DAFTAR ISI
LEMBAR PENGESAHAN ABSTRAK......................................................................................................
i
KATA PENGANTAR...................................................................................
iii
DAFTAR ISI..................................................................................................
vii
DAFTAR TABEL.........................................................................................
xv
DAFTAR GAMBAR.....................................................................................
xviii
DAFTAR LAMPIRAN.................................................................................
xix
BAB I PENDAHULUAN.............................................................................
1
1.1
Latar Belakang Penelitian .........................................................
1
1.2
Rumusan Masalah......................................................................
8
1.3
Maksud dan Tujuan Penelitian................................................... 9
1.4
Kegunaan Penelitian................................................................... 10
1.5
Lokasi dan Waktu Penelitian.....................................................
11
BAB II KAJIAN PUSTAKA, KERANGKA PEMIKIRAN DAN HIPOTESIS..................................................................................................... 2.1
13
Kajian Pustaka............................................................................ 13 2.1.1
Akuntansi................................................................... 13
2.1.2
Bidang Utama Akuntansi........................................... 14
2.1.2.1
Akuntansi Keuangan.................................................. 14
2.1.2.2
Akuntansi Manajemen...............................................
vii
16
2.1.2.3
Tipe Informasi Akuntansi Manajemen......................
17
2.1.2.4
Peran Akuntansi Manajemen.....................................
19
2.1.2.5
Perbedaan Akuntansi Keuangan dan Akuntansi
2.1.3
Manajemen................................................................
20
Akuntansi Biaya........................................................
22
2.1.3.1 Pengertian Akuntansi Biaya..........................
22
2.1.3.2Peran dan Fungsi Akuntansi Biaya................
23
2.1.3.3Tujuan dan Manfaat Akuntansi Biaya...........
24
2.1.3.4 Hubungan Akuntansi Biaya dengan Akuntansi Manajemen................................... 26 2.1.4
Akuntansi Pertanggungjawaban................................
27
2.1.4.1 Pengertian Akuntansi Pertanggungjawaban..
28
2.1.4.2 Karakteristik Akuntansi Pertanggungjawaban...................................... 29 2.1.4.3 Syarat Akuntansi Pertanggungjawaban.........
32
2.1.4.4 Fungsi Akuntansi Pertanggungjawaban........
35
2.1.4.5 Tujuan dan Manfaat Akuntansi Pertanggungjawaban.....................................
35
2.1.4.6 PusatPertanggungjawaban............................
37
2.1.4.7 Jenis Pusat Pertanggungjawaban..................
38
2.1.4.8 Struktur Organisasi Sebagai Pola PendelegasianWewenang..............................
42
2.1.4.9 Anggaran.......................................................
44
viii
2.1.5
Sistem Perencanaan dan Pengendalian Manajemen
46
2.1.6
Teknologi Informasi..................................................
48
2.1.6.1 Teknologi....................................................... 48 2.1.6.1.1 Peran Teknologi......................................... 49 2.1.6.1.2 Fungsi Teknologi.......................................
51
2.1.6.2 Informasi........................................................ 53 2.1.6.2.1 Ciri-ciri Informasi yang Berkualitas.......... 53 2.1.6.2.2 Nilai Informasi........................................... 54 2.1.6.3 Pengertian Teknologi Informasi....................
55
2.1.6.4 Teknologi yang Mendasari Teknologi Informasi.......................................................
56
2.1.6.5 Komponen Fisik Teknologi Informasi..........
57
2.1.6.6 Prinsip-prinsipPengembangan Teknologi Informasi.......................................................
60
2.1.6.7 Teknologi Informasi Sebagai Pemampu........ 61 2.1.6.8 Tujuan dan Fungsi Teknologi Informasi.......
63
2.1.6.9 Keuntunguan Penerapan Teknologi
2.1.7
Informasi.......................................................
67
Pengendalian Biaya...................................................
69
2.1.7.1 Pengertian Pengendalian................................ 69 2.1.7.2 Pengertian Biaya............................................
70
2.1.7.3 Penggolongan Biaya......................................
70
2.1.7.4 Pengertian Pengendalian Biaya.....................
74
ix
75 2.1.7.5 Fungsi Pengendalian Biaya........................... 76 2.1.7.6 Sistem Pengendalian Biaya........................... 2.1.7.7 Metode Implementasi Pengendalian Biaya yang Efektif...................................................
76
2.1.7.8 Faktor-faktor yang mempengaruhi
2.2
Pengendalian Biaya.......................................
78
2.1.8 Penelitian Terdahulu........................................................
79
Kerangka Pemikiran................................................................... 83 2.2.1 Pengaruh Penerapan Akuntansi Pertanggungjawaban terhadap Pengendalian Biaya.........................................
