19-5-2014
Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Helena Kosec Pharos
[email protected]
1
19-5-2014
Inhoud • Migranten – definities • Gezondheid – epidemiologische verschillen • Gezondheid – verschillen in zorggebruik • Communicatie - taal • Communicatie – cultuur • Aanbevelingen
Cultuursensitieve zorg is zorg waarbij de zorgverlener rekening houdt met de sociale en culturele achtergrond van de patiënt. Hij brengt deze achtergrond in kaart waardoor hij een algehele indruk krijgt van de patiënt. Hij ziet de patiënt niet alleen als een lichaam met een ziekte, hij ziet hem als psychisch, lichamelijk en sociaal geheel. De zorgverlener maakt dit bespreekbaar met de patiënt en handelt er naar. Hij biedt zorg op maat.
2
19-5-2014
Migrant, allochtoon, nieuwe Nederlander • Migrant: mensen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse of Arubaanse achtergrond • Allochtoon: persoon van wie ten minste 1 ouder in buitenland is geboren (CBS) • Zelf in buitenland geboren: 1e generatie • In NL geboren: 2e generatie • Westerse en niet-westerse allochtonen • Nieuwe Nederlanders (NNLs) en Oude Nederlanders (ONLs) • Migranten: 3,5 miljoen (21% van de bevolking)
Verschillen migranten – niet migranten • Ziekte en gezondheid ongelijk verdeeld binnen Nederlandse bevolking • Inkomen, opleiding en sociale afkomst (SES, socioeconomische status) invloed op vóórkomen ziekten • In NL: (in jaren 90) gezondheid migranten (gemiddeld) slechter dan autochtonen • Verschillen omgang ziekte en gezondheid tussen migranten en autochtonen • Verschillen gebruik voorzieningen in • gezondheidszorg
3
19-5-2014
Gezondheid onder migranten • De gezondheid van migranten is in het algemeen slechter dan die van niet migranten • De ziektelast onder niet-westerse migranten is 22% hoger dan onder niet migranten (90% daarvan onder de 1e generatie) • Meest voorkomende chronische ziektes zijn: diabetes mellitus, astma, ongelukken, geweld, angststoornissen en schizofrenie • Vaak voorkomende infectieziektes zijn: tbc, HIV, hepatitis B, hepatitis C (deze ziektes komen vaker voor dan bij niet migranten)
Kanker • Sterftecijfer aan kanker boven de 45 jaar 50% lager • Lagere kans op kanker geassocieerd met westerse leefstijl: colorectaal carcinomen, pancreas-, long-, borst-, ovarium-, nier- en blaaskanker. • Meer kans op kanker gerelateerd aan infecties: mond-neus-keel, maag-, lever-, galblaas- en (mogelijk) cervixkanker en lymfomen. • Convergentie: naarmate hier langer wonen > meer ‘Nederlandse kankers’. bv. de incidentie van borstkanker bij vrouwen in Suriname 26 : 100.000, maar van Surinaamse vrouwen in Nederland: 65 : 100.000.
4
19-5-2014
Astma COPD • • • • • • •
Zelf gerapporteerde prevalenties van astma en COPD zijn hoger onder Turken en Antillianen. Waarschijnlijk is er sprake van onderdiagnostiek en onderbehandeling van COPD. Groter percentage rokers onder Turken (vooral mannen). Turkse kinderen worden thuis blootgesteld aan tabaksrook. Kleiner percentage (19 – 30%) rokers onder Marokkanen, vooral Marokkaanse vrouwen roken nauwelijks (1 – 5%). Veel illegale migranten en asielzoekers roken veel t.g.v. stress. Andere risicofactoren: overgewicht en onvoldoende beweging.
5
19-5-2014
Astma COPD • Effect van roken nadeliger. • Culturele aspecten belemmeren het stoppen met roken. • Migranten: veel moeite met chronische medicatie. • Risicofactoren, veranderen leefstijl en medicatietrouw: veel meer aandacht en ondersteuning. • Turkse mannen forse rokers. Culturele factoren en stress verhinderen stoppen • Turkse kinderen relatief vaak wiegendood
Geestelijke gezondheid: angst •
•
Onder arbeidsmigranten komen angststoornissen meer voor bij de Turkse populatie, bij Marokkanen is het vergelijkbaar met Nederlanders. Lifetime prevalentie van angststoornissen: – – – –
•
•
14,9% voor Turks-Nederlandse volwassenen, 9,3% voor Marokkaans-Nederlandse volwassenen en 11,5% voor autochtoon-Nederlandse volwassenen. Turkse en autochtoon-Nederlandse bevolking vooral vrouwen de meerderheid, bij de Marokkaanse groep bij mannen.
Asielzoekers: 40% - bij vluchtelingen 25%. Naarmate asielzoekers langer in Nederland zijn hebben zij meer last van angsten: t.g.v. de onzekerheid over hun verblijfsstatus en toekomst. Schaamte of gezichtsverlies
6
19-5-2014
Geestelijke gezondheid: depressie • Lifetime prevalentie: Turken 31.1% ; 24,8% Nederlandse Amsterdammers. • Turkse vrouwen hebben de grootste kans op een actuele depressie. • Ouderen: Turkse 62%, Marokkaanse 34% , autochtone 15%. • Turkse en Marokkaanse ouderen: veel lagere SES, bijna allen geen onderwijs gehad en veel vaker een chronische medische aandoening of lichamelijke beperking. • De klachtenpresentatie is vaak somatisch • De manier waarop gevoelens worden beschreven verschilt per cultuur
Geestelijke gezondheid: schizofrenie •
Schizofrenie lijkt vaker voor te komen: – Surinaamse of Antilliaanse herkomst: 3 maal groter – Marokkanen was de kans zelf 4,5 maal groter.
