten op na vijftien tot dertig minuten. Ze houden drie tot vijf uur aan.

Gevolgen van GHB-gebruik Veel voorkomende gevolgen van GHB-gebruik zijn: • • • •

Misselijkheid, braken en duizeligheid. Overdosis (dosering is zeer moeilijk vast te stellen). Bewusteloosheid en ademhalingsproblemen (bij te hoge dosering). Overlijden door verstikking (bij overdosis).

Gewenning GHB kent een geestelijke gewenning.

26

27

Medicijnen Mensen gebruiken medicijnen om verschillende redenen, zoals bestrijding van ziekteverschijnselen, het aanvullen van tekorten of ter bescherming tegen ziekten. Medicijnen, mits door de arts voorgeschreven, kunnen dus nuttig zijn. Echter, bij langdurig gebruik is het risico op geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid groot. Het gebruik van medicijnen in combinatie met alcohol is gevaarlijk.

Daarentegen wordt hij ook onverschilliger en gaat zijn concentratievermogen achteruit. De interesse in seks kan kleiner worden. Bijverschijnselen kunnen zijn: hoofdpijn, een leeg gevoel, duizeligheid en somberheid.

Gevolgen gebruik Veel voorkomende gevolgen van benzodiazepinegebruik zijn: • Geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid. • Vertraging van de reactiesnelheid (kan leiden tot levensgevaarlijke situaties in het verkeer). • Adem- of hartstilstand (zeker in combinatie met alcoholgebruik – dit kan fatale gevolgen hebben). • Overlijden (alcohol en benzodiazepines versterken elkaars verdovende effect).

Slaap- en kalmeringsmiddelen

Gewenning

Van de medicijnen worden in Nederland slaap- en kalmeringsmiddelen (benzodiazepines) het meest chronisch gebruikt. Ongeveer 1 miljoen mensen slikken deze medicijnen en daarvan zijn 650.000 mensen chronisch gebruiker, oftewel verslaafd. Bepaalde benzodiazepines worden ook in de illegale drugscene gebruikt vanwege hun roeseffect.

Benzodiazepines kennen een snelle gewenning. Dat wil zeggen dat je steeds meer nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.

Wat doet het met je? De effecten van benzodiazepines verschillen per persoon per dosis. In het begin wordt de gebruiker over het algemeen rustiger en kan hij beter slapen. Hij is minder nerveus en angsten spelen minder op.

28

29

Ecodrugs en smartproducts

Paddo’s

Onder ecodrugs vallen alle van de natuur afkomstige producten met een hallucinerende werking. Smartproducts zijn een mix van verschillende natuurlijke en synthetische producten. Ecodrugs en smartproducts zijn te koop in smartshops. Ze worden vaak verward met smartdrugs. Smartdrugs zijn echter geneesmiddelen die voor ziekten als vergeetachtigheid, dementie en epilepsie voorgeschreven worden. Ecodrugs en smartproducts zijn populair. Hun naam – ‘eco’ (natuurlijk) en ‘smart’ (slim) – doet vermoeden dat ecodrugs en smartproducts redelijk onschuldig en zelfs gezond zijn. Toch zijn ecodrugs en smartproducts verre van onschuldig.

Paddo’s – paddestoelen met een hallucinerende werking – zijn ecodrugs. Het zijn natuurlijke tripmiddelen. Ze kunnen zowel vers als gedroogd worden gegeten. Er kan ook thee van gezet worden. Psilocybine is de werkzame stof in paddo’s en veroorzaakt het hallucinerende effect. Volgens de Opiumwet is psilocybine een verboden middel. Paddo’s worden door heel verschillende mensen gebruikt. Jongeren gebruiken ze vaak om te experimenteren.

Gevolgen gebruik Veel voorkomende risico’s bij gebruik zijn: • Vergiftiging. • Overdosis (in combinatie met andere middelen en zelfs gewone levensmiddelen (!) kunnen onvoorspelbare en heftige effecten optreden). • Uitputting. • Hart- en vaatklachten. • Andere gezondheidsklachten en psychische klachten.

Voorbeelden Voorbeelden van ecodrugs zijn: paddo’s, ephedra en kava-kava. Voorbeelden van smartproducts zijn: energydrinks en voedingssupplementen.

