DAG VAN AARDRIJKSKUNDE WERKWINKEL 1 NOG WEL AARDRIJKSKUNDE? Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin

DAG VAN AARDRIJKSKUNDE WERKWINKEL 1

KRIJGEN KINDEREN VAN DE BASISSCHOOL EIGENLIJK NOG WEL AARDRIJKSKUNDE?

©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin

coach: Marleen Desmet

Een inventaris in evenwicht ? 2006-2007

Cursorische inhouden (systematische lijn) • Tijdlijnen en kalenders • Kaartvaardigheid • Mobiliteit • …. • Of extern aanbod (EHBO, verkeerspark, KWA, bosklas,…) ‘Mijn’ thema’s (thematische lijn) • Durf ik mijn thema’s kritisch bekijken ? (multiperspectief, actief, actueel,….) • Durf ik ook een thema aan, waarin tijd, ruimte of natuur NIET centraal staat ? • En klopt het niveau een beetje ? • Durven we zoeken naar overlappingen ?

2007

‘Onze’ schoolthema’s • 2 à 3 per jaar • Schoolthema’s die herhaald worden en/ of…schoolthema’s die nieuw zijn • Klasdoorbrekend werken… • Visie van het leerplan : verbondenheid • Vaste periodes Witruimte • Thema’s door de kinderen gekozen.. • Thema’s geïnspireerd door de actualiteit • Thema’s uit Averbode • Educaties, schoolevenementen,... • (deel)thema’s die met de klasgroep mee opschuiven (groeiboek, fotoboek, contactsleutels,…)


coach: Marleen Desmet 23

1.Ons leerplan wereldoriëntatie

jaarplanning ‘mens en ruimte’ 3de graad

√

√

√

√

√

√ √

aandacht voor ruimtebeleving en verantwoordelijkheid voor de ruimte (takenbord,…) kansen tot reflectie over de inrichting van een ruimte (klas, school, buurt) cursorische inhouden ivm ruimte • Oriëntatie m.b.v. tussenwindstreken • Bepaling van windstreken met kompas - door oriëntatie van de kaart in de omgeving • Opbouw en gebruik van kaarten van Vlaanderengewesten-België, Europa, de wereld (globe) • Gebruik van gridsysteem (rooster) • Gebruik van lijnschaal en breukschaal voortdurend gebruik van kaarten en plattegronden om plaatsen te situeren (in themaverband, tijdens losse momenten rond actualiteit, ook vakoverstijgend,…) de wereld = mijn thuis

Kernwoorden:

cursorische momenten om kaartbegrip verder in te oefenen, vulling te geven (opzoekwerk, werkstukken maken over landen, toerisme,….) atlasgebruik (implementatie) frequente aandacht voor mobiliteit (o.a. routes uitstippelen en berekenen,...) ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin




3

2.Multiperspectiviteit?

jaarplanning ‘mens en ruimte’ 2de graad

√

√

Mens en levensonderhoud √

Mens en zingeving Mens en muzische Mens en medemens Mens en samenleving Mens en natuur

Mens en techniek

Mens en ruimte

Mens en tijd √

9 bestaansdimensies betekent wel niet 9 aparte vakken!

√

√



aandacht voor ruimtebeleving en verantwoordelijkheid voor de ruimte (takenbord,…) kansen tot reflectie over de inrichting van een ruimte (klas, school, buurt) cursorische inhouden ivm ruimte (3de klas = scharnier) • Oriëntatie m.b.v. windstreken • Bepaling van windstreken volgens zonnestand en uur van de dag • Bepaling van windstreken met kompas - door oriëntatie van de kaart in de omgeving • Opbouw en gebruik van plattegronden en kaarten van de buurt, de woonplaats, de regio-provincie, Vlaanderen-gewesten-België • Gebruik en aanleggen van legende regelmatig gebruik van kaarten en plattegronden om plaatsen te situeren (in themaverband, tijdens losse momenten rond actualiteit, ook vakoverstijgend,…) de wereld = mijn thuis atlasgebruik (introductie) frequente aandacht voor mobiliteit (o.a. routes beschrijven, veilig fietsgedrag,…)

4 ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin


3.Vooral thematisch

jaarplanning ‘mens en ruimte’ 1ste graad

√

√

aandacht voor ruimtebeleving en verantwoordelijkheid voor de ruimte (takenbord,…) cursorische inhouden ivm ruimte : • Oriëntatiebegrippen (naar links, achteruit,…) • Opbouw plattegronden van de klas, de school (evt. de buurt) • Aanduiden van de weg tussen twee plaatsen in de eigen omgeving • Gebruik van pictogrammen en legende

