Cursus bijengezondheid. Deel 2 Middelbeers 2012.
1e Praktijkles. !!! 1. 2. 3. 4.
Donderdag 5 juli 2012. → 10 personen→ Namen A t/m F. Vrijdag 6 juli 2012. → 10 personen→ Namen G t/m L. Donderdag 12 juli 2012. → 10 personen→ Namen M t/m R. Vrijdag 13 juli 2012. → 10 personen→ Namen S t/m Z.
• • • •
Steeds van 19.00 – 21.00 uur. Bij Wim van den Oord -Broekstraat 20a in Spoordonk / Oirschot. 0499-573400 Programma:
a. b.
Koffie + Informatie over.
mierenzuur- en thymolbehandelingen.
Varroalade ➔ mijten tellen ➔ behandeling voorstellen ➔ behandeling uitvoeren. Bijenkap, vergrootglas en pincet meebrengen !!!!
2e praktijkles 1. 2. 3. 4.
Donderdag 9 augustus 2012. → 10 personen→ Namen A t/m F. Vrijdag 10 augustus 2012. → 10 personen→ Namen G t/m L. Donderdag 16 augustus 2012. → 10 personen→ Namen M t/m R. Vrijdag 17 augustus 2012. → 10 personen→ Namen S t/m Z.
a.
Koffie + ervaringen julibehandeling uitwisselen + informatie over.
mierenzuur- en oxaalzuurbehandelingen. b.
Varroalade ➔ mijten tellen ➔ behandeling voorstellen ➔ behandeling uitvoeren. Bijenkap,vergrootglas en pincet meebrengen !!!!
3
Programma: 1. 2. 3. 4.
Toets over deel 2. De varroamijt. Maatregelen tegen varroa. Darrenraat ➔ Bouwraam.
5. Pauze 6. Winterbijen, wintersterfte en varroaweer. 7. Amerkaans en Europees Vuilbroed. 8. Vragen.
De varroamijt.
Bijengezondheid
NBV
Voortplanting varroa • Vlak voor het sluiten van een cel (9e dag)gaat de mijt deze cel in… • Uit het eerste ei komt een mannetje. • Uit de volgende eieren komen vrouwtjes. • Het mannetje bevrucht de vrouwtjes. • Alleen de volwassen vrouwtjes overleven, rest sterft. • Gemiddeld 1 tot 2 nakomelingen per werkstercel.
• Gemiddeld 2 tot 3 nakomelingen per darrencel.
Bijengezondheid
NBV
Anatomie varroa. • Volwassen vrouwtje → ovaal, 1½ mm. lang, 1 mm. breed, bruinrood. Als ze wit zijn zijn ze nog niet volgroeid. • Mannetjes → zijn al dood als de bij geboren wordt. • Resten van de mijten onder in de cel. • 4 paar poten.
Anatomie varroa. • Kaaktasters tussen de eerste paar poten met haren die een mechanoreceptorische (beweging) functie hebben. • Bij gebruik van oxaalzuur verbranden die haren en verliezen functie. • Twee steekpinnen met zuigfunctie die door de chitinehuid van de bij kunnen steken en hemolymfe opzuigen.
Anatomie varroa. • Het 1e paar poten is anders van bouw dan de rest. • Heeft tast- en reukorgaan. • Zoekt de juiste steekplaats. • Het laatste voetlid kan dienst doen als zuignap. • De haren hebben een chemoreceptorische en een sensorische functie. • Ook hier verbranding door oxaalzuur en verlies van functie.
Verspreiding varroamijt • Daar waar bijen elkaar ontmoeten. • Vervliegen, darren bezoek.
• Verenigen, besmette ramen overhangen. • Reizen naar dracht. Bijengezondheid
NBV
Herken Varroa
Bijengezondheid
NBV
Ziektebeeld aangetaste bij
Bijengezondheid
NBV
Algemeen ziektebeeld • Boven tegen de wand in de cel zitten witte korrels = ontlasting mijten. • Mijten op de larven en ook op de bodemlade. • Bijen met vervormde vleugels.