Wat doet het met je? Paddo’s versterken bestaande gevoelens. Als de gebruiker blij is, kan hij euforisch worden. Echter, is hij wat depri of zit hij niet goed in zijn vel, dan kan hij in paniek raken. Voor jongeren die zichzelf nog niet zo goed kennen, kan het gebruik van paddo’s een zeer nare ervaring worden. Paddo’s veranderen de zintuiglijke waarneming. De gebruiker kan niet langer een goede inschatting maken van de werkelijkheid. Dit kan tot zeer gevaarlijke situaties leiden. De effecten van paddo’s kunnen later terugkomen, zonder dat iemand heeft gebruikt (flashback).

Werkingsduur De effecten van paddo’s zijn na een half uur tot een uur te merken. Ze houden zo’n drie tot zeven uur aan. Het piekeffect vindt meestal plaats tijdens de eerste twee uur.

Gevolgen van paddogebruik De sterkte van paddo’s varieert en de effecten zijn daardoor niet goed in te schatten. Iemand loopt dus altijd het risico op een te hoge dosis en daardoor een (te) heftig effect.

30

31

Veel voorkomende gevolgen van paddogebruik zijn • Psychoses en angstaanvallen (vooral een risico bij jongeren, die nog in ontwikkeling zijn en bij mensen met psychische en/of psychiatrische problemen). • Bad trip of flippen. • Flashback (weken, maanden of zelfs jaren na gebruik beleeft iemand de trip plotseling opnieuw). • Maag-, lever- en nieraandoeningen. • Gezondheidsrisico’s tijdens de zwangerschap voor zowel moeder als kind.

Energydrinks Energydrinks zijn smartproducts. Het zijn frisdranken waarin pepmiddelen als cafeïne, guarana of taurine zijn verwerkt. Cafeïne is het meest voorkomende pepmiddel in energydrinks. Voorbeelden van energydrinks zijn RedBull en Xi. Energydrinks bevatten vaak veel suiker waardoor de gebruiker een extra oppepper krijgt. Energydrinks zijn populair onder alle lagen van de bevolking.

Gewenning Paddo’s kennen een zekere lichamelijke gewenning. Dat wil zeggen, als iemand binnen een paar dagen opnieuw gebruikt, heeft hij meer nodig om hetzelfde effect te bereiken.

Wat doet het met je? Energydrinks peppen de gebruiker op en geven de gebruiker energie. Hij voelt zich minder moe en is alert. Zijn concentratievermogen wordt beter. Dit komt omdat de werkzame stoffen in energydrinks een stimulerende werking hebben op het centrale zenuwstelsel, de ademhaling en de hartspier. Hoge doseringen van de werkzame stoffen kunnen onrust, angst, slaapstoornissen en nervositeit veroorzaken.

Werkingsduur Afhankelijk van lichaamsgewicht en dosering treden effecten binnen een kwartier na consumptie op. Deze houden ongeveer een uur aan.

Gevolgen van gebruik Mogelijke gevolgen van het gebruik van energydrinks zijn: • • • •

Hartritmestoornissen. Nervositeit, angst, onrust. Slaapstoornissen. Maag- en darmklachten.

Gewenning De werkzame stoffen in energydrinks veroorzaken gewenning. Dat betekent dat je steeds meer nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.

32

33

Overige verslavingen Naast verslavingen aan middelen bestaan er ook andere verslavingen. We besteden hier onder andere aandacht aan gokverslaving, internet- en gameverslaving, seksverslaving en eetstoornissen.

Gokken Nederland kent ongeveer 800.000 mensen die wel eens spelen op een fruitautomaat. Zo’n 450.000 mensen gaan wel eens naar het casino. Nederland kent ongeveer 40.000 gokverslaafden. De laatste tijd wint pokeren aan populariteit. Bij gokken is het belangrijk een onderscheid te maken tussen spelen waarbij je direct ziet dat je geld gewonnen hebt (fruitautomaat) of spelen waarbij je pas veel later merkt dat je iets gewonnen hebt (staatsloterij). Bij de eerste ben je eerder geneigd door te gaan en vaker te spelen. Gokverslaving is een sluipend proces. Een gokker heeft het eigenlijk niet in de gaten maar merkt op een gegeven moment dat hij niet meer buiten gokken kan.

