Slaapapneu, wat nu? Uw longarts heeft u verteld dat u Obstructief Slaapapneu Syndroom (OSAS) heeft. Daarbij heeft u veel informatie gekregen. U kunt in deze folder alles nog eens rustig doorlezen. De folder gaat over de oorzaak, gevolgen en de behandeling van deze aandoening.
Neem altijd uw vens verzekeringsgege wijs mee! en identiteitsbe
Wat is slaapapneu? Eén op de tien volwassenen snurkt. Dit is hinderlijk voor de omgeving, maar heeft geen nadelige lichamelijke gevolgen voor de persoon zelf. Dit kan wel het geval zijn als er sprake is van snurken met ademstops. Zo’n ademstop noemen we een apneu. Onder een apneu verstaan we een ademstilstand van tien seconden of meer tijdens de slaap. Als een apneu te vaak voorkomt, heeft dit tot gevolg dat uw slaap verstoord kan worden. De ademstilstanden veroorzaken een daling van het zuurstofgehalte in het lichaam. Hierdoor kunnen gezondheidsklachten ontstaan. Als er sprake is van meer dan vijf apneus per uur en u heeft daarbij klachten, spreken we van een obstructief slaapapneusyndroom (OSAS).
Verschijnselen De belangrijkste verschijnselen van OSAS gedurende de slaap zijn ademstops (apneus) en snurken (vraag het uw partner of een huisgenoot). Het belangrijkste verschijnsel van OSAS overdag is overmatige slaperigheid. Hieronder staan de verschijnselen die ’s nachts en overdag kunnen voorkomen. Verschijnselen ’s nachts: • Snurken • Ademstops (apneus) • Wakker schrikken met verstikkingsgevoelens • Nachtzweten • Regelmatig uit bed moeten om te plassen • Droge mond bij het ontwaken • Verminderde zin in seks en/of impotentie.
2
Slaapapneu, wat nu
Verschijnselen overdag: • Slaperigheid • Grote vermoeidheid • Concentratieverlies • Vergeetachtigheid • Stemmingswisselingen • Pijn in de gewrichten • Ochtendhoofdpijn.
Oorzaken van slaapapneu De oorzaak van apneus is een nauwe ruimte in de keel-/neusholte.
Normale ademhaling
Vernauwing van de keel
Een nauwere ruimte in de keelholte kan veroorzaakt worden door: • Overgewicht. Hierdoor neemt de hoeveelheid weefsel in de keel toe; • Verslapping van de spieren van de keel en/of de tong door oververmoeidheid, alcohol, slaapmiddelen en kalmerende middelen. Ook uw leeftijd kan een rol spelen; • Een aangeboren terugstand van de onderkaak; • Een aangeboren lange en slappe huig; • Grote neus- en/of keelamandelen; • Roken. Hierdoor ontstaat irritatie en zwelling van de slijmvliezen in de neus en keel.
3
Welke gevolgen heeft OSAS? De meest voorkomende klacht bij OSAS-patiënten is dat zij overdag erg slaperig zijn. Als OSAS niet behandeld wordt, kan het ook leiden tot andere gezondheidsproblemen. Door de ademstilstanden en de daarmee gepaard gaande zuurstoftekorten, treedt er schade op aan bloedvaten en weefsels. Dit kan gevolgen hebben voor de hersenen, hart en andere organen. Mogelijke gevolgen bij onbehandeld OSAS of verhoogd risico zijn: • Een beroerte • Hoge bloeddruk • Een hartinfarct • Hartritmestoornissen • Depressie • Relatieproblemen • Verhoogd risico op ongelukken (bij autorijden) • Impotentie Als OSAS wordt behandeld, worden deze risico’s verkleind of verdwijnen ze. In sommige gevallen merkt u het resultaat van de behandeling direct. In andere gevallen wordt pas na enkele weken effect bereikt.
Behandeling De behandeling van OSAS is gericht op het wegnemen of sterk verminderen van de klachten van slaperigheid overdag en het verminderen van de apneus tijdens het slapen. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Welke behandeling voor u het meest geschikt is, hangt onder andere af van de ernst van uw OSAS. De ernst van de OSAS wordt op de volgende manier ingedeeld: • Licht OSAS: als u 5 – 15 apneus per uur heeft en klachten; • Matig OSAS: als u 15 – 30 apneus per uur heeft en klachten; • Ernstig OSAS: als u meer dan 30 apneus per uur heeft en klachten.
