Beroepscompetentieprofiel Ontwerper/constructeur
SBW O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Inhoudsopgave Algemene informatie Kerntaken van het beroep Kernopgaven van het beroep Competentiematrix Beroepscompetenties met succescriteria
2 5 9 10 11
1
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Beroepscompetentieprofiel ontwerper/constructeur Algemene informatie
datum: 10-9-2004
versie: 2
Onder regie van SBW kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven Ontwikkeld door:
Brondocument(en)
Legitimering beroepscompetentieprofiel door: - op format vereisten - op de inhoud
SBW, afdeling O&T
1. Eindrapport Beroepenanalyse middenkaderfunctionaris gww/geodesie IO008/011/RPS/LB(2000); IO008/005/RPS/SH (2000) 2. Loopbaanpaden middenkaderfunctionaris infratechniek SAOB 19-12-2003
SBW, d.d. 16-11-2004 Bolegbo-vok, d.d. 01-12-2004 Vereniging STADSWERK Nederland, d.d. 22-11-2004 ONRI, d.d. 29-11-2004 Vianed, d.d. 22-11-2004 VNBG, d.d.30-11-2004 FNV Bouw, 21-12-2004 Hout- en Bouwbond CNV, d.d. 20-12-2004 HZC, d.d. 09-12-2004.
Mogelijke functiebenamingen • ontwerper • constructeur Beroepsbeschrijving Beroepscontext/ werkzaamheden
Sector en bedrijf De ontwerper/constructeur verricht zijn werkzaamheden in de sector grond-, water- en wegenbouw. Deze sector is onderdeel van de bedrijfstak bouw. De ontwerper/constructeur is werkzaam in middelgrote of grote bedrijven. Meer dan de helft van de ontwerper/constructeurs werkt bij een ingenieursbureau. De opdrachtgevers zijn overheidsinstellingen, particulieren en particulier bedrijfsleven. Werkomgeving De ontwerper/constructeur werkt in en vanuit een kantooromgeving. Bij de uitvoering van de werkzaamheden zal hij regelmatig overleg plegen en op bezoek gaan bij opdrachtgevers, leveranciers en adviseurs. Hij bezoekt werklocaties om zich een beeld te vormen bij het uitwerken van opdrachten. Hij heeft te maken met medewerkers van zijn eigen organisaties, opdrachtgevers en afnemers.
2
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Werkzaamheden De belangrijkste werkzaamheden van de ontwerper/constructeur zijn: • infrastructurele constructies ontwerpen • infrastructurele constructies berekenen • infrastructurele constructies tekenen • infrastructurele constructies bestekklaar maken Materiaal/materieel De ontwerper/constructeur maakt gebruik van computers met de benodigde relevante software. Relaties en contacten De ontwerper/constructeur werkt alleen of in een team. De ontwerper/constructeur heeft contact met collega's, uitvoerders, opdrachtgevers, opzichters, leveranciers. Persoonskenmerken Er zijn geen specifieke persoonskenmerken.
Rol en verantwoordelijkheden
Complexiteit
Typerende beroepshouding
Trends/innovaties Marktontwikkelingen
Wettelijke vereisten Er zijn geen specifieke wettelijke vereisten. De ontwerper/constructeur ontwerpt, tekent en berekent de te maken constructie. Hij werkt zelfstandig en/of in teamverband De ontwerper/constructeur is verantwoordelijk voor een ontwerp dat: • voldoet aan het program van eisen • voor het beschikbare budget is te maken • met gebruikelijke methoden is te maken • voldoet aan de randvoorwaarden die de locatie stelt • binnen de beschikbare tijd is te maken. De werkzaamheden variëren van het toepassen van standaardroutines tot het samenstellen van alternatieven in complexe situaties waarbij technische, financiële en uitvoeringstechnische aspecten tot een verantwoord ontwerp moeten worden samengesteld. Het afbreukrisico bij verkeerde inschattingen is hoog. Daarnaast vormen de uitvoeringsomstandigheden en de kwaliteit van de locatie een belangrijk risico. De ontwerper/constructeur is een kwaliteitsbewuste medewerker, die zich goed op de hoogte houdt van de nieuwste ontwikkelingen op zijn vakgebied die effect kunnen hebben op zijn resultaat. De belangrijkste opdrachtgever voor infrastructurele werken is de overheid. Bezuinigingen in de overheidsuitgaven hebben direct invloed op de hoeveelheid en de omvang van de opdrachten. Regelmatige wisselingen in de omvang van overheidsopdrachten kunnen nauwelijks worden gecompenseerd door aanvullende opdrachten uit andere marktsectoren. Grote infrastructurele werken slokken een verhoudingsgewijs groot deel van het beschikbare budget op waardoor met name op lager bestuurlijk niveau minder geld beschikbaar is.
