Dagbesteding en dagopvang in de basisvoorziening MOvactor, juni Dagbesteding en dagopvang bij MOvactor: een vangnet in elke wijk

Dagbesteding en dagopvang in de basisvoorziening ©MOvactor, juni 2014.

Dagbesteding en dagopvang bij MOvactor: een vangnet in elke wijk. Aanleiding De gemeente Nieuwegein zoekt naar een nieuw evenwicht van vrij toegankelijke, collectieve voorzieningen en maatwerk- of individuele voorzieningen voor de opvang van zorgvragen. De Kanteling en de principes in de Wmo gaan er van uit dat mensen met een opkomende zorgvraag de oplossing vinden in hun eigen omgeving en als dat niet lukt of niet toereikend is, dan wil de gemeente de hand reiken. De handreiking volgt als het ware het vermogen van mensen om zelf oplossingen te vinden: eerst met (digitale) informatie en advies, opgevolgd door vrij toegankelijke voorzieningen en tenslotte met individueel maatwerk (zorg). Preventie, gezondheidsbevordering en interventies ter bevordering van het welzijn van mensen moeten erbij helpen om de omvang en complexiteit van zorgvragen in de gemeente te reduceren. Vrij toegankelijke, algemene voorzieningen dienen als vangnet onderaan de zorgladder. Het vangnet bestaat uit het geheel aan handelingen, deskundigheden en faciliteiten voor en door burgers die er aan bijdragen dat mensen met een ondersteuningsvraag een carrière op de zorgladder zo lang mogelijk uit kunnen stellen. Niet om hen de noodzakelijke zorg onthouden, wel omdat hen een zo hoog mogelijke kwaliteit van bestaan gegund is. Andere veelgebruikte termen voor deze vrij toegankelijke, algemene voorzieningen zijn:

De zorgladder. Van beneden naar boven: sociaal domein, eerstelijns zorg, care, cure collectieve voorzieningen, vrij toegankelijke voorzieningen, openbare voorzieningen,


voorliggende voorzieningen of combinaties van deze definities. MOvactor heeft het over de ‘Basisvoorziening’ omdat het hier gaat om faciliteiten en programma’s onder de zorgladder, in het sociale domein. De gemeente zal ingevolge de Wmo deze voorliggende voorzieningen moeten aanwijzen en ook moeten (laten) organiseren. Het welzijnswerk is zo’n basisvoorziening. Hierbij gaat het om de sociale programma’s, de buurtpleinen en hun inhoud, de getrapte dienstverlening aan burgers (diensten van vrijwilligers aan burgers onder specialistische professionele begeleiding op afstand). Om deze toegankelijker te maken, heeft MOvactor gewerkt aan verbetering en vernieuwing: de ontwikkeling en realisatie van buurtpleinen met ten dele nieuwe content, nieuwe vormen van ondersteuning en advies en nieuwe sociale programma’s. Daarnaast heeft het Nieuwegeinse Welzijnswerk een heel nieuw uiterlijk gekregen dat goed aanslaat en aansluit bij veel meer verschillende mensen in de samenleving.

Specialistische cure

Specialistische care

netwerk

vrijwillige inzet

buurtplein,

WOR

welzijnscoach

maatjes

maatsch. werk

De eerstelijns zorg

Het vangnet in de samenleving: de basisvoorziening

De basisvoorziening in de Wmo. De basisvoorziening in de uitvoering van de Wmo, heeft MOvactor in verschillende ‘typen’ van dienstverlening gecategoriseerd, naar gelang hun organisatievorm en doel:


1. Maatschappelijke Ondersteuning: hierbij gaat het om alle interventies en faciliteiten die zorgvraag en zorgantwoord in de sociale context samen laten komen. Maatschappelijke zorg kent twee dimensies.