4
Slaapapneu, wat nu
Algemene adviezen bij OSAS Voor alle patiënten met OSAS is het belangrijk om algemene maatregelen te treffen. Met de volgende leefstijladviezen kunt u de klachten verminderen: • Val af als u te zwaar bent: Zelfs een beperkte vermindering van het gewicht kan de ademhaling tijdens de slaap verbeteren. U rust dan beter uit tijdens de slaap en bent minder slaperig overdag; • Zorg voor voldoende beweging; • Stop met roken • Drink vanaf twee uur voor het slapen gaan geen alcohol. Alcohol onderdrukt de ademhaling en verergert de klachten; • Gebruik geen slaap- of kalmeringsmiddelen. Deze onderdrukken de ademhaling, verslappen de keelspieren en verergeren het OSAS. Vraag advies van uw arts als u slaapmedicatie gebruikt en slaapapneu heeft. • Slaap in zijligging: Soms komt OSAS alleen voor bij slapen op de rug. Dat is te zien tijdens het slaaponderzoek. Is dit bij u het geval, dan adviseren we u om te slapen in een ‘geforceerde zijligging’. Dit kan bijvoorbeeld door een tennisbal in de rugzijde van de pyjama te bevestigen of door het gebruik van andere hulpmiddelen. Op die manier gaat u tijdens het slapen niet op uw rug liggen. In het Slaapapneucentrum kunt u hierover meer informatie krijgen.
5
Adviezen voor een gezonde slaap Er zijn meerdere adviezen die de slaap in de algemene zin verbeteren. Deze richtlijnen kunnen van nut zijn voor het opheffen van alle types van slaapstoornissen: • Sta elke dag op hetzelfde tijdstip op; • Ga naar bed wanneer u slaperig bent; • Ontspan u voor het slapen gaan; • Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging. Vermijd forse inspanning in de laatste zes uur voor het slapen gaan; • Stop met roken; • Zorg voor een regelmatig leefpatroon; • Vermijd het gebruik van veel cafeïne (koffie, thee, cola) zes uur voor het slapen gaan; • Drink geen alcohol.
Specifieke behandeling bij OSAS Behalve de algemene maatregelen zijn er verschillende mogelijkheden om OSAS te behandelen. Deze mogelijkheden zijn mede afhankelijk van de ernst van de OSAS. Gebitsbeugel (MRA) Een gebitsbeugel wordt ook wel een Mandibulair Repositie Apparaat (MRA) genoemd. De beugel bestaat uit twee plaatjes over de onder- en boventanden en kan helpen bij een licht tot matig slaapapneusyndroom. De beugel zorgt ervoor dat de onderkaak iets naar voren komt, zodat er meer ruimte ontstaat in de keelholte.
6
Slaapapneu, wat nu
voorbeeld gebitsbeugel De gebitsbeugel moet worden aangemeten door een tandarts die hiervoor speciaal geschoold is. Het Slaapcentrum in Velp werkt nauw samen met Arnhem Dental, gevestigd aan de Wilhelminastraat 49 in Arnhem (telefoonnummer 026-389 3330). U kunt geen gebitsbeugel dragen als er bij u meerdere tanden of kiezen zijn getrokken of u ernstige tandvleesproblemen heeft. Er zijn soms mogelijkheden als u een kunstgebit heeft. De tandarts kan u hierover meer informatie geven. Als u een licht tot matig slaapapneusyndroom heeft, wordt de MRA wordt door de zorgverzekeraar vergoed. Operaties op KNO-gebied Bij een licht tot matig OSAS kan een operatie een oplossing zijn. Om dit te kunnen beoordelen, kan een slaapendoscopie worden gedaan. Zo wordt vastgesteld waar de keel vernauwd is. Voor dit onderzoek wordt u wordt u op de operatiekamer in slaap gebracht door de anesthesist. De KNO-arts kijkt met een scoop wat er bij u in de keel gebeurt terwijl u slaapt. De bevindingen en de behandelingsmogelijkheden worden later met u besproken. De KNO-arts overlegt met u voor welke operatie u in aanmerking komt. Er zijn verschillende mogelijkheden: • Het verkleinen van het zachte verhemelte (UPPP) en/of verwijderen van de keelamandelen (TE); • Het verkleinen van het zachte verhemelte, de keelamandelen en/of tongbasis door middel van hoogfrequente energie (Celon methode of RFITT);
7
• Het operatief naar elkaar toe brengen en hechten van het tongbeen (dat onder de kin zit en waaraan de tong ook vastzit) en het schildkraakbeen (waar de schildklier omheen zit). Dit heet ook wel hyoidothyroidopexie (HTP); • Behandeling bij neusverstopping: neusverstopping kan snurken veroorzaken en het gebruik van een CPAP-masker (zie hieronder) verhinderen. Deze neusverstoppingproblemen kunnen vaak operatief worden verholpen. Het kan gaan om een scheef neustussenschot, een zwelling van de onderste neusschelpen, neuspoliepen of bijvoorbeeld een allergie (voor huisstofmijt, pollen, harige huisdieren). Voor alle ingrepen moet u nuchter zijn. Als u voor een slaapendoscopie komt, die plaatsvindt in dagverpleging, adviseren wij u niet zelf met de auto te komen. Meestal blijven patiënten met OSAS die onder narcose zijn geopereerd uit voorzorg een nacht ter observatie op de afdeling Medium Care (MC) in het ziekenhuis. Indien deze operaties worden verricht in het kader van OSAS, zal de zorgverzekeraar de ingreep vergoeden.
