Fetal Medicine Foundation KvK 24345524
Ged. Zuiderdiep 120, 9711 HM Groningen Tel: 06 44476866
[email protected]
Conceptprotocol Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO) Dit conceptprotocol is gebaseerd op NVOGModelprotocol03SEO.pdf van de NVOG. Naast de basisgegevens biedt het document suggesties voor regionale afspraken over informatieverstrekking aan de ouders, verwijzing voor geavanceerd echo-onderzoek en tabellen voor evaluatie van de metingen.
Apparatuur De apparatuur waarmee het onderzoek wordt uitgevoerd is maximaal 5 jaar oud. Het apparaat heeft een goede beeldkwaliteit, een abdominale transducer met een frekwentie tussen 3 en 5 MHz, een vaginale transducer met een frekwentie tussen 5 en 7,5 MHz. Voor optimale uitvoering van het onderzoek zijn een echocardiografische module en DICOM netwerk gewenst.
Uitvoering van het onderzoek Voor de uitvoering van het SEO en de verslaglegging wordt circa 30 minuten uitgetrokken. Counseling heeft vooraf plaatsgevonden. Het echoscopisch onderzoek wordt verricht tussen 18 en 22 weken zwangerschap. Bij een zwangerschapsduur van meer dan 22 weken dient rekening gehouden te worden met de mogelijkheid dat verwijzing naar een centrum voor prenatale diagnostiek en het verrichten van aanvullende diagnostiek niet vóór een zwangerschapsduur van 24 weken te realiseren is. Wanneer er afwijkingen worden gevonden, of bij twijfel daarover, wordt de zwangere verwezen naar een centrum voor prenatale diagnostiek. Wanneer structuren door omstandigheden (maternale habitus, hoeveelheid vruchtwater, kind bewegingen enz.), onvoldoende in beeld gebracht kunnen worden, dient dit met de zwangere besproken te worden.
Verslaglegging Van elk onderzoek wordt een verslag vastgelegd. Hierin wordt beschreven welke metingen zijn verricht met de numerieke uitslag, welke structuren zijn onderzocht, wat de bevindingen waren en welke structuren niet te beoordelen waren. Bij voorkeur geschiedt de verslaglegging in een digitale database. Onderstaand vindt u links naar verschillende softwarepakketten die de mogelijkheid bieden om zowel de meetgegevens als de gegevens uit de beoordeling van de anatomie en het beeldmateriaal op te slaan. Beide pakketten bieden ook de mogelijkheid tot gestandaardiseerde rapportage.
http://www.astraia.com
15-7-06
http://www.bma-mosos.nl
Evaluatie basisgegevens • • • • • • •
aantal foetussen aanwezigheid foetale hartactie placentalokalisatie en navelstrenginsertie hoeveelheid vruchtwater aantal vaten navelstreng kindsbewegingen situs bepaling
Beoordeling groei HC: hoofdomtrek (head circumference) De hoofomtrek wordt gemeten in het vlak waarin ook de middenlijn en het cavum septum pellucidum worden beoordeeld. De omtrek wordt afgeleid aan de hand van twee doorsneden (diameter biparietalis en occiputofrontale doorsnede) of handmatig getraceerd. De meting wordt verricht rondom de buitenzijde van de schedel.
TCD: transcerebellaire diameter Voor een optimale doosnede van het cerebellum wordt de transducer vanuit het vlak voor meting van de hoofdomtrek enigszins richting de nek gekanteld. Dit levert een suboccipitaalbregmatische doorsnede foor het cavum septum pellucidum en het cerebellum. De centrale binnen-diameter van het cerebellum wordt gemeten.
AC: buikomtrek (abdominal circumference) De buikomtrek wordt gemeten in een vlak waar twee ribben, de portaal vene en de maag zichtbaar zijn. De portaal vene ligt op ongeveer 1/3 van de voorzijde van de buikwand De omtrek wordt afgeleid aan de hand van twee doorsneden of handmatig getraceerd over de huidlijn.
FL: femurlengte Voor meting van de femurlengte wordt een doorsnede verkregen waarbij de femur een kleine hoek maakt met de transducer. De femurkop of de distale femurcondylen worden niet in de meting betrokken.
