&
FINANCE
thema financiële software
CONTROL
INFORMATIEMANAGEMENT
CPM: VEEL MEER DAN ALLEEN FINANCIËLE SOFTWARE Kan financiële software nog wel los worden gezien van andere functionaliteiten voor de financiële functie die door software wordt ondersteund? Ontwikkelingen op het gebied van organisatiebesturing en informatievoorziening tonen aan dat financiële software niet meer als apart pakket kan worden gezien. Corporate performance management, ofwel CPM, is daarbij een paraplubegrip dat tegenwoordig steeds vaker wordt gehoord. D O O R E D U A R D VO N S A H E R E N LU C S C H I N K E L
N
og niet zo lang geleden waren er leveranciers van financiële software, enkele leveranciers van rapportagetools, leveranciers van databasetechnologie, leveranciers gericht op het ondersteunen van statistische analyses, leveranciers voor software voor financiële consolidatie en een enkele grote speler die zich bezighield met al die onderdelen. Dit beeld van verschillende aanbieders vanuit verschillende invalshoeken is de laatste tijd duidelijk veranderd. Dat komt onder andere omdat veel organisaties tegenwoordig ook niet-financiële informatie in de managementrapportages opnemen, om de organisatie beter meetbaar en stuurbaar te maken. Hierbij is al dan niet gebruik gemaakt van organisatiebrede integrale besturingsconcepten, zoals de balanced scorecard of het INKmanagementmodel. Het gebruik van andere dan financiële informatie dringt nu ook door in de verslaglegging en speelt een steeds belangrijkere rol bij de waardering van organisaties. Veel jaar-
verslagen zijn voorzien van prestatieindicatoren gericht op klanten, personeel en andere informatiegebieden. Het traject rondom Basel-II, waarbij kredietdekking gekoppeld wordt aan operationele risico’s, is ook een duidelijk teken van deze ontwikkeling. Voor het inschatten van de operationele risico’s is informatie nodig die voorheen niet gebruikt werd voor de verplichte verslaglegging. BaselII is misschien een klein begin, maar de ontwikkelingen op het gebied van integrale rapportage(eisen) zullen, ook voor niet financiële organisaties, in de toekomst verder doorzetten. Dit alles stelt meer eisen aan de informatievoorziening en rapportages en uw werk als financial. Het biedt echter ook de kans om meer ‘in control’ te komen en de organisatie beter meetbaar en stuurbaar te maken.
cpm: totaaloplossing Een veelgehoord begrip dat een totaaloplossing biedt voor rapportage en
28
D| E CDEEMC BE EMRB E2 R0 0240 0 4|
28
managementinformatie is corporate performance management (CPM), ofwel: integrale organisatiebrede managementinformatie. Onder CPM wordt verstaan: ‘Het bij elkaar brengen van processen, methoden, meetwaarden en systemen die nodig zijn om de prestaties van een organisatie te meten en te managen’. Het is dus een paraplubegrip waaronder zowel het rapportage- en analyseproces valt, maar ook budgetteren, het maken van forecasts en de financiële consolidatie. Door het integrale karakter is CPM een concept waarbij zowel financiële als niet-financiële informatie een belangrijke rol spelen. Hierdoor sluit CPM goed aan bij de opkomst van integrale besturingsconcepten, zoals de balanced scorecard en het INK-managementmodel. Veel softwareleveranciers spelen in op CPM door zogenoemde CPM-suites aan te bieden die alle bij CPM behorende functionaliteit afdekken. Een aantal jaren geleden waren leveran-
&
FINANCE
ciers veel makkelijker te onderscheiden omdat ze verschillende functies (zoals financiële consolidatie, rapportage, analyse, et cetera) ondersteunden. Door de CPM-ontwikkeling is het echter moeilijker geworden de verschillende leveranciers en hun producten uit elkaar te houden. Want als gevolg van veel overnames en veel productontwikkeling bieden ze inmiddels allemaal een bij CPM passende totaaloplossing, waarbij alle functies worden ondersteund. En dat maakt de keuze niet eenvoudiger. Hoewel het de meeste gebruikers nauwelijks interesseert wat er technisch allemaal op de achtergrond gebeurt (‘zolang ik maar betrouwbare rapportages heb’), blijkt uit ervaring dat enige conceptuele kennis van de componenten die CPM ondersteunen de kansen op een succesvolle implementatie aanzienlijk verbetert. Deze informatie is ook nuttig als u voor de keuze voor of implementatie van een financieel pakket staat. De functies van een financieel pakket maken immers onderdeel uit van CPM, en voor degenen die bezig zijn beter ‘in control’ te komen, kunnen die beter meteen rekening houden met alle rapportagewensen. Het raamwerk voor een goede CPMoplossing is weergegeven in figuur 1. De in de figuur weergegeven elementen worden hierna beschreven.