• Dwergbijen, het achterlijf is korter dan de vleugels… Bijengezondheid
NBV
Bijkomende ziekten • In het kielzog van de varroamijt kunnen zich andere ziekten ontwikkelen. • Varroa tast de vitaliteit van de bij aan → verzwakking → virussen en bacterien krijgen de kans. • Signalen daarvan zijn : - Veel bijen verdrinken tijdens het voeren. - Bijen nemen het voer slecht op. Bijengezondheid
NBV
Virussen • SVB : zakbroedvirus • DWV : Deformed wing virus
• ABPV : Acute bee paralysis virus • Overige virussen Bijengezondheid
NBV
De virussen zitten overal • In de honing
• In de eieren
• In het stuifmeel
• In het sperma
• In het bijenbrood
• In het voedersap
• In het broed
• Op de volwassen bijen
• In de koningin
• In de uitwerpselen
Bijengezondheid
NBV
Het transport van virussen • door de varroamijt
• door het sperma
• door luchtcirculatie
• door de eierstokken
• door voedseloverdracht
• door vervliegen
• door fysisch contact
• door roverij
• door de ontlasting
• door de imker
Bijengezondheid
NBV
Ziektebeeld. • Verhouding bijen en broed is uit balans → veel broed → weinig bijen omdat ze vroeg dood gaan.
• Oriëntatie problemen en sterker vervliegen. • Krabbelaars voor de kast. • Haarverlies, verkleuring en broeduitval. • Hiernaast: gezonde (li) en door varroa aangetaste net uitgelopen bij. Bijengezondheid
NBV
Preventieve maatregelen • • • • • •
Raat vernieuwing. Darreraat snijden. Tijdige varroabestrijding. Nieuwe jonge volken opzetten. Resistente volken telen. Hygiënisch imkeren.
Bijengezondheid
NBV
Maatregelen tegen Varroamijt Geïntegreerde bestrijding : 1. Darrenraat wegnemen in het voorjaar 2.
Tijdige bestrijding in de zomer: A. In juli mierenzuur 85%. ➔Voeren B. In augustus mierenzuur 85%. ➔ Afvoeren 3. Oxaalzuur behandeling in de winter (december)
Bijengezondheid
NBV
1.Ervaringen verlies van bijenvolken 2009-2010. (Die Biene, mei 2010)
• • •
Dr. Pia Aumeier (Bochum) Dr. Onno Boecking (Celle) ➔ internet ➔539 imkers ➔10143 volken ➔15% verlies. Dr. Gerhard Liebig (Hohenheim)
•
Verlies van meer dan 10% is te voorkomen door gebruik van mierenzuur in de nazomer met : sponsdoek 60% MZ (3 - 8x), Nassenheider Verdunster 60% MZ of Liebig Dispenser 85%. 27% van de volken ging dood als uitsluitend Thymol werd gebruikt. Oxaalzuur druppelen zet door als middel om de laatste mijten te verwijderen. Wie dat niet doet of oxaalzuur gebruikt als blokbehandeling leed grote verliezen. Duidelijk doorslaggevend positief effect van een goede varroabehandeling in augustus/september op de overwintering van bijenvolken. Imkers met geringe verliezen (ong. 7%) zijn vrouwelijk, imkeren nog niet zo lang als anderen, snijden darrebroed, gebruiken in de nazomer mierenzuur (bijv. 2x 85%) en gebruiken een winterbehandeling met oxaalzuur.
• • • • •
2. Ervaringen verlies van bijenvolken 2009-2010. (Die Biene, mei 2010)
•
Dr. Christoph Otten (Mayen). ➔ internet ➔2100 imkers ➔20% verlies.
•
Boven gemiddelde verliezen (> 20%) treden op bij imkers die Oxaalzuur of Bienenwohl als zomerbehandeling gebruiken. Behandeling met 60%- ige Mierenzuur had gemiddelde verliezen tot gevolg. Behandelingen met 85%-ige Mierenzuur had geringe verliezen tot gevolg. Imkers die al in juli beginnen met behandelen hadden in vergelijking met imkers die pas in augustus beginnen duidelijk minder winterverliezen. Een behandeling in september gaf nog slechtere resultaten. Positief was ook een vroegtijdig begin met voeren.