a. Zorgpreventie: Het voorkomen van duurdere zorg door vroegtijdig de zorgvrager te helpen om zelf een antwoord te vinden (zorgpreventie op basis van zelfredzaamheid en eigen kracht). Voorbeelden: Welzijnscoach, Welzijn op Recept, Buurtpleinen, Servicepunt zorg en welzijn, websites. b. Maatschappelijke Ondersteuning: Het antwoord op zorgvragen is te vinden midden in de samenleving. Voorbeelden: maatjes-diensten (vgl buddy-zorg), thuisadministratie, Buurtpleinen, FAIR’s, huiskamers in wijken. Professionals faciliteren en ondersteunen de mensen van afstand. Voor de totstandkoming van Maatschappelijke Zorg is het nodig dat mensen in wijken en buurten elkaar (weer) leren kennen. Daarnaast is het nodig dat mensen gemotiveerd zijn om iets voor een ander te betekenen. In een sterke Civil Society komt Maatschappelijke Zorg pas echt goed op gang als de juiste sociale programma’s samengesteld en uitgevoerd worden. Dat is de taak van de welzijnsorganisatie. Hierom heeft MOvactor ook diensten die gericht zijn op de sociale samenhang.

2. Ondersteuning van de “Civil Society”: dit zijn alle interventies en faciliteiten die bijdragen aan versterking van de sociale samenhang. Voorbeelden: sociaal makelaar (ondersteuning van burgerinitiatieven), initiatievenkompas, Nijpels Speelt, maatschappelijke stages, steunpunt vrijwilligerswerk, wijkgerichte sociale programma’s in en om vindplaatsen: ondermeer jongerenwerk, huiskamers. Kenmerkend voor de diensten is dat ze vrijwel allemaal geleverd worden door mensen in de samenleving aan mensen in de samenleving.


Geen entreekaartje MOvactor gaat het erom dat iedereen met elke vraag naar ondersteuning en laagcomplexe zorg zonder toegangscriterium of toegangskaartje van de basisvoorziening gebruik kan maken. Voor het beeld is hieronder geschetst hoe de collectieve dienstverlening van MOvactor nu zich verhoudt tot de individuele dienstverlening in de AWBZ, ZVW en Wmo. Dienst Maatsch. Ond. ThuisAdm. Welzijnscoach WOR FAIR’s Perspekt1 Vriendendienst2 Soc. Cult. Act. Soc. Cult. Act. FAIR’s

Zorgdienst AMW AMW Therapie Dagbesteding Dagverblijf GGZ/NAH Dagverblijf GGZ Dagverblijf VB Dagopvang ouderen Maaltijdbezorging thuis

klassieke financiering/wet Wmo Wmo ZVW AWBZ AWBZ AWBZ AWBZ AWBZ Wmo

Toegang tot de specifieke voorzieningen (verstrekking, maatwerk of zorg). Net als in het huidige zorgsysteem gaat de gemeente met een poortwachtersfunctie werken: De entree naar de voorzieningen en verstrekkingen in de Wmo. Anders dan in het huidige zorgsysteem beoordeelt de poortwachter niet het recht op zorg en regelt de toegang, maar hij beoordeelt de mate waarin maatschappelijke alternatieven voor zorg een toereikend of misschien zelfs doeltreffender antwoord zijn op de vraag van de burger. De poortwachter zal daarom, redenerend vanuit het perspectief van de zorgvrager en diens directe maatschappelijke omgeving, zo veel mogelijk de vraag naar zorg ombuigen naar de voorliggende voorzieningen/basisvoorziening. Verbreding van de basisvoorziening: doelmatig en doeltreffend Een logische redenering is: hoe breder de basisvoorziening, hoe minder specialistische voorzieningen nodig zijn. En als dan de brede basisvoorziening zo georganiseerd is dat de kosten ervan vele male lager zijn dan de specialistische voorziening, dan kan deze gefinancierd worden uit de besparingen op specialistische voorzieningen. De brede basisvoorziening is dus kenmerkend door: 1. hij staat midden in de samenleving 2. hij is dienstbaar aan de bewegingen van formeel naar informeel, van individueel naar collectief, van preventie naar curatie.

12

Perspekt en Vriendendienst zijn oude termen. het gaat om groepsactiviteiten voor kwetsbare burgers en om Maatjes.


