Darmproblemen Uw stoelgang gaat niet zoals u wilt, bijvoorbeeld omdat u last hebt van obstipatie (verstopping) of diarree. Dit probleem kan worden veroorzaakt door problemen met uw darmen, zoals divertikels (uitstulpingen in de darm), prikkelbare darm syndroom (IBS) en chronische darm aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. In deze folder krijgt u tips en adviezen over hoe u de klachten van uw stoelgang zoveel mogelijk kunt beperken.
Neem altijd uw vens verzekeringsgege wijs mee! en identiteitsbe
Werking darmen De darmen zijn een belangrijk onderdeel van het spijsverteringsstelsel. Hiermee worden alle organen bedoeld die samen zorgen voor de voedselvertering. De darmen bestaan uit twee delen: de dunne en de dikke darm. In de dunne darm worden belangrijke spijsverteringssappen aan het voedsel toegevoegd. Hierdoor kan het voedsel worden verteerd en kunnen de voedingsstoffen aan het bloed worden afgegeven. De overgebleven waterdunne massa onverteerde resten stroomt via de dunne darm naar de dikke darm. De dikke darm onttrekt dan water en zouten aan deze brij. Wat er overblijft, is de ontlasting. Deze wordt door het samentrekken van de dikke darm voortgeduwd naar het laatste deel van de dikke darm, de endeldarm. Eén tot enkele keren per dag trekt die zich krachtig samen. Als de endeldarm vol is, krijgt u ‘aandrang’, het signaal om naar het toilet te gaan. Dit gebeurt meestal ongeveer een kwartier na de maaltijd, omdat een gevulde maag zorgt voor een prikkel naar de dikke darm.
Mogelijke oorzaken van problemen met de stoelgang 1 Voedingsgewoonten: de toegenomen welvaart heeft ervoor gezorgd dat onze voeding in de loop van de tijd erg is veranderd. We zijn steeds meer kant-en-klaar producten en snacks gaan gebruiken en minder brood, aardappelen, groente en fruit. Hierdoor is de inname van voedingsvezels verminderd, terwijl deze juist zo nodig zijn voor het goed werken van de darmen. 2 Leefpatroon: mensen zijn minder gaan bewegen. Zo is er bijvoorbeeld een toename te zien van de tijd die besteed wordt aan zittende activiteiten zoals bezig zijn met de computer en televisie kijken. Tevens schieten de maaltijden, met name het ontbijt, er nog wel eens bij in door de drukke dagbesteding. Ook wordt niet altijd de rust genomen om naar het toilet te gaan. 3 Ziekten en medicijngebruik: er zijn aandoeningen die de oorzaak
2
Darmproblemen
kunnen zijn van problemen met de stoelgang. Ook zijn er medicijnen die verstopping en diarree als bijwerking kunnen hebben, bijvoorbeeld morfine, ijzertabletten en antibiotica.
Adviezen voor een goede stoelgang 1. Neem voldoende voedingsvezels Voedingsvezel is de naam voor een aantal stoffen die voorkomen in de celwand van planten. Vezels komen alleen voor in plantaardige producten. Ze kunnen door de mens niet worden verteerd, passeren daarom het gehele maag-darmkanaal en komen uiteindelijk in de dikke darm terecht. In de dikke darm binden de vezels vocht en zorgen ze voor een extra prikkeling van de darmwand. Dit draagt bij aan een goede stoelgang. Er zijn verschillende soorten voedingsvezel die elk hun specifieke werking hebben. Een combinatie van deze vezels is de meest ideale situatie. Het is daarom aan te raden een gevarieerde voeding te gebruiken met verschillende soorten vezelrijke producten. Door de vezels daarnaast goed over de dag te verdelen worden de darmen voortdurend aan het werk gezet. Als uw darmen niet gewend zijn aan een ruime inname van voedingsvezels, kunt u in het begin juist een toename krijgen van de darmklachten, zoals krampen. Ook kunt u last krijgen van winderigheid. Dit komt doordat de bacteriën in de dikke darm bij het verwerken van vezels extra gas vormen. Rustig eten vermindert de kans op het inslikken van lucht. Ook bij het kauwen op kauwgom en bij roken wordt vaak ongemerkt lucht ingeslikt, wat tot extra gasvorming kan leiden. Streef naar een hoeveelheid van 30-40 gram vezels per dag of 15 gram meer dan u tot nu toe gebruikte. U kunt de hoeveelheid vezels het beste geleidelijk opbouwen naar de gewenste hoeveelheid. In bijgevoegde tabel vindt u de grammen vezels per voedingsmiddel.