• • •
•
3. Ervaringen verlies van bijenvolken 2009-2010. (Die Biene, mei 2010)
•
Dr. Frank Neumann (Aulendorf) ➔ internet ➔914 imkers ➔19023 volken ➔19,9% verlies.
¼ van de imkers had meer dan 30% verlies, de helft had verliezen van minder dan 15%.
Hoge verliezen traden op als imkers: • Oxaalzuur in de zomer gebruiken. • Met varroabestrijding pas in augustus beginnen. • Mierenzuur vanaf onder in de kast (bodemlade) gebruiken. • Thymol of “andere methoden” gebruiken. Geringe verliezen traden op als imkers: • De varroabehandeling in juli beginnen. • 85%-ige mierenzuur werd gebruikt. • De zomerbehandeling herhaald werd.
Maatregelen tegen Varroamijt Geïntegreerde bestrijding : 1.
Darrenraat wegnemen in het voorjaar
2.
Tijdige bestrijding in de zomer: A. In juli mierenzuur 85%. ➔ Voeren B. In augustus mierenzuur 85%. ➔ Voeren 3. Oxaalzuur behandeling in de winter
Bijengezondheid
NBV
Stimuleer bouw darrenraat Mogelijkheden: • Ramen (met kunstraat) darrenraat inhangen of • Hang een bouwraam tussen het broed (op positie 2 en 9 en liefst in bovenbak) of • Plaats twee honingramen in de broedbak (op positie 2 en 9 en liefst in bovenbak).
Bijengezondheid
NBV
Darrenbroed verwijderen • Mijten zitten 8 tot 10 keer vaker in darrebroed. • In darrenbroed meer nakomelingen voor de mijt → 15 dagen gesloten i.p.v. 12 ! • De voedsterbijen bezoeken en voeren darrenbroed vaker dan werksterbroed → meer gelegenheid voor de mijt om over te stappen in de cel !!. • Verwijder ramen met gesloten darrenbroed ➔ iedere 14 dagen !!!!! • Een raam gesloten darrenbroed vangt veel varroa weg ➔ tot 50%
• Darrenbroed onder een honingraam wegsnijden.
Bijengezondheid
NBV
Niet doen !!!!!
Werken met het bouwraam. Het bouwraam is een leeg raam zonder bedrading, slechts een stukje voorbouw.
met
Een of twee van deze ramen worden direct naast het broednest gehangen. De bijen bouwen hierop darrenraat dat door de moer wordt belegd. Na verzegelen uitsnijden en het raam terughangen. Mijten vangen !
Als de bijen niet meer willen bouwen is de zwermstemming ontwaakt. Vaak worden in een later stadium doppen aangezet op het raam. Barometer ! Het uitsnijden van de darrencellen ontneemt het volk veel energie in de tijd dat hiervan een overschot aanwezig is. Het bouwen aan deze ramen geeft eveneens extra werk aan het volk. De zwermneiging wordt gedempt ! De bouwramen komen niet in contact met bestrijdingsmiddelen en blijven dus schoon, zeer geschikt voor het maken van kunstraat. Zuivere was !
