creatief dtp er

Portfolio Theo Stapel Grafisch vormgever en uitvoerend/creatief dtp’er

Theo Stapel Grafisch vormgever en uitvoerend/creatief dtp’er startte na een vast dienstverband dertig jaar geleden een freelance carrière en werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers: van klein tot groot, van non-profit tot profit. De opdrachten variëren van het vormgeven, ontwikkelen of restylen van tijdschriften, logo’s en huisstijlen. Het uitwerken van campagnes, vormgeven van boeken, brochures, nieuwsbrieven en websites. Mijn werk is typografisch uitgebalanceerd, helder, toegankelijk en leesbaar vormgegeven en waar nodig versterkt door beeld. Als creatieve en nauwkeurige vormgever/dtp’er verzorg ik het hele traject van ontwerp tot en met een certified pdf. Ik voel me prettig in een dynamische omgeving en voor mij werkt een hoge kwaliteitsstandaard stimulerend. Het is voor mij vanzelfsprekend dat ik klantgericht werk met een probleemoplossende houding. Daarnaast ben ik communicatief vaardig, heb een open en toegankelijke houding en werk ik graag zelfstandig én in een team van collega’s. Als freelancer werk ik thuis of op locatie.

Mail [email protected] Mobiel 06 53 172 168 Website web.me.com/stapeltheo/Theo_Stapel_grafische_vormgeving Linkedin http://nl.linkedin.com/pub/theo-stapel/b/763/3a8.

Theo Stapel Grafisch vormgever en uitvoerend/creatief dtp’er

Harrie de Hruijff Familieopstellingen Beroepsopleiding en Seminars EFT Natuurgeneeskunde l Ontwerp huisstijl

Harrie de Kruijff George Marshallstraat 28 6836 KW Arnhem

t f m i

Harrie de Kruijff George Marshallstraat 28 6836 KW Arnhem 026 327 33 75 026 327 46 35 [email protected] w w w. f a m i l i e o p s t e l l i n g e n - n e d e r l a n d . n l

Familieopstellingen Beroepsopleiding en Seminars EFT Natuurgeneeskunde Familieopstellingen Beroepsopleiding en Seminars EFT Natuurgeneeskunde

HdeK_envelop.indd 1

07-11-2007 09:29:59

HdeK_briefpapier.indd 1

07-11-2007 09:29:26

Familieopstellingen Beroepsopleiding en Seminars EFT Natuurgeneeskunde

Harrie de Kruijff George Marshallstraat 28 6836 KW Arnhem t 026 327 33 75 f 026 327 46 35 m [email protected] i w w w. f a m i l i e o p s t e l l i n g e n - n e d e r l a n d . n l

HdeK_kaart.indd 1

Harrie de Kruijff Familieopstellingen EFT Natuurgeneeskunde

07-11-2007 09:30:47

HdeK_kaart.indd 2

07-11-2007 09:30:58


Betty Visker Exclusieve Relatiemarketing l Ontwerp logo en huisstijl

E X C L U S I E V E R E L AT I E M A R K E T I N G

pantone 8201 metallic

E X C L U S I E V E R E L AT I E M A R K E T I N G

pantone 8201 metallic E X C L U S I E V E R E LAT I E M A R K E T I N G

pantone 8201 metallic

B O E G S T R A AT 1 1 , 1 4 3 3 S N

K U D E L S TA A R T, N E D E R LA N D

B O E G S T R A AT 1 1 , 1 4 3 3 S N

K U D E L S TA A R T, N E D E R L A N D

t + 31 (0) 6 53 693 721

f + 31 (0) 297 36 39 17

e O F F I C E @ B E TT Y V I S K E R . N L

w B E TT Y V I S K E R . N L

POSTBANK 49.08.255 kvk

envelop_BV.indd 1

08-09-2006 14:20:31

34241167

btw

046714583.B.01

briefpapier_BV.indd 1

08-09-2006 14:23:49

e X C l u s i e V e R e l At i e M A R k e t i n g

A. A. R. ( B e t t y ) V i s k e R V A n H e u V e n V A n s t A e R e l i n g

B O e g s t R A At 1 1 , 1 4 3 3 s n t + 31 (0) 6 53 693 721

k u D e l s tA A R t, n e D e R l A n D f + 31 (0) 297 36 39 17

e O F F i C e @ B e tt y V i s k e R . n l

visitekaartjes_BV.indd 1

w B e tt y V i s k e R . n l

10-04-2007 11:53:54 visitekaartjes_BV.indd 2

10-04-2007 11:53:54


Edelmetaal l Ontwerp en opmaak brochure

Edelmetaal


Saucony l Ontwerp en opmaak magazine

we know M A G A Z I N E

V O O R

D E

B E G I N N E N D E

H A R D L O P E R

Afvallen Hoe de kilo’s eraf vliegen We Know Dat hardlopers een beter seksleven hebben Schoenen, tights, shirts & shorts Hoe je er ook tijdens het sporten goed uitziet Trainingsschema 5 kilometer in 12 weken Voeding Wat je wel en niet eet voor de training

8

WE KNOW MAGAZINE VOOR DE BEGINNENDE HARDLOPER

sol e mates saucony

Dit is een neutrale schoen; voor hardlopers die geen extra ondersteuning nodig hebben. Hij is verkrijgbaar in twee breedtematen en met name geschikt voor zwaardere lopers en voor het toepassen van orthopedische inlegzolen. Dankzij ProGrid onder de hak en de Comfortride® inlegzool is hij heel comfortabel. De ProGrid Echelon is door het magazine Runner’sWorld zelfs bekroond met de ‘Best Debut-award’!

voor de hardloper RATIS

GMAGAZINE

ProGrid Echelon

Eddie Sevink

(Run2Day Zwolle) over de ProGrid Echelon ‘Sinds de introductie van de ProGrid Echelon hebben wij er als runningspecialist een fantastische schoen bij. Vooral de wat zwaardere loper en de loper die een orthopedisch inlegzooltje gebruikt, vinden hem heel fijn. De stabiliteit van de schoen in zijn geheel en de tussenzool in het bijzonder zorgen ervoor dat hij heerlijk loopt. En dan is de pasvorm ook nog eens super. Alleen de kleur zou iets gewaagder mogen, vind ik.’

ProGrid Ride 2

De Memory Foam in deze neutrale schoen zorgt voor een ideale omsluiting van de hiel. In de hiel en de tong is een speciale Hydrator-voering geplaatst, die zorgt voor maximaal vochttransport. Een ander nieuw element is de Comfortride® inlegzool. Deze biedt meer en duurzamere demping, is vochtregulerend en vermindert vervelende geurtjes. Door de combinatie met beproefde Sauconytechnieken als HRC onder de gehele inlegzool en SRC in de hak en de voorvoet, is de ProGrid Ride 2 een genot om op te lopen!

9

De ProGrid Guide 3 is niet veel veranderd ten opzichte van zijn succesvolle voorganger. Het dempende SRC materiaal onder de hiel is vergroot, om de landing te verbeteren. Ook de SRC Xtra voorvoetdemping is iets vergroot, om de afzet comfortabeler te maken. In de hiel is Memory Foam geplaatst, voor betere fixatie van het hielbeen, en tegelijk zorgt de Hydratorvoering voor een snelle afvoer van het transpiratievocht. Een ideale schoen voor lopers die een kleine mate van ondersteuning nodig hebben.

ProGrid Guide 3

schoenen & techniek Dit is een uiterst comfortabele neutrale schoen. Met ProGrid in de hak, SRC onder de hiel en HRC in de voorvoet biedt de Jazz uitstekende demping. Het bovenwerk omsluit de voet goed en zorgt voor een fijne pasvorm. Een zeer complete schoen en ook nog eens aantrekkelijk geprijsd!

‘Met de ProGrid Echelon hebben wij er een fantastische schoen bij. Vooral de wat zwaardere loper en de loper die een inlegzooltje gebruikt, vinden hem fijn’

ProGrid Jazz 13

Jeroen Klemens (Intersport Jan Bols) over de ProGrid Jazz 13 ‘Wij werken al jaren met de Jazz. Ook dit is weer een fijne schoen met goede eigenschappen. Door de uitstekende prijs/ kwaliteitverhouding een ideale schoen voor onder andere de beginnende loper.’

De Triumph is op een aantal punten beter dan zijn voorganger. Het opgevulde midvoetgedeelte zorgt voor meer torsiestijfheid en een soepelere afwikkeling. Daardoor is de schoen ook geschikt voor lopers die meer op hun midvoet landen. De grotere SRC Impact Zone zorgt voor een betere demping tijdens de landingsfase. Transpiratie wordt probleemloos afgevoerd door de speciale Hydrator-voering en de vernieuwde Arch-Lock zorgt voor een nog betere omsluiting van de voet. Dit is een regelrechte topschoen voor neutrale lopers!

ProGrid Triumph 7

WE KNOW BECAUSE WE RUN

saucony mag_def_v2.indd 1

18

31-05-11 14:27


19

LOPEN IS ZO LEUK ALS JE HET ZELF MAAKT. KIES JE ALTIJD VOOR DEZELFDE ROUTE? DAN ZUL JE STEEDS MEER WEERSTAND VOELEN OM TE GAAN. MAAK JE DE TRAINING UITDAGEND EN TOT EEN BELEVING? DAN WORDT HET ALMAAR LEUKER. Wijk af van gebaande paden Wil je een fijne, gevarieerde training? Prikkel dan je spieren door spelelementen in te brengen. Versnel bijvoorbeeld tot aan een bepaalde plek. Sprint een trap op of loop eens twintig passen achteruit. Ook lekker is het om de gebaande paden te verlaten en onverharde wegen te betreden. Leer van anderen Samen met anderen lopen is leuk, gezellig en nog leerzaam ook. Zeker als je onervaren bent en je nog niet weet wat je kunt. Ga eens bij de training van een atletiekclub of loopgroep kijken. Met hun ervaring en deskundigheid kun je je voordeel doen; dat stimuleert en motiveert. Het is zonde om onnodig in de bekende beginnersfouten te vervallen. Overdrijf het niet Lopen is een vorm van ontspanning en een prikkeling voor lichaam en geest. Het mooie is dat het overal en altijd kan, op het moment dat jij er klaar voor bent. Maar overdrijf het niet, zorg ervoor dat het een prettig intermezzo is binnen je leven. Natuurlijk zul je er soms iets voor moeten laten, maar dat moet wel in balans zijn. Je gezin, familie, vrienden of werk mogen nooit ten koste gaan van jouw sport. Daag iemand uit Als voorbereiding voor een wedstrijd is het zowel nuttig als leuk om eens iemand uit te dagen. Neem een bekend rondje en loop deze route ieder een kant op. De een dus met de klok mee en de ander ertegenin. Neem de tijd op en kijk wie er als eerste terug is. Wanneer je dit vaker doet, zul je zien dat je tijden steeds beter worden. Zo leer je om een wedstrijd op te bouwen en te beleven.

Trainingsprikkels VOORKOM

SAAIHEID EN TRAIN EFFECTIEF


saucony mag_def_v2.indd 18-19


22

31-05-11 14:32


23

DE LEUKSTE LOOPEVENEMENTEN OP EEN RIJ16/05 12/09 18/04 Hoogeveense Cascaderun 5, 10 Engelse mijl hoogeveensecascaderun.nl

24/04

Geinloop (Driemond)

5, 7.5, 10, 15 en 21.1 kilometer geinloop.nl

25/04

Antwerp Ten Miles (België)

5 kilometer en 10 Engelse mijl Het grootste loopevenement van België viert haar 25-jarig jubileum met 27.000 deelnemers. Het lopen door de Kennedytunnel is elk jaar weer een hoogtepunt. antwerp10miles.be

07/05

Dwars over de Mandel (België) 3.5 en 10 kilometer dwarsoverdemandel.be

08/05

30 jaar SV Friesland Jubileumloop

4, 10 kilometer, 10 Engelse mijl, 21.1 en 30 kilometer svfriesland.nl

Marikenloop (Nijmegen)

5 en 10 kilometer De grootste en gezelligste vrouwenloop van Nederland! Duizenden vrouwen genieten deze dag van het lentegroene parcours. Met een sportmarkt, muziek en een pasta-party na afloop. marikenloop.nl

30/05

Vestingloop (Den Bosch) 5, 10 en 15 kilometer vestingloop.nl

12/06

Zwolse Halve Marathon Festival

4 Engelse mijl en 21.1 kilometer Tijdens dit hardloopfestival loop je samen met 7.000 collega-atleten romantisch in het avondzonnetje door de historische binnenstad van Zwolle. halvemarathonzwolle.nl

13/06

Stoomtramloop (Hoorn) 4.7, 11 en 21.1 kilometer stoomtramloop.nl

09/07

Strandloop van Knokke (België) 5 en 10 kilometer knokke-heist.be

Bridge to Bridge Arnhem

5, 10 kilometer en 10 Engelse mijl Zondag 12 september 2010 vindt voor de 26e keer de Bridge to Bridge Loop plaats in Arnhem. Het parcours voert over twee historische bruggen: de John Frostbrug en Nelson Mandelabrug. Start en finish van dit sfeervolle evenement liggen in hartje centrum Arnhem. Met een speciale Kidsrun, verschillende afstanden en entertainment op de markt is het een evenement voor de hele familie. bridgetobridge.nl

19/09

Halve van Hoogland 5, 10 en 21.1 kilometer halvevanhoogland.nl

10/10

Hoge Veluwe Loop (Hoenderloo)

5, 10 en 21.1 kilometer Een prachtige loop met routes door oudVeluwse landschappen en langs historische gebouwen en monumenten van Het Nationale Park De Hoge Veluwe. hogeveluweloop.nl

26/12

Eindejaarscorrida Leuven (België) 4, 8 en 12 kilometer

Kijk voor meer evenementen op runnersweb.nl 31-05-11 14:33

POWERKNIT ZIP HOODY • PROGRID OMNI 8 • EZVENT SHORT SLEEVE • TEK-TURE RUN TANK • CHA CHA 3” TIGHT SHORT WOMEN’S 3 PACK SOCK • PROGRID GUIDE 3 • SUMMERLETE PRINTED ZIP JACKET • GO GIRL RUN SHORT

ELITE SOCK • TEK-TURE ¾ SLEEVE • SUMMERLETE RC JACKET • TRANSITION SPORTOP • ELITE SPLIT SHORT • RUN LUX II SHORT • MICRO LUX SHORT SLEEVE • PROGRID GUIDE 3



31-05-11 14:36

E S SY


GABRIELLE

T E N

S H A R P

KEIZERSHO

RIGTERING

5672 PB NEDERLA

D O NA

P E S SY

04.00

12.12

07.00

TELEFOO

040 28364 E-MAIL Ni

EDELSMID

YO U

GABRIELLE RIGTERING

N E W P O R TE DQuality E L S M I DShirts usa

GABRIELLE RIGTERING


Content Uitzendburo l Ontwerp logo, alle huisstijlmiddelen, brochures en website l Afbeelding ontwerp en opmaak boek

01

We zijn op weg naar een arbeidsmarkt waarin de medewerker – met al zijn wensen, drijfveren en mogelijkheden – een centrale rol speelt. En waarin u als werkgever meer dan ooit uw beweeglijkheid, creativiteit en inlevingsvermogen moet laten zien om (potentiële) werknemers te bereiken, te ‘beraken’ en te binden.

