Contents xx
Het deel dat vooraf gaat aan de delen Voorwoord Hoe is dit boek opgebouwd? Voor wie is dit boeiend?
xx xx xx
Overleven in het Flexibilitijdperk zekerheid 1.1 ‘Ploef’ deed de illusie van r 1.2 Het is zeker weten onzeke pannen is klinkt het instrument 1.3 Pas als de snaar juist ges Deel 1
xx xx xx xx xx
Deel 2 Survival tools 2.1 Creëer 2.2 Leer 2.3 Laat los cht deel 2) 2.4 Survival toolbox (overzi
xx xx xx xx xx
Survival skills 3.1 Fladder 3.2 Structureer 3.3 Flop & Flip 3.4 Wankel 3.5 Prototypeer rgeschoven 3.6 GTD: Getting Things Doo
Deel 3
xx xx xx xx xx xx xx
Het deel dat de delen afrondt
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 5
Hoe is dit boek opgebouwd? The ultimate survival guide Wil je (met enig succes) overleven in deze tijd, wees dan: creatief, leergericht en effectief. Of, om in het in modieuze Engelse marketingtaal te verpakken: 1 be lean and agile 2 acquire new skills constantly (a life long learning) 3 maximise your potential Deze drie-eenheid helpt je succesvol om te gaan met verandering, onzekerheid en onvoorspelbaarheid.
Dan op naar deel 3, de survival skills. Ik zal het onderscheid tussen survival tool en survival skill kort duiden aan de hand van een voorbeeld. In deel twee geef ik je een speer (survival tool) en ik vertel je hoe je er een konijn mee kan doden (bij wijze van spreken: ik heb werkelijk geen idee hoe je dat doet). In deel 3 leer ik je die speer te werpen (survival skill). Deel 2 is de inhoudelijke onderbouwing, deel 3 is de praktische invulling. In deel 3 vind je veel concrete tips, voorbeelden en inspiratie. Een praktische invulling is wel zo handig anders blijf je alleen in potentie flex. Het beoogde doel is natuurlijk om flex te worden in je hele doen en laten. Je wilt die speer daadwerkelijk in de roos werpen en niet alleen de theorie van het speerwerpen begrijpen. De tools zijn: creëren, leren en loslaten. Die laatste, loslaten, roept denk ik al wel wat vragen op. Je zal spoedig ervaren dat loslaten een perfecte manier is om aan effectiviteit te winnen. Daarom is het zo’n belangrijke tool. Per tool heb ik twee skills ontwikkeld. De skills voor creativiteit zijn Fladderen en Structureren. De skills voor leergerichtheid zijn Floppen & Flippen en Wankelen. De skills voor loslaten (effectiviteit) zijn Prototyperen en Getting Things Doorgeschoven. Lees dit boek: 1 Van voor naar achter 2 Via de icoontjes 3 Zoals je zelf wilt (maar! bij deze leesvorm kan ik niet garanderen dat het boek lekker loopt)
In het eerste deel ‘Overleven in het Flexibilitijdperk’ bespreek ik de toegenomen complexiteit van onze omgeving. We zitten middenin de globaliseringjungle (het Flexibilitijdperk). Deze jungle kenmerkt zich door dichte informatiebegroeiing en woekerende technologische ontwikkelingen. Het Flexibilitijdperk zit barstensvol met onverwachte wendingen en ingrijpende ontwikkelingen die vooraf niet te overzien zijn. De zekerheid lijkt zoek. Welnu, hoe houden we ons staande zonder zekerheid? Deel 2 geeft antwoord op deze vraag. Ik reik je survival tools aan, hulpmiddelen. Het zijn mentale hulpmiddelen. Om ze succesvol te adopteren dien je een aantal verouderde hulpmiddelen los te laten. Met verouderde hulpmiddelen bedoel ik ideeën die aansturen op stabiliteit, zekerheid en controle. Deze ideeën vermoeilijken het leven in het Flexibilitijdperk. We hebben andersoortige ideeën nodig. Ideeën waarop flexibiliteit (wel) gedijt. Ideeën waarmee je succesvol kan navigeren in de jungle: survival tools die je helpen het Flexibilitijdperk te omarmen.