3
2. Gebruik minimaal twee liter vocht per dag Vezels hebben vocht nodig om hun werk in de dikke darm goed te kunnen doen. Twee liter vocht betekent in de praktijk 10 tot 12 glazen of 15 kopjes vocht per dag. Bij warm weer, zware arbeid, sporten en bij vochtverlies door koorts, braken of diarree hebt u extra vocht nodig om het vochtverlies weer aan te vullen. Voor matige drinkers kan dit advies een zware opgave betekenen. Toch is het heel belangrijk dat u deze hoeveelheden drinkt omdat anders uw huidige klachten zelfs kunnen verergeren. Het beste is om het vocht goed over de dag te verdelen. Probeer ‘s morgens al met drinken te beginnen. Om te voorkomen dat het drinken u tegen gaat staan kunt u het beste verschillende dranken gebruiken. U kunt bijvoorbeeld warme, koude, zoete en hartige dranken met elkaar afwisselen. 3. Zorg voor een stevig ontbijt Een stevig ontbijt om de darmen voldoende aan het werk te zetten mag niet worden overgeslagen. Het zorgt ervoor dat de spijsvertering op gang komt. Zo’n ontbijt kan bestaan uit twee volkoren boterhammen en twee glazen drinken. Als alternatief kan ook yoghurt met bijvoorbeeld muesli of een bord pap gegeten worden. 4. Neem drie grote hoofdmaaltijden op een dag Een grote maaltijd zorgt voor een betere prikkeling van de maag en darmen dan vele kleine maaltijden. Sla geen maaltijd over en gebruik in ieder geval drie hoofdmaaltijden op een dag. Om aan voldoende vezels te komen, kunt u de drie hoofdmaaltijden aanvullen met drie kleine tussendoortjes, zoals ontbijtkoek, fruit, krenten of rozijnen. 5. Gebruik ook bij diarree een voedingsvezelrijke voeding Het is in eerste instantie van belang de oorzaak van de diarree weg te nemen. Daarnaast moet het vochtverlies worden aangevuld door veel te drinken, bijvoorbeeld thee, bouillon, limonade, (tomaten)sap of melkproducten. Bij aanhoudende diarree is een vezelrijke voeding aan te raden, omdat vezels vocht binden waardoor de ontlasting wat steviger wordt. Het volgen van een zogenaamd
4
Darmproblemen
‘lichtverteerbaar’ dieet heeft geen nut. Ook werken voedingsmiddelen als banaan, geraspte appel, bosbessensap, kaneel, rijst en rijstewater niet merkbaar ‘stoppend’. Raadpleeg bij chronische diarree een arts. 6. Zorg voor voldoende lichaamsbeweging Beweging heeft een positieve invloed op de werking van de darmen. Het is beter regelmatig iets aan beweging te doen dan bijvoorbeeld één maal per week intensief sporten. Probeer minimaal 30 minuten per dag actief in beweging te zijn. Alle beetjes beweging helpen, denk bijvoorbeeld aan fietsen, wandelen, in de tuin werken, zwemmen, het huishouden doen of de trap nemen in plaats van de lift. Bewegen is een prima wapen tegen stress. Dit is gunstig omdat spanning, stress en nervositeit een nadelige invloed hebben op uw darmen. Ook heeft bewegen een positief effect op uw algehele conditie, zowel lichamelijk als psychisch. Hierdoor kunt u stress of pijn beter aan. 7. Negeer aandrang niet en neem de tijd Veel mensen hebben de neiging de aandrang om naar het toilet te gaan te negeren. Ze hebben het druk of geen zin om te gaan. Hierdoor raken de darmen van slag en geven ze geen signalen meer af omdat er niet op de aandrang gereageerd wordt. Dit kan op termijn leiden tot een nog moeizamere stoelgang. Als u aandrang hebt om naar het toilet te gaan, beantwoord deze prikkel dan en neem de tijd voor de toiletgang. 8. Laxeermiddelen Gebruik bij obstipatie geen laxeermiddelen op eigen initiatief. Overleg eerst met uw (huis)arts. Laxeermiddelen nemen nooit de oorzaak van de verstopping weg. Bij regelmatig gebruik van bepaalde laxeermiddelen wennen de darmen aan deze prikkel, worden ze ‘lui’ en reageren niet meer op de signalen van het lichaam. Veelvuldig gebruik van laxeermiddelen kan de werking van de darmen ernstig verstoren. Stap over op een regelmatige, vocht- en vezelrijke voeding.