3
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004 Wetgeving/ overheidsregulering
Technologische ontwikkelingen
Bedrijfsorganisatorische Ontwikkelingen Internationale Ontwikkelingen
Loopbaanmogelijkheden
Nationale en Europese regelgeving, met name op het gebied van arbo en milieu veroorzaken dat het ontwerpen van constructies voor de infrastructuur een complex proces wordt. Europese regelgeving en geïntegreerde contractvormen brengen met zich mee dat de grootte van projecten in tijdsomvang zal toenemen en dat voor een te realiseren werk al in de ontwerpfase rekening gehouden zal moeten worden met de eisen van de beheerfase. Dat betekent dat met meer aspecten rekening gehouden moet worden. Voortschrijdende mechanisering en veranderende uitvoeringsmethoden, nieuwe materialen, betere inzichten in het krachtenverloop in constructies en verfijndere rekenmethoden door het gebruik van rekenprogramma’s hebben invloed op het ontwerp van de te maken constructies. Met name de onzekerheid over de levensduur van toegepaste nieuwe materialen heeft invloed op de omvang van de onderhoudskosten gedurende de beheersfase. Privatisering van overheidstaken zorgt voor een verschuiving van het maken van het ontwerp naar ingenieursbureaus en ontwikkelafdelingen van aannemers. Grote aannemingsbedrijven werken (eventueel in combinatie met buitenlandse collega’s) op buitenlandse markten waardoor ontwerper/constructeur andersoortige opdrachten moet uitwerken. Vooral plaatselijke omstandigheden en andere uitvoeringsmethoden zullen een grote invloed hebben op de te maken ontwerpen. De ontwerper/constructeur kan door studie en ervaring doorgroeien naar een leidinggevende functie.
4
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Kerntaken van het beroep
1.
Program van eisen opstellen
2.
Hoofdafmetingen vaststellen
3.
Constructie berekenen
4.
Tekeningen maken
Kerntaak 1 Program van eisen opstellen Proces
Rol/verantwoordelijkheden
Complexiteit
Betrokkenen (Hulp-)middelen Kwaliteit van proces en resultaat Keuzes en dilemma’s
De ontwerper/constructeur inventariseert de wensen van opdrachtgever en van gebruikers, omwonenden en andere belanghebbenden. De ontwerper/constructeur bepaalt de (beperkende) randvoorwaarden en stelt het program van eisen op. Hij maakt een voorlopige raming van de kosten. De ontwerper/constructeur voert de werkzaamheden uit in naam van de opdrachtgever of de leidinggevende. De ontwerper/constructeur bepaalt zelfstandig de benodigde gegevens en is verantwoordelijk voor het program van eisen Voor omvangrijke projecten geeft hij leiding aan een team. Over het uiteindelijke resultaat is hij verantwoording schuldig aan de opdrachtgever of de leidinggevende. De belangen van de opdrachtgever en van andere belanghebbenden kunnen strijdig zijn. In een vroeg stadium moeten beslissingen worden genomen die van grote invloed zijn op bijv. de kosten van het ontwerp en het te verwachten onderhoud. Door deze factoren is het opstellen van een program van eisen voor constructies t.b.v. de infrastructuur een complexe taak. Opdrachtgever, gebruikers en andere belanghebbenden, uitvoerder, collega’s Computer met geschikte software en randapparatuur. De werkzaamheden worden zodanig uitgevoerd dat er een bruikbaar program van eisen beschikbaar is. Er heeft met betrokkenen overleg en afstemming plaatsgevonden. Wensen opdrachtgever versus wensen gebruikers Gewenste ontwerp versus beschikbaar budget Kosten ontwerp versus kosten onderhoud.