In dit boek zoomen we daarom in op de medewerker: op de mens en op datgene dat haar of hem drijft. We presenteren een voor HR onconventionele aanpak, gebaseerd op het Mentalitymodel van onderzoeksbureau Motivaction. En we dagen u met deze aanpak, in combinatie met een meer marketinggeoriënteerde benadering van HR-issues, uit met een andere bril te kijken naar de uitdagingen die de nieuwe arbeidsmarkt u biedt.

een k westie van mentaliteit

Maar: wie de juiste mensen wil vinden en boeien, moet weten wat hen beweegt. Pas als u uw (toekomstige) mensen kent, kunt u ze verleiden, motiveren en optimaal inzetten.

succes op de arbeidsmarkt

SuccES oP dE aRbEIdSMaRkt: EEn kWEStIE van MEntalItEIt


1

dE aRbEIdsMaRkt Van dE toEkoMst Is gIstEREn bEgonnEn

D

e e n k w es t i e va n m e n t a l i t e i t  h o o fd s t u k 1  9

In dIt hoofdstuk…

Een door werknemers gedomineerde arbeidsmarkt Voor zowel kleine als grote organidomineren saties wordt de concurrentiestrijd op hun afzetmarkten steeds heviger. succes in deze uiterst competitieve en dynamische omgeving wordt bepaald door het creëren en behouden van concurrentievoordelen. In onze kennis- en diensteneconomie wordt het concurrerend vermogen van bedrijven in toenemende mate bepaald door de kwaliteit van het personeel. Maar ook de concurrentie op de arbeidsmarkt neemt toe, door het aantrekken van de economie maar vooral ook door processen als vergrijzing en ontgroening. het machtsevenwicht zal verschuiven in het voordeel van de werknemer.

dat betekent niet automatisch dat wie het hoogste loon of de dikste leasebak kan betalen straks als winnaar uit de bus komt. het vinden en het binden van de juiste mensen is gecompliceerder geworden doordat mensen niet meer zo makkelijk in te delen zijn. Ze willen nog steeds werk, inkomen en waardering. Maar die begrippen betekenen niet meer voor iedereen hetzelfde. En ze willen meer: bijvoorbeeld ontplooiing en uitdagingen, zinvol werk, en tijd voor hun privéleven. hondentrouw aan één werkgever is een uitstervend fenomeen. Zijn de medewerkers van de toekomst dan allemaal individueel ingestelde egocentristen? nee, mensen hebben nog steeds de behoefte aan een sociaal netwerk. dat wordt alleen steeds minder bepaald door afkomst, geslacht en opleiding. Mensen creëren steeds vaker hun eigen netwerk. of netwerken, want waarom zou je je beperken? Werkgevers die traditioneel blijven denken over vinden en binden van personeel dreigen de boot te gaan missen. futuroloog Wim de Ridder schetst in dit hoofdstuk de grote lijnen die de toekomst van de arbeidsmarkt bepalen. 



W

We bevinden ons op een kruispunt in de ontwikkelin‑ gen op de arbeidsmarkt. “Werkgevers bevinden zich daardoor steeds meer in een spagaat.” Aan het woord is Wim de Ridder, directeur van de Stichting Maatschap‑ pij en Onderneming (SMO) en hoogleraar Toekomst‑ verkenning en ‑onderzoek aan de Universiteit Twente. Hij legt uit: “Het aantal medewerkers dat avontuurlijk, creatief en veranderingsgezind is, neemt steeds meer toe. Deze mensen zijn vaak op zoek naar spanning en uitdaging en willen genieten. Ze zijn veelal op zoek naar sociale waardering en vaak ook naar een carrière, maar niet noodzakelijkerwijs op de traditionele manier. Dus niet per se in de vorm van een vaste baan bij één werkgever.” De meer ‘traditionele’ groep medewerkers om‑ schrijft De Ridder als “plichtsgetrouwe mensen die veel waarde hechten aan financiële zekerheid en weinig veranderingsgezind zijn. Ze laten het liefst alles bij het oude. Deze groep zal steeds verder in omvang afne‑ men.” In een hoog ontwikkelde kennis‑ en diensteneconomie als de onze zou deze trend op de arbeidsmarkt geen probleem moeten zijn, integendeel. “Iedereen, tot en met de overheid moet immers markt‑ en klantgericht werken. De tijd dat werknemers alleen maar ‘braaf ’ hun werk hoefden uit te voeren, is allang voorbij. Succes‑ volle bedrijven hebben zelfstandig denkende medewer‑ kers nodig die hun verantwoordelijkheid nemen.” Werkgevers staan echter nog vaak met minstens één been in hun traditionele benadering van de arbeids‑ markt. “Hoewel werkgevers soms anders pretenderen, hebben ze vaak toch het liefst medewerkers in huis die grofweg gesproken ‘doen wat de baas vraagt’ en die bovendien kritiekloos trouw zijn,” aldus De Ridder. Systemen worden belangrijker, fouten leiden vaker tot schadevergoeding en regels worden stringenter. “Daardoor ontstaat de spagaat, want werkgevers krijgen

e e n k w es t i e va n m e n t a l i t e i t 

h o o fd s t u k 1  13

te maken met medewerkers die meer en anders willen. Medewerkers die zich niet zo nodig levenslang hoeven vast te leggen, niet altijd overdreven geïnteresseerd zijn in geld, en bij voorkeur hun eigen carrière plannen. Toch kunnen beide partijen niet zonder elkaar: zonder werkgever geen werknemer. En andersom.”

E xta s E , o o k i n h Et w E r k

En die volgens De Ridder zeer interessante spagaat wordt steeds wijder. “Deze groeit hard als gevolg van de toenemende welvaart.” De arbeidsmarkt verkrapt. Deels is dat conjunctureel: de economie trekt aan. Maar als gevolg van vergrijzing en ontgroening wordt die krapte ook steeds meer structureel. “De krappe arbeidsmarkt betekent dat medewerkers relatief meer macht krijgen. Ze zullen sneller geneigd zijn van werkgever te wis‑ selen of voor zichzelf te beginnen als ze op die manier leukere of nieuwe dingen kunnen doen. Steeds minder mensen denken aan een baan voor het leven. Mensen willen beleven, ze willen meer en meer momenten van extase beleven.” En die beleving zoeken ze ook in hun

DE spagaat worDt wijDEr werk. Ze willen resultaten zien en ze willen zichzelf ontplooien. Mensen willen kortom gebruik maken van de mogelijkheden die het leven hen biedt. Wie 25 jaar in dezelfde baan bleef zitten, was vroeger misschien spekkoper, maar is in de toekomstige arbeidsmarkt toch eigenlijk een beetje een ‘loser’.” Die behoefte aan afwisseling heeft volgens De Rid‑ der deels te maken met de toegenomen protocollering in de maatschappij. “Standaardisering en protocollering doen de ‘fun’ en afwisseling in het werk bepaald niet toenemen. Medewerkers zoeken dan vanzelf afwisseling

Content Uitzendburo l Ontwerp en opmaak boek

E e n k w es t i e va n b e t ro k k e n z i j n ❤ h o o fd s t u k I I ❤ 2 5

HOOFDSTUK II

We zijn op weg naar een arbeidsmarkt waarin de medewerker Succes op de arbeidsmarkt: – met al zijn wensen, drijfveren en mogelijkheden – een centrale rol speelt. En waarin u als werkgever meer dan ooit uw beweegeen kwestie van betrokken zijn lijkheid, creativiteit en inlevingsvermogen moet laten zien om (potentiële) werknemers te bereiken, te ‘beraken’ en te binden. Maar: wie de juiste mensen wil vinden en boeien, moet weten wat hen beweegt. Pas als u uw (toekomstige) mensen kent, kunt u ze verleiden, motiveren en optimaal inzetten.

benadering van HR-issues, uit met een andere bril te kijken naar de uitdagingen die de nieuwe arbeidsmarkt u biedt.

Hoe breng je dat engagement tot stand? Medewerkers zijn op zoek naar herkenning en erkenning: ze willen ‘gezien en gehoord’ worden. De stijl van leiding geven blijkt hier van cruciaal belang. Het vraagt ook om aandacht voor wat die medewerker beweegt. Iedere medewerker heeft zijn eigen individuele wensen en eisen ten aanzien van het werk. In dit boek, alweer het derde deel in onze Mentality-cyclus, presenteren we resultaten van nieuw onderzoek naar de effecten van arbeidsvoorwaarden op binding. Dat biedt u aanknopingspunten om uw arbeidsvoorwaardenbeleid verder toe te spitsen zodat uw organisatie aantrekkelijker wordt en blijft.

KWALITEIT VAN LEIDING GEVEN IS ESSENTIEEL

EXPERTS OVER BINDING EN BETROKKENHEID


e e n k we stie van betrok k e n z ijn

Meer dan ooit geldt dat betrokken medewerkers voor uw organisatie het verschil maken tusIn dit boek zoomen we daarom in op de medewerker: op de sen succes en middelmaat. Betrokken medewerkers zijn bereid steeds net dat stapje meer mens en op datgene dat haar of hem drijft. We presenteren een te doen om te zoeken streven naar verbetering, voor uop enhet voor henzelf. Medewerkers die voor en HRte onconventionele aanpak, gebaseerd Mentalityzich betrokken voelen, willen bovendien langer bij de organisatie blijven: model van onderzoeksbureau Motivaction. En we dagen u metbinden deze en boeien begint bij betrokkenheid. aanpak, in combinatie met een meer marketinggeoriënteerde


dd 1


EXPERTMEETING CONTENT Content liet bureau Motivaction uitgebreid onderzoek verrichten naar de (arbeids)voorwaarden die mensen binden aan hun organisatie. Op uitnodiging van Content geven negen experts in het licht van de resultaten van dit onderzoek hun visie op het belang van investeren in mensen en in de kwaliteit van de leiding.

Het aantrekken en behouden van de best mogelijke medewerkers blijft nu en in de toekomst

De deelnemers aan de discussie: • Jørgen Bod (Manager HR/Quality, ING Car Lease Nederland) • Mennolt Bunjes (Hoofd arbeidszaken, SNS Reaal) • Albert Martens (Manager Global Human Resources, Ikea) • Jeannine Peek (Algemeen directeur, Content) • Rob Vinke; voorzitter (Hoogleraar Personeelswetenschappen, Universiteit Nyenrode) • Lex Visser (Directeur Human Resources, Content) • Anke Weeda (Algemeen directeur, Stichting AKN) • Raymond Welmers (Senior consultant, Towers Perrin) • Hans Wijnhof (Landelijk adviseur HRM, UWV)

voor elke organisatie een zaak van groot belang, economische malaise of niet. Maar wat bindt mensen aan organisaties en hoe kunnen we dat beïnvloeden? Uit onderzoek door Content naar bindingsfactoren, zoals besproken in hoofdstuk I, blijkt dat vooral ‘zachte’ factoren heel belangrijk zijn: medewerkers willen gezien en gehoord worden. De kwaliteit van leiding geven speelt daarbij een essentiële rol. Hoe staat het daarmee in de dagelijkse praktijk van Nederlandse organisaties en wat moet er gebeuren? Op uitnodiging van Content geven negen experts hun visie op het belang van investeren in mensen en in de kwaliteit van de leiding.

HST_02indd.indd 24

04-02-2009 17:36:22

HST_02indd.indd 25

04-02-2009 17:36:23

04-02-2009 18:15:42

E e n k w es t i e va n b e t ro k k e n z i j n ❤ h o o fd s t u k I I ❤ 27

Voorzitter Rob Vinke opent de discussie met de constatering dat de ingezette economische crisis misschien niet alleen maar negatieve effecten heeft. Immers, de arbeidsmarkt kon wel wat afkoeling gebruiken. “Als je kijkt hoeveel mensen we nodig hebben gezien de huidige vergrijzing, dan ben je bijna blij met een recessie. Het gat tussen vraag en aanbod was immers wel heel groot aan het worden.” Want ondanks de recessie zijn economische deskundigen het erover eens dat arbeidsmarktkrapte een verschijnsel blijft om rekening mee te houden. Maar wat is wijsheid, vooral in onzekere tijden? Zouden organisaties misschien hun wervingsactiviteiten moeten uitbreiden omdat dit het uitgelezen moment is om de concurrentie met gedurfde wervingscampagnes de loef af te steken en zo de grootste talenten uit de markt te halen? Of is het juist verstandiger om even pas op de plaats te maken en de aandacht te richten op het ontwikkelen en behouden van het talent dat al in dienst is?

JE JEMOET MOETAL ALTIJD TIJD JE JEEIGEN EIGEN MEDEWERKERS MEDEWERKERS ONTWIKKELEN ONTWIKKELEN

HST_02indd.indd 26

A LTIJ D I N V E STE R E N I N P E R S O N E E L

Volgens Albert Martens van Ikea zou de discussie helemaal niet moeten gaan over de keuze tussen het aantrekken van nieuwe medewerkers en het ontwikkelen van het personeel dat al in dienst is. “Ik denk dat je je eigen medewerkers altijd moet ontwikkelen. Voor mij draait het erom dat je eerst de medewerkers ontwikkelt die je al in dienst hebt voordat je nieuwe mensen gaat aantrekken.” Hij constateert echter tot zijn spijt dat aandeelhouders vaak de ontwikkeling van medewerkers dwarsbomen. “Hun aandacht gaat in de eerste plaats uit naar het in stand houden van de aandeelhouderswaarde, ook als dat ten koste gaat van de ontwikkeling van de mensen in de organisatie. Aandeelhouders kunnen dus wel eens funest zijn voor de ontwikkeling van werknemers op de lange termijn. Ze zouden moeten begrijpen dat ze op dit moment in organisaties moeten investeren om

04-02-2009 17:36:34

HST_02indd.indd 27

er straks beter uit te komen – maar die investeringen zullen ze niet plegen, denk ik.” Lex Visser van Content ziet net als Martens wel beren op de weg: “Het is zoals Albert zegt: je bent 60 tot 70 procent kwijt aan personeelskosten, en de Pavlov-reactie zal nu zijn om daarin te gaan snijden. Ik snap dat wel. Maar het wordt natuurlijk wel interessant om te zien wat ik daar als HR-verantwoordelijke tegenin kan brengen als ik zeg dat we toch moeten blijven investeren in mensen.”

“IS DE HARDE KANT VAN HR NIET JUIST DE MOTIVATIE VAN MENSEN EN IS DE ZACHTE KANT NIET JUIST DE DOLLAR, DE EURO EN DE YEN?”

ROB VINKE (HOOGLERAAR PERSONEELSWETENSCHAPPEN, BUSINESS UNIVERSITEIT NYENRODE)

CO NTE NT- O N D E R ZO E K: M U N ITI E VO O R H R

Gelukkig levert het onderzoek dat Content door Motivaction liet uitvoeren harde argumenten voor HR en management om die investeringen in mensen te (blijven) plegen. Althans: voor organisaties die hun goede medewerkers willen binden. Want waarnaar zijn mensen op zoek als het om werk gaat? Vooral de ‘zachte’ waarden blijken zeer belangrijk te zijn. Met name de samenwerking met collega’s, duidelijkheid over wat er van je verwacht wordt en de (kwaliteiten van) de leidinggevende nemen een hoge plaats in de top-10 in. Salaris en een vast contract zijn uiteraard ook van groot belang, maar niet voor engage-

04-02-2009 17:36:36


Ons Amsterdam Magazine l Layout en opmaak

60STE JAARGANG

M A A N D B L A D

O V E R

H E D E N

E N

V E R L E D E N

VA N

VERSCHIJNT TIENMAAL PER JAAR

A M S T E R D A M

M E I

LOSSE NUMMERS € 4,60

2 0 0 8

N U M M E R

5

Jaren zestig in zwart-wit DE BEATLES, JAN CREMER EN WIM VAN DER LINDEN

KUNST IN BALLINGSCHAP BOUWMEESTER HARRY ELTE DE DAG DAT SALLY VERDWEEN EXPLOSIE IN DE PIJP ADMIRAAL DE RUIJTERWEG 100 RUSTEN OF RUIMEN 00_cover_OA_03-08.indd 2

16-04-2008 10:57:25



Stadsnieuws T E K S T :

voor de neus van de huizen en de woonboten die er al liggen. Volgens het stadsdeel Centrum weten de woonbootbewoners al sinds 1997 dat hun boten verplaatst moeten worden en hadden ze zich toen ook al kunnen informeren over de plannen voor verplaatsing.