Wat doet het met je? Gokkers kunnen redelijk eenvoudig veel geld verdienen en verliezen. Ze zijn vaak alleen gericht op het winnen. Dat maakt gokken populair en spannend. Winnen en verliezen gaan gepaard met veel emotie. Gokkers ervaren een enorme kick. Tijdens het gokken maakt de gokker de stof endorfine aan. Deze stof heeft een vergelijkbare werking als morfine. Hierdoor voelt de gokker zich heel prettig en verdoofd. Zodra hij deze stof niet meer aanmaakt, kan hij onthoudingsverschijnselen ervaren.

Gevolgen van gokken Veel voorkomende gevolgen van gokken zijn:

Pokeren Een vorm van gokken is het pokeren voor geld. Hulpverleners hebben alarm geslagen over de grote toename van het aantal mensen met geldproblemen, onder andere ten gevolge van het pokeren voor geld. Volgens de Pokerbond telt Nederland 150.000 mensen die pokeren. Er is niet bekend hoeveel mensen daarvan verslaafd zijn. Hulpverleners hebben de minister van Volksgezondheid verzocht een onderzoek in te stellen naar de gevolgen van de pokerhype.

34

• • • • • •

Verwaarlozing werk, studie, sociale contacten. Financiële problemen, schulden. Laag zelfbeeld, schuldgevoelens, wanhoop. Rusteloosheid, irritatie, angst. Onthoudingsverschijnselen (hoofdpijn, vermoeidheid, trillen, zweten). Geestelijke afhankelijkheid.

35

Internet De computer en het internet zijn niet meer weg te denken uit de hedendaagse samenleving. Vandaag de dag heeft 97 procent van de jongeren tussen elf en vijftien jaar thuis toegang tot het internet. MSN, chatten, Hyves, MySpace, weblogs en natuurlijk e-mail zijn maar een paar voorbeelden van veel gebruikte toepassingen.

Hoewel het internet intensief gebruikt wordt, is het percentage compulsief internetgebruik – het dwangmatig gebruik maken van internettoepassingen – onder jongeren de laatste jaren gedaald. In 2007 heeft drie procent van de jongeren te maken met compulsief internetgebruik.

Compulsief internetgebruik Bij compulsief internetgebruik gaat het meestal om een combinatie van internet en andere activiteiten, zoals: 1. Gamen (gameverslaving): het spelen van spellen op internet, Xbox, Nintendo of Playstation 2. Zoeken naar en bekijken van pornografie (seksverslaving): het bezoeken van pornografische websites en/of chatrooms 3. Mailen, chatten en bijhouden van profielsites. Internet is een veelgebruikt medium, dat is inmiddels duidelijk. Met de stijging van het internetgebruik stijgt echter ook het risico op compulsief internetgebruik. Internetgebruik wordt een probleem als de volgende dingen zich voordoen:

36

• Iemand heeft moeite om te stoppen met internetten. • Iemand is continu met internet bezig, ook als hij niet achter de computer zit. • Iemand voelt zich slecht als hij lang niet kan internetten. Er is dan sprake van compulsief internetgebruik.

Activiteiten op het internet Jongeren ontplooien de volgende activiteiten op het internet: • MSN’en. MSN-Messenger is de meest gebruikte internetapplicatie. MSN is recent uitgebreid met video- en audiomogelijkheden. Meer jongeren zijn gaan MSN’en maar het gemiddelde gebruik per week is gedaald. • E-mailen. • Surfen of zoeken naar informatie op het internet. Dit wordt door negen op de tien jongeren gedaan. • Chatten op anonieme chatsites. Dit soort chatten is niet zo populair meer. Dit komt waarschijnlijk door de populariteit van MSN Messenger. • Downloaden. Het wordt steeds gemakkelijker en populairder om muziek, films en foto’s van het internet te downloaden. • Bijhouden van profielsites (zoals Hyves, Habbo Hotel, CU2, Sugababes, Superdudes, MySpace). Dit wordt steeds populairder. Op een profielsite kun je een profiel over jezelf maken en onder andere vertellen over je hobby’s en interesses. • Weblog. Een weblog is een variant op de profielsites. Het is een soort elektronisch dagboek. Onder jongeren is een sterke afname merkbaar in het gebruik van weblogs. * Bron: Monitor Internet en Jongeren 2006 en 2007, IVO.