3. staat in verbinding met specialistischer diensten/zorg, zó dat hij van betekenis is in individuele welzijns- en zorgarrangementen. Daardoor kunnen delen van individuele complexe zorgarrangementen vervangen worden met diensten uit de zorg basisvoorzieningen. Zo ontstaan welzijn- en zorgarrangementen die vaak beter aansluiten bij de wens van de klant (kwaliteitsbeleving) en bovendien goedkoper zijn. Dus: gunstige prijs-kwaliteit ratio. De samenstelling van de basisvoorziening Omdat de zorgvraag aan verandering onderhevig is, zal ook de basisvoorziening mee moeten bewegen. Voortdurende innovatie die soms de zorgvraag volgt en vaak de zorgvraag voor is, is nodig. De samenstelling van de basisvoorziening zal hierom telkens aan verandering onderhevig zijn. Het draagt ertoe bij dat de gunstige prijs-kwaliteit ratio (waarde) geboden kan blijven worden. De omvang aan zorgvragen zal stijgen als gevolg van de leefstijl van mensen en als gevolg van de vergrijzing. Hierop kan en zal met de vormen inhoud van de basisvoorziening rekening gehouden moeten worden. Gelukkig is in Nieuwegein hierop al een flinke voorsprong genomen. En de beweging als hierboven geschetst, is ook goed op gang gekomen. Dat is ondermeer te merken aan de toename van het aantal zorgvragen dat nu bij MOvactor beantwoord wordt. Aangezien de prestatie ‘Begeleiding’ niet langer in de AWBZ of de opvolgende wet verzekerd zal zijn, gaat in eerste instantie de verbreding van de basisvoorziening in op substitutie van de weggevallen AWBZ-verzekerde zorg. Concreter: het gaat om dagbesteding en dagopvang. Maatschappelijke Ondersteuning en Dagbesteding Op grond van de Wmo dienen gemeenten: “de zelfredzaamheid en de participatie van

personen met een beperking of met chronische, psychische of psychosociale probleem zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving te ondersteunen”. Volgens MOvactor is er in de basisvoorziening veel ruimte en mogelijkheid om deze ondersteuning dichtbij de mensen te brengen. In de wijken waar mensen wonen en op een zo volwaardig mogelijke manier die uitgaat van wederkerigheid in de relatie tussen mensen. Het Buurtplein is daarvoor bij uitstek geschikt omdat het dient als ‘sociaal verkeersplein in de wijk’ Maatschappelijke Ondersteuning en wetgeving Los van organisatiebelangen, bestuursrechtelijke kaders, wetten en regels, kijkt MOvactor sinds jaar en dag naar de zorgvrager in diens sociale context. En of deze zorgvrager als zodanig betiteld is door de uitvoering van AWBZ, Wmo, WWB, Wajong, Wia, ZVW en alle andere (juridische) schotten doet in deze notitie niet ter zake. Wel doen de uitgangspunten voor ondersteuning en zorg in de samenleving ter zake omdat de zorgvrager, diens directe betrokkenen en de gemeente het daarover eens moeten zijn. Uitgangspunten voor Maatschappelijke Ondersteuning 1. Iedereen doet naar vermogen mee


