CONTACTLENZEN Deze tekst is niet bedoeld als vervanging van het gespek met de oogarts. Uw behandelende oogarts blijft natuurlijk steeds bereid om al uw vragen met betrekking tot contactlenzen te beantwoorden. De bedoeling van deze tekst is u rustig te informeren over de voor-en nadelen van het dragen van contactlenzen. Bij verdere vragen raadpleeg uw oogarts die beter dan wie ook u kan informeren over de juiste indicaties.
1 Doel van deze tekst Het doel van deze tekst is objectieve voorlichting te geven aan personen die reeds contactlenzen dragen, maar ook aan hen die geïnteresseerd zijn in het onderwerp en die erover denken om contactlenzen te gaan dragen. We geven tevens een overzicht van de verschillende materialen en gaan nader in op de verzorging van contactlenzen. Deze tekst kan een richtlijn zijn bij de keuze tussen de verschillende soorten contactlenzen : welk type het beste geschikt is voor een bepaalde persoon. De uiteindelijke keuze zal in overleg met uw oogarts moeten gebeuren. Het aanpassen van contactlenzen is een medische aangelegenheid. Gezien de belangrijke implicaties voor de gezondheid van het oog gebeurt de aanpassing liefst door en onder controle van een geneesheer specialist in de oogheelkunde (oogarts). Enkel een oogarts kan aan de hand van de medische gegevens oordelen of uw oog in aanmerking komt voor het dragen van contactlenzen.
2 Indicaties van contactlenzen 1. Keuze tussen bril en contactlenzen kan bepaald worden door het beroep of vrijetijdsbezigheden. 2. Personen met een hogere brilcorrectie voor bijziendheid, bekomen een betere gezichtsscherpte en breder gezichtsveld met contactlenzen. Het “koker-zien” bij verzienden wordt vermeden. Het beeld wordt op ware grootte gezien. 3. Ook personen met een groot verschil in sterkte tussen de twee ogen zien met een brilcorrectie door het ene glas het beeld “groter” dan door het andere glas. Deze groep mensen hebben voordeel bij het dragen van contactlenzen. 4. Wanneer het hoornvlies een onregelmatigheid vertoont, wordt de gezichtsscherpte sterk verbeterd door een contactlens. 5. Bij bepaalde oogziekten kan een lens als “verband” aangewend worden. Enkel de oogarts is bevoegd om een juiste indicatie te stellen
3 Soorten contactlenzen Contactlenzen kunnen op verschillende manieren ingedeeld worden. 1. Volgens de flexibiliteit van het materiaal : • • •
harde en harde zuurstofdoorlatende lenzen die vastvom zijn; zachte, volledig plooibare of soepele lenzen; silicone lenzen die minder plooibaar zijn dan de zachte lenzen.
2 .Volgens het materiaal waaruit ze vervaardigd zijn, kunnen ze meer of minder zuurstof doorlaten. 3. Sommige lenzen kunnen dag en nacht gedragen worden, dus ook tijdens het slapen. Andere lenzen mogen alleen tijdens de waakuren gedragen worden en moeten elke avond uitgenomen worden. 4. Bepaalde lenzen worden na een paar jaar vervangen, anderen na een half jaar of maandelijks of zelfs nog sneller. De harde en harde zuurstofdoorlatende lenzen zijn duurzaam, en hebben uitstekende optische eigenschappen (specifiek bij astigmatisme of onregelmatig hoornvlies). Ze kunnen eventueel ook gedragen worden door allergische personen. Er is echter een zekere gewenningsperiode nodig en dagelijks dragen van lenzen is daarom essentieel. Stof en wind kunnen veel hinder veroorzaken bij deze contactlensdrager. De zachte contactlenzen zijn groter dan de harde lenzen. Hun grote aantrekkingspunt is dat zij vanaf het eerste moment een comfortabel gevoel geven. Er is echter een goede tranenefilm nodig. Deze lenzen corrigeren het astigmatisme niet tenzij wannneer ze hiervoor speciaal geslepen worden (= torische zachte contactlenzen). Zachte lenzen worden vaak als wegwerplenzen gebruikt en na een periode variërend van een dag tot een paar maanden vervangen; gepland frequent vervangen bv. na zes maanden is ook een optie. Zowel harde, zuurstofdoorlatende als zachte contactlenzen kunnen in principe gemaakt worden met ingebouwde leescorrectie. Dit is mogelijk met een leesgedeelte onderaan ofwel met een concentrisch systeem.
4 Het aanpassen van de lenzen I INZETTEN VAN HARDE LENZEN • • • • •
Spoel de bewaarvloeistof van de lens af met steriel fysiologisch serum. Doe een druppel inzetvloeistof op de lens. Leg de lens op uw wijsvinger. Trek met de middenvinger van dezelfde hand het onderste ooglid naar beneden. Trek met de middenvinger van de andere hand het bovenste ooglid naar omhoog.
• •
Kijk recht vooruit, de ogen wijd openhoudend. Plaats de lens voorzichtig op het midden van het oog tot zij op de cornea “plakt” (drukken is niet nodig). Laat de oogleden los en knipper een paar keer. De lens zal zich vanzelf centreren.
•
II UITNEMEN VAN HARDE LENZEN KNIPPERMETHODE • • • • •
Plaats de wijsvinger direct naast de buitenste ooghoek. Buig het hoofd iets voorover boven de geopende handpalm. Sper de ogen wijd open en kijk naar de neus. Trek de oogleden met de wijsvinger naar achteren. Knipper met het oog tot de lens in de handpalm valt.