5
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Kerntaak 2 Hoofdafmetingen vaststellen Proces
De ontwerper/constructeur stelt (in overleg) het hoofdmatenplan op. Hij gebruikt hierbij het program van eisen en hij houdt rekening met de verschillende randvoorwaarden. Voor het vaststellen van het hoofdmatenplan voert hij de nodige metingen uit of laat deze uitvoeren. De ontwerper/constructeur maakt op basis van deze metingen situatieschetsen ten behoeve van het verdere vooronderzoek. Al deze gegevens gebruikt hij om de hoofdafmetingen vast te stellen.
Rol/verantwoordelijkheden
Betrokkenen
De ontwerper/constructeur voert de werkzaamheden uit in naam van de opdrachtgever of de leidinggevende. De ontwerper/constructeur is verantwoordelijk voor de uitvoering van de eigen werkzaamheden en hij werkt hierbij zelfstandig of in teamverband. Over het uiteindelijke resultaat is hij verantwoording schuldig aan de opdrachtgever of de leidinggevende. Voor het vaststellen van de hoofdafmetingen maakt de ontwerper/constructeur in het algemeen gebruik van standaardprocedures. Omdat ieder werk anders is, moet hij vaak zelfstandig keuzes maken. Onzorgvuldige afstemming van de hoofdmaten op het program van eisen leidt tot extra kosten of maken het project onuitvoerbaar. De hoofdafmetingen moeten in de beginfase van het proces worden vastgesteld. Op dat moment zijn vaak nog niet alle gegevens bekend. Opdrachtgever, collega’s, interne en externe adviseurs
(Hulp-)middelen
Meetapparatuur, computer met relevante software
Kwaliteit van proces en resultaat Keuzes en dilemma’s
Een zorgvuldige werkwijze levert een bruikbare lijst met hoofdmaten.
Complexiteit
Plaatselijke omstandigheden: De locatie van een toekomstig project kan reden zijn voor bijkomende kosten. Er moeten dan keuzes gemaakt worden die deels gebaseerd zijn op schattingen. Locatie versus bereikbaarheid Bereikbaarheid van de locatie van een werk kan kostenverhogend werken omdat materieel en of materiaal over grote afstand moet worden aangevoerd, terwijl geen alternatieven voorhanden zijn. De bereikbaarheid kan ook beperkingen stellen aan de afmetingen van bijvoorbeeld prefab onderdelen.
6
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Kerntaak 3 Constructie berekenen Proces
De ontwerper/constructeur verzamelt en inventariseert de gegevens die nodig zijn om de afmetingen van de verschillende onderdelen van het project te berekenen. Indien gegevens ontbreken of onvoldoende duidelijk zijn, laat hij deze, in overleg met zijn leidinggevende, nader onderzoeken. Bij het berekenen maakt hij gebruik van de relevante normbladen.