6 Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 7
Deel 1
Over leven in het Flexibilitijdperk
1.2
Het is zeker weten onzeker
Onzekerheid biedt zekerheid Flexibiliteit heb je nodig wanneer je iets gaat uitproberen. Een mooier woord voor uitproberen is innoveren. Innovatie betekent vernieuwing. Wanneer je iets nieuws verzint dan is het onmogelijk om met alle variabelen rekening te houden. De aanvliegroute voor het bewandelen van onontgonnen paden (vernieuwing) is wezenlijk anders dan de aanvliegroute voor geasfalteerde wegen. Het Flexibilitijdperk (de situatie waarin we vandaag de dag leven) is er één van onontgonnen paden. Oude kaders en structuren werken namelijk niet meer (per definitie). Het wordt steeds lastiger om vooropgezette, van succes verzekerde paden te bewandelen. De belofte van een zeker bestaan via een diploma en een vast contract zwakt af. Op het gebied van werk ontstaan steeds meer mengvormen. Nederland telt nu al bijna 800.000 zzp’ers. Het rigide onderscheid tussen werknemer en ondernemer is niet houdbaar. Mensen zijn in toenemende mate werknemer en ondernemer tegelijkertijd. Flexibele arbeid en projectmatig werk nemen een vlucht, vooral op het gebied van kenniswerken. Ik ontmoet steeds meer mensen die, net als ik, nergens 100 procent passen, die niet te definiëren zijn en die toch leven, werken, verdienen en uitgeven. Maar ook mensen met ‘vast’ werk ervaren de grilligheid van deze tijd. Taakomschrijvingen veranderen aan de lopende band en reorganisaties zijn aan de orde van de dag. Het functioneert niet (meer) om te denken vanuit het systeem, om ervan uit te gaan dat je automatisch zekerheid geboden krijgt (als je maar loyaal bent).
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 11
Zekerheden dien je steeds meer zelf te creëren. Maar ja, hoe doe je dat? Dit boek neemt de onzekerheid als vertrekpunt. We gaan haar niet bevechten of verbannen (wat vroeg of laat toch mislukt), nee, we gaan haar juist omarmen. Waarom? Omdat juist de onzekerheid grote zekerheid biedt. Paradoxaal genoeg. Want, zoals ik al stelde, het is zeker dat het onzeker is. Als wij dus strategieën hanteren die uitgaan van veranderlijkheid, onvoorspelbaarheid en variatie dan leren we ons staande houden in situaties die van te voren niet goed in kunnen schatten. Er is veel behoefte aan flexibiliteit. Organisaties gaan massaal over op het flexwerken. Je kan flexleasen, flexwonen, flexreizen, flexvanalles. Er is een heuse flextrend gaande. Die trend speelt zich af tegen de achtergrond van de welbekende vastigheid (vast inkomen, vaste lasten, vaste contracten, vastgoed en vastvanalles). Dit is een interesDe hersenen moeten elke sant spanningsveld. Flexdenken betekent niet alle vastigheid dag grote informatiestromen om zeep helpen. Het nastreven van zekerheden (vastigheid) verstouwen. Psycholoog en zit in onze natuur. Flexdenken betekent dat je binnen je zekerneurobioloog Daniel Levitin heden ruimte inbouwt voor verandering. Wat een nuance! Om geeft uitleg over de hersenen hem nog verder uit te bouwen kan ik hieraan toevoegen dat en praktische tips voor een ieder persoon anders is en verschilt in behoefte (nee, je meent fit brein. het?). De één wil het lekker flex, de ander lekker voorspelbaar. Haal eruit wat voor jou relevant, bruikbaar en toepasbaar is. Buig het om, verzin er iets bij, vlak het af, doe ermee wat je wilt. Bij deze neem ik weer afscheid van de nuance omdat het niet lekker schrijft om telkens heen en weer te springen tussen de strekking van mijn verhaal en de honderden uitzonderingen die erop bestaan. Ik ga dus lekker ongenuanceerd en een tikkeltje overdreven mijn ideeen neerkladden: ‘niks is zeker, alle zekerheid is schijn’. Flexdenken pur sang. De beste manier om je iets eigen maken is om je er (in eerste instantie) volledig aan over te geven. De nuance volgt vanzelf.