Gevolgen van compulsief internetgebruik Veel voorkomende gevolgen van compulsief internetgebruik zijn: • • • •

Verlies van sociale contacten en vriendschappen. Onverschilligheid ten opzichte van hobby’s en familie. Slechte lichamelijke conditie en overgewicht (te weinig bewegen). Depressieve gevoelens, een laag zelfbeeld en eenzaamheid (onder andere door het verlies van sociale contacten en vriendschappen). • Slechtere schoolprestaties.

37

Seks Seksverslaving is iets waarover steeds meer en vaker geschreven en gepraat wordt. Veel mensen – ook in christelijke kring – kampen met problemen rondom seksualiteit. Steeds meer zijn seksverslaafd. Kort gezegd gaat het bij seksverslaving om een patroon van seksuele handelingen waarover iemand geen controle meer heeft. Zowel mannen als vrouwen kunnen seksverslaafd zijn. Seksverslaving kan zich uiten in het kijken naar pornografie, dwangmatige zelfbevrediging, en andere seksuele handelingen. Pornografie is in steeds meer vormen toegankelijk: via het internet, films, tijdschriften en televisie. Wat doet het met je? Zowel geestelijk als lichamelijk kan iemand afhankelijk worden van het gevoel dat het verrichten van seksuele handelingen hem geeft. Geestelijk omdat hij steeds weer het gelukzalige gevoel wil ervaren, lichamelijk omdat hij de stoffen adrenaline en dopamine aanmaakt. Deze stoffen veroorzaken een prettig gevoel en kunnen verslavend werken. Iemand verdooft pijnlijke ervaringen en gevoelens. Maar ook: hij raakt geïsoleerd en eenzaam – voor velen is seksverslaving een groot geheim. Relaties en vertrouwen gaan kapot. Ook de eigen identiteit en het zelfbeeld worden ernstig beschadigd. De seksverslaafde voelt zich schuldig omdat hij er niet mee kan stoppen.

Achtergronden seksverslaving Seksverslaving kan verschillende achtergronden hebben: • Verdoving van pijnlijke emoties en ervaringen. • Schade in identiteitsvorming en zelfbeeld. • Verwrongen beeld van seksualiteit.

Gevolgen van seksverslaving Seksverslaving heeft diepgaande gevolgen voor verslaafden en hun omgeving. Veel voorkomende gevolgen van seksverslaving zijn: • • • •

Je schuldig voelen (omdat je er niet mee kunt stoppen). Isolement en eenzaamheid (voor velen is seksverslaving een groot geheim). Verbroken relaties en vertrouwen. Ernstige beschadiging van zelfbeeld en identiteit.

Seksualiteit en jongeren Het beeld van seksualiteit in de maatschappij beïnvloedt iemands denken en handelen. Media en mensen koppelen seksualiteit los van een relatie van liefde en trouw. Het is een ik-gerichte seksualiteit. Jongeren krijgen dit beeld van alle kanten mee. Seksualiteit is echter kostbaar, omdat het heel je wezen raakt. Het zit zo verweven met de persoonlijkheid, dat handelingen en/of gedachten erover diepgaande invloed hebben op je zelfbeeld en waardigheid. Geeft iemand zijn seksualiteit weg buiten een gezonde context, dan veroorzaakt dit schade op lichamelijk, emotioneel, geestelijk en sociaal vlak.

38

39

Eetstoornissen Bij een flink aantal jongeren in Nederland speelt eetproblematiek in meer of mindere mate. De media spreken veel over anorexia nervosa en boulimia nervosa. Een veel genoemde oorzaak voor eetstoornissen is de wens om af te vallen.

Anorexia nervosa De naam ‘anorexia nervosa’ betekent letterlijk ‘ gebrek aan eetlust door nerveuze oorzaken’. Deze naam is misleidend. Mensen met anorexia hebben wel degelijk eetlust maar proberen uit alle macht hun eetlust en hun hongergevoel te onderdrukken. Ze hebben een onweerstaanbare drang om af te vallen en zijn daar als het ware aan verslaafd. Het niet eten geeft houvast en maakt dat de anorexialijder zich sterk voelt. Anorexia komt vooral voor bij meisjes maar soms ook bij jongens. Wat doet het met je? Anorexia kan een schijnbaar gevoel van controle en houvast opleveren. Het vlakt emoties af en laat pijnlijke ervaringen naar de achtergrond verdwijnen.

