antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 1 van 12
Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen om naar Anton Dirckszoon te luisteren. In zijn preek vertelde hij over Calvijn en zijn nieuwe godsdienst. Ook zei hij dat we de bijbel in onze eigen taal zouden moeten kunnen lezen." In welk jaar zal dit stukje in het dagboek van Sebastiaan zijn opgeschreven? In 824, in de tijd dat de Vikingen regelmatig ons land binnen vielen. In 1194, in de tijd dat er regelmatig kruistochten werden gehouden naar het Heilige Land. In 1560, in de tijd dat er in de Nederlanden spanningen waren met de Spaanse koning. In 1793, in de tijd vlak voordat de Fransen in ons land kwamen. De vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Ontdekkers en Hervormers (1500-1600). In de vraag staan drie aanwijzingen die alle duiden op de tijd van de reformatie of hervormingen in de 16e eeuw: 1e hagepreek, 2e de nieuwe godsdienst van Calvijn, 3e de wens van gelovigen om zelf de bijbel te kunnen lezen (dus in een vertaling in de eigen taal i.p.v. in het latijn) Het calvinisme was een nieuwe opvatting van het christelijk geloof: een vorm van protestantse godsdienst, waarbij het zelf lezen van de bijbel een belangrijk element was. Filips II, de Spaanse koning die ook heerste over de Nederlanden, had elke protestantse godsdienst verboden. De gelovigen moesten dus heimelijk bijeenkomen voor hun preken. Die bijeenkomsten vonden plaats in de open lucht; vandaar de naam hagenpreek.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 2 van 12
Schout en schepenen Wat behoorde tot de taak van de schout en de schepenen in een middeleeuwse stad? Zij beheerden de landerijen rondom de stad en verdeelden de oogst. Zij leidden de plechtigheden in de kerken en kloosters. Zij zorgden ervoor dat handelsschepen veilig de haven binnen konden varen. Zij zorgden voor de rechtspraak en het bestuur van een stad.
De vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Steden en Staten (1000-1500). Na het jaar 1100 waren er in Europa vele steden ontstaan. Deze hadden stadsrechten gekregen. Dat hield onder meer in dat de inwoners van een stad zelf recht mochten spreken en hun stad mochten besturen. De schout en de schepenen waren daarvoor verantwoordelijk. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 3 van 12
Verduisterde ramen Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren alle ramen verduisterd. Waarom gebeurde dit? Omdat de Duitsers niet mochten zien of er misschien onderduikers binnen zaten. Omdat niemand wilde zien, hoe de Duitsers 's avonds de Joden oppakten en wegvoerden. Omdat de kachel dan de kamer beter warm kon houden. Omdat geallieerde piloten anders aan de lichten van de steden konden zien waar ze vlogen.
De vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Wereldoorlogen (1900-1950). Tijdens de Tweede Wereldoorlogen voerden de geallieerden vele bombaderdementen uit op steden in Duitsland. Zij vlogen vanuit Groot-Brittannië over het bezette Nederland. Omdat de Duitse bevelhebbers in Nederland niet wilden dat de piloten zich konden oriënteren aan de hand van lichten op de grond, dwongen zij de mensen er voor te zorgen dat er ’s avonds en ’s nachts geen enkel licht door hun ramen naar buiten scheen. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 4 van 12
Landsbestuur In dit schema zie je, dat er zeven groepen waren die vergaderden over het bestuur van een gewest en een vergadergroep, waarin men praatte over het landsbestuur.
In welke tijd werd Nederland op deze manier bestuurd? tegen het einde van de Romeinse Tijd (tussen 251 en 397) tijdens de regering van Karel de Grote (tussen 814 en 868) in de tijd van de Republiek (tussen 1581 en 1795) in de periode net na de Tweede Wereldoorlog (tussen 1945 en 1960) De vraag heeft betrekking op de tijdvakken: de Tijd van Ontdekkers en Hervormers (1500-1600), de Tijd van Regenten en Vorsten (16001700) en de Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800). In het schema is sprake van zeven provinciale staten, die een bestuurlijke eenheid vormen onder de Staten Generaal. Een dergelijk bestuursstructuur had Nederland tijdens De Republiek der Zeven Provinciën, die ontstaan is uit de Nederlandse Opstand Nederlandse Opstand (1568-1648). Daarin kwamen de noordelijke Nederlanden in opstand tegen de Spaanse overheersing. In 1581 verklaarden zij dat zij de koning van Spanje niet langer als staatshoofd erkenden. Vanaf dat moment vormden de Nederlanden een Republiek, waarin zeven gewesten samen een land vormden. Elk gewest had een eigen bestuur, de Staten. Daarnaast stuurden de gewesten vertegenwoordigers naar een overkoepelende organisatie, de StatenGeneraal. Die nam alleen beslissingen op het gebied van buitenlandse politiek en oorlogsvoering. Deze staatsvorm bleef bestaan tot 1795 toen de Patriotten de macht in Nederland overnamen. Vanaf dat moment werd Nederland centraal geregeerd en verloren de gewesten hun zelfstandigheid.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 5 van 12
Jagers-verzamelaars Hier staat een aantal uitvindingen. Welke uitvinding kenden de jagers-verzamelaars al?