Rol/verantwoordelijkheden
Betrokkenen
De ontwerper/constructeur voert de werkzaamheden uit in naam van de opdrachtgever of de leidinggevende. De ontwerper/constructeur werkt zelfstandig. Voor grote projecten geeft hij leiding aan een team waarbij hij de werkzaamheden verdeeld. Waar nodig vraagt hij advies van collega’s. De ontwerper/constructeur is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de berekeningen. Over het uiteindelijke resultaat is hij verantwoording schuldig aan de opdrachtgever of de leidinggevende. Voor het berekenen van de verschillende onderdelen gebruikt de ontwerper/constructeur in het algemeen rekenprogrammatuur. Omdat ieder werk anders is, moet hij vaak zelfstandig keuzes maken. Onzorgvuldige berekeningen leiden tot extra kosten of gevaarlijke situaties. Tijdens de ontwerpfase moet de ontwerper/constructeur rekening houden moet het toekomstige onderhoud. Hierbij moet hij ook het gedrag van nieuwe materialen inschatten. Dit maakt het berekenen van de constructie tot een complexe zaak. Onjuiste aannames leiden tot te licht uitgevoerde (onveilig) of te zwaar uitgevoerde (duur) constructies. Opdrachtgever, collega’s, in- en externe deskundigen, uitvoerder
(Hulp-)middelen
Computer en relevante software en randapparatuur.
Kwaliteit van proces en resultaat
Een goede analyse van de gegevens en juist uitgevoerde berekeningen leiden tot een verantwoorde constructie die voldoet aan de gestelde normen. Lichte, goedkope constructies versus kostbaar onderhoud. Licht uitgevoerde en/of goedkoop uitgevoerde constructies veroorzaken in de beheerfase in het algemeen extra onderhoud.
Complexiteit
Keuzes en dilemma’s
7
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Kerntaak 4 Tekeningen maken Proces
Betrokkenen
De ontwerper/constructeur verzamelt en inventariseert de gegevens die nodig zijn om de verschillende onderdelen van het project te tekenen. Hij gebruikt hierbij het program van eisen, de resultaten van de constructieberekeningen en het voorlopig ontwerp. De ontwerper/constructeur maakt een volgorde van werken en een tekeningindeling gebaseerd op project en soort tekenwerk. De tekeningen die hij maakt zijn vertalingen van het ontwerp naar constructietekeningen. Er wordt veelal met computerprogramma’s getekend, waarbij gebruik gemaakt wordt van voorgedefinieerde elementen zoals lijndiktes en lijntypes, symbolen, arceerpatronen, teksttypes. Handmatige tekenwerk zal incidenteel nog verricht worden, bij kleine organisaties of in de vorm van schetsen voor communicatie. De ontwerper/constructeur voert de werkzaamheden uit in naam van de opdrachtgever of de leidinggevende. De ontwerper/constructeur is verantwoordelijk voor de uitwerking van het voorlopig ontwerp. Hij bepaalt zelfstandig de detaillering van de verschillende onderdelen. Over het resultaat is hij verantwoording schuldig aan zijn leidinggevende of aan de opdrachtgever. Het tekenen verloopt volgens standaardroutines. Bij de detaillering kan blijken dat aannames in het voorlopig ontwerp onvolledig of onjuist zijn. De ontwerper/constructeur zal in dat geval het ontwerp (binnen kader van program van eisen en randvoorwaarden) aanpassen. Hierbij moet hij ervoor zorgen binnen het vastgestelde budget te blijven. Opdrachtgever, collega’s, uitvoerder
(Hulp-)middelen
Relevante software en hardware
Kwaliteit van proces en resultaat
Als alle procedures goed zijn doorlopen, is een set tekeningen beschikbaar op basis waarvan het project, binnen de gestelde kaders van tijd en geld, kan worden uitgevoerd. Voorlopig ontwerp versus voortschrijdend inzicht Tijd, gegevens zijn (te) laat beschikbaar Tijd versus kwaliteit.