Achtergronden eetstoornissen Eetstoornissen zijn complex; veel verschillende factoren spelen een rol, zoals: • Cultureel-maatschappelijke factoren (lichaamsbeeld in media en maatschappij) • Sociale factoren (verstedelijkte woonomgeving) • Psychologische factoren (negatief zelfbeeld, depressiviteit, perfectionisme, impulsiviteit, introvert) • Lichamelijke factoren (excessief afvallen)

Soorten eetstoornissen We onderscheiden de volgende eetstoornissen: 1. 2. 3. 4. 5.

Anorexia nervosa (AN) Boulimia nervosa (BN) Orthorexia nervosa (ON) Binge eating disorder (BED) Niet Anders Omschreven eetstoornissen (NAO)

*Bron: Stichting Anorexia en Boulimia Nervosa, www.sabn.nl

40

41

Gevolgen Anorexia heeft ernstige psychische en lichamelijke gevolgen. Veerl voorkomende gevolgen van anorexia zijn: Lichamelijk • Verstoorde menstruatiecyclus of het geheel stoppen ervan. • Vertraging van de ademhaling en de hartslag. Lagere bloeddruk. Als gevolg daarvan lusteloosheid, depressiviteit, moeheid en duizeligheid. • Dalende lichaamstemperatuur. Als gevolg daarvan koude, blauwe handen en voeten en een donsachtige beharing. • Slechtere conditie van het gebit en de haren. Droge, schilferige huid. • Obstipatie. • Vochtophoping in de onderbenen (bij sterke vermagering). • Afbraak spierweefsel. • Ernstige verstoring honger- en verzadigingsmechanisme. • Slaapstoornissen. • Ernstig vitamine- en mineraaltekort. Als gevolg daarvan: nier- en leverbeschadigingen, spierkrampen, hartritmestoornissen en hartstilstand. • Overlijden. Sociaal • Isolatie en eenzaamheid. • Grote stress en onzekerheid. • Onzekerheid, angst en depressiviteit. • Conflicten. • Afzondering en verlies van relaties en vriendschappen. • Ernstig sociaal isolement.

Boulimia nervosa Het meest kenmerkende van boulimia nervosa zijn eetbuien. Iemand die lijdt aan boulimia, werkt in een korte tijd een grote hoeveelheid voedsel naar binnen. Daarna braakt zij het allemaal uit. Tegelijkertijd voelt diegene zich alsof zij geen controle heeft over het eten. De drang om te eten lijkt op een verslaving. Boulimia wordt ook wel eetverslaving genoemd. In tegenstelling tot mensen met anorexia hebben boulimiapatiënten vaak een normaal lichaamsgewicht. Wat doet het met je? Boulimia kan een schijnbaar gevoel van controle en houvast opleveren. Het vlakt emoties af en laat pijnlijke ervaringen naar de achtergrond verdwijnen.

Gevolgen Boulimia heeft ernstige lichamelijke en psychische gevolgen. Veel voorkomende gevolgen van boulimia zijn: Lichamelijk • Menstruatiestoornissen. • Verstoring honger- en verzadigingsmechanisme. • Beschadiging van mondholte, tanden en slokdarm door het braken. • Verstoring vochthuishouding door gebruik van laxeer- en vochtafdrijvende middelen. • Kaliumtekort dat kan leiden tot nier- en leverbeschadigingen, spierkrampen, hartritmestoornissen en hartstilstand. • Bloedarmoede. • Maagwandscheuring door het extreem oprekken van de maag. • Verslaving aan laxeermiddelen. Sociaal • Onzekerheid, angst en depressiviteit. • Sociaal isolement en eenzaamheid. • Dubbelleven. • Financiële problemen.

42

43

Orthorexia nervosa

Binge eating disorder

Een relatief onbekende eetstoornis is orthorexia nervosa, ofwel ‘een pathologische fixatie op gezond eten’. Mensen met orthorexia zijn 24 uur per dag bezig met verantwoord en té gezond eten. Ze weigeren in hun ogen ‘ongezond voedsel’. Orthorexia is verraderlijk. Vaak eten mensen met orthorexia veel te eenzijdig, wat ernstige lichamelijke klachten kan veroorzaken.

Binge eating disorder (BED) lijkt in veel opzichten op anorexia en boulimia. Het is een eetstoornis. De lichamelijke aspecten kunnen verschillen maar psychische en sociale achtergronden kunnen overeenkomsten vertonen. Het is meer dan frustratie of emoties ‘wegeten’. BED kan iemands hele leven gaan beheersen.