8
Slaapapneu, wat nu
Slaapmasker (CPAP) Bij ernstig OSAS, maar ook bij matig ernstig OSAS, schrijven we vaak een slaapmasker (CPAP = continuous positive airway pressure) voor. Een matig en vooral een ernstig slaap apneu syndroom kan behandeld worden met CPAP. Dit is de meest gebruikte behandeling voor slaapapneu en werkt vrijwel altijd. Een CPAP-apparaat blaast kamerlucht met hoge druk via een slang en een (neus-)masker in de neus en keel. Door deze hoge luchtdruk blijft de keel open en kunnen er geen apneus meer optreden. Ook het snurken is dan verdwenen. Doordat er geen apneus meer optreden blijft het zuurstofgehalte van het bloed goed. Er is dan geen verhoogd gevaar meer voor hart en hersenen. De meeste mensen slapen veel beter en zijn overdag weer fit en uitgerust.
Er zijn verschillende soorten en maten CPAP-apparaten en maskers. Samen met de leverancier van het apparaat wordt gekeken wat voor u het meest optimale apparaat is. De keuze van het apparaat is mede afhankelijk van uw zorgverzekeraar.
voorbeeld CPAP apparaat
voorbeeld neusmasker
9
De eerste maanden krijgt u het CPAP-apparaat op proef. In deze aanpassingsperiode krijgt u begeleiding van de verpleegkundig specialist en de OSAS-verpleegkundige In deze periode kunnen we de CPAP uitlezen om te beoordelen of het aantal apneus voldoende is afgenomen. Ook is het belangrijk om te horen of uw klachten verminderd zijn. Zo nodig wordt de druk van het CPAP-apparaat aangepast. Als deze proefperiode succesvol is verlopen, kunt u het apparaat blijven gebruiken. De CPAP-therapie wordt volledig vergoed door uw zorgverzekeraar.
Problemen bij gebruik CPAP Zeker in de gewenningsperiode kunnen problemen voorkomen die te maken hebben met het CPAP-apparaat of het masker. De meest voorkomende problemen zijn: • Neusverstopping • Droge mond • Het masker niet de hele nacht op kunnen houden • Het masker ’s nachts onbewust afzetten • Lekkage van lucht langs het masker • Huidirritatie of drukplekken van het masker • Condens in de slang of het masker • Vochtige, droge of rode ogen • Een opgeblazen gevoel. Als u hiermee te maken krijgt is het belangrijk om contact op te nemen met de OSAS-verpleegkundige of verpleegkundig specialist. Zij kan u helpen de problemen op te lossen. Achter in de folder staat hoe zij te bereiken is.
10
Slaapapneu, wat nu
De verpleegkundig specialist/verpleegkundige Als u de diagnose OSAS te horen heeft gekregen van de longarts, wordt er een afspraak gemaakt bij de verpleegkundig specialist. Zij bespreekt met u wat OSAS en de behandeling hiervan voor u betekent. Het kan even tijd kosten om te wennen met een CPAP-apparaat. De verpleegkundig specialist ondersteunt u in het gewenningsproces. Ze geeft u uitgebreide uitleg en instructie. Het is belangrijk dat het gebruik van het CPAP-apparaat zo comfortabel mogelijk wordt gemaakt. U moet het apparaat namelijk elke nacht blijven gebruiken. Zodra u stopt met het gebruik van het apparaat, komen de apneus weer terug. Indien nodig kunt u altijd een extra afspraak maken.
