16/02/2013
Cva: Herkennen en gepast reageren
Pacqueu Marijke: hoofdverpleegkundige sp neuro
1 op 6 mensen wereldwijd getroffen door een beroerte • Beroerte is wereld de tweede meest voorkomende doodsoorzaak en het is de belangrijkste oorzaak van langdurige invaliditeit • In België worden jaarlijks 20000 mensen getroffen door een beroerte • Iedere minuut telt: tijdsverlies= hersenfunctieverlies • Een toegewijde aanpak zorgt voor een beter resultaat, vooral multidisciplinair
Volgende symptomen komen voor ,maar daarom niet allemaal: bewustzijnsverandering of bewusteloosheid, verwardheid slaperig ,opwinding, onrust hoofdpijn, braakneigingen scheve mond, soms met moeilijk spreken en slikken gevoelsstoornissen, spier zwakte, verlamming
1
16/02/2013
Als een cva vermoedt, voer dan de FAST test uit • • • •
F A S T
Face of gelaat
face arm speech time
arm
spraak
2
16/02/2013
Tijdstip van optreden eerste symptomen
Wat is een cva? • Incidentie: 2/1000 inwoners per jaar • Mortaliteit: 30% sterft binnen het jaar • Cva gevolg van afsluiting van een bloedvat in de hersenen, meestal als gevolg van een bloedstolsel
Reageer snel: bel 112
Soorten CVA • niet bloederig=ischemisch • Herseninfarct 80% • Door een trombus of embolie
• Bloederig=hersenbloeding • Er is een lek in de slagader in de hersenen • Hersenbloeding 20%
3
16/02/2013
risicofactoren
Gevolgen van een cva
• Niet behandelbaar
• Behandelbaar
• • • •
• • • • • •
Leeftijd Erfelijkheid Geslacht Voorgeschiedenis cva
Hypertensie Roken Diabetes Carotislijden Voeding Cardiale problemen
1 Hemiplegie/hemiparese = verlamming van de lichaamshelft
Wat doen als hulpverlener FOUT
JUIST
FOUT
JUIST
4
16/02/2013
FOUT
JUIST 2 Aandachtstoornissen, oriëntatie stoornissen, snel vermoeid, snel afgeleid 3 Incontinentie, mictietraining,obstipatie beperken 4 Gevoelsstoornissen, pijnprikkel,temp gevoel 5 Psychische problemen: zoals depressie, emotioneel zijn, ontkenning, angst
WAT DOEN ALS HULPVERLENER 6 Apraxie = verworven stoornis in de bewuste uitvoering van vroeger geleerde, doelgerichte gebaren en handelingen Vb blazen ipv zuigen vingers gebruiken als kam voet steken in hemd
• Aandacht hebben voor u patiënt, • Patiënt duidelijk maken dat er iets verkeerd is, en hem helpen
5
16/02/2013
7 SPRAAKPROBLEMEN AFASIE= taalstoornis • Vloeiend/ niet-vloeiend
DYSARTHRIE= spraakstoornis
• Begrip
• Spreeksnelheid traag/snel
• Tonus
hypo of hyper
• nazeggen • Spraak(verstaanbaarheid)
8 slikproblemen= dysfagie • Vroeg signaleren van: verslikken abnormaal ademen hamsteren bij voeding geven: hoofdbalans zitbalans stimuleren alertheid
• Begrip niet verstoord
TIPS • Consistentie van de voeding aanpassen: vloeibaar halfvast vast Vloeistoffen indikken !!! Bijvoeding geven , vb
cerealpap, nutridrink
- vloeistoffen zijn het gevaarlijkst, slikreflex vertraagd - geen tuitbekers(doseren moeilijker) - neem tijd - patiënt goed laten recht op zitten - gebruik een metalen koffielepel - kunstgebit en mond proper - bij verslikken: vraag om op te hoesten - na de maaltijd: laat de patiënt nog eens naslikken voer geen gesprekken tijdens de maaltijd
6
16/02/2013
9 neglect= ontbreken van aandacht voor de ruimte en/of de lichaamshelft van de aangedane zijde indikmiddel
bijvoeding
• Vb. verwaarlozing hemi arm • Patiënt wast enkel de gezonde arm BEST: prikkels aanbieden aan de verlamde zijde patiënt bewust maken van de verwaarlozing
10 hemianopsie= verlies van een gezichtsveld, meest voorkomend is links en rechts, maar ook boven of onder • Aanleren van compensatietechnieken Vb hoofd laten links en rechts draaien
7
16/02/2013
11 bewegen hypotonie • Geen of weinig weerstand bij passieve bewegingen • Slappe en zware extremiteiten
12 Juiste positie van de cva patiënt
spasticiteit • Verhoogde weerstand bij passieve bewegingen • Stijve en zware extremiteiten
.Liggen op de hemiplegische zijde
• De tonus moet zo normaal mogelijk zijn, • Dit is immers een absolute voorwaarde om tot een normale motoriek te kunnen komen
•
Het liggen op de hemiplegische zijde is de belangrijkste houding: - aangedane zijde wordt verlengd en dit vermindert spasticiteit door erop te liggen, wordt de patiënt zich meer van die zijde bewust - de gezonde bruikbare hand kan onbelemmerd handelingen uitvoeren.