Tabellen voor evaluatie van de groei en termijnbepaling vindt u aan het eind van dit document
pagina 2
Beoordeling hoofd en hersenen: • •
Schedel: Hersenen:
vorm en echodensiteit aanwezigheid ‘midline’, cavum septum pellucidum vorm en afmeting cerebellum afmeting achterhoorn
Bij bijzondere bevindingen of niet te beoordelen: • Niet te beoordelen wegens ongunstige ligging bij <21 weken, revisie na enkele dagen • Plexus choroidus kyste. Streef naar een zo volledig mogelijke beoordeling. Als er geen andere bevindingen zijn ouders informeren dat het een normale variant is. Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (holoprosencephalie, ventriculomegalie) • Achterhoorn >10 mm • Citroenvorm schedel of banaanvorm cerebellum • Niet te beoordelen bij >21 weken • Niet pluis gevoel bij gunstige ligging
pagina 3
Beoordeling aangezicht: • • •
Profiel: Orbitae: Bovenlip:
terugwijkende of uitstekende kin of voorhoofd aanwezigheid en afstand cheiloschisis
Niet te beoordelen: • Als het aangezicht niet (volledig) te beoordelen is wegens ongunstige ligging – ouders informeren. Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (lipspleet) • Duidelijk verkleinde of vergrootte afstand tussen de oogkassen • Afwijkend profiel of niet-pluis gevoel
pagina 4
Beoordeling wervelkolom: •
Wervelkolom:
wervels in twee richtingen intactheid van de huid
Niet te beoordelen: • Als de wervelkolom niet te beoordelen is wegens ongunstige ligging bij <21 weken, onderzoek herhalen Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (spina bifida) • Niet te beoordelen bij >21 weken • Niet pluis gevoel bij gunstige ligging
pagina 5
Beoordeling thorax / longen •
Thorax:
•
Longen:
vorm diafragma echodensiteit
Niet te beoordelen: • Als de thorax niet te beoordelen is wegens ongunstige ligging, ouders informeren Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (echodense longen, vormafwijking, hernia diafragmatica)
pagina 6
Beoordeling hart en grote vaten • •
Hart:
positie en grootte. symmetrie 4 kamers, identificatie beide AV-kleppen, crux Grote vaten: kruising van de grote vaten 3 vessels view
Bijzondere bevindingen of niet te beoordelen: • Echodense focus : streef naar een zo volledig mogelijke beoordeling. Als er geen andere bevindingen zijn ouders informeren dat het een normale variant is. • Niet te beoordelen wegens ongunstige ligging bij <21 weken, onderzoek herhalen Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (groote, vorm, septae, kruizing grote vaten) • Niet te beoordelen bij >21 weken • Niet pluis gevoel bij gunstige ligging
pagina 7
Beoordeling buik • • • • •
Nieren:
echodensiteit nierparenchym Afmeting pyelum Blaas: vulling Buikwand: gesloten Maag: vulling Darmpakket: echodensiteit
Bijzondere bevindingen of niet te beoordelen: • Pyelumdiameter 5-10 mm – onderzoek herhalen bij 32 weken. a. Bij 32 wk >10 mm alsnog verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek b. Bij 32 wk <10 mm ouders (en eventueel huisarts) informeren dat het kind na de geboorte een iets verhoogde kans heeft op urineweginfectie • Niet te beoordelen wegens ongunstige ligging bij <21 weken, onderzoek herhalen Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (omphalocele, gastroschisis, kysten) • Echodende darmen mits echodensiteit vergelijkbaar is met echodensiteit van bot • Pyelumdiameter >10 mm • Niet te beoordelen bij >21 weken • Niet pluis gevoel bij gunstige ligging
pagina 8
Beoordeling ledematen • •
benen en armen voeten en handen
aanwezigheid 2 botten onderarmen en onderbenen aanwezigheid, stand en telling vingers
Niet te beoordelen: • Als een of meerdere ledematen niet (volledig) te beoordelen zijn wegens ongunstige ligging, ouders informeren Verwijzen voor geavanceerd echo-onderzoek: • Verdenking structurele afwijking (missende of ernstig verkortte ledematen, standafwijking, afwijkend aantal vingers)
pagina 9
Referentiewaarden In dit protocol zijn twee sets referentiewaarden opgenomen. In een de meeste centra worden voor de HC, AC en FL referentiewaarden van Snijders & Nicolaides gebruikt. In een aantal centra heeft men echter gekozen voor de waarden van Chitty et al omdat deze vanaf 12 weken geldig zijn. Nadere informatie kunt u opvragen bij
[email protected].