Gevel mag niet roze

Juweel Westerdok “een juweel van een gebouw”, zo oordeelde de jury van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) over het wooncomplex La Grande Cour op het Westerdokseiland. Het complex werd vorige maand unaniem uitgeroepen tot het BNA Gebouw van het Jaar 2008 in de regio Noordwest/ Centrum. Volgens de jury brengt het gebouw van meyer en Van Schooten Architecten, Heren 5 Architecten en de Architekten Cie het vak vooruit “door een 19de-eeuwse typologie op even spectaculaire als beschaafde wijze nieuw leven in te blazen”. BNA organiseert de prijs om de aandacht te vestigen op de kwaliteit van nieuw werk van BNA-architecten.

Boten weg bij Artis Dat hun woonboten door de uitbreiding van Artis moesten verdwijnen, wisten de bewoners van de elf woonboten in het entrepotdok al langer. Onbekend was dat ze zouden moeten verhuizen naar de Oostenburgvaart (vijf boten) en de Nieuwe Vaart (zes boten). ‘Onacceptabel’ vinden de bewoners het. De nieuwe plaatsen waar de boten begin 2009 naar toe moeten verhuizen, liggen volgens de bewoners in de schaduw en pal

178

Velen weten meer

Overleden

Marianne Lamers

La Grande Cour BNA

Column

mahonie- of notenboombruin mag het worden, als het oudroze maar verdwijnt. met deze recente uitspraak van de Raad van State ziet een bewoner van de Saenredamstraat die zijn huis roze had geschilderd, zich gedwongen zijn gevel over te schilderen. Stadsdeel Oud-Zuid heeft de zaak tegen de bewoner gewonnen. De eigenaar kocht het pand Saenredamstraat 51 in 2002 en schilderde de bakstenen gevel die was behandeld met zwartbruine lijnolie, over in oudroze. Deze kleurkeuze is volgens het stadsdeelbestuur “in ernstige strijd met de redelijke eisen van welstand”. Volgens de terechtgewezen eigenaar heeft de uitspraak consequenties voor honderden andere bezitters van 19de-eeuwse huizen in Oud-Zuid.

Rotzooi wordt beboet ‘Vuile aso!’ en ‘Lompe actie!’ De gemeente gebruikt ferme taal in de op jongeren gerichte voorlichtingscampagne die eind maart van start ging onder het motto ‘Rotzooi in de pullenbak’. Om de ergernis nummer 1 van de Amsterdammers - de rotzooi op straat - hard aan te pakken, blijft het niet bij woorden. in diverse stadsdelen vonden afgelopen maand allerlei schoonmaakacties plaats en vanaf 1 mei voert de reinigingspolitie een duidelijk lik-op-stuk-beleid bij overtredingen: het gooien van rotzooi op straat in plaats

Jacques Kruithof (60), 7 maart. Schrijver. Was neerlandicus en leidde aspirant-leraren op in het literatuuronderwijs. Ook publiceerde hij poëzie en proza, schreef hij enkele studies en was hij jarenlang in dienst bij Vrij Nederland en het Nieuw Wereldtijdschrift. Bob Hubar (57), 11 maart. Filmproducent. Begon als entertainmentadvocaat van onder anderen Candy Dulfer en Robert ten Brink en runde het mediabedrijf CTm. Produceerde naast muziek sinds 2004 ook speelfilms en televisieprogramma’s. Ed Leeflang (78), 17 maart. Dichter. Was enkele jaren actief als journalist, studeerde Nederlands en gaf lange tijd les in Amsterdam. Ed Leeflang. Hij begon ROeLAND FOSSeN / HH met het schrijven van liedjesteksten, vertaalde ook kinderboeken uit het engels en publiceerde pas op zijn vijftigste gedichten waarin dieren en de natuur een belangrijke rol speelden. Tip de Bruin (88), 16 maart. Ondernemer.

Begon tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de Belastingdienst, trad daarna op als drummer van de band The merry Tramps en deed de advertentieacquisitie voor onder meer Het Parool en De Noord-Amsterdammer. Begon in 1953 een succesvolle herenmodezaak op de Nieuwendijk. Laurens Slot (52), 20 maart. Politicus/ woordvoerder. Was in de jaren tachtig persvoorlichter van Joop den Uyl en ook nog even van Wim Kok; de laatste jaren leidde hij de communicatieafdeling van woningstichting Ymere. Daarnaast was hij tientallen jaren zeer actief in de Amsterdamse PvdA en jarenlang voorzitter, scheidsrechter en barman van amateurvoetbalclub DVVA.

Clovis Cnoop Koopmans (83), 25 maart.

Voormalig kinderrechter en PvdA-politicus. Stapte in 1982 van de eerste Kamer over naar de Amsterdamse gemeenteraad waar hij als fractievoorzitter onder meer de sluiting van De Kleine Komedie voorkwam. Ook na zijn vertrek uit de raad in 1990 bleef de stad hem aan het hart gaan. Zo ageerde hij fel tegen de komst van iJburg en de vorming van stadsdeel Centrum.

amsterdammertje zijn welkom in het Spiegelkwartier.

Strijd Kwakoe Festival

Amsterdammertje. Sake RiJpkema / HollanDSe Hoogte

Een echt Chinatown met het aantrekken van nieuwe winkels en restaurants wil stadsdeel Centrum Chinatown nieuw leven inblazen. ook komt er mogelijk een Chinese bioscoop en wordt er gedacht aan een Chinees hotel en een Chinees cultureel instituut, vergelijkbaar met maison Descartes en het goethe-institut. met het plan wil stadsdeelbestuurder erik koldenhof (VVD) dat Chinatown deel gaat uitmaken van het project voor het 1012-gebied, het Wallengebied. panden die nV Stadsgoed en de nV Zeedijk opkopen om de prostitutie terug te dringen, moeten volgens koldenhof beschikbaar komen voor Chinese ondernemers.

Niet mooi, wel lief van in de prullenbak wordt bestraft met een boete van maar liefst 46 euro.

Amsterdammertje Het Amsterdammertje wordt met uitsterven bedreigd: ieder jaar verdwijnen er 2000 van de roodbruine Amsterdamse paaltjes. Om dit niet in stilte te laten gebeuren, wordt op 17 en 18

mei in het Spiegelkwartier de Amsterdammertjesparade georganiseerd. Schilders, beeldhouwers, fotografen, videokunstenaars, modeontwerpers, componisten en glaskunstenaars presenteren werk dat op het Amsterdammertje is geïnspireerd. er is niet alleen ruimte voor de liefhebbers van de paaltjes: ook tegenstanders van het

amsterdammers hebben het tot de tweede plaats geschopt op de lijst van vriendelijkste europeanen. ietsje vriendelijker zijn de Dubliners (eerste plaats), iets minder vriendelijker zijn de londenaren (derde plaats). Volgens de reis-website tripadvisor, die onder 1400 toeristen een peiling hield, wonen de onvriendelijkste europeanen in

De loting die stadsdeel Zuidoost eind maart hield, had de strijd om de organisatie van het kwakoe festival in Zuidoost moeten beslechten. maar de oorlog lijkt begonnen nu verliezer kwakoe events laat weten sowieso een festival te organiseren, desnoods in almere of Rotterdam. Door de loting komt het festival na ruim 30 jaar in andere handen: in die van de Stichting Zomerfestival. kwakoe events organiseerde het festival in het Bijlmerpark tot dusver, maar daar was het stadsdeel ontevreden over. Het is nog niet duidelijk of het exotische zomerfestival onder dezelfde naam doorgaat.

Salsa-dansers op het Kwakoe Festival. guuS DuBBelman / HollanDSe Hoogte

RAI grootste Europa een markant bouwwerk van 45 meter hoog moet de Rai internationaal op de kaart zetten. De geplande expo foyer wordt het nieuwe boegbeeld van het beurs- en congrescentrum. De werkzaamheden zijn inmiddels halverwege. in september 2009 wordt het complex officieel in gebruik genomen.

De lezers van ons amsterdam weten samen erg veel. nogal wiedes, zult u zeggen. De een is tandarts, de ander staat voor de klas en een derde heeft het debuut van Cruijff nog meegemaakt. maar dat bedoel ik niet. De lezers samen weten sommige dingen beter dan de experts op een bepaald gebied. als ik een enquête zou houden onder alle lezers met de vraag hoe hoog de Westertoren is, zou het gemiddelde van alle antwoorden erg dicht in de buurt liggen van de werkelijke hoogte. Dichter zelfs dan het gemiddelde van historici, bouwkundigen of buurtbewoners, die toch allemaal op hun eigen manier als experts beschouwd kunnen worden. amsterdammers, die de vraag over de Westertoren ooit echt in een enquête voorgelegd kregen, kwamen uit op een gemiddelde van 84,79 meter, haast aanleiding om de 85 meter waarvoor de toren officieel te boek staat nog eens na te meten. Dat die schatting zo precies is, komt doordat amsterdammers met veel zijn en dat werkt sterker dan de kennisvoorsprong van experts. Het is de macht van het grote getal. Dit idee ligt ook ten grondslag aan het nieuwe spel dat onlangs op www.damrax.nl is geïntroduceerd. Deelnemers krijgen er een startkapitaal van 10.000 riksen waarmee ze aandelen in amsterdamse buurten kunnen kopen. Wie tijdig investeert in stijgende buurten en tijdig afscheid neemt van dalende buurten wint het spel. ik geloof niet dat dit nieuwe informatie gaat opleveren over populaire en minder populaire buurten in de stad. toch kan het interessant zijn af en toe de site te bezoeken. er staan namelijk ook nieuwsberichten op die positief en negatief gewaardeerd kunnen worden. Zo krijg je een goede indruk van wat amsterdammers wel en niet bezighoudt. op die manier kun je ook interessante dingen over de stad te weten komen. over woonboten, krakers, eetgelegenheden, drugsoverlast, het Calandlyceum en de charmes van frankendael en de nDSm-werf bijvoorbeeld. Van de Westertoren weten we alles, maar veel buurten zijn bij grote groepen onbekend. Het kan geen kwaad als amsterdammers hun horizon wat verleggen. nu verhuist nog 41% van alle amsterdammers binnen het eigen stadsdeel. Het zou fantastisch zijn als alle amsterdammers samen ook de hoogte van de toren van de Sint Josephkerk in Bos en lommer juist konden schatten. tot het zover is, blijft Bos en lommer een goede beleggingstip. Jeroen Slot foto: Han SingelS

ONS AMSTERDAM mei 2008

ONS AMSTERDAM mei 2008

178-179_stadsnieuws.indd 178

parijs. amsterdam werd ook tweede in de categorie ‘het beste nachtleven’ en staat op de derde plaats van steden met de beste parken. in de top drie ‘knapste inwoners’ komt amsterdam helaas niet voor: volgens de ondervraagden is dat Rome, gevolgd door parijs en Stockholm.

16-04-2008 10:55:36

178-179_stadsnieuws.indd 179

179

16-04-2008 10:56:06



Caberetgezelschap Die Pfeffermühle. Van links naar rechts Lotte Goslar, Igor Pahlen, Heinrich Ortmayer, Magnus Hemming, Sybille Schloss, Erika Mann, Hans Slenka en Therèse Giehse. SPAARNESTAD PHOTO

N

a Hitlers machtsovername, begin 1933, pakte de populaire joodse zanger Joseph Schmidt zijn biezen en vluchtte uit Berlijn. Hij toerde door Europa en ook in Nederland was ‘de dwerg met de reuzenstem’ een graag geziene gast. In de Amsterdamse jodenbuurt, zo meldt zijn biograaf Carl Ritter met enige pathos, werd Schmidt zich pas echt bewust van zijn identiteit. Uit een gevoel van dankbaarheid en sympathie ten opzichte van allen die zich in Nederland het lot van de ontheemden en vervolgden aantrokken, zette hij Ik hou van Holland op de plaat. Het lied werd een groot succes, maar Schmidt en zijn lotgenoten werden niet altijd met open armen ontvangen in dat “landje aan de Zuiderzee.” Met Schmidt vertrokken er in 1933 en in de jaren die daarop volgden, duizenden artiesten, kunstenaars, filmmakers en schrijvers uit Duitsland en Oostenrijk. Joden konden er geen werk meer krijgen, politieke tegenstanders werd het te heet onder de voeten en de vrijen van geest voelden zich beknot door de Kulturpolitik van de nazi’s. De schilder Max Beckmann zei na zijn vlucht naar Amsterdam dat hij nooit met politiek bezig was geweest. “Ik heb alleen gepoogd mijn wereldbeeld zo intensief als het mij mogelijk was te realiseren.” Dat was voor de nazi’s al erg genoeg. De auteur Klaus Mann (zoon van Thomas) vertrok uit principe, uit diepe weerzin tegen de ‘barbarij’. Toch zag hij zichzelf niet als een ‘vrijwillige’ emigrant. Want “wij konden niet terug (...) In ons vaderland dreigde de dood door verstikking.” In steden als Parijs en Amsterdam konden Mann en zijn lotgenoten voorlopig nog vrijuit ademen.

Amsterdam bereidde uitgeweken schrijvers een warm welkom – of die schrijvers nu in de stad neerstreken of niet. De vriendschappelijk rivaliserende Amsterdamse uitgevershuizen Querido en Allert de Lange wierpen zich zo’n beetje op als de redders van de Duitstalige literatuur in ballingschap. Ze gaven niet alleen boeken uit van gearriveerde schrijvers als Lion Feuchtwanger, Arnold Zweig en Erich Maria Remarque, maar waagden zich ook aan uitgeweken debutanten als Konrad Merz (pseudoniem van Kurt Lehmann). Zijn eersteling droeg de veelzeggende titel Ein mensch fällt aus Deutschland, over het ellendige bestaan van een vluchteling uit Berlijn, die het, met heimwee in zijn hart, maar zonder paspoort en werkvergunning in Amsterdam moet zien te rooien. Ook andere auteurs schreven over (de zin van) het exil, zoals Klaus Mann in Der Vulkan. Tijdens de eerste jaren van zijn ballingschap verbleef Mann in diverse landen, maar Amsterdam was zijn

Zelden berooid

T E K S T :

Marcella van der Weg

Kunstenaars in ballingschap Veel artiesten, kunstenaars, filmmakers en schrijvers vertrokken

in 1933 uit Duitsland en Oostenrijk. Verscheidene vluchtelingen en vrijen van geest vestigden zich in Amsterdam. Van schrijver Klaus Mann tot zangeres Dora Gerson en van schilder Max Beckmann tot theatermaker Rudolf Nelson: allen woonden en werkten hier.

Emigranten uit de creatieve beroepen kwamen zelden berooid of uitgeput aan in Amsterdam. Dikwijls bestonden er al contacten met bijvoorbeeld Nederlandse uitgevers of collega’s, die het (vaak tijdelijke) verblijf in de stad vergemakkelijkten. Wel gold óók voor deze vluchtelingen dat ze moesten bewijzen over voldoende middelen te beschikken om niet ‘tot last van de staat’ te vervallen. Maar daar kon een mouw aan worden gepast. Zo gingen joodse leden van het Ping-Pongcabaret om beurten met dezelfde drie geleende briefjes van honderd bij de vreemdelingenpolitie langs. Sommigen kregen een ronduit groots onthaal. Theatermaker Rudolf Nelson werd door een menigte journalisten in het Centraal Station opgewacht en betrok een grote suite in het Schillerhotel. Regisseur Max Ophüls maakte het zichzelf geriefelijk in het Amstelhotel. Hij was door Will Tuschinski naar Amsterdam gehaald voor de regie van Komedie om geld, maar hij maakte weinig haast met de film. Tot woede van Tuschinski, want dat kostte hem handen vol geld. Maar dat interesseerde de regiseur niet; hem interesseerde slechts de kwaliteit van de film. Journalist en schrijver Joseph Roth interesseerde zich wel voor geld – hij had er dan ook voortdurend gebrek aan. Want de meeste exil-kunstenaars wachtte niet zo’n vorstelijke ontvangst als Nelson en Ophüls. Roth reisde de eerste keer met geleend geld naar Amsterdam en verbleef drie dagen zonder te eten in het American hotel. Zijn afspraak met uitgever Emanuel Querido – van wie hij een voorschot verwachtte – was niet doorgegaan. Bij volgende verblijven logeerde hij in het bescheidener hotel Eden.