√ √

√

√

ontluikend kaartbegrip • Foto’s en afbeeldingen van vertrouwde plaatsen en voorwerpen • Beschrijving van de ruimte • Tekening van de ruimte • 3D-afbeelding van de ruimte (maquette)

Het thematisch werken is dus de regel. Geplande, vaste thema’s - 7 à 8 voor het lager - 12 à 14 voor kleuterklassen Occasionele thema’s - Hiervoor laten we in de Jaarplanning witruimte over. Schoolthema’s of schoolprojecten.

geregeld gebruik van kaarten en plattegronden om plaatsen te situeren (in themaverband, tijdens losse momenten rond actualiteit, ook vakoverstijgend,…) de wereld = mijn thuis frequente aandacht voor mobiliteit (o.a. veilig oversteken, voetgangersgedrag,…)

©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin



Mens en ruimte in het thema dimensies

trefwoorden

REIZEN

jaarplanning ‘mens en ruimte’

activiteiten/ideeën

oudste kleuters

dingen maken diensten aanbieden welvaart en welzijn onderlinge afhankelijkheid mens en zingeving mensen geloven mensen zijn uniek mensen geven richting aan hun leven

mens en levensonderhoud

√

√ √

mens en muzische open staan voor...

√

expressie kijk op kunst

mens en medemens ik ken mezelf ik ga om met anderen

mens en samenleving

macht en gezag groepen regels instellingen

mens en techniek

technisch denkproces materialen energie instrumenten producten

mens en natuur

de aarde als leefruimte natuurbeleving het leven op aarde

mens en tijd

tijdbeleving dagelijkse tijd in de tijd ordenen/meten evolutie beginnend historisch besef

mens en ruimte

ruimtebeleving ruimtelijke inrichting kaartvaardigheid beginnend geografisch besef mobiliteit


√

√ √


6

aandacht voor ruimtebeleving (persoonlijk karakter van een ruimte - persoonlijke ruimte) verantwoordelijkheid voor een ruimte (opruimen, respect,…) mogelijkheid om zelf een ruimte in te richten (in de hoeken) cursorische inhouden ivm ruimte • verschillen in landschappen en omgevingen • oriëntatiebegrippen (naast, op, onder, voor, achter) • gebruik van pictogrammen ontluikend kaartbegrip • bepaling van de weg in een vertrouwde omgeving • foto’s en afbeeldingen van vertrouwde plaatsen en voorwerpen • tekening van een ruimte (mentale kaart) • maquette in de zandtafel gebruik van keuzeplanningsbord en takenbord frequente aandacht voor mobiliteit (gevaarlijke en veilige plaatsen in de eigen omgeving, veilig oversteken onder begeleiding, opvallende kledij in het verkeer, verkeersgeluiden,…)



jaarplanning ‘mens en ruimte’ jongste kleuters

√

√

√

√

verantwoordelijkheid voor een ruimte (opruimen, respect voor de ruimte,…) voorstelling (tekening) van een menselijke figuur met de belangrijkste lichaamsdelen gebruik van pictogrammen ivm ruimtelijke inrichting frequente aandacht voor mobiliteit (gevaarlijke en veilige plaatsen in de klas / gymzaal / op de speelplaats—veilig oversteken onder begeleiding)

4.Soms cursorisch - Cursorische inhouden zijn die inhouden waarop je inzoomt en waarbij je sterk stapsgewijs te werk gaat. - Je vindt die inhouden vooral bij de vier inhoudsgerichte bestaansdimensies en dan nog het meest bij ‘mens en tijd’ en ‘mens en ruimte’. - Binnen het team is het noodzakelijk om hierover goede afspraken te maken.