het gebruiken van karren met wielen het houden van vee het maken van brons en papier het maken van vuur
De vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Jagers en Boeren (tot 3000 v.C.) De Tijd van Jagers en Boeren wordt ook wel de Prehistorie genoemd. Deze periode beslaat de ontwikkeling van een samenleving tot de periode waarin deze samenleving het schrift gaat gebruiken. In de tijd voor de uitvinding van de landbouw (rond 8000 v.C.) leefden de mensen als jagers-verzamelaars. Hoewel deze mensen een rondtrekkend bestaan leidden, hadden zij al enkele belangrijke uitvindingen gedaan, zoals het maken van vuur. Pas toen prehistorische boeren op een vaste plaats gingen wonen, werden andere, meer complexe uitvindingen gedaan, zoals het wiel, het houden van vee en het maken van brons. Papier is een uitvinding van nog veel later. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 6 van 12
Willibrord Op deze middeleeuwse afbeelding uit omstreeks het jaar 700, zie je de uit Engeland afkomstige evangelist Willibrord.
Waarom kwamen hier rond het jaar 700 evangelisten als Willibrord werken? De Engelse koningen hadden onze streken veroverd en wilden hier hun godsdienst verspreiden onder de volkeren. De Romeinse keizer wilde het christendom op deze manier onder de Franken verspreiden. Er waren in Engeland te veel monniken, waardoor een aantal naar het buitenland moest vertrekken. Frankische koningen wilden met behulp van monniken het christendom verspreiden om zo hun invloed te vergroten. Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Monniken en Ridders (500-1000). Tijdens de onrustige periode van de volksverhuizingen, na de ondergang van het Romeinse Rijk, was het christendom dat zich in de laatste eeuwen van het Romeinse rijk in Europa had gevestigd, bijna uit West-Europa verdwenen. Ierland, dat aan de rand lag van het continent bleef buiten de onrust en daar overleefde het christendom. Van daaruit verbreidde het zich opnieuw over WestEuropa toen rust en orde er terugkeerden. Vandaar dat de evangeliepredikers uit Groot-Brittanië kwamen. Willibrord was een Engelse monnik die naar West-Europa was gegaan om daar het christendom te verspreiden. Hij en andere evangelisten werkten samen met de Frankische koningen die over dit gebied heersten. De koningen hadden er belang bij dat in hun rijk dezelfde godsdienst werd aangehangen. Dit zou de eenheid van hun rijk vergroten.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 7 van 12
NSB Deze mannen maken reclame voor de NSB, een politieke partij. Deze partij wilde een sterke leider en afschaffing van de democratie. Wanneer had deze partij de meeste aanhangers in Nederland?
net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (rond 1935) na de Tweede Wereldoorlog tijdens de opbouw in ons land (1950) tijdens de Koude oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten (rond 1960) na de Koude oorlog toen de dreiging van het communisme wegviel (rond 1990)
Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak 9: de Tijd van Wereldoorlogen. NSB staat voor Nationaal-Socialistische Beweging. Leden van de NSB waren aanhangers van het fascisme, een antidemocratische stroming uit de tijd voor de Tweede Wereldoorlog. Veel Nederlanders vonden toen ook dat de democratie niet goed werkte. NSB’ers zagen de nationaal-socialistische partij van Hitler als een voorbeeld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte de NSB samen met de Duitse bezetters in Nederland. NSB’ers werden daardoor gezien als landverraders.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 8 van 12
Willem Drees Willem Drees (1886-1988) is één van de bekendste Nederlandse politici van na de Tweede Wereldoorlog.