2. Het gaat om een balans tussen waarde-bezorgen en waarde-ontvangen:

maatschappelijke wederkerigheid 3. De woon- en leefomgeving is de beste plaats om ondersteuning te geven en te krijgen 4. Maatschappelijke Ondersteuning komt uit de mensen zelf: professionals zijn zo veel mogelijk op afstand. Bovenstaande uitgangspunten impliceren dat niet langer de oorzaak van de vraag naar ondersteuning en zorg bepalend is voor de organisatie ervan. Het gaat nu juist om de ervaren kwaliteit. Maatschappelijke Ondersteuning gaat expliciet niet over de relatie van Diagnose en – Behandeling, het gaat over Kwaliteit van Bestaan. Het is daarom dat de zorgvrager zelf bepaalt of de ondersteuning goed is en uiteraard zijn het weer anderen die bepalen of zij tevreden zijn over hetgeen de zorgvrager de samenleving brengt. Verschuiven van consumptief consumptief naar productief De uitgangspunten betekenen voor dagbesteding en dagopvang een verschuiving van de focus: mensen worden niet langer gezien als cliënt of patiënt maar als co-producent van waarde! De co-productie komt volgens de uitgangspunten bij voorkeur midden in de samenleving tot stand. Dus zoveel mogelijk in de bestaande voorzieningen en structuren. Er is echter noodzaak om nieuwe voorzieningen en structuren te maken. Want de conventionele voorzieningen en structuren zoals bijvoorbeeld het oude buurthuiswerk en de traditionele dagverblijven, kunnen niet genoeg tegemoet komen aan de gestelde uitgangspunten. Daarvoor is het voorwaardelijk dat de voorzieningen en structuren veel meer dan voorheen gebruikt worden door veel meer verschillende mensen. Dat zegt iets over de functie en de aantrekkingskracht ervan: die moeten breder en sterker zijn om een divers publiek aan te trekken. De buurtpleinen zijn juist op basis van dit inzicht ontwikkeld. Feitelijk zijn er allerlei maatschappelijke initiatieven op en aan de buurtpleinen tot stand gekomen. De ervaringen van de gebruikers van de buurtpleinen zijn over het algemeen zeer positief. En, feitelijk heeft MOvactor al een aantal programma’s en diensten in de buurtpleinen ingezet om zorgvragen op de te vangen in en met de samenleving: FAIR’s®, vml Perspekt (beschutte groepsactiviteiten), vml Vriendendienst (maatjes GGZ) e.d. De nu volgende stap is de buurtpleinen nog toegankelijker maken voor nog meer Nieuwegeiners die overdag een plek nodig hebben waar zij aan de samenleving kunnen deelnemen zonder al te veel hinder te hebben van hun beperking of (tijdelijk) probleem. Of voor hen die er juist buiten de werktijden terecht willen kunnen om anderen te ontmoeten. Want juist de kwetsbaren met een klein netwerk, zoals mensen met een lichte verstandelijke beperking, lopen de grootste mentale en fysieke gezondheidsrisico’s als ze na het werk eenzaam thuis zitten. Capacite Capacit ei t in en om de buurtpleinen. “Wat kan je in en om het buurtplein organiseren, in welke omvang en hoe kan je je verbindingen vanuit dat buurtplein in de wijk gebruiken om nog meer mensen in de wijken maatschappelijk te ondersteunen en zorgvragen op te vangen?”


Met deze vraag gaan de mensen van MOvactor vrijwel elke dag op pad. En dat levert op. Wekelijks maken tientallen zorgvragers gebruik van de buurtpleinen, huiskamers en stadshuis waar MOvactor samen met mensen in de samenleving anderen ondersteunt. A. Bij FAIR’s draagt elke deelnemer naar vermogen bij aan het buurtplein. En daarmee vinden zij gelijktijdig een adequaat antwoord op hun vraag naar ondersteuning. FAIR’s is er dus niet alleen om mensen een kans te geven op een baan, maar voorziet inmiddels ook in arbeidsmatige dagbesteding. Verschillende, soms aangrijpende, succesverhalen zijn hierover te vertellen.

Op advies van haar huisarts zocht mevrouw De Winter de FAIR’s manager op in buurtplein Zuid. Haar dokter had haar verteld dat er misschien wel mogelijkheden zijn bij FAIR’s voor haar dochter Linda. Linda is een jonge vrouw met een cognitieve ontwikkelingsachterstand. Zij verlaat binnenkort het MLK-onderwijs. “En dan?” had mevrouw De Winter zich telkens afgevraagd. In gesprek met Remy van Engelen van FAIR’s ziet mevrouw De Winter deuren voor haar dochter open gaan. Remy adviseerde om een Wajong uitkering aan te vragen. En om dochter Linda op te nemen in het FAIR’s team in het buurtplein. Een stralende dochter en een gelukkige moeder: “Dankzij MOvactor is Linda nu lekker aan het werk en kan zij zich stap voor stap verder ontwikkelen. En wie weet wat er ooit van komt!”. B. Nu al bezoeken tientallen ouderen en mensen met een beperking de activiteiten in de buurtpleinen. Bewegen, eten, koken, creëren, het zijn allerlei activiteiten die MOvactor faciliteert en waaraan geen AWBZ-gefinancierde groepsleider of activiteitenbegeleider verbonden is. MOvactor noemt deze activiteiten vaak cursussen of workshops. Zij onderscheiden zich van cursussen en workshops omdat deelnemers er naar behoefte aan duur en frequentie gebruik van kunnen maken. Kortom: het is vaak een vorm van dagopvang. C. Bij de beschutte activiteiten vinden mensen met een AWBZ-indicatie voor zorg hun dagbesteding die zij zelf, met elkaar, organiseren onder begeleiding van professionals en vrijwilligers van MOvactor. Over de kwaliteit van de dagopvang wordt zelden negatief gesproken. Logisch want de deelnemers organiseren het grotendeels zelf !