METHODE MET DE ZUIGNAP • • • •
Houd de zuiger tussen duim en wijvinger en knijp erin. Plaats de zuiger voorzichtig loodrecht op de lens. Bij contact met de lens niet meer knijpen in de zuiger, zodat hij de lens aanzuigt en losmaakt van het oog. Het best is een zuignapje zonder lucht, men hoeft enkel zacht te drukken op de lens en te trekken.
III INZETTEN VAN ZACHTE LENZEN Zachte lenzen zijn groter dan de iris. De wimpers moeten zeer goed weggehouden worden. De lens wordt zoals bij harde lenzen ofwel midden op het oog geplaatst ofwel onderin de bindvlieszak gezet en dan naar het midden van het hoornvlies geschoven.
Het uitnemen gebeurt door de lens tussen duim en wijsvinger te plooien of op de boorden van de lens te drukken zodat een luchtbel verschijnt en de lens uitvalt. Is de zachte contactles binnenstebuiten gedraaid ?! Dan best de lens tussen duim en wijsvinger plooien : als de lens goed zit hebben de randen de neiging naar binnen te krullen. Als de lens binnenstebuiten is gekeerd, hebben de randen de neiging naar buiten te krullen : op het oog geeft dit een lichte irritatie of een onstabiele lens.
5 Lensverzorging Door een goede lensverzorging worden veel oogirritaties en-complicaties vermeden. De contactlensdrager kan regelmatig controleren of hij nog scherp ziet en kijken of zijn ogen rood of geïrriteerd zijn. Bij twijfel moet hij in eerste instantie de lenzen uit laten en zijn oogarts consulteren.
Een volledig onderhoudssysteem voor lenzen bestaat uit : • een oppervlakte reiniger waarmee men over de lens moet wrijven om vetten en eiwitten te verwijderen • een desinfectie vloeistof waarin de lenzen gedurende de nacht gelegd worden; de ontsmettende vloeistof doodt bacteriën, virussen en schimmels • enzymetabletten die zorgen voor een extra reiniging van de lenzen vooral voor het verwijderen van eiwitten Tegenwoordig worden veel alles-in-één-vloeistoffen gebruikt : deze vloeistoffen zijn een compromis tussen de drie voornoemde componenten. Zij zijn uitsluitend geschikt voor lenzen die een beperkte levensduur hebben (snelvervanglenzen). Uw oogarts zal u de juiste methode voorstellen. Contactlenzen blijven een vreemd lichaam op het oog, wat een aantal risico’s inhoudt. Veel van deze risico’s kunt u met een zorgvuldige hygiëne echter onder controle houden. Zo mag u geen zelfgemaakte zoutoplossingen, leidingwater of speeksel gebruiken in het onderhoud van uw lenzen. Bewaar de lenzen nooit in een zoutoplossing zonder bewaarmiddelen, daar bacteriën hier goed in groeien. Vernieuw elke dag de vloeistof in de lenshouder; reinig de lenshouder, laat hem open aan de lucht drogen en vervang hem om de drie maanden. Draag de contactlenzen niet langer dan het voorgeschreven aantal uren en vervang de lenzen op het voorziene tijdstip. Zwem niet met lenzen aan, zeker niet in tropische zwembaden, zonder hierover met uw oogarts te hebben gesproken. Ga regelmatig, om de zes maanden (om het jaar), op controle bij uw oogarts. Verwacht niet dat u uw lenzen altijd en overal kunt dragen. Zorg er voor dat u steeds een reservebril binnen handbereik hebt voor onvoorziene situaties.
6 Complicaties Nonchalence in de verzorging van lenzen, is gevaarlijk vermits infecties het gezichtsvermogen zwaar kunnen beschadigen. Oppervlakkige letsels kunnnen genezen zonder gevolgen na te laten. Bij een oogonsteking, die zich tot diep in het hoornvlies uitgebreid heeft, ontstaat een litteken, dat een blijvende vermindering van het zicht kan veroorzaken als het letsel centraal in het hoornvlies ligt. In de ergste gevallen kan een infectie tot blindheid leiden. Het is bewezen dat het dag en nacht dragen van contactlenzen een verhoogd risico op ernstige ooginfecties veroorzaakt. Waarop moet men letten ? • Roodheid. Vooral wanneer deze geconcentreerd is rond de iris is dit een alarmteken. • Pijn. Bij oogontstekingen is dit het duidelijkste teken dat het om iets ernstigs gaat. Doorgaans is het een snel toenemende, krassende pijn die eventueel boven het oog kan uitstralen. Het verwijderen van de lenzen verlicht de pijn niet, integendeel, ze kan daardoor nog feller worden. • Verminderd zicht. Indien men de indruk heeft minder goed te zien en indien dit verminderde zicht niet verbetert nadat men enige malen met de ogen geknipperd heeft of met het opzetten van de bril, kan er sprake zijn van een beschadiging van het hoornvlies. Kringen die men rond lichten ziet, kunnen wijzen op een zwelling van het hoornvlies.
• •
Secreties. Het kan gaan om overvloedig tranen bij een hoornvlies letsel. Afscheiding van een gelige, kleverige substantie die de wimpers ‘s morgens aaneen doet kleven wijst in de richting van een ooginfectie. Bij elke twijfel neem onmiddellijk uw contactlenzen uit en raadpleeg uw oogarts.