7

kaarten en kaartvaardigheid in de basisschool

5. Doelstellingen van mens en ruimte

k1

Mens en ruimte…

k2

k3

1

2

3

4

5

6

Pictogrammen (ruimtelijke inrichting) keuzeplanningsbord takenbord occasionele plattegronden (schoolreis) plattegrond of maquette in zandtafel plattegrond van de klas plattegrond van de school plattegrond van de buurt

1. Ruimtebeleving

plattegrond van de woonplaats kaart van de regio - provincie

2. Ruimtelijke inrichting

kaart van Vlaanderen-gewesten-België kaart van Europa

3. Kaartvaardigheid

globe (of wereldkaart)

4. Beginnend geografisch besef

atlas

5. Mobiliteit


“Een leerlijn geeft aan wat op een bepaald moment het best aan bod komt. In de concrete schoolsituatie kan nochtans blijken dat sommige doelen beter vroeger dan later worden aangepakt. Volgens haar situatie kan de school dus kiezen wanneer bepaalde doelen aan bod moeten komen, mits de vetgedrukte doelen uit het leerplan aan het einde van de basisschool worden gerealiseerd.” coach: Marleen Desmet

8 ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin


ruimtebeleving Gradatie in kaartlezen (materiaal en ideeën) doel

1.

2.

Van concrete waarneming en realisaties in de zandtafel….

inhoud

jk

ok

1+2

3+4 5+6

9.1 Elke (open) ruimte draagt een 9.2 persoonlijk karakter (kleur, schikking, aanwezigheid van planten, meubilair, gebouwen,…) Elke (open) ruimte laat bij de bezoeker een bepaalde indruk na en ook dat kan heel persoonlijk gekleurd zijn.

…. over plattegronden

Die indruk is ook afhankelijk van

3.

4.

….naar kaarten met legende, schaal en rooster

….tot de wereld achter de kaart.


• • • •

de eigen gemoedsgesteltenis de duur van het verblijf de gezondheidstoestand ...

Ook het volgen van een bepaald traject is heel persoonlijk gekleurd. Hoe een bepaalde afstand wordt beleefd, komt niet altijd overeen met de absolute afstand. 9.3 Ieder mens heeft soms nood aan een zekere afstand en/of een persoonlijke ruimte. Iedereen heeft recht op een persoonlijke ruimte.




9

ruimtelijke inrichting doel

inhoud

jk

ok

1+2

3+4

5+6

9.19

9.4 Zorg voor de ruimte :

• orde en netheid (in klas, op de speelplaats) • respect voor het werk van anderen om de ruimte in te richten en ordevol te houden

9.5 Hulp bij de inrichting :

Preventief en veilig fietsgedrag… • gebruik van een veilige fiets •

rechts en links kunnen afslaan

•

veilig voorbijrijden en inhalen

doel

Vervoer en vervoermiddelen

9.20

Beschrijving van de weg tussen twee plaatsen in eigen omgeving Aanduiden van de weg op een plattegrond

• vooral DOEN

(ruimte inrichten die sfeervol is, die aangepast is aan de act. vb. tentoonstelling,…)

• ...maar ook DENKEN

(suggesties bij de inrichting van de eigen kamer, de klas, de speelplaats, de woonomgeving,…)

jk

ok

1+2

3+4 5+6

Berekenen van de afstand tussen twee plaatsen a.h.v. wegenkaart of plattegrond 9.21

9.6 Landschappen en hun typering : • verschillen in landschappen en omgevingen

• landschapselementen als akkers, bossen, winkels,

Betekenis van pictogrammen in bepaalde ruimtes (pijl, uitgang, toilet,…) Mededelingen op dienstregelings– en andere borden Gebruik van dienstregelingen (vb. spoorboekje)

fabrieken,… in eigen omgeving

• verschillende types landschappen (berg, woestijn, stad,…) op afbeeldingen

• landschappelijk karakter en kenmerken van de

9.22

eigen omgeving (landelijk, stedelijk, toeristisch, industrieel)

9.7 Grenzen :

• grenzen tss. mensen (persoonlijke ruimte)

Voor– en nadelen van verschillende vervoermiddelen Vervoerproblemen en mogelijke oplossingen

• grenzen in eigen omgeving (perceelsgrens) • begrippen als wijk, gehucht, dorp, stad • grenzen in eigen omgeving (gemeentegrens, provinciegrens, landsgrens)

• begrippen als deelgemeente, fusiegemeente, provincie, land, continent

• Vlaanderen is één van de 3 gewesten van het fe-

derale België. België maakt deel uit van de Europese Unie.