Twee keer per week komt Marijke naar het buurtplein. “Ik ga tekenen en schilderen” vertelt ze. “Ja en lekker kletsen hoor”, geeft ze toe. Marijke is slecht ter been en naar eigen zeggen “af en toe goed de weg kwijt”. Ze doorliep vele behandelingstrajecten in GGZ instellingen. Die hielpen wel, maar vaak tijdelijk. “Ik ben een mens voor onder de mensen. Die psychiaters kunnen me wat. Dat helpt allemaal niet. Hier ben ik thuis. Kom ik m’n maatjes tegen en ben ik niet eenzaam. Want je moet toch wat. Anders ga ik dood!”, legt Marijke uit. De teken en schildergroep maakt gebruik van een mooi atelier en wordt begeleid door een vakdocent die ervaring heeft met mensen “die wat anders zijn”. De groep betaalt een bijdrage voor de activiteit. Daar kan ik niet van leven. Ik doe het naast mijn werk als kunstenares. Het geeft ook mij veel voldoening om deze groep te begeleiden. En natuurlijk samen stipt elf uur koffie te drinken in FAIR’s. We hebben zo onze eigen ritme gecreëerd”. In cijfers: 1. FAIRS. Bij FAIR’s is een drietal vormen van arbeidsmatige dagbesteding ontwikkeld: - FAIR’s Horeca (v.h. tegenprestatie WWB) - FAIR Return Media (v.h. Kees Trimbosstichting, AWBZ gefinancierde dagbesteding GGZ) - FAIR Facility Services (v.h. tegenprestatie WWB). Vanwege de wederzijdse klanttevredenheid wil MOvactor de plaatsen bij FAIR’s invullen met kandidaten voor arbeidsmatige dagbesteding, waarbij als van ouds doorstroming naar werk gestimuleerd en gefaciliteerd blijft worden, maar voor de financiering geen prestatieafspraak is. Bij FAIRS kunnen in totaal 40 volledige dagbestedingsplaatsen gerealiseerd worden. De kosten ervan bedragen 65% 65% van de huidige kosten in de AWBZ. 2. Dagactiviteiten Dagactiviteiten en respijtzorg Een uitwerking van de missie van MOvactor is: Alle Nieuwegeiners met een lichte beperking kunnen meedoen in alle buurtpleinen aan alle activiteiten. Het buurtplein is een veilige en vertrouwde plaats waaraan mensen naar gelang hun wensen en behoeften hun dag of een deel ervan kunnen doorbrengen. Om dat te kunnen bewerkstelligen is een verschuiving van de focus en inzet van beroepskrachten nodig. In de huidige zorgvoorzieningen is de focus op de cliënt, diens beperking en daaruit voortkomende zorgbehoefte. Bij MOvactor draaien we het om: de focus is op de omgeving en diens bereidheid om mensen met een beperking toe te laten, te accepteren, en ten slotte op te vangen.