Filmaffiche van Pygmalion, 1937. De grote Duitse regisseur Ludwig Berger kwam voor deze film naar Amsterdam. Achter veel ogenschijnlijk Hollandse films gingen veel Duiste en Oostenrijkse namen schuil. FILMMUSEUM

Duitse vluchtelingen en vrijen van geest vestigden zich in Amsterdam 180

180-184_exil 180

ONS AMSTERDAM MEI 2008


16-04-2008 13:07:56

180-184_exil 181

181

16-04-2008 13:08:16



Hier gebeurde het...

Quellijnstraat 64, 16 juni 1980 T E K S T :

Marius van Melle en Niels Wisman

maanden. Hij zou 54 dagen achter de tralies verdwijnen.

Geheim agenten

sfeer die erna ontstond. De politie leek de hand te hebben gelegd op de grootste terrorist van Nederland. Ik heb kritiek op die sfeer, maar daarmee is het verhaal van Wubben zelf nog niet waar.” De verdachte had namelijk gesuggereerd dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) de hand had gehad in de explosie. De eis luidde nu een half jaar, vanwege overtreding van de vuurwapenwet. Van de explosie werd hij vrijgesproken. Het Amsterdamse Hof vonniste hem tot vier

Quellijnstraat 64, 16 juni 1980. De gevel stort

De chaos na de explosie,

Quellijnstraat, 16 juni 1980. Een

Een pamflet uit het Stadsarchief:

Eduard Jacobs stond in cafe Het Wapen

verder in wanneer brandweermannen het zwaar

gefotografeerd vanuit een

politieman brengt vlak na de explosie

Henk Wubben wordt aangekondigd

van Habsburg in de Quellijnstraat aan

gehavende pand proberen na te blussen.

glasloos raam aan de over-

een kind in veiligheid.

als spreker op een avond van de Rode

de wieg van het Nederlandse cabaret.

ANEFO / NATIONAAL ARCHIEF

zijde. HERMAN PIETERSE / ANP

ANEFO / NATIONAAL ARCHIEF

Jeugd. STADSARCHIEF

NEDERLANDS THEATER INSTITUUT

Quellijnstraat 62-66 nu. Op de plek van de verwoeste panden staat nu

STADSARCHIEF

buurthuis Quellijn. HENK THOMAS

Bom explodeert in De Pijp

In het pand woonde op tweehoog Henricus Johannes (Henk) Wubben, de landelijk secretaris van de maoïstische Rode Jeugd, een club die zijn maatschappijkritiek op brisante wijze voor het voetlicht placht te brengen. Was de explosie een gevolg van het onhandig bereiden van bommetjes, zoals de politie suggereerde? Wubben vertelde in 1997 aan Frénk van der Linden in NRC Handelsblad wat er die nacht gebeurde. “Ik werd om vier uur ’s nachts wakker door een ontploffing. Toen ik de woonkamer binnenliep, zag ik het plafond instorten en een enorme vuurbal op me afrollen. Hitte, lawaai, rook. Ik was bang dat ik zou stikken. Deur van het trappenhuis opengezwaaid: dat stond in lichte laaie.” Via de achtergevel wisten hij en zijn vriendin Cisca Brakenhoff de vuurzee te ontkomen. “Cisca was in de slaapkamer achtergebleven, waar we uit het raam klommen en vanaf de vensterbank om hulp riepen. (…) Ik liet me zakken en bereikte met mijn tenen een bovenlicht. Met mijn nagels aan de randen van bakstenen hangend kroop ik omlaag. Toen ik eenmaal in een kozijn stond, pro-

194

beerde Cisca hetzelfde te doen. Dat ging mis. Ik zie haar nog vaak in slow motion voorbijsuizen. Onderweg maakte ze een pirouette. Afgelopen, dacht ik. Maar ze klapte op de rand van een tuintafel, die haar val brak.” Ze bleek slechts lichtgewond te zijn.

Grootste terrorist Om op adem te komen vertrok Henk naar een politiek geestverwant in Amersfoort en Cisca naar haar ouders in Oudkarspel. Daar worden ze al snel gearresteerd. Cisca werd na een paar dagen al vrijgelaten, en haar vriend kwam ook al tijdens het voorarrest op vrije voeten. Tijdens het proces in de zomer van 1983 werd hij tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld, omdat op zijn onderduikadres twee pistolen en ‘explosieve mengsels’ waren gevonden. Het Openbaar Ministerie, dat hem ook de explosie in de Quellijnstraat in de schoenen wilde schuiven en anderhalf jaar had geëist, ging in hoger beroep. Dat diende in januari 1985. Dienstdoend officier van justitie mr. L. de Beaufort had grote kritiek op het opsporingsonderzoek van de politie en de als getuigen opgeroepen agenten hadden de zaak niet kunnen verhelderen. “Veel getuigen gaven blijk van een slecht geheugen,” zei de officier van justitie. “Ik denk dat ze nog altijd onder de indruk zijn van de explosie en de


194-195_hier gebeurde 194

was het verschijnen van een kritisch boek over Noord-Korea dat Wubben als cultureel antropoloog had geschreven. Zijn anti-kapitalistische overtuiging heeft hij niet verloochenend, maar zijn enthousiasme voor de communistische experimenten in Oost-Azië is aanmerkelijk bekoeld.

De uit Eindhoven afkomstige Wubben werd al jarenlang door de BVD in de gaten gehouden. Sinds een spion-in-ruste van deze dienst een paar jaar geleden uit de school klapte, weten we dat allerlei maoïstische groepjes waren geïnfiltreerd door geheim agenten en de BVD zelfs een eigen partijtje had gesticht om het gedachtegoed van de Grote Roerganger uit te dragen. Geradicaliseerde jongeren, zoals Wubben, voelden zich geïnspireerd door de Chinese Culturele Revolutie; terwijl in de Sovjet-Unie de macht in handen was van dinosaurussen, werd in China naar de stem van de jeugd geluisterd – althans, daarvan waren ze overtuigd. Het kapitalistisch systeem wankelde en hoefde maar een zetje te krijgen om ineen te storten, was de verwachting. Agitatie om de massa in beweging te krijgen, kon daarbij helpen. En enig geweld kon ook wel dienstig zijn om ontwikkelingen te versnellen, vonden de radicaalsten onder hen. Gelukkig heeft dat in Nederland niet tot dodelijke slachtoffers geleid, maar in de Duitse Bondsrepubliek was dat anders. Daar hadden de heethoofden van de Rote Armee Fraktion (RAF) geen scrupules om tegenstanders uit de weg te ruimen. Juist een vermeende connectie tussen

Citoplan 1982/83, eerste druk, uitgegeven door Cito-Plan B.V.

‘Explosie verraadt linkse extremist’, kopte De Telegraaf in chocoladeletters nadat in de nacht van 15 op 16 juni 1980 een huis in De Pijp ten gevolge van ontploffingen bijna geheel was verwoest.

de RAF en Wubben had de laatste tot staatsgevaarlijk persoon gemaakt, in de ogen van de geheime dienst. Hij was namelijk bevriend met Sigurd Debus, die een straf van vijftien jaar uitzat wegens bomaanslagen. Zonder tot de RAF te behoren, maar wel door deze club geïnspireerd, was Debus in Hamburg een eenmansguerrilla begonnen tegen ‘het systeem’. Wubben correspondeerde met hem en dat werd uiterst verdacht gevonden. Toen in 1986 aan het licht kwam dat de Duitse evenknie van de BVD in 1978 een val had gezet om Debus uit de gevangenis te bevrijden, in een poging om te infiltreren in de RAF, viel bij Wubben het kwartje. Hij was namelijk toen door Duitse ‘vrienden’ van Debus benaderd om aan die actie mee te doen. Hij was er niet op in gegaan. De Duitse overheid voelde zich gedwongen om de gang van zaken toe te geven, inclusief het feit dat was geprobeerd om Wubben erbij te betrekken. Voor hem was dat aanleiding om te proberen de zaak over de explosies in de Quellijnstraat te heropenen. Dat mislukte, want hij was immers voor deze zaak vrijgesproken en zijn belangen waren onvoldoende geschaad. “Mijn interpretatie”, zei hij tegen NRC Handelsblad, “is dat ze me eerst via Debus hebben willen kaltstellen; toen dat mislukte mocht ik desnoods aan mootjes.” Aanleiding voor dat interview

Cabaret in Habs Op de plaats van het verwoeste pand Quellijnstraat 64 en de beide door de explosies bouwvallig geworden buurpanden zou buurthuis Quellijn verrijzen. Een culturele bestemming, die passend is voor deze historische grond. In het souterrain van Quellijnstraat 64 werd namelijk het Nederlandse cabaret geboren. Daar was van de zomer van 1895 tot medio 1904 nachtcafé Het Wapen van Habsburg, bekend als Habs en ook wel als De Kuil. Eduard Jacobs (1868-1914) bezong er staande achter de piano de zelfkant van de maatschappij. Hij had in Parijs kennis gemaakt met cabaretchansons en introduceerde deze vorm van kleinkunst in de toen nieuwe buurt De Pijp (officieel buurt IJIJ). Dat was een uitgaansbuurt geworden, met een uitgebreid nachtleven. De daarbij horende prostitutie was een geliefd onderwerp van Jacobs’ vlijmscherpe teksten. Een onderwerp dat in die Victoriaanse tijd uiterst brisant werd gevonden.


16-04-2008 13:50:38

194-195_hier gebeurde 195

195

16-04-2008 13:51:00



E

Egyptische mummies aan het Rokin T

E

K

S

T

:

Anne Versloot

75 jaar Allard Pierson Museum

gyptische mummies en Griekse vazen waren zijn lust en zijn leven. Maar eigenlijk was hij gek op alles wat met de oude culturen rond het Middellandse Zeegebied te maken had. Constant Willem Lunsingh Scheurleer (1881-1941) was dan ook een verwoed verzamelaar van archeologische kunst. In zijn woonkamer stonden maar liefst 5000 voorwerpen uitgestald. Van Attische drinkschalen en terracotta godenbeeldjes tot loden votiefgeschenken uit Sparta. Steeds kwamen er nieuwe aanwinsten bij. Geld was geen probleem. Hij was telg uit een bekende Haagse bankiersfamilie. De firma Scheurleer & Zoonen verleende al sinds 1804 diensten aan klanten uit de hoogste kringen. Nadat hij er een aantal jaren als directeur had gewerkt, volgde Constant zijn hart en werd hij in Leiden hoogleraar in de Griekse archeologie. Inmiddels puilde zijn Haagse huis uit van de oudheden en besloot Lunsingh Scheurleer een heus museum te bouwen. Hij deed dat pal naast het Muziekhistorisch Museum van zijn vader Daniël in de chique Carnegielaan, vlakbij het Vredespaleis. Zijn museum, dat in 1924 feestelijk openging, was niet voor iedereen toegankelijk. Toch kwamen er heel wat archeologieliefhebbers over de vloer. Maar na zes jaar was het plotseling over en uit. De economische crisis van de jaren dertig brak uit. Scheurleer & Zoonen ging pardoes failliet. De familie zat op zwart zaad. En de museumstukken werden verkocht. De nieuwe eigenaar was de Amsterdamse Allard Pierson Stichting. Die plaatste de ‘collectie-Scheurleer’ bij de Universiteit van Amsterdam om te gebruiken als onderwijsmateriaal. Ook moest de verzameling toegankelijk zijn voor het grote publiek. De universiteit

had al eerder de Griekse vazen gekregen van UvA-hoogleraar Jan Six, een verre nazaat van de beroemde Amsterdamse burgemeester die door Rembrandt is geportretteerd. De vazen stonden nog in het huis van professor Six, Amstel 218. Om beide archeologische collecties te kunnen tentoonstellen was een nieuw museum nodig. Op 12 november 1934 was het zover: het Allard Pierson Museum opende zijn deuren, vernoemd naar de eerste Amsterdamse professor in de klassieke archeologie. Bezoekadres: Sarphatistraat 129-131. Amsterdam had er een nieuwe trekpleister bij. Waar financiële rampspoed al niet goed voor kan zijn.

Nesten jonge poesjes “Het was een nogal scharrig gebouw, daar op de hoek met de Roetersstraat,” zegt dr. Robert Lunsingh Scheurleer, kleinzoon van de oprichter. Onlangs nam hij afscheid als directeur van het Allard Pierson Museum en binnenkort gaat hij met pensioen. “In die afgeschreven oude school waren veel vochtproblemen. Voor alle eeuwenoude stukken – opgesteld in de uit Den Haag meegekomen vitrines – was dat natuurlijk geen ideale omgeving. De arbeidsomstandigheden waren ook maar zozo: de fotograaf bijvoorbeeld had zijn doka in een voormalig toilet. Bovendien hadden de muizen er vrij spel. Ze renden vrolijk door de zalen. Om die muizenoverlast tegen te gaan, werd er een groepje gulzige katten op losgelaten. Maar dat leverde vooral nesten jonge poesjes op.” Hij lacht zachtjes. De eerste hoogleraar-directeur van het Allard Pierson was prof. dr. Geerto Aeilko Sebo Snijder (1896-1992). Een begaafde man. Zijn wetenschappelijk onderzoekswerk gold in binnen- en buitenland als

in een oud schoolgebouw in de Sarphatistraat ging 75 jaar

Op de gipsenzolders worden

geleden het allard

afgietsels van originele beelden

pierson Museum open.

bewaard. Vele komen uit de col-

Behalve leiden had nu

lectie van prof. Jan Six. allarD

ook amsterdam een

piErSON MUSEUM

eigen archeologisch museum, vernoemd naar een beroemde 19de-eeuwse geleerde. Ondanks een zeer knappe maar ook zeer ‘foute’ eerste directeur, bouwde het museum een prachtige reputatie op.

136

ONS AMSTERDAM april 2009

Zo zag het er tientallen jaren uit in het Allard Pierson Museum in de Sarphatistraat, voordat het

Dit Griekse terracottabeeldje(uit de

museum in de jaren zeventig

vierdeeeuw voor Christus) van Europa

Het museum beschikt ook

naar de Oude Turfmarkt ver-

op de stier (de hitsige oppergod Zeus in

over een schitterende collectie

Constant LunsinghScheurleer (1861-1941) als jong bankier.

huisde. allarD piErSON MUSEUM

vermomming) behoorde in 1934 tot de

beschilderd Grieks aardewerk.

Zijn liefde voor de Klassieke Oudheid maakte hij tot zijn

eerste objecten die het nieuwe museum

Deze drinkschaal werd rond

beroep als hoogleraar archeologie te Leiden. In de jaren

verwierf uit de collectie van Constant

560 voor Christus in Athene

dertig kwam zijn collectie bij de Universiteit van Amster-

Lunsingh Scheurleer. allarD piErSON MUSEUM

gemaakt.

dam terecht. allarD piErSON MUSEUM

ONS AMSTERDAM april 2009

137


t r a i n i n G S G i d S

2011

Persoonlijke effectiviteit Communicatie Leiderschap Management Adviseren Commercie & klantgerichtheid Zelf coachen Zelf trainen HRM OR-trainingen

sn.nl

S C H O u T E n &

Correspondentieadres

Postbus 266 5300 AG Zaltbommel

T +31(0)418 688 666 F +31(0)418 680 099 E [email protected]

n E L i S S E n

g West 5 mel

Shouten & Nelissen l Ontwerp en opmaak trainingsgids

t r a i n e n | o p l e i d e n | c o a c h e n | o r G a n i S at i e a d V i e S

2 0 11


‘Kom op voor uw eigen belang en zet uw persoonlijke kracht effectief in. Laat u niet van uw koers brengen door externe en interne factoren.’