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 13
3.1
Fladderen
Fladderen betekent ontdekken, exploreren en onderzoeken. Het is de basishouding van het flexdenken. Als je fladdert neem je een open houding aan. Fladderen is het tegenovergestelde van concluderen. Je laat de uitkomst open. Je gaat op zoek naar meerdere mogelijkheden. Fladderen is verwant aan divergeren: zoveel mogelijk manieren bedenken om een probleem op te lossen of een doel te bereiken
Wat? 1 2 3 4 5
Beweeg weg van de (geplande) uitkomst Stel je oordeel uit Ontwikkel inzicht in patronen Denk en-en in plaats van of-of Denk in mogelijkheden
Waarom? • • • • •
Fladderen is de basishouding voor het flexdenken Fladderen geeft een stuk mentale rek Fladderen stimuleert het creatieve (associatieve) vermogen Als je kan fladderen dan zie je overal mogelijkheden Fladder, en je vermogen om flexibel te zijn neemt acuut toe
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 101
Beweeg weg van de uitkomst
Uitstel van oordeel is een belangrijke voorwaarde om creatieve sessies succesvol te laten verlopen. Als iedereen gaat ja-maren dan komen er geen ideeën op gang
aar Berthold Gunster vamnoodei saJam-m company vat het u moetenenzij: n bedenk niet wat er zok naar wat je (oordeel) maar kij lijkheid) ermee kan (moge
een oor-deel vorm je meestal aan de hand van een deel van het verhaal, als je nog niet alles gehoord het
Lees ook: de kunst van het omdenken
Een kip wordt door een afrastering van gaas gescheiden van een schaal kippenvoer aan de andere kant. De kip doet steeds vertwijfelde pogingen om bij het voer te komen en komt tenslotte in het zicht van het voedsel om van de honger. Een hond wordt door een afrastering van kippengaas gescheiden van een kluif aan de andere kant. Net als de kip probeert de hond door het gaas heen te komen of er onderdoor te kruipen, maar nu komt het verschil. De hond verwijdert zich van het bot om zijn omgeving te verkennen. Hij begint langs de afrastering te lopen, en ontdekt zo al snel dat het gaas ergens ophoudt. De hond loopt om de afrastering heen, en stort zich op de begeerde kluif. Ging de hond logisch te werk? Was er ook maar enige reden om aan te nemen dat de afrastering ergens ophield? Wat we kunnen zeggen is dat de hond op onderzoek uitging. De hond was nieuwsgierig. Het resultaat van zijn door nieuwsgierigheid gedreven verkenning was succes. [Edward de Bono] Je bent vast bekend met de uitspraak: eyes on the goal. Wat Edward de Bono hier beschrijft is de valkuil van de eyes-on-the-goa -overtuiging. Af en toe moet je je ogen juist van het doel afhalen anders staar je je blind. Dus goal in het achterhoofd en eyes on something else: de ruimte opzoeken. De uitkomst (het gewenste resultaat) kan namelijk de oplossing blokkeren. De puzzel hiernaast maakt dat inzichtelijk. De opdracht is om a met a, b met b en c met c te verbinden zonder dat de lijnen elkaar kruisen. Je mag niet achter de cirkels langs of door de cirkels heen. Je mag niet buiten het vlak. Het is geen strikvraag (bruggen bouwen, tunnels graven, 3d weergave, stippellijnen en andere vindingrijke oplossingen zijn niet toegestaan). Probeer in eerste instantie uit je hoofd de oplossing te vinden. Als dit niet lukt neem je een papiertje, teken je de puzzel drie keer en begin je telkens met een andere verbinding. Kijk of je er zo uitkomt. (De oplossing staat op pagina ..)