5
9. Probiotica Van nature leven er veel verschillende soorten bacteriën in de darm. We noemen dit ook wel darmflora. De darmflora bestaat uit ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën. Als de darmflora is verzwakt door een ziekte (bijvoorbeeld reizigersdiarree), of door het gebruik van antibiotica (dat zowel de slechte als ook de goede darmbacteriën doodt), kan het zinnig zijn de darmflora van buitenaf te versterken. Er zijn producten op de markt waaraan grote hoeveelheden goede bacteriën, probiotica, zijn toegevoegd. Deze producten hebben mogelijk een positief effect op de gezondheid van uw darm en zijn te koop in de supermarkt. Voorbeelden van voedingsmiddelen met probiotica zijn Yakult, Actimel, Vifit (Campina) en Activa (Danone). Samengevat: • gebruik een voeding met 30-40 gram vezels per dag; • gebruik per dag twee liter vocht, goed verdeeld over de dag; • sla geen maaltijden over en breng regelmaat aan in uw voedingspatroon; • zorg voor voldoende lichaamsbeweging; • negeer aandrang niet: luister naar uw darmen.
Wilt u meer weten? Heeft u verder nog vragen, dan kunt u terecht bij de Maag Lever Darm Stichting. Het telefoonnummer van de infolijn is: 0900 - 202 56 25 (werkdagen van 14.00 tot 17.00 uur). U kunt ook een e-mail sturen naar: voorlichting@mlds. nl. Het internetadres van de stichting is: www.mlds.nl. Voedingsvragen kunnen ook beantwoord worden door het Voedingscentrum: op werkdagen kunt u tussen 9.00 - 17.00 uur bellen met 070 - 306 88 88. Ook vindt u informatie op internet: www.voedingscentrum.nl Deze folder is opgesteld door de vakgroep diëtetiek en de maatschap Maag- Darm- en Leverartsen.
6
Darmproblemen
Vezeltabel In de vezeltabel staat het vezelgehalte van de meest voorkomende voedingsmiddelen. De tabel is niet volledig: er zijn meer voedingsmiddelen die vezels bevatten. U kunt daarvoor op de ingrediëntendeclaratie van het product kijken. Met behulp van de vezeltabel kunt u verschillende producten met elkaar vergelijken om tot een juiste keuze te komen. Zo kunt u zien dat brood ook (deels) door andere ontbijtproducten vervangen kan worden. Ook kunt u eenvoudig berekenen hoeveel vezels u per dag gebruikt. Houd daartoe gedurende een dag bij welke voedingsmiddelen u eet. Noteer vervolgens per voedingsmiddel de hoeveelheid vezels en tel het bij elkaar op. Zo ziet u hoeveel vezels u die dag hebt gebruikt. Omdat u waarschijnlijk niet iedere dag hetzelfde eet, kunt u de vezelinname het best gedurende enkele dagen bijhouden. U krijgt dan een goed beeld van hetgeen u gemiddeld gebruikt. Het advies is om dagelijks een hoeveelheid van 30 tot 40 gram vezels te gebruiken. Als uw vezelinname onvoldoende is, kijk dan in de tabel of u andere keuzes kunt maken of een vezelrijk product toe kunt voegen aan uw voeding. Als uw vezelinname wel voldoende is, kunt u proberen om de hoeveelheid uit te breiden naar 15 gram vezel extra.