gereedschap inmiddels in haar assortiment onder de noemer ETL (extractie, transformatie, laden). In gewone taal noemen we dit de ontsluitingslaag. Bekende leveranciers op dit gebied zijn: Informatica en Kalido. Opslaan en beheer van de ontsloten data Zodra de data periodiek uit de bronsystemen is ontsloten, moet dit ergens worden opgeslagen. Deze opslag vindt gewoonlijk plaats in een (relationele) database. Enigszins kort door de bocht noemen we deze opslaglaag een datawarehouse. Nu wordt vaak gezegd: ‘Ja maar ik heb toch alles al in SAP/Axapta/Decade/Coda enzovoort en ik heb hier een paar prachtige excelsheets die mij alle informatie geven die ik wil hebben en...’. Hier gaat men voorbij aan een paar krachtige voordelen van
het CPM-concept, zoals de beheersbaarheid, de opslagcapaciteit, het centraal eenduidig bewaken van de bedrijfsgegevens en bedrijfsdefinities (‘één versie van de waarheid’), en de geautomatiseerde aanlevering van gegevens, zodat de focus van het proces van informatievoorziening meer komt te liggen op het ‘analyseren en rapporteren van informatie’ in plaats van het ‘bijeenharken van data’. Bekende leveranciers die oorspronkelijk uit deze hoek komen, zijn Oracle en sinds enige tijd ook Microsoft. Analyseren van informatie Het is natuurlijk mooi als de bedrijfsgegevens in een datawarehouse staan, maar het is natuurlijk uitermate inefficiënt als u steeds een IT-er moet vragen een rapport te bouwen dat u dan vervolgens drie weken later net niet volgens
Figuur 1 Raamwerk CPM
Visualisatie integrale organisaties Cockpits, dashboards, scorecard
LOGISTIEK
PERSONEEL
Balanced scorecard, INK-model
Risk management
FINANCE
PROJECTEN
KLANTEN
Rapportage
Rapportage
Analyse
Analyse
Rapportage Rapportage
Ontsluiting van de data uit de systemen De kracht van CPM zit ‘m in de ‘C’ van corporate ofwel bedrijfsbreed of integraal. Om integraal de prestaties van de organisatie te kunnen meten, zijn gegevens nodig uit verschillende systemen die de bedrijfsprocessen ondersteunen en vaak ook uit systemen van buiten de eigen organisatie, zoals marktgegevens. Dit worden vaak bronsystemen genoemd. Door de data uit de verschillende (ERP)-bronsystemen te combineren, ontstaat zinvolle managementinformatie. Bijna iedere leverancier heeft dit
CONTROL
Rapportage Financiële consolidatie
Analyse
Analyse
Analyse
Budgettering, planning & forecasting (Integrale planning & control)
Opslaglaag (datawarehouse)
Ontsluitingslaag (ETL:Extractie, transformatie en laden)
Bronsystemen (ERP, Baan, Coda, SAP, Exact, Beaufort enz.)
DECEMBER 2004
|
29
W W W. K L U W E R F I N A N C I E E L M A N A G E M E N T. N L
Marjorie, Op p. 30 zijn de quotes ardig aan de lange kant. Zou je mischien bij beiden iets kunnen schrappen zodat we dan de ruimte die dan vrij komt op kunnen vullen met een qoute voor p.31?
&
FINANCE
uw wensen krijgt. Op die manier komt u natuurlijk nog steeds niet in control, ondanks alle mooie datawarehouses en periodieke ETL- slagen om het datawarehouse te vullen. Maar ook hier zijn natuurlijk oplossingen voor gevonden.
Door de CPM-ontwikkeling wordt het steeds moeilijker de verschillende leveranciers en hun producten uit elkaar te houden Zo is er de zogeheten OLAP-oplossingen (on line analytical processing: vaak beter bekend onder de naam kubussen). Vanuit het datawarehouse wordt een extractie gemaakt van een geselecteerd deel van de informatie (bijvoorbeeld personeelsinformatie) en deze wordt zodanig gemodelleerd dat de gebruiker naar hartelust gebruikersvriendelijk kan grasduinen in de gegevens. De bekendste leveranciers die oorspronkelijk deze techniek verkochten, zijn Cognos en Business Objects. Maken van rapportages Het is natuurlijk een illusie te denken dat de Raad van Commissarissen, de directie, de Gemeenteraad, de Secretaris Directeur en andere bestuurders ‘on line in een kubus analytical te gaan zitten processen’. Die willen gewoon mooie rapporten zien. Ook het kunnen maken van nette afdrukbare rapportages is kortom een belangrijk onderdeel van CPM. Crystal Reports (inmiddels overgenomen door Business Objects) is hier een bekend voorbeeld van.