• •
• •
Het risico groter bij ‘tweede-generatie’ allochtonen. Allochtonen die zich niet of negatief identificeren met hun eigen etnische groep, meer kans op schizofrenie dan allochtonen die een sterke etnische identiteit hebben Wonen in een wijk met veel leden van de eigen etnische groep heeft een beschermend effect. Eén hypothese: risico = langdurige ervaring van discriminatie, vernedering of sociale uitsluiting
7
19-5-2014
Geestelijke gezondheid dementie • • • • •
•
In Nederland hebben ruim 235.000 mensen dementie, waarvan 13.750 allochtonen ( 6% ) Explosieve stijging naar 292.000 in 2020, waarvan 30.750 allochtonen. (11%) Het aantal allochtonen met dementie stijgt vijf keer zo snel 70% van de mensen met dementie woont thuis; bij allochtonen woont 99% van de mensen met dementie thuis of bij familie. De belasting van de allochtone mantelzorger is nog hoger door onbekendheid met dementie en een geringer bereik van zorg- en welzijnsvoorzieningen. 1% van de Marokkanen en 7% van de Turken maken gebruik van Thuiszorg tegenover 16% van de Nederlandse mensen. Minder dan 1% van de Turkse en Marokkaanse mensen met dementie woont in een verpleeghuis tegenover 30% van de Nederlandse mensen met dementie.
Geboortezorg • Vrouwen met een niet – westerse achtergrond hebben meer kans op een doodgeboren kind dan andere vrouwen • Wiegendood komt vaker voor bij migrantengezinnen • De kans op risico’s zoals vroeggeboorten en geboorten met een laag gewicht is bij migrantenvrouwen groter • In achterstandswijken is de babysterfte veel hoger dan het landelijk gemiddelde
8
19-5-2014
Minder zorggebruik • Screening van borst- en baarmoederhalskanker • Preventieve interventies zoals vroegsignalering bij jeugd • Perinatale- en kraamzorg • Specialistische zorg (40% minder) • Ziekenhuiszorg (30% minder) • Tandarts • Thuiszorg en palliatieve zorg • Ouderen- en gehandicaptenzorg • Coördinatie en continuïteit van de zorgketen zijn voor allochtonen minder goed (Toegankelijkheid en kwaliteit van de somatische zorg, AMC/UvA 2008, Jaarrapport Integratie 2008, CBS)
Meer zorggebruik • • • • •
Jeugdgezondheidszorg Huisarts (30% meer) Fysiotherapie Algemeen maatschappelijk werk Er worden meer medicijnen voorgeschreven aan migranten
9
19-5-2014
Gebruik van geboortezorg • Migrantenvrouwen komen laat in contact met zorgverleners • Onder migrantenvrouwen heerst nog veel onbekendheid over geboortezorg • De doorgeleiding naar verloskundige zorg is mogelijk onvoldoende
Kennis en vaardigheden • Minder kennis over eigen lichaam, medischbiologische oorzaken van aandoeningen, medicijnen • Knelpunten in de communicatie met de hulpverlener o.a. taalproblemen • Behoefte aan cultuur-sensitieve hulpverlening
10
19-5-2014
Communicatie • Goede communicatie essentieel voor goede artspatientrelatie en dus zorg voor patiënt • ‘Communicatie’ is meer dan ‘taal‘ alleen • Begrip en inzicht essentieel in elkaars (ziekte) opvattingen, beleving en leefwereld
Het vieren van de geboorte • Een oud islamitisch gebruik is om het haar van het kindje te wegen en dit gewicht in goud aan de armen te schenken
11
19-5-2014
Taal • • • •
Kan communicatie in de weg staan Niet ideaal: familielid tolkt Beter (maar ook niet ideaal): (migrant)tolk Echter, tegenwoordig niet betaald
Cultuuraspecten 1. • Belevingswereld migrant-patiënt van invloed op de communicatie tussen behandelaar en patiënt • Ook referentiekader behandelaar van invloed op communicatie! • Welke aspecten kunnen de communicatie bemoeilijken?
12
19-5-2014
Cultuuraspecten 2. - kennis en ziekte-inzicht • (Gebrek aan) kennis van menselijk lichaam en inzicht in ziekte • Laag-geschooldheid en analfabetisme • Mythen over aandoeningen (‘kanker is besmettelijk’) • Medisch-biologische visie in Westen vs bovennatuurlijke machten (djinn) bij ontstaan en genezing van aandoeningen
Aanbevelingen 1. • Investeren in kennisopbouw over invloed van migratie en cultuur op gezondheid: opleidingen en trainingen • Instroom en behoud van migrantenmedewerkers • Investeren in informatie, ontmoeting, voorlichting, communicatie en samenwerking met migranten • Opsporen, stimuleren en toerusten van vitale migranten als intermediar en ambassadeurs van geboortezorg
13
19-5-2014
Aanbevelingen 2. • Betere begeleiding van migranten vrouwen tijdens zwangerschap (o.a. regelmatig langskomen en een geboorteplan maken) • Uitleg en voorlichting over risico’s en het aanbieden van alternatieven • Open houding en ruimte culturele en religieuze wensen behalve bij risico’s • Gebruiken van een tolk • Betrekken van mensen uit het sociaal netwerk van zwangere • Alert zijn op niet medisch risicofactoren en tijdige doorverwijzing
Aanbevelingen 3. • • • • •
Kinderwensspreekuur Tijdig naar verloskundige Veilige bevalling Gebruik van kraamzorg Info over CJG’s (www.klaarvooreenkind.nl)
14
19-5-2014
15