Rol/verantwoordelijkheden
Complexiteit
Keuzes en dilemma’s
8
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004
Kernopgaven van het beroep
Kernopgave 1
Locatie
De ontwerper/constructeur staat voor de opgave de plaatselijke omstandigheden en het program van eisen nauwkeurig te inventariseren en op elkaar af te stemmen, zoals bijvoorbeeld doorstroomeisen voor verkeer, bereikbaarheid van aan het werk gelegen percelen of andere tijdens het werk in stand te houden voorzieningen. Ook de specifieke eigenschappen van een werklocatie zoals bijvoorbeeld trillingsomvang, geluidbeperking , werktijden, draagkracht moeten in kaart worden gebracht. Daarnaast moet de toegankelijkheid van het werkterrein worden meegewogen in het ontwerp van het projecten. Het probleem kan bestaan uit bijvoorbeeld maximale asdruk voor een wegennet, plaatselijke grondmechanische omstandigheden waardoor aan- en afvoerproblemen ontwerptechnische consequenties kunnen hebben
Kernopgave 2
Weersomstandigheden
De ontwerper/constructeur staat voor de opgave om alles wat er aan projecteisen of resultaatsverplichtingen benodigd is zodanig te ontwerpen en te plannen dat uitvoering van weersgevoelige activiteiten in de jaargetijden met dat weertype vermeden worden. Kernopgave 3
Tijd
De ontwerper/constructeur staat voor de opgave het project zo te ontwerpen dat het in de praktijk bij de gebruikelijke uitvoeringsmethoden en onder normale omstandigheden (weer, personele bezetting) binnen de voorgeschreven tijd realiseerbaar is. Kernopgave 4
Kosten
De ontwerper/constructeur staat voor de opgave het project zo te ontwerpen dat de kosten van het project in de uitvoeringsfase en in de beheersfase minimaal zijn.
9
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004 Competentiematrix Beroepscompetenties 1 Inventariseren 2 Tekeningen maken 3 Constructieberekeningen maken Zie matrix algemene competenties
Kerntaak 1 2 3 4 X X X X X X X X X X X X
Kernopgave 1 2 3 4 X X X X X X X X X X X
Kerntaken 1. Program van eisen opstellen 2. Hoofdafmetingen vaststellen 3. Constructies berekenen 4. Tekeningen maken Kernopgaven 1. Locatie 2. Weersomstandigheden 3. Tijd 4. Kosten
10
O&R04/7/046/mdr/10-9-2004 Beroepscompetenties met succescriteria Inventariseren Beroepscompetentie De ontwerper/constructeur is in staat om op adequate wijze de benodigde gegevens t.b.v. het program van eisen voor een infraproject te inventariseren. 1. BOS Succescriteria Verzamelt gegevens voor het te maken ontwerp Proces Controleert de status van de gegevens Controleert of de informatie volledig is Controleert of de informatie onderling consistent is Laat de ontbrekende gegevens bepalen Stelt de randvoorwaarden van het project vast Verzamelt de benodigde normbladen Stelt het program van eisen op Het program van eisen waarmee het project verder kan worden uitgewerkt Resultaat Tekeningen maken Beroepscompetentie De ontwerper/constructeur is in staat om op adequate wijze tekeningen te maken 2. VM Succescriteria Verzamelt de benodigde informatie Proces Signaleert onduidelijkheden en registreert deze Bepaalt de juiste constructie Werkt volgens geldende tekennormen en afspraken Zet de verschillende civieltechnische elementen in de juiste maatvoering Verwerkt wijzigingen, aanpassingen en aanwijzingen Maakt in overleg afspraken over per tekening af te drukken informatie Archiveert de verschillende proces- en projectstukken. Tekeningen die voor de verdere uitwerking van het project gebruikt worden Resultaat Samenhangende tekeningen spreken elkaar niet tegen Constructieberekeningen maken Beroepscompetentie De ontwerper/constructeur is in staat om op adequate wijze constructieberekeningen te maken 3. VM Succescriteria Verzamelt en inventariseert en analyseert de benodigde gegevens Proces Analyseert de te gebruiken normbladen Ontwerpt (deel-)constructies voor infraprojecten (deels in overleg) Stelt de meest geschikte vorm van de constructie vast Kiest de meest geschikte berekeningsmethode Berekent de afmetingen van (onderdelen van) de constructie aan de hand van en rekening houdend met de in de normbladen aangegeven berekeningsmethoden en normen/eisen Voert overleg met deskundigen (intern en extern) Een constructie die tijdens de uitvoeringsfase en tijdens de gebruiksfase voldoet aan Resultaat de geldende (veilgheids-)eisen
11