7
Voedingsmiddel
hoeveelheid
gram vezel
broodmaaltijden Volkorenbrood
1 snee
2.5
bruin-/ tarwebrood
1 snee
2
wit-/ tarvobrood
1 snee
1
Blue Band Goede Start, brood
1 snee
2.5
Krentenbrood
1 snee
1
Notenbood
1 snee
3
donker roggebrood
1 snee
4
Fries roggebrood, van der Meulen
1 snee
6
licht roggebrood
1 snee
2
wit beschuit
1 stuk
0
volkoren beschuit
1 stuk
1
licht knäckebröd
1 stuk
1
volkoren knäckebröd
1 stuk
2
cream-cracker
1 stuk
0
rijstwafel
1 stuk
0
Ontbijtkoek
1 plak (20 gram)
0.5
volkoren ontbijtkoek
1 plak (20 gram)
1
ontbijtkoek, minder suiker,
1 plak (20 gram)
4
Bammetje, Peijnenburg
1 stuk
4.5
wit bolletje/luxe broodje
1 stuk
1
bruin- en volkoren bolletje
1 stuk
3
Cornflakes
6 eetlepels (25 gram)
1
All bran
3 eetlepels (15 gram)
4
Cruesli
3 eetlepels (30 gram)
1.5
Muesli
3 eetlepels (30 gram)
2
Brinta
1 eetlepel (5 gram)
0.5
Peijnenburg
dranken vruchtensap met vruchtvlees
150 ml
1
Hero Actifruit
1 flesje (100 ml)
3
Vie (Knorr)
1 flesje (100 ml)
1.5
8
Darmproblemen
Stimulance vezeldrank, Nutricia
1 pakje (200 ml)
6.5
Hero’s fruitontbijt
1 beker (250 ml)
5
Goedenmorgen drinkontbijt
1 beker (200 ml)
1.5
Wake Up drinkontbijt
1 zakje poeder (25 gram) 1.5
warme maaltijd gekookte aardappelen
1 stuk (50 gram)
1.5
frites
1 portie (175 gram)
5
gekookte pasta
1 opscheplepel (50 gram) 0.5
Gekooktevolkorenpasta
1 opscheplepel (50 gram) 2
gekookte witte rijst
1 opscheplepel (50 gram) 0
gekookte zilvervliesrijst
1 opscheplepel (50 gram) 1
peulvruchten
1 opscheplepel (50 gram) 5.5
pizza
1 stuk (350 gram)
gekookte groenten
1 opscheplepel (50 gram) 1.5
rauwkost
1 schaaltje (50 gram)
1
fruit, algemeen
1 stuk (125 gram)
3
Citrusfruit
1 stuk (125 gram)
2
bramen/ bessen/ frambozen
1 schaaltje (100 gram)
8
gedroogde appels/peren/krenten
50 gram
4.5
pruimen en abrikozen (gedroogd)
5 stuks (25 gram)
4
gedroogde vijgen
1 stuk (20 gram)
4
tutti-frutti
50 gram
6
biscuitje
1 stuk (10 gram)
0
volkoren biscuitje
1 stuk (10 gram)
0.5
kokosmacroon
1 stuk (50 gram)
4.5
mueslireep
1 stuk (25 gram)
1.5
noten/ pinda’s/ studentenhaver
1 eetlepel (20 gram)
1.5
chips
1 handje (10 gram)
0.5
Metamucil/ Volcolon
1 zakje
3.5
Fibrex
2 eetlepels (10 gram)
12
zemelen
2 eetlepels (10 gram)
4.5
5
tussendoortjes
medicijnen
9
10
Darmproblemen
11
Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088 - 005 8888 F 088 - 005 7878 www.rijnstate.nl
Ziekenhuislocaties Arnhem Zevenaar Velp Dieren Arnhem-Zuid
023039/2011-05 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2011
Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken.