20

Persoonlijke effectiviteit


Assertiviteit Persoonlijke effectiviteit; training assertiviteit Communiceren met durf en daadkracht Communication skills Jong & Krachtig: Talentontwikkelingsprogramma voor young professionals

Beïnvloeden 24 24 18 32

Tactisch communiceren Goed waarnemen, juist interpreteren, effectief communiceren Praktisch communiceren Succesvol communiceren voor gevorderden Het professionele gesprek Communication skills Praktische coachingsvaardigheden

25 25 48 48 18 118

Persoonlijke kracht Versterken van persoonlijke kracht De kracht van inspiratie Fysieke intelligentie Mindfulness: de kracht van aandacht Werken vanuit intuïtie Persoonlijke uitstraling: overkomen zoals ú wilt Persoonlijke uitstraling: manage je eerste indruk: Limited edition voor young professionals Emotionele intelligentie Regisseer uw eigen loopbaan Keuzes in werk en leven: de zelfkonfrontatiemethode Jong & Krachtig: Talentontwikkelingsprogramma voor young professionals

26 26 27 27 28 32 33 28 29 29 32

Creativiteit en innovatie Basisvaardigheden creatief denken Professioneel brainstormen Implementeren van ideeen Faciliteren van creatieve denksessies

30 31 31 30

Beïnvloedingsvaardigheden Strategisch beïnvloeden Feedback geven en ontvangen Mastermodule Communicatie en beïnvloeding

34 34 51 124

Conflicthantering en onderhandelen Conflicthantering Omgaan met agressie en intimidatie Creatief commercieel onderhandelen Opleiding tot mediator (Pre) Mediationvaardigheden bij de overheid Negotiation skills Oplossingsgericht onderhandelen Organizational and Relationship System Coaching Fundamentals (ORSC) Mastermodule Groepen in conflict Mastermodule Arbeidsrecht voor HRM Master Conflictmanagement

35 112 109 40 35 18 36 121 40 41 41

Stress en spanning Time-management Time-management: limited edition voor young professionals Rationeler denken, effectiever functioneren Persoonlijke stressbestendigheid Fysieke intelligentie Mindfulness: de kracht van aandacht Doeltreffend zelfmanagement Omgaan met agressie en intimidatie HeartMath: beter presteren vanuit balans Prioriteiten stellen Mastermodule Arbeidspsychologie Mastermodule Arbeid en gezondheid

36 37 37 38 27 27 38 112 39 39 143 144

Persoonlijke profilering Persoonlijke uitstraling: overkomen zoals ú wilt Persoonlijke uitstraling: manage je eerste indruk: Limited edition voor young professionals Netwerken en persoonlijke acquisitie Profilering en zelfmanagement voor ICT-ers Jong & Krachtig: Talentontwikkelingsprogramma voor young professionals Profileren in de (nieuwe) media

32 33 33 49 32 51

21



Persoonlijke effectiviteit

Persoonlijke effectiviteit: training assertiviteit

Communiceren met durf en daadkracht

Goed waarnemen, juist interpreteren, effectief communiceren

Praktisch communiceren

Ontbreekt het u soms aan initiatief of assertiviteit? In deze training leert u opkomen voor uw belangen, met respect voor de ander. Zodat u een meer actieve bijdrage levert in uw team en pro-actief en krachtig overkomt.

Bent u tevreden over uw functioneren, maar zou u graag wat assertiever willen zijn? In deze training op (v)mboniveau leert u voor uzelf opkomen. U communiceert met meer lef en bewaakt uw grenzen beter.

U denkt snel en handelt daadkrachtig. Toch krijgt u niet iedereen mee en roept uw gedrag zelfs weerstand op. In deze training leert u tactvoller te communiceren, anderen beter aan te voelen en beter samen te werken.

Recht op uw doel afgaan. Dat is typisch iets voor u. Meestal lukt dat ook prima, maar soms roept uw energieke, directe gedrag weerstand op bij collega’s, medewerkers of klanten. Met deze training voorkomt u irritatie en misverstanden.

Inhoud • uw kwaliteiten: waardering en zichtbaarheid • omgaan met spanning • hanteren van emoties • belemmerende gedachten • verbale assertiviteit • non-verbale assertiviteit

Inhoud • waarnemen en interpreteren • verbale en non-verbale communicatie • nee zeggen, grenzen aangeven • opkomen voor uzelf • verzoeken doen en verzoeken weigeren • feedback geven en ontvangen • omgaan met spanning en lastige situaties

Inhoud • waar komen misverstanden voor (eigen praktijk) • samenhang tussen taal, denken en gedrag • selectief waarnemen • interpretaties, vooroordelen en feiten • soorten relaties • alert zijn en afstemmen op gesprekspartners • non-verbale communicatie • feedback geven en ontvangen • uitdagen van persoonlijke belemmeringen • gespreksmodellen

Resultaat U treedt zelfbewuster naar voren en komt voor uzelf op, met respect voor een ander. U geeft duidelijk aan wat u wilt en wat uw grenzen zijn. Problemen en conflicten gaat u niet uit de weg. Zowel kritiek als waardering uit u op een directe manier.

Resultaat U heeft beter inzicht in uw manier van communiceren. Zowel uw gesprekstechnieken als uw lichaamstaal zet u in om met durf, daadkracht en effect te communiceren. U neemt meer initiatief en zegt makkelijker ‘nee’.

Voor wie? U werkt en denkt op hbo-of academisch niveau, en u functioneert over het algemeen prima. Echter, u laat niet altijd zien wat u in zich heeft. Dit wordt met name zichtbaar in situaties als nee-zeggen, grenzen stellen, kritiek uiten, uw mening geven. U wilt graag assertiever reageren.

Voor wie? U werkt en denkt op vmbo-mbo niveau en u fucntioneert over het algemeen goed. Echter u zou graag graag actiever willen communiceren en uzelf duidelijker en zelfverzekerder uitdrukken in gesprekken met leidinggevenden, collega’s of klanten.

Competenties • aanspreken • assertiviteit • durf • initiatief • onafhankelijkheid

Competenties • aanspreken • assertiviteit • initiatief • luisteren • onafhankelijkheid

Initiatief nemen, ontspannen samenwerken, meedoen met besluitvorming.

i

24

Inhoud • waarnemen en interpreteren • luistervaardigheden • verbale en non-verbale communicatie • open en gesloten vragen • feedback geven en ontvangen • presenteren • omgaan met normen, waarden en ergernissen • omgaan met spanningen en conflicten • beheersen van uw emotionele reactie

Resultaat U heeft meer inzicht in uw stijl van communiceren en die van anderen. U weet uw reactie uit te stellen en beter te luisteren naar uw gesprekspartner. Daarbij bent u in staat misverstanden in de communicatie te signaleren en deze te ondervangen. Het zal anderen opvallen dat u meer geduld en tact heeft.

Resultaat U heeft inzicht in uw manier van communiceren en weet hoe dit zorgvuldiger kan. U kunt beter omgaan met spanningen, lastige situaties en kritiek. Hierbij leeft u zich beter in de ander in en beheerst u uw emoties. Voor wie? U heeft een vmbo- of mbo werk-en denkniveau en u wilt uw communicatieve vaardigheden verbeteren en effectiever samenwerken.

Voor wie? U hebt een opleiding gevolgd op hbo- of universitair niveau en wilt graag uw communicatieve vaardigheden aanscherpen en uw sensitiviteit verhogen.

Competenties • conflicthantering • gespreksvaardigheid • inlevingsvermogen • luisteren • samenwerken

Competenties • conflicthantering • flexibiliteit • inlevingsvermogen • luisteren • samenwerken

Initiatief nemen en ‘nee’ kunnen zeggen.

Meer begrip = meer succes.

7 maanden, bestaande uit: doelstellend gesprek 2 x 2 trainingsdagen + 1,5 trainingsdag + 1 trainingsdag

3 maanden, bestaande uit: doelstellend gesprek 2 x 2 trainingsdagen + 1 trainingsdag

4 maanden, bestaande uit: doelstellend gesprek 3 x 2 trainingsdagen

3 maanden, bestaande uit: doelstellend gesprek 2 x 2 trainingsdagen + 1 trainingsdag

8 – 11 deelnemers

8 - 11 deelnemers

8 - 10 deelnemers

8 - 11 deelnemers

€ 2.750,- *

€ 2.150,- *

€ 2.645,- *

€ 2.095,- *

www.sn.nl/att

i

www.sn.nl/cdd

* Deze training valt onder Erkend Kort Beroepsonderwijs en is daardoor vrijgesteld van BTW. Zie ook de leveringsvoorwaarden op sn.nl.

i

www.sn.nl/sv

Wij verzorgen ook in-company trainingen (zie pagina 19)

i

www.sn.nl/pc

sn.nl 0418 688 666

25


Lieve woordenboek l Concept, verzameling woorden, ontwerp en opmaak. Uitgegeven in eigen beheer.

grutje

185

901

Liefmeiske

574

Knoest

796

Troemeltje

Schattie

959

405

Bankie

995

Hens

579

Kroel

968

Joen

353

Mootje

815

Foxy

208

Neuzerdje

987

Jong

43

Wous

876

Deetje

937

Bosofoso

439

Upje

74

Schone

gassie

868

de liefde

overwint alles

laten wij ons dan aan de liefde overgeven

Vergilius

Kornoeltje7 5 6 Kornoeltje

756

215

Apegatje

354

761

Nibbel

Wommus 994

421

354

761

Mop

Casanova

Nibbel

Wommus 994

660

540

Apegatje

Mop

421 Reutelpotje Reutelpotje

660

556

215

Casanova

Vaderlief

790

400

743

Dropke

Loverboy

540

Vaderlief

790

400

Dropke

1026

517

Loverboy

Superangel7 4 3 Superangel 225

Bokkie

225

Bokkie

177

Babbel

177

Babbel

708

Moppy

708

Moppy

403

571

Woep

Geliefde

882

181

Dame

1026

Dame

821

Schobbetje5 1 7 Schobbetje

Lover

403

571

Woep

Toet

440

Kroeltje

Lover

176

Toet

Kroeltje

279

440 Cacaoboontje Cacaoboontje

Geliefde

882

Supersister1 8 1 Supersister 176

Snoetepop8 2 1 Snoetepop

279

376

673

166

Juf

Bukus

Pollewop

105

Knuffie

376

673

166

Juf

Bukus

Pollewop

105

Knuffie

s ks k e e teet p ep e teet e tejtej e 556


Mondo Magazine l Ontwerp

m&f

maIl & forum MonDo-MaGaZIne.nl

Feedback op dit nummer van Mondo

Mooi al die kracht- en passieverha-

de wereld? het leven

wacht op je op de andere kant van risico. Wat kun je verliezen? De realisatie van open en inspirerend. kwetsbaar of kracht? hoe om te

len! arrogant en egoïstisch of weten wat je wilt en eigenwaarde? balans tussen sturen en leiden in de opvoeding. Is

Mondo getuigt van lef en passie. puur,

de wereld hard en onvoorspelbaar of nodigt de wereld ons uit

gaan met al die

telt?

op zoek te gaan naar datgene wat werkelijk

Onvoorwaardelijke liefde en acceptatie van onszelf en daarmee van de ander en Heb je ook een inspirerend bericht dat je graag wilt delen met de lezers van mondo? mail het naar [email protected] onder vermelding van ‘m&F’.

m

Wie heeft dat ook wel eens? een verrassend bericht in je mailbox. tijdens de productie van dit nul-nummer, ontving ik een berichtje van neale Donald Walsh. De timing was zeer bijzonder en moedigde mij aan om verder te springen.

r

Wat bijzonder dat jij vindt dat de kinderen als prinsjes en prinsesjes worden omschreven. Ik ontken niet dat kinderen een leidraad en grenzen nodig hebben, juist in deze hectische maatschappij vol indrukken. Daarom geloof ik ook dat kinderen ouders nodig hebben. Waar het mij om gaat, is hoe we als ouders kinderen bewust kunnen laten leren omgaan met al die indrukken en verwachtingen van de (buiten)wereld. Daarin

hebben ouders een duidelijk sturende verantwoordelijkheid. Verder geloof ik dat de kinderen zoveel mogelijk zelf ‘het leven’ dienen te ontdekken met alle obstakels die ze tegenkomen. het leven krijg je nu eenmaal niet kado. Zonder vallen en opstaan kom je nu eenmaal niet verder. het is alleen zo belangrijk dat de kinderen bij hun eigenwaarde en gevoel blijven en niet gaan leven en zijn naar de verwachtingen

Veel liefs van je vriend, Neale

6 mondo oktober 2008

Prinsjes en prinsesjes

m

Wat ik eigenlijk vind, is dat de kinderen omschreven worden als prinsen en prinsessen. Dit is iets wat mij tegen de borst stuit, omdat ik van mening ben dat kinderen wel heel bijzonder zijn en ook echt wel spiegelen, maar zeker een leidraad nodig hebben en structuur en zeker ook regels en grenzen over hoe ze zich wel/niet kunnen/mogen/moeten gedragen. en dat is niet altijd leuk voor ze, maar daar leren ze wel van. Ze komen immers als een leek ter wereld en wij zijn ervoor om ze te leren hoe ze zich staande kunnen houden op een verantwoorde en verstandige manier. nu en later. De wereld is hard en onvoorspelbaar en als kinderen als prinsjes en prinsesjes worden behandeld en gezien, worden het (in het ergste geval) erg arrogante en egoïstische wezentjes en schiet je je doel helemaal voorbij met je blad. Agnes Luth

van anderen. Daarnaast geloof ik dat ouders ook van hun kinderen kunnen leren. opvoeden gaat hand in hand. het gaat er dus helemaal niet om dat ze prinsjes of prinsesjes zijn, het gaat erom dat ze in zichzelf blijven geloven zonder zich afhankelijk op te (leren) stellen van hun omgeving (ouders, onderwijzers, vriendjes, sportclubs, de maatschappij, etc). Jeanet Luth Mondo

vallen en opstaan.

m

Hoi Jeanet, bedankt voor je uitgebreide, levenslustige en interessante email. heb ervan genoten. het klinkt als een zeer ambitieuze missie. Dat herken ik, vind ik leuk, het getuigt van lef en van een drive om een steentje bij te dragen door persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen, jouw liefde en betrokkenheid echt handen en voeten te geven. heel mooi. lieve groet, Annemarie Postma

Is de wereld hard en onvoorspelbaar of nodigt de wereld ons uit op zoek te gaan naar datgene wat werkelijk telt?

op deze dag van je leven, Jeanet, geloof ik dat God je wil laten weten dat...

om zelfs iets niet te proberen omdat je denkt dat je het toch niet kunt, zou erg jammer zijn. Je zult verbaasd zijn over wat je wel kunt doen als je alleen maar de eerste stap al zet. het leven wacht op je op de andere kant van risico. Wat kun je verliezen? Je gezicht? Je waardigheid? Wie geeft daar nu om wanneer het mogelijk is om Groots te zijn? Wie geeft daar nu om wanneer sprookjes mogelijk zijn?

en verwachtingen van de buitenwereld? bijdragen aan persoonlijke verant-

woordelijkheid. Durf te kiezen om Groots te zijn. leren door

beste agnes

Inspiratie in je mailbox

...je niet perfect hoeft te zijn – het is alleen van belang dat je de perfecte moeite neemt.

indrukken

lees mee op ons forum mondo-magazine.nl

een beetje als happinez

m

Mondo lijkt me een heel puur, open en inspirerend blad. het heeft ook een beetje van de happinez stijl. alleen mis ik in de happinez wat ik nu bij jou in de Mondo terug lees. Verhalen over kracht en passie van mensen spreken mij altijd aan. Ik heb zelf ook haptonomie gevolgd en ik herken tussen de regels door ook veel wat ik bij de haptonome heb geleerd. heel leuk vind ik dit! Ik vind de foto’s van de buitenlandse mensen ook prachtig gemaakt! Ik kijk uit naar je nieuwe blad. Ageeth Bleeker

Sneeuwbaleffect

m

Gefeliciteerd en uit de grond van m’n hart wat mooi. Ik ben ontroerd en wat een bijdrage lever jij aan de bewustwording van ouders met hun kinderen. Dit heeft een sneeuwbaleffect. Annette Augustin

mondo oktober 2008 7

Piloot en Vliegtuig Magazine l Ontwerp en opmaak

1

Het grootste nederlandstalige luchtvaartmagazine www.pilootenvliegtuig.nl

WWW.PILOOTENVLIEGTUIG.NL WWW.PILOOTENVLIEGTUIG.NL

DOOR: RUUD VOS

Deze maand

Uitstoot

13 e J A A R G A N G N R 0 1 - 2 0 0 6 € 6 , 4 5


32

Stuntvrouw Peggy Krainz treedt op in een knappe ‘wingwalker’ act. Tijdens airshows klimt ze in de lucht over de vleugels heen.