87
2.2.2 Pengaruh Teknologi Informasi terhadap Pengendalian Biaya..............................................................................
88
2.2.3 Pengaruh Penerapan Akuntansi Pertanggungjawaban dan Teknologi Informasi terhadap Pengendalian Biaya 2.3
Hipotesis Penelitian.................................................................... 92
BAB III METODE PENELITIAN................................................................ 3.1
3.2
89
93
Metode Penelitian yang digunakan............................................
93
3.1.1 Objek Penelitian...............................................................
93
3.1.2 Metode Penelitian.............................................................
93
3.1.3 Model Penelitian..............................................................
95
Definisi dan Operasionalisasi Variabel Penelitian..................... 95 3.2.1 Definisi Variabel Penelitian.............................................
x
95
3.3
3.2.2 Operasionalisasi Variabel Penelitian..............................
97
Populasi dan Sampel..................................................................
101
3.3.1 Populasi..........................................................................
101
3.3.2 Sampel............................................................................... 102
3.4
3.5
3.6
3.3.3 Teknik Sampling...............................................................
103
Sumber Data dan Teknik Pengumpulan Data............................
104
3.4.1 Sumber Data.....................................................................
104
3.4.2 Teknik Pengumpulan Data...............................................
104
Metode Analisis Data dan Pengujian Hipotesis.........................
106
3.5.1 Metode Analisis Data.......................................................
106
3.5.2 Uji Validitas dan Reliabilitas Instrumen..........................
110
3.5.2.1 Pengujian Validitas Instrumen.............................
110
3.5.2.2 Pengujian Reliabilitas Instrumen.........................
111
3.5.2 Transformasi Data Ordinal Menjadi Data Interval.........
113
3.5.4 Uji Asumsi Klasik............................................................
114
Rancangan Analisis dan Uji hipotesis........................................ 116 3.6.1 Rancangan Analisis...........................................................
116
3.6.2 Uji Hipotesis....................................................................
119
3.6.3 Koefisien Determinasi......................................................
121
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN............................... 123 4.1
Hasil Penelitian
123
4.1.1 Gambaran Umum Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung............................... 123
xi
4.1.1.1 Sejarah Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung..................................
123
4.1.1.2 Visi, Misi dan Moto, Maksud dan Tujuan, Tugas dan Fungsi dan Logo Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung..............................................................
129
4.1.1.3 Struktur Organisasi Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung......
134
4.1.1.4 Kegiatan Utama Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung...................
140
4.1.2 Gambaran Umum Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirta Raharja Kabupaten Bandung.................
141
4.1.2.1 Sejarah Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirta Raharja Kabupaten Bandung.......................
141
4.1.2.2 Visi, Misi dan Moto, dan Logo Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirta Raharja Kabupaten Bandung.............................................
142
4.1.2.3 Struktur Organisasi Logo Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirta Raharja Kabupaten Bandung............................................................
144
4.1.2.4 Kegiatan Utama Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirta Raharja Kabupaten Bandung....... 152
xii
4.1.3 Deskripsi Responden........................................................ 154 4.1.4 Penerapan Akuntansi Pertanggungjawaban pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung..
157
4.1.5 Teknologi Informasi pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung............................................ 164 4.1.6 Pengendalian Biaya pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung............................................ 172 4.1.7 Uji Validitas dan Reliabilitas Instrumen........................
4.2
179
4.1.7.1 Uji Validitas Instrumen........................................
179
4.1.7.2 Uji Reliabilitas Instrumen....................................
183
4.1.8 Uji Asumsi Klasik.............................................................
184
4.1.8.1 Uji Normalitas......................................................
184
4.1.8.2 Uji Multikolineritas..............................................
187
4.1.8.3 Uji Heteroskedastisitas.........................................
188
Pembahasan Penelitian............................................................... 190 4.2.1 Analisis Data....................................................................
190
4.2.1.1 Analisis Akuntansi Pertanggungjawaban pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung.............................................
xiii
190
4.2.1.2 Analisis Teknologi Informasi pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung. 196 4.2.1.3 Analisis Pengendalian Biaya pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening Kota Bandung dan Tirta Raharja Kabupaten Bandung. 201 4.2.2
Analisis
Pengaruh
Pertanggungjawaban
Penerapan
dan
Teknologi
Akuntansi Informasi
Terhadap Pengendalian Biaya Secara Simultan dan Parsial pada Perusahaan Daerah Air Minum (PDAM) Tirtawening
Kota
Bandung
dan
Tirta
Raharja
Kabupaten Bandung......................................................... BAB V KESIMPULAN DAN SARAN.........................................................
206 219
5.1
Kesimpulan................................................................................
219
5.2
Saran..........................................................................................
222
DAFTAR PUSTAKA
xiv