Het Bouwraam en Varroa
Het bouwraam I
Een leeg raam (met zaagsnede) voorzien van voorbouw 30
Het bouwraam II
Het reepje voorbouw wordt door meerdere groepen bijen bewerkt
31
Het bouwraam III
32
De Barometer
33
Samenvatting De tijd is voorbij dat het inhangen van strips of een mierenzuurbehandeling na de laatste honingoogst voldoende was om de varroabesmetting de baas te kunnen!! Het bouwraam is voor de imker een hulpmiddel om de groei van de varroapopulatie gedurende het hele seizoen af te remmen. Daardoor zullen ook de winterbijen een betere start krijgen. Vooral ook de virusbesmetting wordt verminderd. Het werken met bouwramen kan zonder extra ingrepen in de normale imkerpraktijk worden ingepast. Voordelen:
1.Vangt mijten 3.Dempt zwermneiging
2. Is “barometer” van het volk 4. Geeft zuivere was
Na de laatste honingoogst moet het volk nog worden behandeld, bijv. met mierenzuur. Afhankelijk van het overgebleven aantal mijten moet nog een oxaalzuurbehandeling worden gegeven. 34
Wie nu nog zonder bouwraam imkert, heeft geen vooruitziende blik !!! Quelle: Internet
Pauze Er komen in het najaar van 2012 een cursus voor honingkeurmeester (in het zuiden) en een cursus voor gevorderden. Wie van jullie wil deelnemen ? Informatie bij Wim van den Oord in de pauze.
Belangstelling melden bij Linda Bierings.
Winterbijen 1. • Worden in juli, augustus en september geboren. • Eten zich vol met stuifmeel → “vette bijen”. • Werken niet → moeten tot maart/april mee en gaan pas in het voorjaar aan het werk. Deze bijen zijn essentieel !!!!! • De andere bijen gaan in de loop van de winter dood. • Foto: li → eiwit-vet lichaam van haalbij en re van een winterbij.
Winterbijen 2. • Tot juli proberen we de besmetting op een laag pijl te houden door darreraat te snijden. • In juli (liefst vroeg) 1e bestrijding met mierenzuur 85% om het volk mijtvrij te maken i.v.m. de geboorte van winterbijen.
• Deze winterbijen mogen beslist niet aangetast worden omdat ze dan korter leven. • Medio augustus 2e bestrijding. • Tussendoor en daarna afvoeren.
Winterbijen 3. • Deze aanpak biedt op dit moment de beste kansen.
• Maar het weer kan behoorlijk tegenwerken → zomer 2011 !!!!!. • Mierenzuur en thymol zijn zeer gevoelig voor temperatuur en luchtvochtigheid !! • Temperatuur: liefst behoorlijk boven de 20° C. maar niet boven de 30° C. • Luchtvochtigheid: 50 en 60% zijn beter dan 90%.
Varroaweer 1. Op het juiste moment behandelen met behulp van internet.
• Voor behandeling tegen varroa zijn verschillende middelen beschikbaar →Thymol, mierenzuur, oxaalzuur. • De omstandigheden tijdens de behandeling zijn erg belangrijk →ventilatie, bezettingsgraad, temperatuur, luchtvochtigheid. • Vooral de buitentemperatuur en de luchtvochtigheid zijn van beslissende invloed op het behandelingssucces. • Te lage temperatuur → slechte en voortslepende verdamping. • Te hoge temperatuur → te snelle verdamping en beschadiging van bijen en koningin. • Winterbehandeling met oxaalzuur is ook afhankelijk van de temperatuur. 40
Varroaweer 2. Op het juiste moment behandelen met behulp van internet.
• De bijeninstuten van Mayen en Vietshὃchheim. • Agrarische metereologische instituten van Rheinland-Pfalz en Beieren. • Internetside voor ongeveer 400 plaatsen/regio’s. Toegang via www.bienenkunde.rlp.de onder het kopje “Varroawetter”. • Geeft actuele behandelingstips voor gebruik van mierenzuur en thymol. • Vooral de grens- en gemiddelde waarden van temperatuur en luchtvochtigheid. • Steeds voor de volgende zes dagen. • De afgelopen 6 dagen zijn ook beschikbaar.
41
42
Varroa en de wintersterfte • Geparasiteerde poppen ontwikkelen zich slecht bij varroa aantasting. • De daaruit komende winterbijen leven korter en zo verzwakt het volk. • De varroa bestrijden voordat winterbijen ontstaan. • Op de wintertros verspreiden ziektekiemen zich gemakkelijk. • Er is veel fysiek contact en de mijten overleven op de bijen. • Hoe eerder een volk verlost is van de varroa, des te beter komt het door de winter heen.