Wat doet het met je?

Gevolgen

Orthorexia geeft iemand een schijnbaar gevoel van zekerheid en houvast. Iemand denkt dat ze gezond bezig is.

Veel voorkomende gevolgen van BED zijn:

Gevolgen Orthorexia kan ernstige gevolgen hebben. Veel voorkomende gevolgen zijn: Lichamelijk • Vitaminetekort. • Duizeligheid. • Langdurige heesheid. • Ernstige maagklachten. • Haaruitval. • Chronische vermoeidheid. • Gebitsproblemen. • Menstruatiestoornissen. • Nier- en leverbeschadigingen. • Spierkrampen. • Hartritmestoornissen. Sociaal • Grote lichamelijke en geestelijke stress. • Sociaal isolement. • Onzekerheid, angst en depressiviteit.

44

Lichamelijk • Vitamine- en mineraaltekort. • Verstoring balans natrium- en kaliumhuishouding. • Luchtweginfecties. • Nieruitval. • Blindheid. • Hoge bloeddruk en verhoogde kans op suikerziekte. • Verstoring honger- en verzadigingsgevoel. • Gebitsproblemen. • Slaapstoornissen, chronische vermoeidheid en lusteloosheid. • Hartstilstand en zelfs overlijden. Sociaal • De sociale gevolgen van BED komen vrijwel overeen met die van boulimia.

Niet Anders Omschreven (NAO) Wanneer er sprake is van een aantal kenmerken maar niet allemaal, of een combinatie en/of afwisseling van kenmerken die bij de genoemde eetstoornissen horen, spreken we van een ‘eetstoornis NAO’.

45

Achtergronden verslaving Waarom raakt de ene persoon wel verslaafd en de andere niet? Voor verslaving is niet maar één oorzaak aan te wijzen. Er zijn verschillende factoren die een rol spelen in de ontwikkeling van verslaving. Zo spelen bijvoorbeeld mee: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Erfelijkheid. Karakter en persoonlijkheid. De omgeving waarin iemand opgroeit. Maatschappelijke omstandigheden. Relaties. Verkrijgbaarheid.

Daarnaast kunnen mensen drugs gaan gebruiken om de werkelijkheid te ontvluchten. Drugsgebruikers zijn soms op zoek naar een ‘religieuze’ ervaring. Drugs, vooral hallucinerende drugs, kunnen de deur openen naar een transcendente of bovennatuurlijke wereld.

en andere volwassenen blijft echter ook belangrijk. Relaties helpen jongeren zich te ontwikkelen. Omdat relaties zo belangrijk voor hen zijn, kan er ook sneller iets mis gaan op dit gebied. Groepsdruk is een belangrijke factor. Als bijvoorbeeld binnen een vriendengroep drugs gebruikt wordt, zal er druk op de anderen uitgeoefend kunnen worden dit ook te gaan doen. Een jongere zal het niet eenvoudig vinden om deze groepsdruk te weerstaan en zal er soms voor zwichten. Weerbaarheid en gezonde karaktervorming kunnen jongeren helpen de juiste keuzes te maken.

Verslaving, een keuze? Niemand kiest ervoor om verslaafd te raken. Je kiest er echter wel voor om te gebruiken. Je kunt zeggen dat verslaving het gevolg is van een heleboel keuzen. Om er een paar te noemen: de keuze om met gebruikende vrienden om te gaan, de keuze om te experimenteren, de keuze om je emoties te onderdrukken met drugsgebruik of de keuze om ermee door te gaan. Je maakt al deze keuzen – en meer – voordat je daadwerkelijk verslaafd bent. En als je eenmaal verslaafd bent, is de weg terug naar een leven zonder verslaving vaak lang en moeizaam. Hoe kun je verslaving dan voorkomen? Niet gebruiken is de enige 100%-garantie om verslaving te voorkomen.

Karakter en persoonlijkheid Jongeren van elf tot achttien jaar maken op verschillende vlakken grote veranderingen door: lichamelijk, emotioneel, sociaal en moreel. Hun karakter en persoonlijkheid is zich nog volop aan het vormen. Hormonale veranderingen hebben een grote invloed op het gevoelsleven van een jongere. Gevoelens zijn intens en serieus. Ook het brein maakt een enorme ontwikkeling door. De frontale kwab – het gedeelte van de hersenen waarmee je redeneert, beargumenteert en oordeelt – groeit snel. Jongeren kunnen slecht plannen en reageren impulsief. In deze periode is karaktervorming en een gezonde, veilige omgeving (zowel thuis als op school en bij vrienden) dan ook van cruciaal belang. Hierdoor worden jongeren weerbaar en zijn ze beter in staat om te kiezen voor een gezonde levensstijl.