CONTROL
Visueel maken van de prestaties De bekendste en meest aansprekende functies van CPM zijn misschien wel de cockpits, dashboards en scorecards. Met de opkomst van concepten als de balanced scorecard en het INK-managementmodel kwam natuurlijk snel de wens om de belangrijkste kritieke succesfactoren en prestatie-indicatoren van organisaties kleurrijk en aangekleed in beeld te brengen. Zoals uit de benaming blijkt, vindt deze weergave het liefst plaats in de vorm van het dasboard van een snelle bolide of de cockpit van een moderne straaljager. Ook weergave aan de hand van de standaard plaatjes van integrale organisatiebesturingsmodellen (balanced scorecard, INK-managementmodel) is hier populair. Deze functionaliteit wordt door nagenoeg alle leveranciers geboden. Essentieel van deze cockpits is dat ze daadwerkelijk (data)technisch moeten aansluiten op de lagen die hiervoor zijn genoemd. Zo niet, dan kunt u beter Powerpoint gebruiken: dat is makkelijker en goedkoper. Verrichten van de financiële consolidatie Alle mooie bedrijfskundige integrale prestatiemanagement-visies ten spijt, zijn er natuurlijk gewoon de administratieve verplichtingen en zijn we toch bovenmatig financieel geïnteresseerd. Periodiek moeten immers de verschillende administraties worden afgesloten en moet de boel bij elkaar opgeteld en tegen elkaar weggestreept worden. Vaak wordt deze functionaliteit met het financiële pakket meegeleverd. En zodra er in grotere organisaties meerdere administratieve pakketten worden gebruikt, kunt u terecht bij een aantal leveranciers die zich in dit soort functionaliteit hebben gespecialiseerd zoals Hyperion, Allshare, OutlookSoft en Frango (inmiddels overgenomen door Cognos). Het aardige is dat ook deze leveranciers inmiddels CPM heb-
30
|
DECEMBER 2004
ben omarmd. Als je tenslotte grootboekrekeningen kunt consolideren, waarom dan geen verzuimcijfers? Dus de gespecialiseerde financiële consolidatie-pakketleveranciers die inmiddels niet gekocht zijn of worden door één van de marktleiders, richten zich ook op CPM. Soms wordt hierbij gebruikgemaakt van alternatieve benamingen als reporting & analysis en business performance management. Maken van budgetten, planningen en forecasts Met deze functie komen we bij de kern van dit artikel. Hiertoe moet eerst verklaard worden hoe deze functie onder CPM-paraplu is terechtgekomen. Technisch gezien is dat eigenlijk een beetje raar. Voor de echte business intelligence-aanhanger (dat was het modewoord voor managementinformatie voordat de term CPM in zwang kwam) is het een beetje vloeken in de kerk om registratiefunctionaliteit onder een business intelligence-paraplu te hangen.
De focus komt steeds meer te liggen op het ‘analyseren en rapporteren van informatie’ in plaats van het ‘bijeenharken van data’ Budgetteren en plannen zijn immers gewone administratieve functies die in de desbetreffende administraties moeten plaatsvinden. De resultaten daarvan komen ‘vanzelf ’ vanuit de ondersteunende bronsystemen in het datawarehouse en kunnen dan geanalyseerd en gerapporteerd worden.
&
FINANCE
Maar ook budgetteren en plannen is niet meer wat het vroeger was. Ook dit zit ‘m in de ‘C’ (corporate) van CPM (of in de I van integraal prestatiemanagement). Er wordt natuurlijk veel meer verwacht dan louter een financieel budget. Veel organisaties maken gebruik van samengestelde prestatie-indicatoren en willen hierop ook plannen en voorspellen. Dat wil zeggen dat deze indicatoren berekend zijn door werkelijk vastgelegde gegevens uit verschillende bronsystemen te combineren. Sterker nog, een gedeelte van de gegevens die nodig zijn voor zo’n berekening wordt vaak helemaal niet vastgelegd in een (gecontroleerd) bronsysteem. Hiervoor worden vaak excelsheets gebruikt. Als gevolg van de wens om ook (inte-
CONTROL
grale) prestatie-indicatoren te normeren en hierop te plannen, wordt dit proces ‘uit de financiële transactieomgeving getrokken’ en naar de CPM-omgeving verplaatst. Maar ook ‘normale’ financiële budgetterings- en planningsprocessen vinden steeds vaker in de CPM-omgeving plaats. Kortom, onder de paraplu van CPM speelt ook het ondersteunen van een integrale planning & controlcyclus een steeds belangrijkere rol. Dit is ook de reden dat veel leveranciers hun productsuite hebben uitgebreid of willen uitbreiden met deze functionaliteit.
conclusie In de praktijk merken we dat veel van de initiatieven op het gebied van CPM
uit de hoek van planning & control komen. Het ligt dan ook vaak bij de financial (in samenwerking met de informatiemanager) om ervoor te zorgen dat de financiële rapportages en CPM-achtige initiatieven bij elkaar worden gebracht, zodat de organisatie beter meetbaar en stuurbaar kan worden gemaakt. En enige conceptuele technische kennis van de onderliggende hulpmiddelen is dan zeker een pré. Drs. E, von Saher (
[email protected]) en drs. L. Schinkel (
[email protected]) zijn werkzaam bij Van Dijk Consulting. Van Dijk Consulting is een onderdeel van de Caesar Groep
advertenties
DECEMBER 2004
|
31
W W W. K L U W E R F I N A N C I E E L M A N A G E M E N T. N L