Als het

52

In januari raast een konvooi auto’s, vrachtwagens en motoren in ‘Le Dakar’ door de Afrikaanse woestijnen. Een eigen luchtmacht ondersteunt de rally.

16

De Omega III van de Amerikaan Brent Brown is werkelijk uniek. Wereldwijd vliegt er maar een van maar één exemplaar, want het werd helaas nooit in productie genomen.

Sinds 17 december heeft de Dutch Dakota Association een nieuwe naam: DDA Classic Airlines. Piloot en Vliegtuig legt uit wat er behalve de naamsverandering nog meer nieuw is.

PILOT REPORT OMEGA III THE ONE AND ONLY

SCOOP! DDA CLASSIC AIRLINES

Columns

7 41 59

Column Lining Up Column Take-off Column Touch and Go

8 20 31 49

Nieuws & Info (V)luchtigheden Simulator In the Picture

62

O Solo Trio

Jan Cocheret Goof Bakker Wim Kroese

71 75 92 94

Gespot op Schiphol Register Quiz Ongevallenrapport

32 84

Peggy Krainz Antonov fly in

Burgerluchtvaart 44 48 64

Rubrieken

Airshow

Uit de burgerluchtvaart Golden Wings 3 en Golden Hawaï Stinson L-5B Sentinel PH-PBB boven paleis Soestdijk Berna den Boer, Jeroen van Riel en Danny Stotijn

68 72

Wijzigingen in Nederland Test uw kennis Air China Boeing 767 crasht tijdens de nadering

24

28

22 26

Stuntvrouw zonder hoogtevrees Staartwielfestijn in optima forma

42 56

Elegante Sting Carbon uit het oosten Tupolev’s nieuwe ontwerpen Let talk business(jets) deel 1 Cessna Citation Encore: runner up Betaalbaar Fins bouwpakket Ongeval Air China Boeing bij nadering

82

Thorp T211: vliegen met een smalle beurs Leukste geschiedenisles ooit 001 cover.indd 1

4

09-12-2005 15:15:42

kilometer-

Oost-Europese vliegtuigen stonden vooral bekend om hun robuustheid. De komst van de elegante Sting Carbon van TL Ultralight brengt daar verandering in.

heffing voor de luchtvaart

InIndit ditnummer nummerveel veelaandacht aandachtvoor voor opleidingen opleidingen

Boeing zet verhoudingen op scherp

DE LUCHTMACHT VAN DE DAKAR-RALLY

er in 2012 een

38 36

Peggy Krainz: Alternatieve luchtvaartacrobatiek

tegenzit, ligt

Vlucht met de Sikorsky S-92 KLM’s zakenlijndienst Nieuwe ontwerpen van Tupolev Short SC.5 Belfast Boeings nieuwe 747-8

16 38 80 76 52

Historie

Messerschmitt 109G-5

Kleine luchtvaart

De ‘kleine’ luchtvaart in Iran

Militaire luchtvaart Belevenissen in Canada Bijtanken in de lucht

Opleiding

Beoordeling prototype middelgrote transporthelikopter Cabinebemanning naar Houston loopt één op elf Russische Regional Jet als moderne passagiersvariant Kort maar dapper bestaan Boeing zet verhoudingen op scherp

Opleiding PPL Vernieuwde zweefvliegopleiding Opleiding TU Delft

Pilot report

The one and only TL 2000 Sting Carbon PIK-26 Mini Sytky

Reisverslag

Retourtje Las Palmas

Transport

Dakar vanuit de lucht

Letterlijk uit de as herrezen...

Binnenlandse luchtvaartindustrie floreert

Aan het stuur van de CP-140 Aurora Tankvliegtuigen vergroten slagkracht strijdkrachten USAF

In drie weken je PPL halen? Snelle EVO bij Stichting Belang Zweefvliegers Terlet ‘Leonardo da Vinci’ vernoemt

Zakelijke luchtvaart

60

Ae270

15 36 47 87 88 98 98

Radiobaken voor nood Dakota-liefhebbers Analyse Verplichte seminars Fabrieksbezoek in Amerika Volgende maand Colofon

En verder

Pilot report Omega III Elegante MLA uit Oost-Europa Betaalbaar Fins bouwpakket

Vakantietrip met Tobago TB-10GT

De luchtmacht van de Dakar-rally

Interessant geprijsde propjet

Techniek van de ELT DDA Classic Airlines door Hans Heerkens Zin of onzin? Maule’s robuuste hoogdekkers In de komende Piloot & Vliegtuig

PILOOT EN VLIEGTUIG JANUARI 2006

09-12-2005 08:26:30

Misschien bedenkt een of andere ambtenaar wel een aan vliegtuigtypen gekoppelde kilometerheffing. Of een indelingsysteem zoals we dat nu bij onze kleine luchtvaart kennen. In plaats van geluid- wordt dan de mate van uitstoot bepalend voor de indeling in een vervuilingscategorie. En daarmee bepalend voor de hoogte van de toeslag. Ik kan me niet voorstellen daarop iemand zit te wachten. Het zou ook absoluut onwerkbaar worden.

004-005 inhoud.indd 5

5

09-12-2005 08:26:57

DOOR: DOOR: GUIDO GUIDO BOUCKAERT BOUCKAERT

Prototype Omega II, N40J, in vlucht nabij Salt Lake City. Het vliegtuig heeft alles wat een vlieger kan bekoren: gebald, gespierd, gestroomlijnd en balancerend op de stevige achterwaarts gepijlde staart die alles heeft van een Aerostar. (FOTO: VIA B. BROWN)

The The one one and and only only Omega Omega III III Van niet erg veel vliegtuigen op de wereld kan worden gezegd dat ze echt uniek zijn. Maar van de Omega III van de Amerikaan Brent Brown vliegt wereldwijd maar één exemplaar. Het staat in Amerika op een vliegveld nabij Salt Lake City en werd nooit in productie genomen. Doodjammer. Want als deze Omega III is er géén een. Hoe een vliegtuig er uit mag zien? Eén: Het ding moet twee vliegers kunnen meenemen in tandemzit waarbij de gast achterin ook over de nodige vlieginstrumenten beschikt. Is er immers iets heerlijker dan vliegen uit de langsas van een vliegtuig? Twee: Het ding moet door de lucht snellen als ’n schicht en oersterk zijn gebouwd. Je moet immers vooruit en bij enige aerobatics wil je toch niet die klinknagels eruit zien poppen? Drie: Je moet het vliegtuig desgewenst zelf kunnen bouwen, in pakket afgeleverd krijgen of als

fabrieksresultaat van de plank kunnen kopen. Vier: Het lijkt evident, maar het beestje moet wel IFR zijn uitgerust. Oude, ronde klokjes vormen daarbij geen enkel probleem. Vijf: De droommachine ziet eruit als Jenifer Lopez, Hale Berry en Tom Cruise tegelijk! Da’s op z’n Amerikaans gezegd ‘sassy’!

Bent Brown Als Bent Brown in 1993 op Oshkosh zijn Omega II komt voorstellen is de man al jaren in de weer met het ultieme sportvliegtuig.

Voor zijn grote elektronicabedrijf dat ooit kantoor hield in Antwerpen vloog de Amerikaanse zakenman Piper Seneca, Aero Commander, Cessna Conquest en Cheyenne II. Het persoonlijke speeltje van deze bedreven vlieger was een Super Decathlon. Met een P51 Mustang in 3/4 schaal waaraan hij zeven jaar bouwde zou hij wegens tijdsgebrek nooit vliegen. Maar Brown wilde meer doen met de middelen waarover zijn elektronicabedrijf beschikte. Als ene John Rutledge hem komt uitleggen dat er een perfect vliegtuigproject te koop staat in Texas, is Brown binnen korte tijd de nieuwe eigenaar van de Palomino en verhuizen de rechten, de plannen en de machinerie naar Utah. De Palomino was het geesteskind van Bert Wilcut en dateerde al uit 1946. Dat het toestel eerder op de allereerste Mooney leek, was geen wonder. De broer van Mooney-ontwerper Al Mooney, Art Mooney, stond aan het hoofd van het project. En dacht Art Mooney niet terecht dat bij vele

De Omega in het kort Motor Lycoming 200 PK Propeller Hartzell Constant Speed Vleugelspan 9m Vleugeloppervlak 32,5 m2 Vleugelbelasting 96 kg/m2 Lengte 7,5 m Leeggewicht 612 kg Maximumgewicht 950 kg Nuttige last 340 kg Brandstofcapaciteit 170 liter Bagagecapaciteit 55 kg Maximumsnelheid 345 km/u Kruissnelheid 325 km/u Afscheursnelheid 109 km/u Klimmaat 10 m/s Autonomie 1.215 km Opstijgrol 335 m Landingsrol 365 m (cijfers Omega II kitplane, bij maximumgewicht op zeeniveau)

vliegtuigen de beide zitplaatsen achterin meer niet dan wel worden ingenomen? Brown was vastbesloten het mooie vliegtuig nieuw leven in te blazen. Een groep luchtvaartingenieurs uit Californië zou orde op zaken stellen. Onder hen bevond zich Boyd Lydick, bekend van de Aerostar, een vliegtuig waar Brown ook vandaag nog een hoge pet van op heeft. De nieuwe vogel moest meteen de markt op, de regelgeving in overeenstemming met die van de Part 23 voor het geval ooit compleet gebouwde vliegtuigen zouden worden uitgeleverd. Vooralsnog wilde Brown echter alleen de markt van de zelfbouwers betreden. In 1992 bevriest hij de parameters voor zijn Omega II: tweezits tandem, inhaalbaar onderstel, 200 mph (320 km/u) en in staat aerobatics uit te voeren. Maar de vogel zou aan zelfbouwers in zeer ver gevorderde afbouwstaat worden geleverd. Het liet daarmee eigenlijk alleen maar de eindassemblage over aan de koper. Die, zo hoopte Brown, geen

Hoe Hoezijdezacht zijdezachtlaat laatdeze dezedame damezich zichvliegen, vliegen,maar maar ook ookhoe hoestoer stoer 16 PILOOT EN VLIEGTUIG JANUARI 2006

016-018 Omega III.indd 16

Er schuilen echter adders onder het gras. Er wordt gesproken over ‘alle vluchten vanaf de Europese Unie’. Ik weet niet precies hoe ik me dit voor moet stellen. Zoals het er nu staat, hoeft een vliegtuig dat uit China of Amerika komt bij het binnenvliegen van het luchtruim van de Europese Unie dus niets te betalen. Wanneer het betreffende toestel vanaf een Europees vliegveld opstijgt daarentegen wel. En hoe moet het dan met Europese vliegtuigen die vanaf Europa naar Amerika vliegen? Betalen die maar tot de Europese buitengrenzen? En wat te doen met kortere vluchten binnen Europa? Worden daarvoor extra toeslagen berekend omdat deze door oneconomisch vliegen vervuilender zijn? Dat worden dusdanig complexe toeslagberekeningen waar nooit iemand meer uitkomt.


004-005 inhoud.indd 4

pilot report

Ruud Vos is hoofdredacteur Piloot & Vliegtuig [email protected]

Als het aan de Europese ministers van Milieu ligt, gaan luchtvaartmaatschappijen betalen voor de uitstoot van CO2 voor alle vluchten vanaf de Europese Unie. De Europese Commissie (het dagelijks bestuur van Europa) is in december 2005 gevraagd met concrete voorstellen te komen. Naar alle waarschijnlijkheid ligt er rond 2012 een regeling die niet alleen moet leiden tot het terugdringen van de hoeveelheid kooldioxide (CO2) met bijna dertig procent, maar ook tot een toeslag op tickets. In de Europese politieke wandelgangen wordt daarbij gedacht aan toeslagen tot maximaal negen euro per ticket. Hoewel de luchtvaart tot op heden buiten alle klimaatverdragen viel, valt er wat te zeggen voor een dergelijke toeslag. We moeten immers zuinig zijn op ons milieu. En het is normaal dat de vervuiler betaalt. Tot zover is er niets mis met deze politieke gedachtegang.

Boven: De Omega III oogt ferm naast WO2-veteraan Alden Rigby. Amerikaanse militaire vliegers die de kans aangrepen in de Omega te vliegen, vergeleken het vliegtuig graag met de T-33/34. (FOTO: GUIDO BOUCKAERT) Midden: Van de Omega III is wereldwijd maar een exemplaar te vinden. Het unieke vliegtuig vult de hele foto met haar 950 kg gewicht en haar 7,5 meter lengte. (FOTO: GUIDO BOUCKAERT) Onder: Voor de vlieger voorin is het instrumentenbord full IFR-uitgerust; achterin beschikt men over de basisinstrumenten en de motoraanduidingen. Let op de sterke veiligheidsriemen aan het tussenschot. (FOTO: GUIDO BOUCKAERT)


08-12-2005 15:34:40

016-018 Omega III.indd 17

17

08-12-2005 15:34:58


Metaal Magazine l Ontwerp en opmaak

mek007_00emoOpen.qxp

27-08-2007

13:23

Pagina 16 mek007-07emo2007.qxp:mek002-07productinformatie.qxd

J A A R G A N G

4 4

s e p t e m b e r

beurs

W W W . M E T A A L M A G A Z I N E . N L

2 0 0 6

28-08-2007

12:19

Pagina 18

beurs

Dit nummer: Automatisering verbetert flexibiliteit bedrijf

EMO Hannover

Glare nog niet industrieel toepasbaar Ultraharde matrijsperst glas tot nauwkeurige lens Loss-Nai-systeem snijdt efficiënter plaatstaal APC helpt ondernemer slagvaardig

Castrol biedt met droge film alternatief anti-corrosievloeistof

belangrijkste forum voor verspanende metaalwereld

op weg ‘Double edge’-wisselplaten verhogen productie

Traditioneel wordt bandstaal voor dieptrekbewerkingen bespoten met een anticorrosievloeistof als bescherming tijdens handling, opslag en transport. Deze coating is niet altijd gelijkmatig aangebracht, verplaatst zich vaak naar de randen van de band tijdens het rollen, en daarnaast zijn er milieu- en gezondheidsbezwaren. Bij de afnemer is een reinigingsproces nodig om vaste deeltjes die in de olie terecht komen te verwijderen. Daarna wordt een nieuwe coating aangebracht i.v.m. het dieptrekproces. Castrol biedt nu de drogefilm-smeertechnologie (Iloform PN 950 DF) aan dat stabieler, gelijkmatiger en duurzamzer zou zijn dan bestaande systemen. Het reinigingsproces zou hiermee overbodig zijn. Een aparte coating voor het dieptrekken is overbodig. Voor het aanbrengen van de drogefilm-coating zijn slechts beperkte wijzigingen van de apparatuur nodig (www.castrol.com). Met de Toploader wordt een maximale opslagcapaciteit bereikt bij een minimaal vloeroppervlak. De robot kan in

Info? Zie www.TR-online.nl infonummer: 41347

drie varianten worden geleverd, voor gewichten tot 20 kg, 50 kg of 70 kg (foto: Cellro)

Verspanende machines, zoals draaimachines, zijn te kust en te keur te vinden op de EMO Hannover 2007 (foto: Deutsche Messe AG)

De EMO Hannover 2007 vindt plaats van maandag 17 tot en met zaterdag 22 september a.s. op het beursterrein in Hannover (D). Het is een grote beurs. De beursorganisatie VDW, Verein Deutscher Werkzeugmaschinenfabriken gevestigd te Frankfurt am Main (D), spreekt terecht over ‘de grootste en belangrijkste branchebijeenkomst voor de metaalbewerking’. Als je daar al een kanttekening bij wil plaatsen, dan is het de opmerking dat de EMO zich richt op verspanende technieken. Voor plaatbewerking, omvormtechnieken en andere spaanloze bewerkingen is de EuroBlech die volgend jaar gehouden wordt in Hannover meer de aangewezen beurs. Pakweg 2000 exposanten, naar verwachting 160.000 bezoekers uit 80 landen en een netto-beursoppervlakte van ongeveer 175.000 m2 zijn de wapenfeiten waar de EMO Hannover

16

D

É

K

E

N

N

I

S

B

R

O

N

V

O

O

R

D

E

M

E

T

A

A

Toploader is het nieuwste magazijnsysteem met robot van Cellro

Midden september zijn alle metaal-productietechnici ‘even’ naar Hannover (D). Naar de metaalbewerkingshemel, de EMO Hannover 2007, om kennis te nemen van nieuwe machines, gereedschappen en technieken. Alvast een voorproefje op deze pagina’s.