Hoofdomtrek Snijders RJ, Nicolaides KH. Fetal biometry at 14-40 weeks' gestation. Ultrasound Obstet Gynecol. 1994 Jan 1;4(1):34-48. GA 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 97 116 135 157 178 200 222 243 262 278 291 301 307 309
10th 100 118 139 160 183 205 227 249 268 285 298 308 314 316
25th 102 121 142 164 187 210 232 254 273 291 305 315 321 323
median 105 125 146 169 192 216 240 262 282 300 314 325 331 333
75th 108 129 151 174 199 223 247 270 291 309 324 335 342 344
90th 111 131 154 178 203 228 252 276 297 316 331 342 349 351
95th 113 135 158 182 208 233 258 282 304 323 339 351 357 359
Chitty LS, Altman DG, Henderson A, Campbell S. Charts of fetal size: 2. Head measurements. Br J Obstet Gynaecol. 1994 Jan;101:35-43.
GA 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 31 59 86 113 139 163 187 209 230 249 267 283 298 310 320 328
10th 34 62 90 117 143 168 191 214 235 255 273 289 304 316 327 335
25th 37 65 93 120 146 171 195 218 239 259 277 294 309 322 332 341
median 41 69 98 125 151 177 201 224 246 266 285 301 316 330 341 350
pagina 10
75th 45 74 102 130 157 182 207 230 252 273 292 309 324 338 349 358
90th 47 77 105 133 160 186 211 235 257 277 297 314 329 343 355 364
95th 50 80 109 137 164 190 216 239 262 283 302 320 335 349 361 371
Cerebellum De afmeting van het cerebellum wordt niet gebruikt voor evaluatie van de groei . Het is een hulpmiddel om de termijn te evalueren. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat de afmeting van het cerebellum alleen bij extreme groeiachterstand kleiner is dan op basis van de zwangerschapsduur verwacht wordt. Als vuistregel geldt dat het aantal mm overeenkomt met het aantal zwangerschapsweken.
Altman DG, Chitty LS. New charts for ultrasound dating of pregnancy. Ultrasound Obstet Gynecol. 1997 Sep;10(3):174-91. TCD Zwangerschapsduur 15
16+1
16
17+1
17
17+6
18
18+4
19
19+3
20
20+2
21
21+1
22
22+0
23
22+5
24
23+3
25
24+2
26
25+1
27
25+5
28
26+3
pagina 11
Buikomtrek Snijders RJ, Nicolaides KH. Fetal biometry at 14-40 weeks' gestation. Ultrasound Obstet Gynecol. 1994 Jan 1;4(1):34-48. GA 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 76 92 109 128 148 168 190 211 232 251 269 286 299 310
10th 79 95 113 133 153 175 197 219 240 261 279 296 310 321
25th 82 99 117 137 158 180 203 226 248 269 288 306 320 331
median 86 104 123 144 166 189 213 237 260 282 302 320 336 347
75th 91 109 129 151 174 199 223 248 273 296 317 336 352 364
90th 94 113 134 156 180 205 231 256 281 305 327 347 363 376
95th 97 117 139 162 187 213 239 266 292 316 339 359 376 389
Chitty LS, Altman DG, Henderson A, Campbell S. Charts of fetal size: 3. Abdominal measurements. Br J Obstet Gynaecol. 1994 Feb;101:125-31 GA 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 27 49 71 93 115 136 157 178 198 217 236 255 272 289 306 321
10th 29 52 75 97 119 141 163 184 204 224 243 262 281 298 315 331
25th 32 55 78 101 123 146 167 189 210 230 250 269 288 306 323 340
median 35 59 83 106 129 152 174 196 218 239 260 279 299 317 335 352
pagina 12
75th 38 63 87 111 135 159 182 204 226 248 269 290 310 329 347 365
90th 41 66 90 115 139 163 186 209 232 254 276 296 317 336 355 374
95th 43 69 94 119 144 168 192 215 238 261 283 304 325 345 365 383
Femurlengte Snijders RJ, Nicolaides KH. Fetal biometry at 14-40 weeks' gestation. Ultrasound Obstet Gynecol. 1994 Jan 1;4(1):34-48. GA 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 13 18 23 28 33 38 43 48 52 56 60 64 66 69
10th 14 19 24 29 34 39 44 49 54 58 62 65 68 70
25th 15 19 24 30 35 40 45 50 55 59 63 66 69 72
median 16 21 26 31 36 42 47 52 57 61 65 68 71 74