Bijengezondheid
NBV
Varroa is een ernstige bedreiging. • Tast de larve aan door bijenbloed te zuigen. • Boort gaten in de huid van de volwassen bij. • Deze open wonden genezen niet meer. • Virussen en bacteriën krijgen nu een kans. • De mijt verspreidt zelf ook virussen via de mond. Bijengezondheid
NBV
Gecombineerde aanpak varroa • Toepassen bij kunstzwermen. • Zet een volk op volledig kunstraat. • Voer een varroabestrijding uit met oxaalzuur. • Voeren. • 3 dgn. koud wegzetten + andere stand. • Varroamijten zijn dubbel gepakt Bijengezondheid
NBV
Arrestraammethode. 1. Koningin opsluiten op arrestraam gedurende 3 x 9 dagen = 27 dagen. 2. Na iedere 9 dagen gesloten broed verwijderen en koningin op nieuw uitgebouwd arrestraam zetten. 3. Resultaat na 27 dagen → 90 % van de mijten is verwijderd. 4. Wel relatief vroeg doen i.v.m. de winterbijen. Dus voor 1 augustus. !!! 5. Na 1 aug. moet de koningin dus ongehinderd kunnen leggen. 6. Daarna blijven controleren en voeren. 7. Nadeel is de verzwakking van het volk → je krijgt erg veel oude bijen !!
Gezond broed
Bijengezondheid
NBV
Gezond broed • Mooi aaneen gesloten broed
• Weinig open cellen tussen het gesloten broed • Deksels droog en enigszins bolvormig • Larven zijn parelwit van kleur
• Larven liggen in de karakteristieke C-vorm Bijengezondheid
NBV
Gezond broed
Bijengezondheid
NBV
De ontwikkeling in het voorjaar • Is goed te volgen op de bodemlade. • In de winter 5 straten bezet. • Doorzichtige wasplaatjes en veel stuifmeel. • Na een paar weken mooi weer 9 straten bezet. • Volken die achterblijven kunnen ziek zijn. Bijengezondheid
NBV
Ontwikkeling gezond volk • In de winter : een vijftal ramen bezet. • Een paar weken mooi weer: 9 ramen bezet. • Eind april : 20 ramen bezet, 12 ramen broed. • Eind mei : de bijen puilen de kast uit. Bijengezondheid
NBV
Ziektebeeld Amerikaans Vuilbroed. • Onregelmatig broednest. • Veel open cellen tussen gesloten broed. • Ingezonken celdeksels bij gesloten broed. • Openingen in een aantal celdeksels. • Gronderige leemachtige geur.
Bijengezondheid
NBV
Draden trekken bij AVB
Bijengezondheid
NBV
Verspreiding AVB • De imker is de grootste verspreider. • Uitwisseling van materialen.
• Vervliegen of beroving ziek volk. • Reizen naar gebied met besmette volken. Bijengezondheid
NBV
AVB : meldingsplichtige ziekte • Informeer het bestuur van de afdeling. • Melden bij Bijen@wur. • Het adres: achterzijde bijenblad.
Bijengezondheid
NBV
Europees vuilbroed
Bijengezondheid
NBV
Ziektebeeld Europees Vuilbroed • Larf sterft voordat de cel gesloten is. • Larf ligt in een onnatuurlijke houding. • Dode larf verkleurt geel/bruin. • Je kunt geen draden trekken zoals bij AVB. Bijengezondheid
NBV
Verspreiding EVB. • De imker is de grootste verspreider. • Uitwisseling materialen.
• Vervliegen en roven uit besmet volk. • Reizen met de volken. Bijengezondheid
NBV
Maatregelen bij EVB • Zwakke of erg zieke volken opruimen. • Raten vernietigen en kast ontsmetten. • Sterk volk op schone raat zetten. • Voer een varroabestrijding uit. Bijengezondheid
NBV
Einde les 2 Vragen of opmerkingen ?
Bijengezondheid
NBV