Relaties Relaties zijn voor jongeren ontzettend belangrijk. Ze zoeken mensen die hun meningen delen, om zo hun eigen mening en gedrag te bevestigen. Jongeren gaan steeds meer belang hechten aan het contact met leeftijdgenoten. Het contact met ouders

46

47

Signalering Het is belangrijk om als ouder/opvoeder drugsgebruik of ongezond gedrag bij jongeren te kunnen signaleren. Hoe eerder dit gebeurt, des te beter probleemgebruik en verslaving voorkomen kan worden. Het signaleringsproces bestaat uit de volgende fasen*:

Waarneming en interpretatie Het is moeilijk om vast te stellen welke verandering normaal zijn voor de puberteit en welke op gebruik wijzen. In ieder geval is het raadzaam om niet op één kenmerk af te gaan. Pas als een aantal verschijnselen tegelijkertijd worden waargenomen, kan dit op drugsgebruik wijzen. En zelfs dan zijn er andere verklaringen mogelijk, zoals problemen op school, thuis of met vrienden of verliefdheid.

Bepaling van het eigen standpunt 1. 2. 3. 4. 5.

Vermeerderen van kennis over signalen van gebruik. Waarneming en interpretatie. Bepaling van het eigen standpunt over het middel. Toetsing van vermoedens aan waarneming van anderen. Gesprek met vermoedelijke gebruiker.

* Bron: Trimbos.

Vermeerderen van kennis over signalen gebruik

Als de opvoeder verschillende verschijnselen constateert, dient hij eerst een eigen standpunt over het vermoedelijk gebruikte middel in te nemen. De volgende vragen kunnen daarbij helpen: • • • • •

Wat vind ik ervan dat mijn zoon/dochter/deze jongere gebruikt? Wat zijn de directe effecten van het middelengebruik op de gebruiker? Wat zijn de risico’s voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid? Bij welk gebruik is er gevaar voor of sprake van verslaving? Hoe is de wetgeving ten opzichte van het middel en het gebruik daarvan?

Een aantal kenmerken van gebruik zijn: • Gewijzigde blik van de ogen (glazig met kleine pupil = verdovend/bewustzijnsveranderend middel; rond met grote pupil = opwekkend middel). • Nieuwe en onbekende vrienden (‘naamloze’ vrienden met wie de opvoeder moeilijk contact kan krijgen). • Financiële problemen (onverklaarbare financiële uitgaven; grote behoefte aan geld). • Neerslachtigheid en depressiviteit. • Onrustig slapen of vermoeidheid (iemand is doodmoe als gevolg van een roes of juist ‘wakker’ door het gebruik van een opwekkend middel). • Stemmingswisselingen. • Snoepzucht. • Veel hoesten en een verstopte neus. Dit zijn slechts indicaties van mogelijk drugsgebruik. Het is echter net een legpuzzel. Veel stukjes informatie bij elkaar geven een heldere indicatie van al dan niet voorkomend drugsgebruik.

48

49

Toetsing van vermoedens aan waarneming anderen De geconstateerde verschijnselen kunnen andere oorzaken hebben dan drugsgebruik. Het is daarom aan te raden vermoedens voor te leggen aan andere mensen die regelmatig contact hebben met de vermoedelijke gebruiker. Let hierbij wel op dat het daarbij om mensen gaat die in vertrouwen genomen kunnen worden.