2007 op voorhand al indruk mee maakt. De EMO is een beurs waar veel machineleveranciers door middel van noviteiten laten zien wat de metaalbranche de komende jaren kan verwachten. Anders dan bijvoorbeeld onze eigen Techni-Show in Utrecht die veel meer de stand der techniek laat zien. In Hannover pakken de machineleveranciers uit met nieuws en laten ze productietrends zien. Machineleverancier DMG bijvoorbeeld heeft in hal 2 een expositieruimte van circa 4000 m2 met 71 machines waarvan maar liefst veertien nieuwe machines. Voor Nederlandse metaalbewerkers is de EMO Hannover 2007 een ideaal platform om binnen enkele dagen rechtstreeks contact te leggen met machineleveranciers en kennis te nemen van de trends op het gebied van metaalproductietechniek. Op onze site www.metaalmagazine.nl hebben we veel wetenswaardigheden

Het nog jonge Nederlandse bedrijf Cellro grijpt de EMO aan om haar vleugels uit te slaan tot voorbij de eigen landsgrenzen en om zijn nieuwe magazijnsysteem te lanceren: de Toploader. Hierbij verplaatst een industriële Fanuc-robot zich over een portaal, dat in verschillende lengtes kan worden uitgevoerd. Net zoals de andere magazijnsystemen van Cellro is de Toploader geschikt voor het wisselen van zowel pallets, producten als gereedschappen. Het systeem leent zich voor de belading van

over de EMO Hannover 2007 verzameld in een dossier. Onder andere een Excel-bestand met namen en halen standnummers van de exposanten. Ook treft u in het dossier een PDFbestand aan met een omvang van 310 pagina’s met daarin verzameld veel beursnieuws van de exposanten. Daarnaast hebben veel deelnemers van de EMO Hannover 2007 ons hun beursnieuws gemaild. Een selectie van dit nieuws vindt u op deze en de komende pagina’s. Verder treft u in het dossier op onze site een aantal Duitstalige artikelen aan die ingaan op technische trends.

www.metaalmagazine.nl


De nieuwe droge-filmcoating wordt toegepast op coils voor de automobielindustrie (foto: Castrol)

Correa’s Supra leent zich voor zwaar vóór- en nauwkeurig nafrezen Speciale constructieve voorzieningen maken het bij de ‘floor-type’ freesmachine Supra van Correa, vertegenwoordigd door SGM, Woerden, mogelijk dat de Y- en de Z-as zonder trillingsproblemen grote bewerkingskrachten opnemen. Deze zeer stijve machine met verrijdbare kolom is zowel geschikt voor zwaar vóórfrezen als nauwkeurig nafrezen van werkstukken in de algemene machinebouw, matrijzen e.d. De hoge geometrische precisie van de freesslede en de optimale aandrijfdynamica resulteren in voedingssnelheden tot 30 m/min. De machine, die is voorzien van een Heidenhain iTNC530 besturing, verplaatst zich over grote afstanden: 4500 mm 24.000 mm in X-, 1300 mm – 1500 mm in Y- en 2000 mm – 4000 mm in Z-richting. De Supra biedt veel mogelijkheden tot klantspecifieke aanpassingen zoals inbouw van een gereedschapwisselaar, meettasters, vele typen werkstuktafels en een automatische freeskopwisselaar (www.sgm.info).

Andere nuttige sites om een bezoek aan de EMO Hannover 2007 voor te bereiden zijn: de site van de Nederlandse vertegenwoording www.hannoverbeurs.nl; en de site van de EMO Hannover 2007, www.emo-hannover.de.

metaalmagazine 7 2007

draai- en freesmachines, bewerkingscentra en slijpbanken en er kunnen vier machines worden gekoppeld aan de Toploader. Als optie bestaat de mogelijkheid om de robot dubbel uit te voeren. Voor de aansturing van de aldus gecreëerde productiecellen presenteert Cellro in Hannover ook de nieuwe Advanced besturing (www.cellro.com).

De Supra is voorzien van een universele differentiaal-freeskop indexeerbaar in stapjes van 0,1°, met een toerental tot 6000 min-1 (foto: Correa)


18



L

09MEK005_klimaatneutraal.qxp

5/19/09

5:22 PM

09MEK005_klimaatneutraal.qxp

Page 24

5/19/09

5:22 PM

Page 25

materialen

Ulcos-programma

Harm Ikink 1. Via een gesloten, emissieloze dubbelschroefsreactor worden kolen toegevoerd aan de gesmoltenbadconverter. De kolen worden voorverhit ter verbetering van de thermische efficiëntie van het proces. 2. In de bovenliggende cycloonoven

reduceert CO2-emissie bij staalproductie

worden zowel ijzererts als zuivere zuurstof tangentiaal ingespoten. De zuurstof zorgt voor een volledige verbranding van de gassen uit de onderliggende converter en de vrijkomende warmte smelt het ijzererts. Dit druipt langs de wanden van de cycloon

De Europese staalindustrie startte eind 2004 een grootschalig R&D-programma dat tot staalproductie met minimale CO2-emissie moet leiden. In het door de EU meegefinancierde Ulcos-programma (Ultra-Low CO2 Steelmaking) worden vier belangrijke alternatieven uitgewerkt voor het huidige hoogovenproces. Eén daarvan is de cycloontechnologie die eind vorige eeuw door Corus IJmuiden werd ontwikkeld. Volgend jaar gaat een praktijkproef van start.

proces om zuiver ijzer uit ijzererts te winnen. Bovendien heeft het in de hoogoven een structurele functie. Zonder de cokes zou de inhoud van de hoogoven verweken tot een puddingachtige massa waarin de vorming van zuiver ijzer snel zou smoren. Om volledig zonder cokes te kunnen produceren, zijn dus geheel nieuwe reductiemethoden nodig.

naar beneden. Daarbij vindt een eerste reductie plaats door een reactie met opstijgend CO en H2 uit de converter. 3. In de converter zorgen de toegevoerde kooldeeltjes voor de verdere reductie van het ijzererts. Dit gebeurt in een vloeibare slaklaag die boven op het bad van gesmolten ijzer drijft. De voor de reactie benodigde hitte ontstaat door de verbranding van het CO-gas dat bij de reductie vrijkomt. De benodigde zuurstof wordt

In West-Europese hoogovens gaat voor iedere ton geproduceerd staal anderhalve ton CO2 de lucht in. Dat is beduidend beneden het mondiale gemiddelde – energie-efficiëntie staat in Europa al jaren hoog op de agenda – maar dat neemt niet weg dat de industrietak een grootverbruiker is van fossiele koolstof (vooral steenkool). Deze is verantwoordelijk voor zo’n 4 % van de CO2 die de mens in de atmosfeer brengt. Door Ulcos moet dat cijfer flink gaan dalen. De afgelopen jaren is al veel gedaan aan het optimaliseren van de bestaande technologie, bijvoorbeeld door warmteterugwinning in schoorstenen, het plaatsen van expansieturbines boven in de hoogovens en terugwinning van gas in staalconverters. Maar vanwege de fysische en thermodynamische aspecten van de procesvoering in de bestaande installaties, is de grens nu vrijwel bereikt. “Als we erg ons best doen, dan kunnen we met hele grote investeringen 10%, hooguit 15% CO2-reductie realiseren”, zegt ir. Koen Meijer. “Dan komen we op het absolute theoretische minimum. Maar we willen verder, richting 50% reductie en méér. Dat kan alleen door een radicaal andere productiemethode toe te passen.” Meijer – werkzaam bij Corus Research, Development en Technology – heeft een volle dagtaak aan het coördineren

24


van de bijdrage van de Nederlands/ Britse staalfabrikant aan Ulcos. Corus draagt voor ongeveer zes miljoen euro bij aan Ulcos en geeft leiding aan ruim de helft van de twaalf subprojecten. Meijer heeft zelf de leiding over de Ulcos-groep die zich buigt over de HIsarna-technologie. Die is gestoeld op de cycloontechnologie van de Cyclone Converter Furnace (CCF) die het toenmalige Hoogovens al in de eerste helft van de jaren 90 ontwikkelde. Cokesvrij Meijer zet uiteen dat Hoogovens Staal, maar ook andere bedrijven, destijds vooral de nieuwe technologie ontwikkelde om het gebruik van cokes te vermijden. Cokesproductie is duur vanwege de vele milieumaatregelen die noodzakelijk zijn en bovendien werd het in de jaren 90 steeds duurder omdat steeds meer cokesfabrieken gesloten werden. De behoefte aan cokes is gedeeltelijk te verminderen door de hoogoven van onderaf te voeden met poederkool, gas of biomassa. Bij hedendaagse state-of-the-arthoogovens wordt hiermee in bijna 50% van de koolstofbehoefte voorzien. IJmuiden is wereldwijd koploper in deze technologie. Geheel cokesvrij produceren is echter een heel ander verhaal. Het poreuze gepyrolyseerde steenkool participeert namelijk in het chemische reductie-

Toen in 2002 de voorbereidingen voor Ulcos van start gingen, was er daarom al een hele aardige ‘basket’ aan technologie beschikbaar. “Om daar een keuze uit te kunnen maken, werd eerst een geavanceerd rekenmodel ontwikkeld”, aldus Meijer. “Dat maakte het mogelijk voor allerlei technologie-opties zowel de milieu-aspecten als de bedrijfseconomische parameters vast te stellen voor de volledige route van ijzererts tot een rol staal van de warmbandwalserij.” Meijer vertelt dat het een hele klus was. Het ontwikkelen van zo’n rekenmodel op zich is al een ‘tour de force’, maar daarna moest het ook door alle participerende partijen geaccepteerd worden. Vervolgens werden meer dan 200 verschillende productieroutes doorgerekend. Uiteindelijk bleken vier innovatieconcepten de beste kansen te bieden op CO2-emissiereducties van 50% of meer. Twee daarvan – topgasrecycling en HIsarna – zijn sterk geënt op de huidige geïntegreerde staalproductie en zijn daarom voor de Europese staalbedrijven op de korte en middellange termijn (tot 2020 of daaromtrent) het meest relevant. De andere twee – advanced direct reduction en elektrolyse – zijn veel minder doorontwikkeld en lijken daarmee vooral van belang voor de echt lange termijn.


ingespoten via zuurstoflansen boven de slaklaag. 4. Vloeibaar ijzer wordt afgetapt en naar de staalfabriek getransporteerd. 5. Het procesgas dat boven in de installatie arriveert bestaat grotendeels uit CO2. De CO uit het reductieproces is vrijwel volledig omgezet door de verbranding met de zuivere zuurstof boven de slaklaag en de reactie met het gesmolten ijzererts in de cycloon. De hoge CO2-concentratie maakt CO2-afvang en -opslag mogelijk zonder additionele scheidingsstappen. (illustratie: www.ulcos.org)

Overigens is de doelstelling van 50% CO2-reductie alleen haalbaar als de nieuwe technologie gecombineerd wordt met afvang en ondergrondse opslag van de geproduceerde CO2. De nieuwe processen bieden daartoe veel betere mogelijkheden dan de huidige hoogoventechnologie. Topgasrecycling Het topgasrecycling-concept gaat uit van een scheiding van de gassen boven in een verder conventionele hoogoven. De nuttig bruikbare componenten (net name koolmonoxide en waterstof) worden teruggeleid, hetgeen een vermindering van de benodigde hoeveelheid cokes met zich meebrengt. Wordt in de hoogoven


bovendien gebruikgemaakt van zuivere zuurstof in plaats van lucht, dan raken de afgassen niet verdund met stikstof. Dat maakt het afvangen van geconcentreerd CO2 relatief gemakkelijk. Koen Meijer vertelt dat met dit concept verrassende resultaten zijn behaald in een pilot-schaal hoogoven bij onderzoeksinstituut Mefos in Zweden. “De experimenten verliepen zo goed als probleemloos gedurende de testperiode van zes weken. Bovendien lukte het direct de emissiedoelstellingen te realiseren.” De gebruikte installatie had een gering productievolume van slechts 1,5 ton ruwijzer per uur ofwel zo’n

13.000 ton per jaar. Toch geven de resultaten de technologen zoveel vertrouwen dat ze nu op zoek zijn naar een ‘kleine’ industriële oven (circa 1 miljoen ton ruwijzer per jaar) om die in de tweede fase van Ulcos (na 2010) met topgasrecycling uit te rusten. “Dit is een zeer kansrijke aanpak”, aldus Meijer. “Hier gaat zeker iets uitkomen.” Cycloontechnologie (HIsarna) Ook over de nieuwe HIsarna-technologie zijn de verwachtingen hooggespannen. Het is een kansrijk concept voor een efficiënte hoogoven zonder cokes. Het concept integreert een eerste reductiestap van ijzererts in een cycloon met de vorming van


25


Thema Magazine l Layout en opmaak

In woord en beeld n a j a a r

2 0 1 0

door Berty Schaap

Mindfulness for the road

6

is er geen manier om dat vakantiegevoel toch langer vast te houden,

tuinieren, een wandeling maken, koeien kijken, dat soort

behalve dan een nieuwe vakantie boeken? Misschien begint het

activiteiten staan meestal onderaan ons verlanglijstje. Maak er

wel met niet voortdurend te proberen om het beste uit jezelf

een prioriteit van! Bewust in het hier en nu zijn geeft een lekker

te halen. Want alles uit je leven halen begint zo langzamerhand

gevoel. dat kan ook als je aan het werk bent. even twee minuten

het nationale moeten te worden. optimaal presteren, nieuwe

je realiseren: Waar ben ik? ik zit op mijn stoel en kijk uit het raam.

uitdagingen zoeken, meer genieten, voortdurend gelukkig zijn.

Ik kwam, sprak en overwon Presenteren met stijl, flair en passie

Net terug van vakantie? Dan herinner je je vast nog wel dat lekkere, ontspannen gevoel dat je toen had. Inderdaad, hád. Want in de praktijk blijkt dat gevoel bij de meeste mensen als sneeuw voor de zon te verdwijnen zodra ze weer gewoon thuis hun dagelijkse patroon oppikken. Het eeuwigdurend vakantiegevoel bestaat helaas niet; we zijn gewoon weer terug bij af.