OSAS en autorijden Wanneer u lijdt aan OSAS en nog niet behandeld bent, mag u in principe geen motorvoertuigen besturen. Dit komt omdat bij OSAS slaperigheid overdag kan ertoe leiden dat u achter het stuur in slaap valt. Daardoor kunnen verkeersongelukken ontstaan. In 2008 is de wetgeving hierover ook gewijzigd. Mensen die lijden aan OSAS mogen geen motorvoertuigen besturen tenzij blijkt dat zij met goed resultaat zijn behandeld. Bij aanvragen en verlenging van het rijbewijs bent u verplicht om aan te geven of medische gebreken het rijgedrag zouden kunnen beïnvloeden. Voor de diagnose OSAS dient u een eigen verklaring in te vullen. Deze verklaring kunt u krijgen bij het gemeentehuis. U kunt vervolgens geschikt worden verklaard voor het besturen van personenauto’s (rijbewijs groep 1) als op basis van een rapport door een specialist blijkt dat gedurende ten minste twee opeenvolgende maanden een adequate behandeling heeft plaatsgevonden. De geschiktheid wordt de eerste keer afgegeven voor één jaar, daarna voor maximaal drie jaar. Voor groep 2 rijbewijzen (vrachtauto’s, bussen) geldt dat u gedurende ten minste drie opeenvolgende maanden adequaat behandeld moet zijn. Deze geschiktheid
11
wordt in eerste instantie afgegeven voor één jaar en wordt elk jaar opnieuw getest. Officieel dient deze beoordeling te geschieden door een onafhankelijke specialist (dus niet uw eigen arts) met ervaring in OSAS. Gezien het grote tekort aan OSAS specialisten neemt het CBR ook genoegen met een bewijs van een Slaapcentrum dat veel ervaring heeft met de behandeling van OSAS. Formeel dient u de diagnose en behandeling van OSAS te melden bij het CBR door een eigen verklaring af te geven. Bij succesvolle behandeling dient u de testgegevens waaruit blijkt dat u niet meer slaperig bent en de lage apneu/ hypopneu-waarde van het controle- onderzoek door te geven aan CBR zodat u uw rijbevoegdheid weer terug kunt krijgen.
OSAS en werk Als u OSAS heeft, kan dit gevolgen hebben voor uw werk. Door de slaperigheid overdag kunnen sommige OSAS-patiënten zich minder goed concentreren of de aandacht verdelen. Deze beperkingen kunnen leiden tot functioneringsproblemen op het werk. Als u een baan heeft, kan de bedrijfsarts u begeleiden bij eventuele problemen op het werk en bespreken op welke manier u zo goed mogelijk kunt blijven functioneren. Als de OSAS eenmaal goed behandeld wordt, leidt dit meestal niet meer tot problemen.
12
Slaapapneu, wat nu
OSAS en narcose Heeft u OSAS en moet u een voor een operatie onder narcose? Dan is het belangrijk om extra op te letten op het volgende: • Vóór de operatie heeft u een gesprek met de anesthesist. Vertel hem dat u OSAS heeft. Hij kan daarmee rekening houden voor, tijdens en na de narcose. • Als u behandeld wordt met CPAP, kan het nodig zijn om rondom de operatie CPAP te gebruiken totdat de narcose helemaal is uitgewerkt. • U moet extra oppassen met zware pijnstillers zoals morfine.
Extra informatie In het Slaapcentrum werkt een multidisciplinair team van longartsen, KNOartsen, verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen, longfunctielaboranten, een neuroloog, een tandarts en internist/vasculair geneeskundige. Indien nodig kan de longarts u verwijzen naar een andere specialist. Door slaapproblemen, snurken of onrustig slapen kan het voorkomen dat u problemen heeft gekregen op seksueel of relationeel gebied. Als u hier behoefte aan heeft, kunt u doorverwezen worden naar een seksuoloog.
Heeft u nog vragen? Deze brochure is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie, maar als aanvulling hierop. Hierdoor is het mogelijk om alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u nog vragen, neem deze dan mee naar uw poli-afspraak of neem contact op met de verpleegkundig specialist. Zij is bereikbaar via telefoonnummer 088-005 7790.
13
Meer informatie over snurken en slaapapneu vindt u op de internetpagina van de patiënten Apneuvereniging: www.nvsap.nl.
Contact Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u bellen met het Slaapcentrum via 088-005 7790. Het Slaapcentrum houdt spreekuur op woensdag en is gevestigd in Rijnstate Velp: President Kennedylaan 100 6883 AZ Velp www.rijnstate.nl/slaapapneucentrum Parkeren is mogelijk met een blauwe parkeerschijf
14
Slaapapneu, wat nu
15
Rijnstate, uw ziekenhuis in de regio Arnhem, Rheden en De Liemers. @rijnstate facebook.com/rijnstate
Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088 - 005 8888 E
[email protected] www.rijnstate.nl
089475/2016-06 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2016
Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken.