• begrippen als gewest en gemeenschap ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin




kaartvaardigheid

Mobiliteit ok

1+2

3+4 5+6

inhoud

9.8

Voorstelling (tekening) van een

doel

Beweging

9.14

Alles en iedereen neemt een bepaalde ruimte of plaats in.

menselijke figuur met de belangrijkste lichaamsdelen op de juiste plaats

Alles en iedereen bevindt of beweegt zich in een bepaalde ruimte • in een bepaalde richting • met een bepaalde snelheid

Bepaling v.d. weg in vertrouwde omgeving

9.15

jk

doel

3+4

2. links, rechts, veraf, dichtbij, vooruit, achteruit, naar opzij, naar links, naar rechts, omhoog, omlaag

Gevaarlijke en veilige plaatsen in de (open) ruimte lokaliseren. Aangepast spelgedrag aan de ruimte en de omstandigheden (drukte, weersomstandigheden,…) 9.17 Afspraken omtrent gebruik v.e. ruimte

• van hun lichaam = binnen– en buitenkant, boven– en onderkant, voor–/achterzijde, linker–/rechterzijde, symmetrie jk

ok

1+2

3+4

• met gebruik van windstreken

5+6

9.15 Opvallende kledij in het verkeer verhoogt

Bepaling van windstreken

9.16 Voldoende reactiesnelheid, evenwichts-

• met kompas • door oriëntatie v.d. kaart in de omgeving

• volgens zonnestand en uur v.d. dag

de eigen veiligheid.

behoud en gevoel voor coördinatie

9.9 9.10

Lokaliseren-veilig omgaan met gevaarlijke verkeerssituaties in de schoolomgeving 9.17 Lokaliseren-onderscheiden van verkeers-

Gebruik van maquettes, plattegronden, luchtfoto’s

• foto’s en afbeeldingen van vertrouwde plaatsen en voorwerpen

geluiden

9.18 Preventief en veilig voetgangersgedrag

• beschrijving van de ruimte

Veilig oversteken onder begeleiding

• tekening van de ruimte (o.a. mentale kaart) • driedimensionale afbeelding van de ruimte (in zandtafel, maquette)

Veilig oversteken zonder begeleiding ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin

1+2

• van hun lichaam (of vwp.) in de ruimte = 1. naast, op, onder, voor, achter

Menselijk verkeer houdt risico’s in.

Verkeer

ok

Oriëntatie

9.16

doel

jk




5+6

doel

inhoud

jk

ok

1+2

3+4

5+6

• plattegrond of luchtfoto van de klas, de school, de buurt

9.10

doel

inhoud

9. 9

Noodzakelijke vaardigheden bij het kaartgebruik

• occasionele plattegrond (vb. bij uitstap)

• gebruik van pictogrammen

Gebruik van kaarten en atlas

• gebruik van legende

• kaart van de provincie (situeren van eigen

jk

ok

1+2

3+4

5+6

• aanleggen van legende (kleuren, punten, lijnen, vlakken, symbolen)

gemeente, buurgemeenten, provinciehoofdplaats en enkele belangrijke plaatsen)

• gebruik van gridsysteem (rooster) • gebruik van lijnschaal

• kaarten van België en Vlaanderen ∗ situeren van eigen streek, provincies, provinciehoofdplaatsen, plaatsen uit een thema

• gebruik van breukschaal

∗ situeren van de gewesten en gemeenschappen ∗ situeren van minstens twee andere streken in

Beginnend geografisch besef • op een plattegrond ∗ typische patronen in ruimtelijke

België

• Kaart van Europa (situeren van België, de an-

spreiding : landbouw, woonzone, handel, vervoer,… ∗ verbanden tussen die patronen (vb. veel handel en industrie bij snelweg)

dere landen van de Europese Unie, plaatsen uit een thema

• globe (of wereldkaart) ∗ situeren van plaatsen in een thema

• op een kaart van België en Vlaanderen ∗ typisch uitzicht van eigen streek of

∗ situeren van de werelddelen, de oceanen, de

andere streek in België is beïnvloed door natuurlijke gegevens of historische gebeurtenissen

evenaar en de polen

∗ situeren van de grote klimaatgordels ∗ situeren van de natuurlijke plantengroei (regenwouden, steppen)

∗ situeren van specifieke natuurverschijnselen (vulkanen, aardbevingen)

∗ situeren van vindplaatsen van grondstoffen (aardolie, ertsen)

• hoogtekaarten • atlas ©Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin




DAG VAN AARDRIJKSKUNDE WERKWINKEL 1 NOG WEL AARDRIJKSKUNDE? Eekhoutcentrum - Jan Allegaert met aanpassingen van Maarten Dumoulin

Recommend Documents