*
Hier een opdracht
102
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk
*
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 103
Martijn Aslander Professioneel Lifehacker Verbinder van mensen, informatie en ideeën Veelgevraagd spreker
Geeft advies aan overheid en bedrijfsleven en is schrijver van o.a. het boek Easycratie. Zowel in zijn publicaties als op het podium laat Martijn de ongekende mogelijkheden zien van de huidige netwerksamenleving voor mens en arbeidsmarkt. De ‘nieuwe renaissance’, waarin kennisverspreiding sneller gaat dan ooit, biedt enorme kansen voor mensen om zich bottom-up te organiseren en sneller, efficiënter en zonder bureaucratie dingen voor elkaar te krijgen en oplossingen te vinden voor moeilijke vraagstukken. 104
Deel 3 Survival skills
Disciplineer jezelf Vrijheid is hard werken. Dat klinkt paradoxaal maar om vrij te zijn moet je hard werken. Als je ritme inbouwt dan bespaar je tijd. Ik experimenteer graag met routines. Dit kan wellicht dwangmatig overkomen. Zo drink ik elke ochtend een liter water, ik eet elke dag een banaan en ik consumeer een dagelijkse hoeveelheid gember en geelwortel (ontstekingsremmers). Ik lees elke dag vijf kranten (in het weekend meer) en ik bekijk 700 websites. Ik noem dit lezen maar het is vooral een vorm van scannen, filteren, snellezen. Ik verzamel alle artikelen waar ik langer dan 5 seconde naar kijk. Ik doe dit al jaren dus hierin ben ik super getraind. Om improviserend (zonder voorbereiding) lezingen te kunnen geven heb ik twee jaar lang elke dag geoefend (elke dag een lezing). Ik kan nu ter plekke een lezing geven. Zonder discipline had ik deze vaardigheid nooit zo kunnen optimaliseren. Klooi Naast, of eigenlijk dankzij mijn geroutineerde functioneren heb ik alle ruimte om te klooien. Ik ben eigenlijk gewoon een prutser. Ik probeer van alles uit. Dit lijkt soms volstrekt nutteloos maar juist in het nutteloze zitten waardevolle, bruikbare delen. De ontdekking is relevanter dan het resultaat Ik formuleer geen doelen, geen eindresultaten. Wel weet ik intuïtief waar ik heen wil. Ik maak me niet druk om falen of succes, eigenlijk weet ik niet eens meer wat die twee zijn. Dingen mislukken nou eenmaal vaak. Maar daaruit ontstaan weer nieuwe dingen die wel lukken. Of niet. Je kan beter een hoop uitproberen en ontdekken dan je tijd te verdoen aan omslachtigheid (plannen, vergaderen, vergaderingen plannen, planningen maken voor vergaderingen). Netto boek je meer resultaat met ontdekkingen doen. Test je ideeën onmiddellijk Er is geen idee dat ik langer dan een uur voor mezelf houdt. Ik heb veel ideeen dus voor mijn omgeving is dit soms vermoeiend! Maar in drie dagen tijd ben ik er wel achter of het wat is, dat idee. Door het erover te hebben voel ik of er muziek in zit en kan ik het direct aanpassen en bijschaven. Meestal ben ik te vroeg met ideeën. Soms pak ik een oud idee drie jaar later nog eens op en dan komt het wel van de grond. Een idee moet resoneren in je omgeving om tot leven te komen. In de regel genomen, want het kan ook zijn dat iets zo sterk in mezelf resoneert dat ik er niet omheen kan (ook al resoneert het voor geen meter in mijn omgeving). Toen ik besloot geen geld meer te vragen voor mijn diensten verklaarde iedereen me voor gek. Tja.
Deel 1 Over leven in het Flexibilitijdperk 105