75th 17 22 27 32 38 43 49 54 59 63 67 71 73 76
90th 17 22 28 33 39 45 50 55 60 64 68 72 75 77
95th 18 23 29 35 40 46 51 57 62 66 70 74 77 79
Chitty LS, Altman DG, Henderson A, Campbell S. Charts of fetal size: 4. Femur Length Br J Obstet Gynaecol. 1994 Feb;101:132-5. GA 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
5th 5 11 17 23 28 34 39 44 48 53 56 60 63 66 68
10th 6 12 18 24 30 35 40 45 50 54 58 61 65 67 70
25th 7 13 19 25 31 36 41 46 51 55 59 63 66 69 71
median 8 14 20 26 32 38 43 48 53 57 61 65 68 71 74
pagina 13
75th 9 15 22 28 34 39 45 50 55 59 63 67 70 73 76
90th 10 16 23 29 35 40 46 51 56 60 64 68 72 75 77
95th 11 17 24 30 36 41 47 52 57 62 66 70 73 76 79
Termijnbepaling mm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Ring wk d
5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 10
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 0
CRL wk
7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 12 12 12 12
d
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 0 0 1 2 3 4 4 5 6 6 0 1 2 2 3 4 4 5 5 6 0 0 1 1 2 3 3 4 4 5 5 6 6 0 1 1 2
BPD wk d wk
12 12 12 13 13 13 13 14 14 14 14 15 15 15 16 16 16 16 17 17 17 18 18 18 18 19 19 19 20 20 20 21 21 21 22 22 22 23 23 23
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
2 4 6 0 2 4 6 1 2 4 6 1 3 5 0 2 4 6 1 3 5 0 2 4 6 1 3 5 1 3 5 0 2 4 0 2 4 0 2 4
FL
mm d
13 13 13 14 14 14 15 15 15 15 16 16 16 17 17 17 18 18 18 19 19 19 20 20 21 21 21 22 22 22 23 23 24 24 24 25 25 26 26 27 27 27 28 28 29 29 30 30 31 31
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
1 3 5 1 3 5 0 2 4 6 1 4 6 1 3 6 1 3 6 1 4 6 2 4 0 2 5 0 3 6 2 4 0 3 6 2 5 1 4 0 3 6 2 5 1 4 1 4 0 4
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120
CRL wk 12 12 12 12 12 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 14
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
d 2 3 3 4 4 5 5 6 6 0 0 1 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 6 0
BPD wk 23 + 24 + 24 + 25 + 25 + 25 + 26 + 26 + 26 + 27 + 27 + 27 + 28 + 28 + 28 + 29 + 29 + 30 + 30 + 30 + 31 + 31 + 31 + 32 + 32 + 33 + 33 + 33 + 34 + 34 +
pagina 14
HC d 6 2 4 0 2 4 0 2 5 0 3 5 1 3 6 1 4 0 2 5 1 3 6 2 4 0 3 6 1 4
wk
12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 15 15 15 15 15 15 15 15 15
FL d
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
5 6 0 0 1 1 2 2 3 3 4 5 5 6 6 0 0 1 2 2 3 3 4 4 5 6 6 0 0 1 1 2 3 3 4 4
wk 32 32 33 33 34 34 35 35 36 36
+ + + + + + + + + +
mm d 0 4 0 4 0 4 1 4 1 5
122 124 126 128 130 132 134 136 138 140 142 144 146 148 150 152 154 156 158 160 162 164 166 168 170 172 174 176 178 180 182 184 186 188 190 192 194 196 198 200 202 204 206 208 210 212 214 216 218 220 222 224 226 228 230 232 234 236 238 240
HC wk 15 15 16 16 16 16 16 16 17 17 17 17 17 17 18 18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20 20 20 20 21 21 21 21 21 21 22 22 22 22 22 22 23 23 23 23 23 23 24 24 24 24 24 24 25 25 25
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
mm d 5 6 1 2 3 4 5 6 0 1 3 4 5 6 0 1 2 3 4 6 0 1 2 3 4 5 6 0 1 3 4 5 6 0 1 2 3 5 6 0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 6 0 1 2
240 242 244 246 248 250 252 254 256 258 260 262 264 266 268 270 272 274 276 278 280 282 284 286 288 290 292 294 296 298 300 302 304 306 308 310 312 314 316 318 320 322 324 326 328
HC wk 25 25 25 25 26 26 26 26 26 27 27 27 27 27 28 28 28 28 28 29 29 29 29 30 30 30 30 31 31 31 31 32 32 32 32 33 33 33 34 34 34 35 35 35 36
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
d 2 4 5 6 1 2 3 5 6 0 2 3 4 6 0 2 3 5 6 1 3 4 6 0 2 4 5 0 2 4 6 0 2 4 6 1 3 5 1 3 5 0 2 5 0