Ontdek je gebruiksaanwijzing Hoe beïnvloed jij je spanning? Trends Klanten hebben de regie in handen Workshop spellen die werken Ervaar zelf dat er alleen maar winnaars zijn

Heel vermoeiend allemaal. laten we nu eens beginnen om niet

Mindful zijn is contact maken met je innerlijke wereld, gedachten,

meer, maar juist minder te doen. en dat wat je doet, in elk geval

gevoelens en je externe zintuiglijke waarneming. Zowel positieve

met volle aandacht te doen. Mindfulness kan daar wellicht bij

als negatieve gevoelens horen daarbij. Mindfulness is absoluut

helpen. gijs jansen, psycholoog en auteur van o.a. Laat los en

niet zweverig. Het is de realiteit onderzoeken zoals die is.

Leef, is specialist op het gebied van mindfulness. Binnenkort

onderzoeken en observeren, meer is het niet. Mindfulness zet

verschijnt van hem bij thema Mindfulness for te road, een waaier

je niet op een roze wolk, maar laat je verder kijken dan je neus

met dertig mindfulnessoefeningen.

lang is.’

iS minDFulneSS een manier om je vakantiegevoel

merk je Snel reSultaat alS je minDFulneSS-

langer vaSt te houDen?

oeFeningen gaat Doen?

gijs jansen: ‘Het dagelijks leven is geen opeenstapeling van

‘Mensen willen altijd meteen resultaat zien. Maar ik kan ik je op

continu geluk. twee weken op het strand liggen is niet te

een briefje geven dat het met die gedachte niet gaat lukken. Het

vergelijken met leven in onze maatschappij met zijn grote prestatiedruk. daarom moet je niet proberen je vakantie te tentje opzetten en denken ‘‘laat het geluksgevoel maar weer

Wat is mindfulness?

komen’’, want zo werkt dat natuurlijk niet. je kunt wel zorgen

‘Beoefening van mindfulness betekent op een speciale manier

dat je een omgeving creëert waarin je mindful kunt zijn. je hoort

oplettend zijn in het hier en nu, zónder te oordelen.’ (jon

heel vaak mensen die lang op reis geweest zijn zeggen dat ze een

kabat-Zinn, grondlegger mindfulnesstraining)

kopiëren naar je gewone omgeving. je kunt op je werk geen

compleet ander mens geworden zijn. dat komt vooral doordat

Kortingsbonnen Kijk snel op pagina 26!

ze niet afgeleid worden door allerlei informatiebronnen. ik heb

Mindful zijn heeft alles te maken met het actief observeren van

voor mezelf een ‘apparaatloze’ avond per week ingevoerd. op

alles wat je op dat moment ervaart. dit doe je zoveel mogelijk

maandagavond na zeven uur zet ik alles uit: computer, telefoon,

zonder te oordelen. Mindfulness leert je dus om de realiteit toe

tv, alles behalve de koelkast.

te laten, ook als je gedachten die realiteit op dat moment niet leuk vinden. Bijvoorbeeld: als je hoofdpijn hebt, dan is dat op dat

INCLUSIEF

MIndfulness fOr The rOad

ACTIES&

KORTINGEN

ik zou zeggen, houd het vooral simpel. je hoeft alleen maar

moment jouw realiteit. je gedachten zullen zeggen dat hoofdpijn

te leren beter te kijken, en open te staan voor alles wat zich in

niet leuk is, en dat je er zo snel mogelijk vanaf moet zien te

het hier en nu afspeelt. Weet je dat ik mijn cliënten wel eens

komen. door de hoofdpijn juist actief te gaan onderzoeken, zou je

voorschrijf om zo maar een halfuurtje lekker rustig naar een koe

die pijn wel eens op een hele andere, verrassende manier kunnen

te kijken. Uit onderzoek is gebleken dat deze dieren de minste

gaan beleven.

stresshormonen aanmaken.

4

najaar 2010

najaar 2010

Thema basis binnenwerk 210x254.indd 4

13-08-2010 15:45:08


5

13-08-2010 15:45:09

Op deze pagina’s staan de nieuwste producten van Thema op het gebied van persoonlijke ontwikkeling. Voor thuis en op het werk. Zo ben je als lezer van THEMA altijd als een van de eersten op de hoogte van onze meest recente uitgaven. Meer weten of bestellen? Kijk dan op thema.nl wordt zij vast erg boos.’ en dus zeg of doe je dan maar liever

kan zijn dat je 'ja' zegt, zonder na te denken of dit ook reëel is.

niets of iets anders. dat deze valkuil veel vermijdingsgedrag

Mensen die sterk op (het welzijn van) anderen gericht zijn, lopen

oplevert, zal duidelijk zijn.

het risico zo met de ander te zijn begaan dat ze grenzen voorbij gaan. Zowel de grenzen van de ander als die van zichzelf. Fysieke

wat kun je Doen alS je vaak in

grenzen, maar ook mentale en energetische.

Deze valkuil Stapt? - Check bij de ander of het werkelijk klopt wat jij denkt dat de ander denkt.

wat kun je Doen alS je vaak in Deze valkuil Stapt?

- onderwerp je eigen bedachte scenario aan een paar kritische

tel tot tien voor je 'ja' zegt. Beantwoord eerst de volgende

vragen: Hoe weet ik eigenlijk of mijn scenario waar is? Wat voor

vragen: Heb ik er tijd voor? Zo niet, wat ga ik dan verschuiven?

scenario’s zouden nog meer mogelijk zijn?

Heb ik er energie voor? Wanneer kan ik bijtanken? is mijn hulp

- kijk kritisch naar je scenario. Blijf trouw aan jezelf: doe wat je wilt

werkelijk zo belangrijk dat ik dit ervoor over heb? Heb ik er zin in

doen en zeg wat je wilt zeggen. door wat er dan gebeurt, merk

of is dit de zoveelste keer dat ik iets tegen mijn zin doe? Weet de

je vanzelf dat jouw oorspronkelijke scenario in werkelijkheid

ander wel dat hij of zij me iets vraagt wat ik niet wil?

zelden uitkomt. in Ontdek je gebruiksaanwijzing, geschreven door gZ-psycholoog 2 moet-Denken

jannie ligthart, staan nog veel meer van dit soort valkuilen. en

We hebben allemaal wel periodes waarin we gewoon écht veel

belangrijker nog: de auteur legt heel duidelijk uit hoe je voorkomt

moeten. Het kan dan gebeuren dat je het allemaal niet meer

dat je daar intrapt. Zo maak je je leven een stuk aangenamer!

overziet en dat er niets meer uit je handen komt. Mensen die last hebben van deze valkuil verliezen vaak het werkelijke doel uit het zicht, voelen zich opgejaagd, hebben moeite met prioriteiten

nlP

stellen en zijn moe, heel moe.

neem een moment rust, pak pen en papier en schrijf op wat je allemaal moet. stel jezelf bij ieder ‘moeten’ de volgende vragen:

Zolang het leven wel lekker loopt, zijn de meeste mensen niet zo

die spanningsklachten vandaan komen. er zijn heel wat valkuilen

Wat is het doel? Wat maakt dit doel zo belangrijk? Ben ik op een

bezig met het beïnvloeden van hun eigen gevoel of gedrag. Het

die spanning veroorzaken. Herken je de volgende drie?

handige manier bezig om dit doel te behalen? Zou het ook anders kunnen? en zo ja, hoe dan? Hoe kan het eventueel anders?

zit iedereen tenslotte wel eens tegen en iedereen heeft af en toe wat klachten. nog geen reden om aandacht te besteden aan hoe

1 geDachten lezen

je omgaat met je leven en aan wat je daaraan kunt verbeteren.

jij bedenkt wat een ander denkt of gaat doen, en dat zal voor jou

3 te veel geven

Pas als je klachten hinderlijk worden, zul je misschien de noodzaak

ongetwijfeld niet positief zijn. Bijvoorbeeld: ‘als ik dat ga zeggen,

stel dat een ander hulp nodig heeft en dit aan jou vraagt. of,

voelen om met jezelf aan de slag te gaan en te ontdekken waar

zal hij wel denken: wat een egoïst. ‘of:’ als ik dat ga voorstellen,

erger nog, je denkt dat de ander dit aan jou vraagt. de valkuil

ontdek je gebruiksaanwijzing janny ligthart 128 blz. i € 21,50 isBn: 978 90 5871 309 4

Hoe beïnvloed jij je spanning? 24

najaar 2010


Carla sinnema Waaier met 23 kaarten, dubbelzijdig isBn: 978 90 5871 329 2

najaar 2010

13-08-2010 15:46:38


ret in actie

het identiteitsspel

Groepsoefeningen voor trainers

Ontdek de aard van je organisatie

iedereen heeft een gebruiksaanwijzing: een combinatie van je temperament, invloeden vanuit je opvoeding en cultuur, genetische componenten, overtuigingen die je gaandeweg hebt gevormd, enzovoort. Veel van wat je doet en hoe je denkt, is in de loop van je leven een automatisme geworden. in Ontdek je gebruiksaanwijzing gaat het om bewustwording van die automatismen. Pas als je je ergens bewust van bent, kun je besluiten of je dat wel of niet wilt veranderen. dit boek helpt je zicht te krijgen in je eigen gebruiksaanwijzing: hoe ga je om met energiegevers en energievreters, hoe herken en beïnvloed je zelf je spanningsopbouw?

rationele effectiviteitstraining (ret) is een methode om meer sturing te kunnen geven aan je emotionele reactie op gebeurtenissen die je overkomen. de amerikaanse psycholoog albert ellis ontwierp de ret als alternatief voor klassieke psychotherapie waarvan hij vond dat het veel te lang duurde voordat de cliënt resultaten boekte, als hij dat al deed. Met name in nederland neemt het belang van de ret in training en coaching van werkende mensen nog steeds toe. de pittige groepsoefeningen uit RET in actie helpen trainers, opleiders, adviseurs, mentoren en coaches nog meer uit deze methode te halen. onmisbaar voor iedere professional die serieus met ret aan de slag wil.

Zelfbewuste mensen die weten wie ze zijn en waar ze voor staan, gaan zeer doelgericht te werk. Met organisaties is het net zo. Maar goed weten wie je bent, daar schort het bij veel organisaties nog behoorlijk aan. Het IDentiteitsspel® brengt daar verandering in. Het spel vergelijkt je organisatie-identiteit met een persoon of individu. aan de hand van kaarten benoem je uiterlijk, achtergronden, karakter en keuzes van deze ‘persoon’. en dat zorgt ervoor dat keuzes maken een stuk soepeler gaat; van een nieuwe huisstijl, de toon van de externe communicatie, prijsveranderingen tot het verhogen van je innovatiesnelheid!

janny ligthart

roderik Bender, allice zandbergen

128 blz. i € 21,50 isBn: 978 90 5871 309 4

96 blz. i € 22,50 isBn 978 90 5871 300 1

spel met meer dan 200 kaarten isBn: 978 90 5871 414 5

Hoe beïnvloed jij je spanning? neurolinguïstisch programmeren (nlP) is een methodiek voor training, coaching en communicatieverbetering. Met nlP leer je beter omgaan en effectiever denken en communiceren met jezelf en andere mensen. je ontdekt hoe je overkomt en wat de (onbewuste) sturing is achter je handelen en je gedrag. je leert grip te krijgen op je emoties en succesvoller je doelen te bereiken door gebruik te maken van bijvoorbeeld ankeren, tijdlijnen, submodaliteiten en andere technieken. en je leert hoe je anderen hiermee kunt helpen. een helder overzicht van de verschillende nlP-interventies.

Deze valkuil Stapt? door ellen van Der hart

ontdek je gebruiksaanwijzing

Effectief, kort, krachtig

wat kun je Doen alS je vaak in

25

13-08-2010 15:46:39

8

i

joyce Meuzelaar

€ 15,95

najaar 2010


i

€ 39,95

handboek webredactie

het adviseursspel

Hoe zorg ik voor een succesvolle website? Hoe organiseer ik een soepelwerkende webredactie? Hoe pak ik zoekmachinemarketing efficiënt aan? dit zijn maar een paar van de essentiële vragen waarop je in dit zeer complete Handboek webredactie antwoord krijgt. een kleine greep uit de onderwerpen die uitvoerig behandeld worden: webschrijven, webredactie en webstrategie, seo, usability, functioneel ontwerp, content, cms, social media, blogs, en last but not least, e-zines. al deze onderwerpen worden geïllustreerd met screenshots waardoor de theorie direct gevisualiseerd wordt. een onmisbaar handboek voor iedereen die een website heeft.

Bij adviesklussen moet je bijna altijd op eieren lopen. Veranderingen doorvoeren (daar is nog bijna nooit iemand blij mee geweest), het Mt overtuigen (harde dobber), snel doorzien hoe een bedrijf in elkaar zit (formeel maar zeker ook informeel), noem maar op. Hoe leer je als adviseur effectief met zulke precaire situaties om te gaan? Het Adviseursspel biedt uitkomst. gebaseerd op het succesvolle communicatiemodel de roos van leary biedt het 52 levensechte adviessituaties om te oefenen met lastig gedrag van de mensen die jij moet adviseren.

Geert Poort, Corona de wert

spel met 54 kaarten i € 39,95 isBn: 978 90 5871 444 2

160 blz. i € 27,95 isBn: 978 90 5871 220 2

fenno Moes, Gerard hoendervanger, Bert van dijk

najaar 2010

13-08-2010 15:45:31


9

13-08-2010 15:45:38


Het gezicht van Waterland l Ontwerp en opmaak boek


Marken, 2003


“Het Paard van Marken” “Lighthouse ‘Het Paard van Marken’ (The Horse of Marken)

© M a r co va n M I d d e L ko o P

Uitdam, 1987

“IJsselmeer in sneeuwbui” “IJsselmeer in snowstorm”

© H a n s BoT Te LI e r



“IJsselmeervissers” 2007, Winfried Butter (“van De Snee”), VD 119

“IJsselmeervissers” 2007, Jan keizer (“Metsebaje”), VD 119

“IJsselmeervissers” 2007, Gerard Smit (“van de kup”), VD 94

“IJsselmeervissers” 2007, Jan Smit (“Jits”) VD 94

“IJsselmeer fishermen”, Winfried Butter (“van De Snee”)

“IJsselmeer fishermen”, Jan keizer (”Metsebaje”)

“IJsselmeer fishermen”, Gerard Smit (“van de kup”)

“IJsselmeer fishermen”, Jan Smits (”Jits”)

© Marco Bakke r

© M a r co Ba k k e r



Theo Stapel Grafisch vormgever en uitvoerend/creatief dtp’er Curriculum Vitae

Personalia Naam: Theo Stapel Straat: Rechtestraat 48 Postcode: 1483 BD Plaats: De Rijp Telefoon: 0299 67 22 10 / 06 53 172 168 E-mailadres: [email protected] Geboortedatum: 28-06-57 Nationaliteit: Nederlands Rijbewijs: BE Opleiding 1975 -1978:

Estor Studio school. Nu Junior Academie voor Art Direction. Diploma: Ja. Mail [email protected] Werkervaring Mobiel 06 53 172 168 1981 - heden: F reelance gewerkt voor uiteenlopende opdrachtgevers: van klein tot groot, van non-profit tot profit. De opdrachten variëren van het vormgeven, ontwikkelen of restylen van tijdschriften, logo's en huisstijlen tot het vormgeven van boeken, brochures, nieuwbrieven en websites. 1978 - 1980 Van Midden Publiciteit. Junior Ontwerper. Talenkennis Nederlands: Vloeiend Engels: Goed Computervaardigheden Ervaren met: Adobe CS 4. Apple Mac Hobby’s en nevenactiviteiten Koken Moestuin Muziek

creatief dtp er

Recommend Documents