Door de voorbereiding van welke wet is Drees vooral bekend gebleven?
de Algemene Ouderdoms Wet (AOW) de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) de Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) de Wet op de Kinderarbeid
De vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Televisie en Computer. De AOW werd ingevoerd in 1957 en was gebaseerd op de Noodvoorziening voor Ouden van Dagen van Drees uit 1947. Mensen die de leeftijd van 65 jaar hadden bereikt, kregen vanaf dat moment een pensioen van de staat. Deze maatregel wordt wel gezien als het begin van de verzorgingsstaat. Dit houdt in de overheid steeds meer gaat zorgen voor mensen die door omstandigheden niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 9 van 12
Catastrofe In de periode rond 1350 werd Europa getroffen door een grote catastrofe. In die periode stierf ruim 30% van de bevolking. Onder welke categorie valt deze catastrofe?
epidemie hongersnood natuurgeweld oorlogsgeweld
Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Steden en Staten (1500-1600). De pest was een besmettelijke ziekte die werd meegebracht door de vlooien van de zwarte rat. Door de slechte hygiëne kon de ziekte zich razendsnel verspreiden. Vooral in de 14e eeuw hadden pestepidemieën een grote impact op de samenlevingen in het westen van Europa. Het aantal slachtoffers wordt geschat op 25 tot wel 30 à 40 miljoen. Veel gebieden raakten vrijwel volledig ontvolkt. Overlevenden vluchtten vaak en verspreidden zo de ziekte nog verder. De sterfte die deze epidemie veroorzaakte, had enorme sociale gevolgen. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 10 van 12
Bergen 1799 In het Noord-Hollandse plaatsje Bergen staat dit monument voor in 1799 gesneuvelde Russische soldaten. Ze vochten tegen een leger dat in die tijd Nederland bezet hield. Tegen wie hebben deze Russische soldaten gevochten?
tegen Duitse soldaten tegen Engelse soldaten tegen Franse soldaten tegen Spaanse soldaten
Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800). In 1794-1795 was het Franse leger Nederland binnengevallen. Door de Franse inval kwamen in Nederland de Patriotten aan de macht die de idealen van de Franse Revolutie (1789) in Nederland in de praktijk wilden brengen. De Russen en de Engelsen waren in de tijd in oorlog met Frankrijk omdat zij de revolutie een halt toe wilden roepen. In 1799 deden soldaten van beide landen een inval in Nederland om de Fransen te verjagen, maar dat mislukte. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 11 van 12
Romeinse Rijk De reconstructie van een Romeinse wachttoren langs de grens van het Romeinse rijk.
Waar zullen dergelijke wachttorens in de Romeinse tijd vooral hebben gestaan?
langs de oostelijke oever van de Maas langs de westelijke oever van de Maas langs de noordelijke oever van de Rijn langs de zuidelijke oever van de Rijn
Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.C.-500). De noordelijke grens van het Romeinse Rijk liep langs de rivier de Rijn. De Romeinen bouwden de wachttorens op de zuidelijke oever van de Rijn, zodat zij de rivier als verdedigingslinie konden gebruiken tegen de vijandelijke volken die aan de andere kant van de rivier leefden. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
antwoorden met uitleg voorbeeldopgaven Geschiedenis
Wereldorientatie-pabo antwoord 12 van 12
Thorbecke Waarom is de grondwetsherziening van 1848 belangrijk? Omdat vanaf die tijd …
Op dit schilderij staat prof. R.J.Thorbecke afgebeeld. In 1848 schreef hij een herziening van de grondwet.
alle mannen en vrouwen mochten deelnemen aan verkiezingen. de Nederlandse koloniën voor het eerst mochten deelnemen aan vrije verkiezingen. de politieke macht verschoven was van de koning naar de volksvertegenwoordiging. het Koninkrijk der Nederlanden als een zelfstandige staat bestond.
Deze vraag heeft betrekking op het tijdvak: de Tijd van Burgers en Stoommachines. In 1813 was Nederland een koninkrijk geworden onder koning Willem I. De koning had veel macht: hij kon ministers ontslaan en hoefde aan niemand verantwoording af te leggen. In 1848 kwam hier een einde aan. De nieuwe grondwet van Thorbecke hield in dat koning veel van zijn macht verloor. De ministers legden geen verantwoording meer af aan de koning maar aan de volksvertegenwoordiging. Daar kwam dus vanaf toen de macht te liggen. Daarom kan deze grondwet beschouwd worden als de basis voor onze democratische rechtsstaat. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