Gesprek met een vermoedelijke gebruiker Als de vorige stappen zijn doorlopen, is het goed om het gesprek aan te gaan met de vermoedelijke gebruiker. Het belangrijkste doel van dit gesprek is om vast te stellen of er ook écht sprake is van gebruik, in welke mate en waarom. Voorkomen moet worden dat de vermoedelijke gebruiker dichtklapt en niets meer wil vertellen. Hierin spelen verschillende factoren een rol:

Signalering, en dan? Hoe de opvoeder dient te handelen bij constatering van gebruik, is sterk afhankelijk van de houding van de jongere en de geldende regels. Wanneer een jongere zijn/haar gebruik niet als problematisch ervaart, kan slechts op de regels gewezen worden en bij overtreding daarvan sancties worden toegepast. De opvoeder kan daarnaast ook met de jongere naar oplossingen zoeken om negatieve gevolgen te voorkomen, bijvoorbeeld door alternatieven te bieden en oplossingen te zoeken voor achterliggende problemen. Enkele tips

• Het bestaan van een vertrouwensrelatie met de vermoedelijke gebruiker. • Het geven van duidelijkheid over wat er met de verstrekte informatie gebeurt. • Het gebruiken van de juiste gesprekstechnieken. Tips bij het voeren van een gesprek • Wijs het gedrag af maar niet de persoon. • Denk als opvoeder na over de manier waarop u zich hebt gedragen tijdens de puberteit. Zo kan enige relativering plaatsvinden. • Denk na over de manier waarop u nu zelf met verslavende middelen omgaat. Om geloofwaardig over te komen, is het belangrijk dat uw mening overeenkomt met uw gedrag. • Let op de toon waarop u spreekt. Vermijd negativiteit en veroordeling in uw stem en praat op een positieve, geruststellende toon. • Let op uw houding. Wees open en betrokken maar neem ook een confronterende houding aan. Dat bevordert bewustmaking bij de jongere. • Denk na over de inhoud van wat u gaat zeggen, vóórdat u aan het gesprek begint. Welke stappen gaat u nemen? • Vertel uw vermoedens, zonder het gebruik als problematisch te bestempelen. • Als de jongere gebruikt, vraag hoe hij/zij zelf tegen het gebruik aankijkt en waarom hij/zij gebruikt. • Zoek samen naar oplossingen voor de oorzaken van de verschijnselen. • Stel open vragen.

50

• Ga niet in discussie met iemand als deze onder invloed van alcohol of drugs is. • Maak duidelijk wat de huis- of schoolregels zijn en waar uw grenzen liggen. • Laat de jongere verantwoordelijkheid voor de gevolgen van gebruik nemen. Neem deze niet zelf op u.

Nog even dit: over jongeren • Jongeren hebben behoefte aan schouderklopjes en complimenten. Richt u niet alleen op de fouten maar ook op de goede kanten. • Jongeren hebben behoefte aan gezag. Ze moeten weten dat ze van u op aan kunnen. • Jongeren hebben behoefte aan geduld. Op een dag zal het kwartje vallen. • Jongeren hebben behoefte aan duidelijkheid. Maak heldere afspraken. Voor hulpverlening of meer informatie kunt u contact opnemen met Stichting De Hoop. De contactgegevens vindt u achterin deze brochure.

51

Bronnen en informatie Preventie De Hoop biedt preventieve voorlichtingen voor kinderen, tieners, jongeren en opvoeders. Tijdens voorlichtingen behandelen preventiewerkers onderwerpen als verslaving, verslavende middelen, media, seksualiteit en pesten. Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met de afdeling Preventie: De Hoop Preventie Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht T. (078) 6111 439 E. [email protected]

Informatie/bronnen • Drugsverslaving en alcoholisme; kennis en achtergronden voor hulpverleners, Epen, J.H. van, Houten, 2002 • Vraagbaak bij Verslavingen, Heerenveen, Koopmans, F.S.L., • Nationale Drugmonitor 2006, Trimbos Instituut, www.trimbos.nl • Monitor Jongeren en Internet 2006 en 2007, IVO, www.ivo.nl • No Apologies, preventieprogramma De Hoop/Chris, www.noapologies.nl • FAS Stichting, www.fasstichting.nl • Stichting Anorexia en Boulimia Nervosa, www.sabn.nl • www.jellinek.nl • www.gokverslaving.nl

Hulpverlening Stichting De Hoop Kinder- & jeugdzorg, pastorale counseling, verslavingszorg, psychische zorg en maatschappelijke opvang Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht T. (078) 6111 111 E. [email protected] W. www.dehoop.org W. www.chris.nl W. www.pastoralecounseling.nl

Hulpverlening bij problemen rondom seksualiteit Different www.different.nl Setting Captives Free www.settingcaptivesfree.nl

Contactinformatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: De Hoop Media Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht T. (078) 6 111 356 E. [email protected]

De Hoop helpt! www.dehoop.org