32
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
8
16/02/2013
. Liggen op de hemiplegische zijde
B.1. Liggen op de hemiplegische zijde
• •
•
•
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
33
•
•
de aangedane schouder wordt goed in protractie gebracht bij onvoldoende protractie zal de patiënt klagen over schouderpijn omdat hij dan op de punt van de schouder ligt. de aangedane arm is volledig gestrekt en in exorotatie met de hand open, zonder ondersteuning van kussens. de gezonde arm (ondersteunen met kussens of) op het lichaam leggen of op het rugkussen.
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
34
. Liggen op de gezonde zijde
. Liggen op de gezonde zijde
•
•
• • •
•
35
het bed zelf is volledig vlak een kussen steunt het hoofd (de schouder ligt niet op het kussen) de aangedane schouder wordt goed in protractie gebracht (centrale keypoint) het lichaamsgewicht zorgt ervoor dat de schouder in protractie blijft en de protractie vermindert de flexiespasticiteit in de gehele arm en hand
plat kussen onder het hoofd (niet te dik om geen verkorting van de hemi-zijde te veroorzaken) de schouder vrij van het kussen aangedane schouder in protractie arm gestrekt en de hand open, alles volledig horizontaal ondersteund met kussens achter de rug een kussen, zodat de patiënt niet kan terugrollen
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
• • •
•
36
plat kussen onder het hoofd (niet te dik om geen verkorting van de hemi-zijde te veroorzaken) de schouder vrij van het kussen aangedane schouder in protractie arm gestrekt en de hand open, alles volledig horizontaal ondersteund met kussens achter de rug een kussen, zodat de patiënt niet kan terugrollen
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
9
16/02/2013
. Liggen op de gezonde zijde
. Liggen op de gezonde zijde
•
•
•
aangedane onderste lidmaat naar voor met de heup in protractie en volledig ondersteund met kussens met een lichte flexie in heup, knie en enkel (geen te dik kussen onder het hemi-been om geen exorotatie in de heup te veroorzaken) de voet niet in supinatie over de rand van het kussen
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
37
•
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
38
. Rugligging
. Rugligging
•
• • •
• •
39
•
de gezonde arm is afhankelijk van de keuze van de patiënt het gezonde been blijft plat op het bed liggen met enige extensie in de heup en lichte flexie in de knie deze houding is een therapeutische houding bij pushers
het hoofd niet teveel in flexie, een plat kussen onder het hoofd, niet teveel thoracale flexie in de wervelkolom (S.T.N.R.: bij nekflexie buigen de armen en strekken de benen en dit is het typische spastische patroon) aangedane schouder goed ondersteund met een kussen aangedane arm ondersteund met kussens in exorotatie en +/- 45° abdudctie en een lichte proximo-distale elevatie van +/30° cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
•
40
elleboog in extensie pols, vingers en duim in extensie een kussen onder de hemiplegische bil en bovenbeen om het bekken in protractie te brengen en zo te verhinderen dat het been in exorotatie rolt bij hypertonie kan een extra kussen onder de knie ( een te lage plaatsing van het kussen kan hyperextensie van de knie veroorzaken - dus opgelet!!!)
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
10
16/02/2013
. Rugligging •
Een actievere lighouding is deze waarin de patiënt met een gepositioneerde armhouding, zijn hemi-been plooit in de middenpositie (of een lichte adductie) en zijn hemi-voet op een antislipmat (indien nodig) plaatst. Het gezonde been over zijn hemibeen (aproximatie van knie naar enkel).
41
cva als gisteren en morgen plots ver van elkaar liggen
11