Het gaat niet uitsluitend om het ombuigen van de zorgclaim van de zorgvrager maar ook om het ombuigen van de verwijzing naar zorgprofessionals door de sociale omgeving van zorgvragers. De gedachte dat er voor zorgvragers wel ‘een mannetje is’ of ‘dat er instellingen zijn voor die mensen’ zal plaats moeten maken voor de gedachte dat het soms wat vraagt van mensen om iedereen mee te laten doen. De sociaal agogische specialisten van MOvactor weten bij uitstek hoe de transformatie in het denken van mensen tot stand kan komen. Daarvoor is dus niet zo zeer een zorgprofessional nodig. MOvactor stelt zich voor om de AWBZ-middelen voor activiteitenbegeleiders ten dele ingezet kunnen worden voor sociaal agogen. Dagopvang in buurtpleinen wordt dan meer een zaak van de wijk zelf. De zorgprofessionals zullen wel op afroep beschikbaar moeten blijven. Dat zou een ambulante dienst kunnen worden. Dagopvang is op deze wijze voor minder dan 70% 70% van de huidige kosten te realiseren. realiseren In pilots zal getoetst moeten worden hoeveel mensen met een beperking deel kunnen gaan nemen aan de reguliere activiteiten. De huidige inschatting is dat enkele tientallen mensen hun plek moeten kunnen vinden zonder dat de buurtpleinen aan brede publieke waarde verliezen. Het moeten immers geen nieuwe dagverblijven worden. 3. Beschutte activiteiten. Er zijn mensen met een vraag naar begeleiding in een meer beschutte omgeving. Die aan de buurtpleinen gerealiseerd worden. Als het nodig is om de vraag naar beschutte dagopvang te beantwoorden, kunnen de buurtpleinen uitgebreid worden. Of beter gezegd: kan aan het buurtpleinen plaats gemaakt worden voor beschutte opvang. Die is doelmatig want de gebruikers van deze vorm van opvang kunnen wel gebruik maken van de faciliteiten van het buurtplein. Het is ook sociaal, omdat de beschutte opvang een voorziening is aan het buurtplein. Net als onder meer de apotheek, de bibliotheek, de fysiotherapeut, FAIR’s en de bewegingsprogramma’s. De ene gebruiker van de beschutte opvang zal makkelijker aan de openbare activiteiten deel kunnen en willen nemen dan de andere. Ook hier geldt dat uitgevonden moet worden in welke mate de verbindingen tussen het plein en dergelijke beschutte voorzieningen opener gemaakt kunnen worden. De ervaringen van de deelnemers aan de bestaande ‘beschermde groepen’ bij MOvactor zijn bijzonder positief. Het aantal mensen dat van de beschutte opvang gebruik kan maken ligt tussen 20 en 40 per dag. Ten slotte Hoe zeer de inzichten en bevindingen onderbouwd worden met argumentatie en theorie, de uitwerking is niet op voorhand vast te stellen. Stap voor stap zal geprobeerd moeten worden om de zorg naar de samenleving te verschuiven. Fysiek, met mensen en middelen, maar ook mentaal, met voorlichting, informatie en sociale programma’s. De ‘Kanteling’ is ook een maatschappelijk proces dat zich veel langzamer voltrekt dan de beleidswerkelijkheid van gemeenten en MOvactor. De vooruitzichten in Nieuwegein zijn uitzonderlijk goed: steeds meer mensen hebben nu al gekozen voor de buurtpleinen in plaats van een zorgvoorziening,


zelfs al hebben zij (nog) recht op de zorg in of van een instelling. Dit zegt iets over de waarde van deze nieuwe openbare plekken in de wijken. Deze notitie gaat over de kansen en mogelijkheden. Eerst is een uitspraak nodig van de gemeente over de verbreding van de basisvoorziening en de financiering ervan. Kiest de gemeente voor die verbreding en wil de gemeente die subsidiëren d.m.v. productieafspraken, dan is het zaak dat MOvactor snel een berekening maakt van de start capaciteit. Op basis van die berekening is een nauwgezetter kostenraming mogelijk. De uitkomsten daarvan zullen gegarandeerd onder de 75% van het huidige kostenniveau uitkomen. uitkomen.

Dagbesteding en dagopvang in de basisvoorziening MOvactor, juni Dagbesteding en dagopvang bij MOvactor: een vangnet in elke wijk

Recommend Documents